Podstawowe prawa mikrobiologii:

→ drobnoustroje nie muszą być wrogiem człowieka i zwierząt;

→ mikroorganizmy zawsze mają rację;

→ potrafią wykonać każde powierzone im przez człowieka zadanie;

1. NAJWAŻNIEJSZE DANE Z HISTORII MIKROBIOLOGI

2. Podział mikroorganizmów- Prokaryota Eukaryota

→ królestwo: protista;

• virales – wszystkie wirusy;

• procaryota – bakterie, archeany, algi;

• eukariota – pierwotniaki, glony, śluzowce, grzyby, zwierzęta w tym człowiek;

Charakteryzowana cecha	Eukariota	Prokariota
Błona jądrowa	+	-
Chromosomy	powyżej 1	1
Mitochondria	+	-
Chloroplasty	+/-	-
Ruch cytoplazmy	+	-
Mitoza	+	-
ER	+	-
AG	+	-
histony	+	-
Współczynnik sedymentacji rybosomów	80s	70s
Aminokwas inicjujący syntezę białek	metionina	N-formmetionina

Do drobnoustrojów patogennych zaliczamy: wirusy, bakterie i organizmy bakteriopodobne, grzyby, glony i pierwotniaki. Cechy wspólne to: podobna budowa białek, kwasów nukleinowych i enzymów;

Bakterie = DNA + RNA + białko Wirusy = DNA/RNA + białko Priony = białko

1. Budowa i struktura bakterii

• bakterie

  • nie zawierają:

    • mitochondriów, lizosomów, plastydów

    • centromeru i centrioli

    • wrzeciona mitotycznego

    • ER

  • mureina w ścianie komórkowej, sztywna

  • nukleoid nie otoczony błoną jądrową

  • inna regulacja procesów życiowych

  • inna organizacja cytoszkieletu

  • plazmidy!!

Bakterie są o różnych kształtach:

• cylindryczne – pałeczki, laseczki

• kuliste – ziarniaki, ziarenkowce

• spiralne – krętki, przecinkowce, śrubowce

Mogą występować pojedynczo, w parach, tworząc łańcuchy lub pakiety

Ultrastrukura bakterii

→ Sztywna ściana komórkowa zbudowana jest z mureiny, składającej się z łańcuchów wielocukrowych połączonych poprzecznie z peptydami. Szkieletem jest cukier złożony z powtarzających się jednostek N-acetyloglukozaminy połączonej z kwasem N-acetyloneuraminowym.

→ Niektóre bakterie zatrzymują kompleks fioletu krystalicznego z jodem, podczas płukania etanolem. Bakterie różnią się grubością warstw mureiny, która u G+ jest grubsza. Cytozole są jednak takie same.

Ściana bakterii gram dodatniej

• S – gruba warstwa mureiny otoczona cząsteczkami białka, mało szczelna dla otoczenia

• wplecione kwasy tejcholowe

• kwasy lipotejcholowe zakotwiczone częścią lipidową w błonie cytoplazmatycznej

Ściana bakterii gram ujemnej

• cienka mureina okryta błoną zewnętrzną

  • po wewnętrznej stronie błona zawierająca fosfolipidy

  • po zewnętrznej stronie błona z lipopolisacharydów (LPS)

• LPS indukuje odpowiedź immunologiczną oraz objawy infekcji

• pory zapewniające przepuszczalność, błona jest ścisła (peryplazma)

Błona zewnętrzna G-

• fosfolipidy, lipopolisacharydy, białka

• nie przepuszcza składników hydrofobowych

• jest oporna na działanie detergentów, ale środki helatujące (np. EDTA) zaburzają czynności tej bariery, przez co staje się przepuszczalna dla antybiotyków i detergentów

• duża przepuszczalność dla hydrofilnych substancji

Cyloplazma

• otoczona błoną cytoplazmatyczną

• rybosomy – synteza białek

• silnie splątany nukleoid – DNA genomu

• strukturę utrzymują białka histonopodobne

• enzymy syntezy DNA i RNA

• białka regulacyjne

• substancje zapasowe

Błona cytoplazmatyczna

• narząd pobierania pokarmu oraz wydalania. Zbudowana jest w:

  • 70% z białka

  • 29% z fosfolipidów

  • 1% z węglowodanów

• fosfolipidy tworzą dwuwarstwę o strukturze mozaikowej

• u niektórych gatunków występuje cholina i sfingolipidy

• nie ma steroli – prócz mykoplazm, które włączają sterole podczas wzrostu na podłożach

• 16-18 węglowe nienasycone i nasycone kwasy tłuszczowe

1. Budowa i struktura wirusów

1. Wirion: DNA lub RNA;

2. Białkowy kapsyd;

3. Czasem osłonka białkowa;

Z języka łacińskiego wirus = jad, a związane jest to z faktem, że znane są tylko pasożytnicze wirusy.

Wirusy – niewielkie białkowo-nukleinowe, pasożytnicze formy życia. Chociaż mają pewne cechy organizmów żywych są niezdolne do ruchu, reakcji metabolicznych, rozmnażania poza komórką gospodarza. Obserwować je można tylko w mikroskopie elektronowym.

• DNA lub RNA

• brak własnego metabolizmu

• własna informacja genetyczna, ale nie mogą jej ani odczytywać, ani przekazywać

• korzystają z pełnych systemów informacji genetycznej gospodarza

• powodują zmiany w metabolizmie komórki

• płaszcze białkowe, które chronią, umożliwiają adsorpcję, ułatwiają wprowadzenie DNA lub RNA do komórki

• bezwzględne pasożyty wewnątrzkomórkowe

Wirion – pojedyncza, kompleta cząstka wirusa mająca zdolność do zakażenia komórki. DNA lub RNA i otoczony białkową otoczką – kapsydem (gr. kapsyd – puszka). Kapsyd zbudowany jest z kapsomerów. Kształt kapsydu to podstawa do klasyfikacji wirusów.

Podział ze względu na atakowany organizm:

→ bakteriofagi (fagi)

→ wirusy roślinne (fitofagi)

→ wirusy zwierzęce (zoofagi)

Podział ze względu na materiał genetyczny:

→ DNA (bakterio i zoofagi):

• dwuniciowe (dsDNA)

• częściowojednoniciowe

• jednoniciowy (ssDNA)

→ RNA (fito i zoofagi)

• dwuniciowy (dsRNA)

• jednoniciowy (ssRNA)

Podział ze względu na wielkość:

→ duże (150 – 300nm)

→ średnie (50 – 150nm)

→ małe (20-50nm)

Podział ze względu na rodzaj wirionu:

→ o symetrii kubicznej

→ o symetrii złożonej

→ o symetrii helikalnej

Bez otoczki białkowej lub z otoczką białkową

Wirusy DNA:	Wirusy RNA:
Poxiviridae Herpesviridae Iridioviridae Adenoviridae Parvoviridae Bakteriofagi (?)	- Rhabdoviridae - Paramycoviridae - Coronaviridae - Retroviridae - Reoviridae - Picornaviridae

1. METABOLIZM U BAKTERII

• transport składników pokarmowych

• wytwarzanie energii

• transport elektrolitów przy udziale enzymów cytochormowych dzięki czemu zachodzi fosforylacja oksydacyjna u bakterii tlenowych

• synteza i transport prekursorów peptydoglikanu, kwasów tejcholowych, składników błony zewnętrznej

• wydzielanie zewnątrz i periplazmatycznych enzymów i toksyn

• regulacja segregacji DNA w podziale

• wytwarzanie układów transportowych

• przenoszenie receptorów i innych białek do układów chemotaktycznych

Nośniki lipidowe i enzymy syntetyzują mureinę i biorą udział w podziale komórki.

• tu działają antybiotyki beta-laktonowe – wiążące penycyliny (PBPs)

Białka transportowe są specyficzne dla jednego lub kilku składników.

Tylko woda może dyfundować.

Transport aktywny wymaga błonowych białek transportowych.

Transport aktywny wymaga permeaz. Funkcjonują one jak enzymy, katalizują zależny od energii transport czynny wbrew gradientowi stężeń. Wprowadzają do komórki substancje niezmienione – cukry proste i aminokwasy. Są swoiste dla substratów.

Bakterie wymagają do wzrostu:

• C, N, P, S, oraz innych niezbędnych do syntezy DNA, RNA, białek, mureiny substancji.

Wytwarzanie energii

Poprzez system transportu elektronów polegający na:

• oddzieleniu p⁺ od e^-

• przesunięciu p⁺ na zewnętrzną powierzchnię błony cytoplazmatycznej

• przekazaniu e^- na ostatni akceptor e^-

• p⁺ wracają do komórki przez syntetazę adenozynotrifosforanu

ATP jest magazynem energii w komórce!

Transport glukozy z wykorzystanie systemu fosfotransfeazowego

• fosforylacja do glukozo-6-fosforanu

• źródłem grup fosforanowych jest fosfoenoloporogronian (PEP), który przechowuje i dostarcza energię

• glukoza rozkładana jest trzema szlakami

1. NAMNAŻANIE SIĘ BAKTERII I WIRUSÓW

Bakterie rozmnażają się bezpłciowo na drodze podziału bezpośredniego - amitozy, poprzedzonej replikacją materiału genetycznego, poprzez pączkowanie bądź rozpad koloni. W idealnych warunkach dzielą się one co 20 min. Nie występuje u nich rozmnażanie płciowe poprzez łączenie gamet, ale wymiana materiału genetycznego może następować np. poprzez proces koniugacji. Wśród bakterii istnieją dwa typy płciowe F⁺ i F^-. Komórki zawierające czynnik płciowy (F⁺) posiadają długie rurkowate wypustki tzw. fimbrie płciowe za pomocą których przekazują komórkom F^- fragment plazmidowego DNA, co powoduje zmianę ich fenotypu na F⁺ i przejęcie pewnych cech warunkujących np. oporność na antybiotyki.

Innym sposobem przenoszenia genów jest transformacja. Bakteria pobiera fragment obcego DNA z otoczenia , które pochodzi np. z uszkodzonej, innej komórki.

Wirusy nie są zdolne do samodzielnego rozmnażania się. W celu powielania własnych genów prowadzą proces namnażania, wykorzystując aparat kopiujący, zawarty w żywych komórkach. Mogą zakażać wszystkie typy organizmów, od zwierząt i roślin po bakterie i archeony.

1. OPORNOŚC ZARAZKÓW, WYJAŁAWIANIE, LIOFILIZACJA

Sterylizacja – całkowita inaktywacja wszystkich form życia drobnoustrojów

1. MECHANIZM CHOROBOTWÓRCZEGO DZIAŁANIA BAKTERII ( TOKSYNY,INOTYKSYKACJA, TOKSYKOINFEKCJE)

• Toksyny bakteryjne dzielimy na:

• egzotoksyny – wydzielane bez lizy komórki bakteryjnej

• endotoksyny – po lizie komórki bakteryjnej; lipopolisacharydy, składniki ściany komórkowej

Toksyny wytwarzane przez G+ i G- dzielą się na:

• egzotoksyny – uwalniane przez bakterie do środowiska po przejściu przez ścianę komórkową – w czasie fazy wzrostowej

• toksyny cytolityczne – związane z komórką, występujące w cytoplazmie lub związane z błoną komórkową i uwalniane do środowiska po rozpadzie komórki

75% białkowych i powierzchniowych to egzotoksyny. Opisano 240 z nich, w tym: 48% należy do G+, a 52% do G-

Jak działają toksyny?

• 40% z nich uszkadza błonę – toksyny cytolityczne i cytolizyny, hemolizyny. Mają wspólną cechę: uszkadzają błonę komórkową u eukariotów przez jej rozerwanie lub zaburzenie jej funkcji; uszkodzenie błony otaczającej organella komórkowe

• znamy 20 z nich:

  • streptolizyny, aerolizyny, hemolizyny

  • leukotoksyny

  • proteazy, cytlityczno-hemolityczne

1. Rozbicie fosfolipidów błony przez toksyny wykazujące aktywność fosfolipazy C

- α-toksyna (C. perfringens)

- β-toksyna (S. aureus)

1. Rozpuszczenie składniki błony przez toksyny powierzchniowo czynne, jak detergenty

- surfaktyna - Bacillus

1. Wbudowywanie cząsteczek białkowych lub peptydowych w błonę (powstają kanały lub poryny)

- α-hemolizyna, α i δ toksyna – S. aurerus

- aerolizyna – Aeromonas hydrophila

1. Interakcja toksyny ze składnikami błony, tworzenie kompleksów – streptolizyna O

Białka o charakterze enzymów

• proteazy, lipazy, nukleazy, fosfatazy, kolagulazy, katalazy

Wiele z nich ma właściwości proteolityczne i/lub bakteriolityczne w zjawisku antybiozy.

Jest to działanie antagonistyczne jednej bakterii wobec drugiej spowodowane działanie bakteriocyn (kolicyn) lub z obecności bakteriofagów.

Oprócz toksyn i enzymów bakteryjnych wyznacznikiem zjadliwości są też inne mechanizmy powiązane ze strukturami powierzchniowymi komórek. Bakterie wiążą się z błoną śluzową w sposób:

• luźny i odwracalny (opsonizacja)

• trwały (adhezja i adherencja)

Istotną rolę odgrywają:

• fimbrie, otoczki, mikrootoczki, śluz, glikokaliks

• kwasy tejcholowe

• lipopolisacharydy (LPS)

Wyróżniamy toksyny, które wykazują działanie na określony narząd czy układy:

• nefrotoksyny, neurotoksyny, hepatotoksyny

• toksyna błonicza – gardło

• toksyna tężcowa – rany

• toksyna gronkowcowa – zespół gronkowcowego wstrząsu toksycznego (STSS)

• Intoksykacja (toksenia) – zmiany chorobowe będące wynikiem toksycznych metabolitów drobnoustrojowych i/lub substancji pirogennych (interleukina, inne komórkowe

• Toksykoinfekcje są następstwem spożycia wraz z pokarmem drobnoustrojów zdolnych do wywołania zatrucia. Mogą się one również namnażać w przewodzie pokarmowym, w którym wydzielają toksyny.

Tego typu zatrucia wywołuje wiele drobnoustrojów (ponad 20 gatunków), wśród których najliczniej reprezentowane są bakterie z rodziny Enterobacteriaceae i należą tu wszystkie pałeczki (z wyjątkiem S. typhi i S. patatyphi A, B i C) pałeczki Shigella (z wyjątkiem S. shigae), patogenne Escherichia coli, a także Yersinia enterocolitica,

1. MECHANIZM CHOROBOTWÓRCZEGO DZIAŁANIA WIRUSÓW

Wirusy mogą namnażać się wyłącznie we wnętrzu komórki gospodarza gdyż nie mają enzymów i prekursorów niezbędnych do syntezy białek i kwasów DNA, RNA

• na każdym etapie replikacji składniki wirusowe muszą być rozpoznawane przez cząsteczki komórek gospodarza

• warunkiem replikacji jest wnikniecie wirusa do komórki prze interakcję molekularna pomiędzy powierzchnią cząsteczki wirusa i powierzchnią komórki – adsorpcja – hem aglutyniny, adhezyjny

• ścisły tropizm wirusa do określonych komórek

- EBC – nabłonek jamy nosowo-gardłowej, limfocyty B

- HIV – limfocyt Th – CD4

Po adsorpcji do błony komórkowej wirion wnika do komórki na drodze dwóch możliwych mechanizmów:

• pochłanianie wirusa przez błonę komórkową na drodze fagocytozy – endocytoza, wiropeksja – i pojawiają się w cytoplazmie w wakuolach fagocytujących: wirusy bez osłonki – nagie

• wstrzelenie – fuzja wirusowej osłonki i błony komórkowej. Nukleokapsyd jest uwalniany do cytoplazmy

Rozpoczyna się replikacja:

• materiał genetyczny RNA lub DNA uwolniony z płaszcza białkowego kontaktuje się ze strukturami metabolicznymi komórki i rozpoczyna się synteza

→ DNA → transkrypcja → mRNA → translacja → białko

• wirusy DNA – nośnikiem informacji jest podwójna nić DNA – dsDNA

• wirusy RNA – normalna droga jest niemożliwa, gdyż nowy RNA może powstać tylko na podstawie matrycy DNA, te wirusy mają enzym RNA-zależna polimeraza RNA dzięki czemu replikacja może zachodzić

• retrowirusy posiadają enzym odwrotną transkryptazę i kierunek informacji jest odwrotny

1. ZAKAŻENIE, CHOROBA ZAKAŹNA, ZARAŹLIWOŚĆ, ZJADLIWOŚĆ, KRYTERIA OCENY

• Zakażenie – infectio – wniknięcie i namnażanie się drobnoustrojów w organizmie gospodarza – choroba może wystąpić lub nie

• Choroba zakaźna – zakażenie, w którym występuje zaburzenie czynnościowe lub strukturalne organizmu gospodarza, i któremu towarzyszą objawy chorobowe

• zjadliwość (wirulencja)-miara chorobotwórczości, na którą składa się: zakaźność, inwazyjność i toksyczność

• Zaraźliwość - zdolność przeniesienia się patogenu z rezerwuaru na nowego gospodarza.

1. POWSTANIE ZMIAN DZIEDZICZNYCH U BAKTERII

Patrz 6

1. CHEMIOTERAPIA ZAKAŻEŃ BAKTERYJNYCH. LEKOOPORNOŚĆ

Antybiotyki naturalne – stanowią istotny element nieswoistej pokarmowej terapii – bez wiedzy pacjenta

Antybiotyk – substancje wytworzone przez drobnoustrój, której niewielkie ilości mogą hamować rozwój innych drobnoustrojów – związki pochodzące od drobnoustrojów bezpośrednio

Lek przeciwbakteryjny – każdy związek naturalny, syntetyczny lub półsyntetyczny (chemiczna pochodna substancji naturalnych), który jest przydatny klinicznie w leczeniu zakażeń bakteryjnych

Leki bakteriostatyczne – hamują wzrost i namnażanie się bakterii – bakteriostaza, np. sulfolamidy, chlonamfenikol

Leki bakteriobójcze – zabija rosnące bakterie – bakteriocydia, np. penycylina

Wąskie spektrum działania – szczególnie aktywne wobec G+ lub G-

Szerokie spektrum działania – działa zarówno na G+ jak i na G-

Kryteria skutecznego działania antybiotyku

1. Drobnoustrój musi być wrażliwy na niskie stężenie leku o odmiennej budowie niż organizm zakażony

2. Zdolność do penetracji przez powierzchnię komórki bakteryjnej i docierania do celu w formie niezmienionej

3. Musi dotrzeć do zakażonej tkanki (np. zapalenie opon mózgowych, zapalenie stawów)

4. Drobnoustroje wewnątrzkomórkowe stwarzają duże trudności terapeutyczne

5. Gospodarz – jego stan kondycyjny i zdrowotny determinuje skuteczność terapeutyczną leku

6. Wydolność i sprawność układu immunologicznego

7. Unaczynienie i drenaż – zaburzenia przepływu krwi lub drenażu w obszarze zakażenia zmniejsza skuteczność leków przeciwbakteryjnych

Zasady stosowania antybiotyków

• wybiórczo po identyfikacji bakteryjnej

• jak najszybciej

• zachować odpowiedni czas leczenia, min. 5 dni

• odpowiednia dawka

• podanie leku najbardziej odpowiednią drogą:

  • per os

  • w iniekcji domięśniowej

  • we wlewie dożylnym (kroplówce)

  • bezpośrednio na ranę

Podział antybiotyków ze względu na działanie

A. Hamują syntezę ściany komórkowej

B. Hamują syntezę nukleotydów

• hamują syntezę kwasu foliowego, co zaburza syntezę puryn i pirymidyn

C. Hamują syntezę kwasów nukleinowych

• inhibitory syntezy DNA

D. Hamują syntezę białek

• inhibitory jednostki rybosomów 30s.

Lekooporność

• odporność wrodzona – cechy wrodzone, determinowane przez geny chromosomalne

• odporność nabyta – cechy spowodowane przez mutacje, przekazywanie między sobą plazmidów

Mechanizmy oporności

A. Enzymatyczna inaktywacja leków przeciwbakteryjnych – β-laktanois, acetylotransferazy, fosforylazy, nukleotydazy

B. Modyfikacja przepuszczalności ściany komórkowej

C. Zmiany części docelowej

D. Aktywne usuwanie substancji z komórki

E. Powstawanie tolerancji

1. TOK POSTEPOWANIA ROZPOZNAWCZEGO W ZAKAZENIACH BAKT. I WIRUSOWYCH

Tok postępowania rozpoznawczego w badaniach wirusologicznych

1. Stwierdzenie obecności wirusa w materiale

bezpośrednio w materiale – mikroskopia, odczyny serologiczne, odczyny enzymatyczne, hybrydyzacja

pośrednio – zakażenie podłóż biologicznych (zwierzę doświadczalne, zarodki ptasie, hodowle

komórkowe in vitro)

2. Izolacja i namnożenie wirusa do dalszych badań

3. Identyfikacja wirusa – serologiczna, hybrydyzacja (sondy genetyczne)

4. Badanie serologiczne (uzupełnienie toku) – przegląd

1. BAKTERIOCYNY

Bakteriocyny – substancje toksyczne o charakterze białkowym wytwarzane przez liczne bakterie Gram- oraz Gram+, zdolne do zahamowania wzrostu organizmów pokrewnych, lub nawet do ich zabicia, są one kodowane przez plazmidy bakteriocynogenne oraz DNA chromosomalne[1]. Bakteriocyny syntetyzowane są w rybosomach[2].

Bakteriocyny izolowane z:

E. coli - kolicyny

Pseudomonas aeruginosa - piocyny

Lactobacillus acidofilus - acidofilina

Plazmidy kodujące różne rodzaje kolicyny oznacza się symbolem Col, np. ColE1, ColV.

Od antybiotyków różni je bardziej "swoiste" działanie. Zwykle hamują one wzrost niewielkiej liczby gatunków, podczas gdy antybiotyki niszczą wiele grup bakterii. ajlepiej poznanymi bakteriocynami są te wytwarzane przez E. coli - kolicyny. Kolicyna wiąże się swoiście z receptorem umieszczonym w błonie zewnętrznej bakterii, a następnie jest wprowadzana poprzez błonę zewnętrzną i wewnętrzną do cytoplazmy - w transporcie do komórki biorą udział dwie grupy białek - Ton System oraz Tol System.[4]

niektóre kolicyny tworzą w błonie cytoplazmatycznej wrażliwej komórki kanały, które powodują obniżenie potencjału elektrochemicznego, np poprzez tworzenie kanałów półprzepuszczalnych dla jonów potasu (kolicyna A)

Inne kolicyny mają działanie hydrolityczne wobec DNA, podobne do działania endonukleaz.

Pewna grupa kolicyn hamuje syntezę kwasu rybonukleinowego RNA

Kolicyna M - blokuje syntezę peptydoglikanu i LPS

1. BAKTERIOFAGI

2. PRIONY – PATOGENNOŚĆ I CHOROBY

Wywołują gąbczaste encefalopatie – zakaźne amyloidy mózgowe to śmiertelne choroby zwierząt i człowieka polegające na zmianie konformacji własnego białka (PrP) komórki nerwowej

Prion – cząsteczka białka samoreplikującego się. Czynniki infekcyjne nie indukujące odpowiedzi immunologicznej

Postaci kliniczne podostrych encefalopatii gąbczastych człowieka

1. Choroba kuru – śmiejąca się śmierć

→ 1957 – w górskich regionach Papui-Nowej Gwinei stwierdzono chorobę z objawami:

→ brak koordynacji ruchowej, otępienie, drżenie, ataksja móżdżkowa, brak możliwości poruszania się

→ u kanibali spożywających rytualnie mózg zmarłych mężczyzn

→ rytualne rozsmarowywanie mózgu zmarłego na ciele

1. Choroba Creutzfeldta-Jakoba – CJD

→ u ludzi w wieku ponad 65 lat

→ ma charakter postępujący i kończy się śmiercią

→ w 10-15% jest dziedziczna

→ jest efektem mutacji w genie PrPNP na 20 chromosomie

→ mutacja powoduje jedynie powstawanie białka ze zmienioną konformacją, z alfa na beta

→ trzy formy choroby:

- sporadyczna – 1-2 przypadki na milion

- rodzinna – uwarunkowania genetyczne

- jatrogenna

→ po transplantacji rogówki lub opony twardej od dawcy

→ usuwanie zakażonych narządów chirurgicznie lub elektrod (?)

→ stosowanie hormonu wzrostu lub gonadotropin uzyskanych z przysadek osób zmarłych na CJD

1. Syndrom Gertsmanna

→ pierwszy raz opisana w 1936r, okres wylęgania 2-6 lat

→ występuje w środkowym okresie życia

→ charakter dziedzicznej choroby – mutuje w genie PrP

→ zastąpienie w kodonie 102 leucyny przez prolinę

→ utrata koordynacji ruchu, otępienie, demencja

→ okres trwania od roku do 11 lat

→ typowe zmiany gąbczaste oraz występowania złogów amyloidu

1. Śmiertelna rodzinna bezsenność

→ u ludzi w różnym wieku

→ rozwój choroby do 1 roku

→ mutacje w genie PrP

→ kłopoty ze snem i bezsenność

→ zaburzenia ze story układu autonomicznego

→ ataksja, drgawki

→ atrofia mózgowa

→ możliwość zakażenia zwierząt tkanką mózgową ludzi zmarłych na tę chorobę

1. Nowa odmiana choroby C-Jakoba – VCJD

→ choroba pourazowa ludzi młodych

→ okres wylęgania od 1miesiąca do 10 lat

→ chorzy umierają po 3-12 miesiącach od wystąpienia pełnych objawów (10% przeżywa dwa lata)

→ przewaga ataksji nad otępieniem, szybkie męczenie się, senność lub bezsenność, silna agresja

→ zaburzenia orientacji, utrata zdolności intelektualnych

→ zaburzenia charakterystyczne dla uszkodzenia wyższych czynności kary – afazja, dysleksja, dysgrafia, agnozja

→ przy CJD zmiany występują w neuronach kory mózgowej, natomiast w VCJD są zlokalizowane w pniu mózgu

→ na charaktery zooantroponozy

→ przenosi się z chorych krów na człowieka przez spożywanie włókien nerwowych w mięsniach

→ wrota zakażenia: przewód pokarmowy

→ przez krew i narządy chorych dawców

→ z matki na płód

→ wszystkie przypadki VCJD u osób homozygotycznych dla metioniny w kodonie 129 genu PrP

Gąbczaste encefalopatie zwierząt

• gąbczasta encefalopatia bydła – BSE

• encefalopatia kotów

• zakaźna encefalopatia norek

• gąbczasta encefalopatia dzikich przeżuwaczy – przewlekła, wyniszczająca choroba łosi i jeleni

Cechy prionów

• brak kwasów nukleinowych

• mają identyczne odpowiedniki komórkowe

• masa cząsteczki PrP owcy – 27000-30000, a człowieka – 33-35kDa

• gen dla PrP obecny w genomie gospodarz

• zdrowe białka prionowe chronią przed samobójczą śmiercią, apoptozą, nekrozą

Inaktywacja prionów

• temperatura 320-360^oC

• w autoklawie 132-135^oC/2atmosfery/1godzina

• w autoklawie 132-135^oC/3atomosfery/20-30minut

• 4% wodorotlenku sodu – 1godzina

• 10% podchloryn sodowy – 1godzina

• oporne na alkohole, promienie roentgena, UV

Zalecenia:

• niszczenie narządzi chirurgicznych i drobnego sprzętu

• autoklawem 140^oC/3,6atmosfery/30minut

• podchloryn sodu – 20000ppm chloru

• ług sodowy 1nm/55-60^oC/1h

• temperatura powietrza 360^oC

1. DEFINICJA WIRUSA , CZYM RÓŻNI SIĘ OD BAKTERII

• bardzo drobne rozmiary – 10-400nm, bakterie 0,5-5um

• zakaźne cząsteczki organiczne, nie posiadające struktury komórkowej

• posiadają tylko 1 rodzaj kw. nukleinowego – DNA lub RNA

• nie rosną, nie rozmnażają się, nie wykazują metabolizmu

• zdolne do namnażania tylko we wnętrzu żywych komórek

• zakażają komórki prokariotyczne i eukariotyczne

• w czasie rozwoju ulegają przemianie w formę niezakaźną – faza eklipsy – winiony rozłożone na składowe, wewnątrz komórki - niezbędne stadium namnażania

• dwie postaci:

  • wirus wewnątrzkomórkowy – wegetatywny, forma niezakaźna

  • wirus pozakomórkowy – spoczynkowy, forma zakaźna – winion

Budowa wirusów

• znaczne różnice wielkości, różne kształty

• kwas nukleinowy – DNA lub RNA – 1 lub 2-niciowy, liniowy lub kolisty, RNA o dodatniej lub ujemnej polarności

• białkowy kapsyd, płaszcz, jednakowych podjednostek – kapsomerów

• kwas i kapsyd razem tworzą tzw. nuleokapsyd

• w niektórych dodatkowo otoczka - dwuwarstwa lipidów i białka – te, które po replikacji uwalniają się z komórki przez pączkowanie

• niektóre wirusy zawierają enzymy odgrywające rolę w procesie zakażania, np. lizozym u bakteriofagów, odwrotna transkryptaza u retrowirusów (komórka gospodarza nie posiada takich enzymów)

1. KLASYFIKACJA WIRUSÓW

Wirusy DNA	Wirusy RNA
Poxviridae	Rhabdoviridae
Herpesviridae	Paramyxoviridae
Iridoviridae	Ortomyxoviridae
Adenoviridae	Coronaviridae
Pepoviridae	Togaviridae
Parvoviridae	Retroviridae
Bakteriofagi	Reoviridae
	Picornaviridae

1. ZMIENNOŚĆ WIRUSÓW

????????????????????????????????????????

1. MECHANIZM WIRUSOWEJ TRANSFORMACJI KOMÓREK I JEJ CECHY

2. WIRUSY NIEKOMPLETNE , UŁOMNE, WIROIDY

• Wirusy niekompletne – cząstki wirusowe nie mające kwasu nukleinowego lub mające go tak mało, że nie są w stanie zainicjować zakażenie komórki. Następstwo zaburzenia koordynacji wytwarzania części składowych wirusa i ich transportu. W skrajnych przypadkach dochodzi do powstania pseudowirionów, w których kapsyd wirusa zamiast wirusowego genomu zawiera kwas nukleinowy gospodarza

• Wirusy ułomne- tylko u niektórych szczepów wirusa mięsaka Rousa, i innych. Wirusy ułomne ( w przeciwieństwie wirusów niekompletnych) mogą zainicjować procesy syntezy wirusa, ale nie są zdolne do jej zakończenia. Do pełnej syntezy wszystkich komponentów potrzeby jest wirus pomocnik

• Wiroidy – zakaźne cząstki składające się wyłącznie z kolistego, jednoniciowego RNA. Nie posiadają kapsydu tak jak wirusy, nie są związane z żadnymi białkami. Najczęściej związane są z jądrem "żywiciela".Wszystkie rozpoznane wiroidy wywołują choroby u roślin wyższych – u roślin cytrusowych i ziemniaków (np. wrzecionowatość bulwy ziemniaka). Przenoszone są w uszkodzone wcześniej miejsca, z innej, zainfekowanej rośliny.

1. ZAKAŻENIE WIRUSOWE KOMÓRKI, EFEKT CYTOPATYCZNY

1. Adsorpcja

- reakcja między receptorem komórki a wirusowym miejscem wiążącym receptor

2. Penetracja

- fuzja – wirusy otoczkowe posiadające białko fuzyjne – do środka wnika tylko nukleokapsyd

- wiropeksja pinocytoza – wirusy otoczkowe (hem aglutynina, komórka gospodarza musi posiadać

klatrynę). Cały wirus wnika do komórki po utworzeniu pęcherzyka

- translokacja – małe wirusy bezo toczkowe – całe wnikają do wnętrza komórki

3. Uwolnienie genomu wirusowego (odpłaszczenie wirusa) – początek eklipsy

- możliwe podczas adsorpcji, jednocześnie z penetracją lub po niej

- w proces ten zaangażowane enzymy gospodarza

4. Synteza składników wirusa

- transkrypcja genomu wirusowego na mRNA (wyjątek ssRNA+, które samo działa jak mRNA)

- translacja: białka wczesne, funkcjonalne i późne (białka kapsydu, strukturalne)

- replikacja

5. Formowanie się i dojrzewanie wirionów potomnych (koniec eklipsy)

- łączenie podjednostek białka z kwasem nukleinowym

- może zachodzić w różnych miejscach w zależności od wirusa

6. Uwalnianie wirionów potomnych z komórki

- gwałtowne – po śmierci i lizie komórki – jednocześnie uwalniane są wszystkie wirusy potomne, np.

poliowirusy

- w sposób ciągły – pączkowanie (uwalnianie do przestrzeni międzykomórkowych), przechodzenie z

komórki do komórki przez pory lub dzięki fuzji błon

efekt cytopatyczny CPE – uszkodzenie komórek widoczne pod mikroskopem

- postępująca degeneracja kończąca się lizą – komórka odkleja się od podłoża – trwa kilka dni, najpierw

komórka zmienia kształt, staje się zaokrąglona, a jej brzegi wyraźniejsze, później zmiany degeneracyjne

wewnątrz komórki, np. zwyrodnienie wodniczkowe, na końcu liza komórki

- powstawanie syncytiów – komórek olbrzymich – przypomina owoc morwy

- powstawanie ciałek wtrętowych – widoczne po zabarwieniu odpowiednią metodą – miejsca wewnątrz

komórek inaczej wychwytujących barwnik, powstają w jądrze komórki, cytoplazmie lub w obu miejscach na raz.

Tylko u niektórych wirusów. Są to miejsca gdzie wirus jest powielany i składany, blizny w komórkach lub

skupiska wirusów potomnych

- powstawanie łysinek

1. PATOGENEZA ZAKAŻEŃ WIRUSOWYCH

Wszystko co wywołują wirusy w organiźmie

1. INTERFERENCJA

2. WPŁYW CZYNNIKÓW ŚRODOWISKOWYCH NA PRZEBIEG ZAKAŻEŃ WIRUSOWYCH

3. CHEMIOTERAPIA W ZAKAŻENIACH WIRUSOWYCH

4. HERPESVIRIDAE

RODZINA: HERPESVIRIDAE

Alphaherpesvirinae – wirusy szybko syntetyzujące się, uwalniają się z komórek powodując ich zniszczenie

betaherpesvirinae – wirusy długo syntetyzujące się, uwalniające się trudno i powodujące znaczne powiększenie komórki – cytomegalia

Gammaherpesvirinae – wirusy o wysokiej swoistości i tropizmie gatunkowym, namnażają się w komórkach limfoblastycznych, mają powinowactwo do limfocytów T lub B

U zwierząt powoduje szereg chorób:

Choroba Aujeszkyego – wścieklizna rzekoma

• dobrze namnaża się na fibroblastach zarodków kurzych

• świnie starsze często zakażenie bezobjawowe – ronienia

• szczególnie wrażliwe prosięta – objawy zajęcia ośrodkowego układu nerwowego – 60-100% upadków

• bydło, owce, konie – silny świąd, ślinotok, biegunki, niedowład mięśni przechodzi w porażenie – śmierć

1. psy, koty, świąd, objawy szalowe, gryzienie się zwierząt, gryzienie przedmiotów – ale brak agresywności do człowieka

• może powodować zmiany chorobowe u ludzi – łagodne

Herpeswirus koni

Dzieli się na cztery typy:

• EHV-1 – equine herpesvirus 1 – ronienia klaczy, zapalenia mózgu i rdzenia, choroby układu oddechowego

• EHV-2 – wirus cytomegalii, choroby układu oddechowego

• EHV-3 wirus otrętu, w czasie krycia i przez lekarza. Na błonie śluzowej dróg rodnych: zaczerwienienie – grudki – pęcherzyki – owrzodzenia – strupy – białe blizny. Wyzdrowienie po 2-3tygodniach. Ogiery – zapalenie jąder, moszny, napletka

• EHV-4 – choroby układu oddechowego, objawy nerwowe, ronienia

Wirus otrętu oraz zapalenia nosa i tchawicy bydła (IPV-IBR)

Wrażliwe tylko dwie postacie choroby

• płciowa

• oddechowa (rhinotracheitis)

Wirus opryszczki pospolitej HSV

• zakażenia skórne i błon śluzowych – wargi – HSV I

• zakażenia dróg rodnych: HSV II – stałe nosicielstwo w pochwie i szyjce macicy – wirus indukuje raka szyjki macicy

• zapalenie rogówki lub rogówki i spojówki nawracające przez całe życie

• przy immunosupresji powoduje zapalenie krtani, przełyku, tchawicy i oskrzeli

• zakażenie w czasie dojrzewania płciowego

• Nigdy nie ma 100% wyleczenia

Wirus ospy wietrznej – virus Vericella-zoster – VZV

• wysypkowa choroba wieku dziecięcego

  • plamki, grudki, pęcherzyki wypełnione płynem wysiękowym, krosty

• niebezpieczne zakażenia u ludzi starszych z powikłaniami: zapalenie płuc, mózgu i opon mózgowych, zapalenia ucha środkowego czy mięśnia sercowego

• wirus może przez wiele lat przetrwać w czuciowych zwojach rdzenia kręgowego i wywołać chorobę zwaną półpasiec (zoster)

• lokalizacja – skóra unerwiona w pasie piersiowym, narządy wewnętrzne i rozsiane (niebezpieczne)

Wirus Epsteina-Barra – EBV – mononukleoza zakaźna

• ma zdolność transformowania limfocytów B

• indukuje przejściową immunosupresję

• zakażenie drogą kropelkową lub przez ślinę

• namnażanie wirusa w węzłach chłonnych i migdałkach oraz śledzionie – 2 miesiące

Objawy choroby: powiększenie węzłów chłonnych i śledziony, gorączka, angina, zapalenie wątroby z objawami żółtaczki i zmiany we krwi:

Wirus cytomegalii – CMV

• zakażenia przetrwałe utrzymujące się latami

• wirus występuje w:

- nabłonku błony śluzowej jamy ustnej

- w moczu, bo w nabłonku przewodów moczowych

- wątrobie, nerkach i gruczołach

- leukocytach

• u 70% dzieci wirus wydalany z moczem

• zakażenie przez bezpośredni kontakt

• powszechne zakażenia bezobjawowe u dorosłych

• u 80% ludzi dorosłych powyżej 30 roku życia

• przenoszony przy transfuzji i transplantacji

• wirus przechodzi przez łożysko i zakaża płód o wywołuje obumarcie płodu, poronienie, lub objawy cytomegalii doprowadzające do śmierci niemowlęcia – żółtaczka, trombocytopenia

• zmiany chorobowe przy CMV dotyczą: nerek, mózgu, śledziony, grasicy, ślinianek, przewodu pokarmowego i wątroby – zapalenie i żółtaczka

• wady rozwojowe u dzieci są kojarzone z CMV

• u dorosłych przy transfuzji krwi występuje zapalenie wątroby z żółtaczką lub objawy podobne do mononukleozy

Ludzki Herpes wirus 6 (HHV-6)

• wirus dojrzewania w jądrach zakażonych komórek

• atakowane są limfocyty B ale częściej T

• powoduje lizę komórki po uwolnieniu się wirusa

• powoduje obniżenie limfocytów CD4 co indukuje niedobory immunologiczne co zwiększa zapadalność na choroby warunkowo chorobotwórcze bakteryjne czy grzybicze

• wirus HHV-6 odpowiada za zapalenie wątroby martwicą hepatocytów

• często występuje u osób chorych na AIDS

• izolowany jest w chłoniakach złośliwych

• silny efekt immunosupresyjny

1. ADENOVIRIDEA

• synteza i dojrzewanie wirusa w jądrze – charakterystyczne zmiany cytopatyczne

• zasiedlają układ oddechowy, przewód pokarmowy i oko

• dzielą się na dwa rodzaje

  • Mastadenovirus ssaków, winiony maja pojedyncze włókno, hemaglutynuja krwinki różnych zwierząt. Ludzkie podzielono na 6 podrodzajów A-F

  • Aviadenovius ptaków, winiony mają podwójne włókno, nie mają zdolności hem aglutynacyjnych

Stanowią aż 13% wszystkich infekcji wirusowych u człowieka

• szerzą się drogą kropelkową oraz fekalno-oralną

Adenowirusy bydła – warunkowo chorobotwórcze

Adenowirusy koni – wysoce patogenne dla źrebiąt

Adenowirusy świń – warunkowo chorobotwórcze

Choroba Rubartha – wrażliwe psy, lisy i kojoty: 50% psów jest nosicielami wirusa występują dwie postacie choroby:

• zapalenie wątroby u młodych psów o ciężkim przebiegu – 20% śmiertelność

• zapalenie dróg oddechowych – wysoka temperatura, kaszel, ogniskowe zapalenie płuc

• u lisów zapalenie mózgu i rdzenia z porażeniami

Adenovirusy

• występują powszechnie w gardle i kale u ludzi zdrowych

• powodują ostre zakażenia układu oddechowego u dzieci poniżej 5 roku życia

• u ludzi dorosłych powoduje epidemiczne gorączkowe zapalenie krtani, spojówek i rogówki oraz krwiotoczne zapalenie pęcherza moczowego

• wyizolowano również adenowirusy jelitowe

• adenowirusy jelitowe powodują biegunki u dzieci do 2 roku życia

• dość często zakażenia szpitalne adenowirusami o przebiegu ostrym u dzieci

• uczestniczą w zakażeniach u chorych z AIDS

1. POXVIRIDAE

RODZINA: POXVIRIDAE

Dzieli się na:

• Orthopoxvirus ssaków – krowianki (szczepimy przeciw ospie ludzi), ospa (człowiek), ospa krów (bydło, człowiek), ospa królików, ospa małp (małpy, człowiek)

• Avipoxvirus ptaków – ospa kur, indyków, gołębi, wróbli, przenoszone przez stawonogi

• Capripoxvirus kopytnych – ospa, owiec, kóz, guzowatej choroby skóry, przenoszone przez stawonogi

• Leporopoxvirus – zajęcy i wiewiórek (przenoszony przez stawonogi)

• największa grupa wirusów ludzkich, ssaków, ptaków i owadów - Bariola virus czynnik etiologiczny ospy u ludzi – dzięki obowiązkowym szczepieniom wyeliminowano tę chorobę na świecie

• muzealne szczepy w USA i Rosji – archiwum

• niebezpieczna jest ospa bydła i owiec dla ludzi – powoduje tzw. Guzki dojarek na skórze rąk i przeniesienie na rogówkę

• pokswirusy mogą powodować zakażenia ze zmianami na skórze twarzy, ramionach i plecach – grudki, brodawki i plamki

• w warstwie zmienionej skóry wtręty z wirionami

1. PAPOVAVIRIDAE

PAPOWAWIRUSY

• dzielą się na dwie grupy: Papillomawirus i Poliowirus

Papillomavirus

• ponad 50 typów wirusów ludzkich brodawek – brodawczaków HPV

• wywołują łagodne zmiany na skórze guzki

• lokalizacja brodawek dotyczy twarzy rąk, kolana

• brodawki występują w narządach płciowych, dookoła odbytu – kłykciny

• przenoszenie HPV drogą płciową od zakażonych partnerów seksualną dla kobiet (wirus w spermie)

• wysokie ryzyko rozwoju raka szyjki macicy

• brodawki krtaniowe oraz strun głosowych uniemożliwiają mówienie i oddychanie

Poliomawirusy

• wirus BK – wyizolowany z moczu pacjentów z immunosupresją – powoduje guzy nowotworowe w nerkach (silny wirus onkogenny nerek)

• wirus JC – wyizolowany z mózgu pacjentów z guzami – powoduje guzy mózgowej już po 6 miesiącach od zakażenia – głównie guzy to glejaki

wirus SV40 – wyizolowany z guza mózgowego u ludzi z czerniakiem

1. PARVOVIRIDAE

PARWOWIRUSY – DNA

• małe wirusy z pojedynczą nicią DNA

Parwowirus ludzki (HP, H-1) – wywołuje rumień zakaźny jako łagodną postać wysypkowa u dzieci oraz chorobę hemolityczną

Parwowirus B19 – zakaża, replikuje się i powoduje lizę erytrocytów ludzkich, może wywołać również:

• zapalenie mięśnia sercowego – niemowlęta

• zapalenie naczyń i mózgu

• rumień zakaźny z bladoczerwoną wysypką na twarzy

• wirus rozpowszechniony na całym świecie 60% dorosłych i dzieci wykazuje przebyte zakażenie bezobjawowe

Wyróżnia się 5 grup populacji ludzi z grupy ryzyka

• Dzieci zdrowe – rumień zakaźny – wysypka plackowata na policzku – u dzieci szkolnych samo ustępujący w ciągu trzech tygodni

• Dorośli zdrowi – rumień zakaźny z wysypką i artropatią przypominająca różyczkę lub odrę. Artropatie częściej u kobiet (60%) z obrzękiem i bolesnością stawów rąk ustępujące w ciągu 2-4 tygodni ale powracającą co kilka lat

• Kobiety ciężarne – obumieranie płodu

• Pacjenci z hematologicznymi zaburzeniami

• Pacjenci z obniżoną odpornością – białaczka, AIDS, zapalenie wątroby i transplantacji szpiku

1. IRIDOVIRIDAE

2. ORTHOMYXOVIRIDAE

Ortomyksowirusy (łac. Ortomyxoviridae) – rodzina wirusów, charakteryzujących się następującymi cechami:

• Symetria: helikalna, ale kształt całego wirionu, ze względu na obecność otoczki, może być bardzo zmienny

• Osłonka lipidowa: istnieje i zawiera liczne wypustki (są to główne antygeny tych wirusów), pod osłonką znajduje się warstwa białka M, która otacza helikalnie nawinięty na szkielet białkowy genom (tzw. rybonukleoproteina). W przypadku togotowirusa w obrębie jednego wirionu (otoczki) może znajdować się więcej niż jeden nukleokapsyd.

• Kwas nukleinowy: segmentowany ssRNA(-)

• Replikacja: zachodzi w jądrze zakażonej komórki

• Peptydy i białka: ich ilość zależna jest od liczby segmentów RNA – każdy segment koduje jedno białko

• Wielkość: 80-120 nm (togotowirus nawet do 300 nm)

• Gospodarz: kręgowce

• Cechy dodatkowe: najbardziej charakterystyczny jest bardzo silny pleomorfizm i silna zmienność antygenowa.

Systematyka ortomyksowirusów obejmuje rodzaje^[1]:

• Rodzina: Orthomyxoviridae (Ortomyksowirusy)

  • Rodzaj: Influenzavirus A (FLUAV), zwyczajowo wirus grypy typu A – wywołuje pandemie, w tym hiszpankę, ptasią grypę i świńską grypę

    • Gatunek: Influenza A virus

  • Rodzaj: Influenzavirus B (FLUBV), zwyczajowo wirus grypy typu B – atakuje ludzi i foki

    • Gatunek: Influenza B virus

  • Rodzaj: Influenzavirus C (FLUCV), zwyczajowo wirus grypy typu C – atakuje ludzi i świnie

    • Gatunek: Influenza C virus

  • Rodzaj: Thogotovirus – przenoszony przez kleszcze, wywołuje gorączkę i zapalenie mózgu

    • Gatunek: Thogoto virus – gatunek typowy

    • Gatunek: Dhori virus

  • Rodzaj: Isavirus – atakuje łososie

    • Gatunek: Infectious salmon anemia virus

Pierwsze trzy rodzaje to wirusy grypy – cechują się one wybitną zmiennością antygenową, co utrudnia stworzenie skutecznej szczepionki.

1. PARAMYXOVIRIDAE

RODZINA – PARAMYXOVIRIDAE

• ssRNA, kuliste lub pleomorficzne

• symetria heliakalna

Rodzaj: Parainflueznavirus

Typ: Parainfluenzavirus 1, 2, 3, 4

Rodzaj: Morbilivirus

Typ: Measles virus

Rodzaj: Pneumovirus

Typ: Respiratory syncytial virus RSV

RODZINA: PARAMYXOVIRIDAE

RODZAJ: PARAINFLUEZNAVIRUS 1, 2, 3, 4

• Parainfluenza virus 1 I 2 wywołują u dzieci krup –– zapalenie gardła, oskrzeli I płuc

• Parainfluenza virus 3 – wywołuje u dzieci do 2 lat zapalenia oskrzelików – bronchiolitis

• Parainfluenza virus 4 – wywołuje zakażenia oskrzeli i płuc w okresie jesieni i wiosny

• Mumps virus (MV) zakaźne zapalenie przyusznic ślinianek – świnka, zapalenie jąder u chłopców

• Morbillivirus – wirus odry, chorobę wysypkową

Odra

• częściej chorują dziewczynki

• przez pierwsze 3-4 dni dziecko ma gorączkę i suchy, szczekający kaszel, zapalenie spojówek i katar

• na błonie śluzowej jamy ustnej pokazują się białe plamki

• temperatura wysoka i spada gwałtownie

• wysypka w postaci ciemnoczerwonych grudek utrzymujące się przez 2-3 tygodnie

• wysypka najczęściej za uszami, na twarzy

• rozprzestrzenia się na tułów, ręce i nogi

• droga zakażenia – kropelkowa, przez kontakt z wydzieliną z jamy ustnej chorego lub z jego moczem

• powikłania:

- zapalenie płuc wikłane bakteriami

- zapalenie ucha środkowego

- ostre zapalenie krtani

- zapalenie mózgu zwykle po 4-10 latach po chorobie

• szczepienia ochronne obowiązkowe

• coraz częściej szczepionka nie chroni

Świnka

• zapalenie ślinianek przyusznych

• przeżycie choroby daje odporność na całe życie

• 35% zakażeń ma przebieg subkliniczny

• zakażenie objawowe rozwija się 2-3 tygodnie i dotyczy szczególnie ślinianek przyusznych

• rozwija się w 2 etapach:

- objawy prodromalne są nieswoiste z obrzękiem i niewysoką gorączką i występują na dwa dni przed

- zapaleniem ślinianek jedno lub dwustronne

Powikłania:

• zapalenie mózgu lub opon mózgowych

• przemijająca głuchota

• zapalanie jąder i najądrzy

• zapalenie wątroby i trzustki

RODZINA: PARAMYXOVIRIDAE

RODZAJ: MORBILIVIRUS U ZWIERZĄT

Nosówka psów i fok

• wzrost temperatury, brak apetytu

• wyciek surowiczy z oczu i nosa przechodzi w ropny

• wysypka na skórze brzucha i wewnętrznej powierzchni ud

• zajęcie ośrodkowego

• patogenny dla człowieka, bydła – nagłe objawy kliniczne

• u bydła i dzieci podobne objawy – zapalenie płuc

• wirus izolowany od bydła i ludzi wykazuje serologiczną identyczność

1. PICORNAVIRIDAE

RODZINA: PICORNAVIRIDAE

• ssRNA, symetria ikozahedralna

Rodzaj: Rhinovirus

• zakażenie drogą kropelkową, wywołuje powszechnie występujące przeziębienia, wrażliwy na niskie pH w przewodzie pokarmowym

Rodzaj: Enterovirus

• zakażenie przewodu pokarmowego

• typ: Coxsackievirus A i B – zapalenia ośrodkowego układu nerwowego – meningitis

• typ: Hepatnavirus – wirusowe zapalenie wątroby A – Hepatitis A virus HAV

• typ: Poliovirus – poliowirus 1-3 odpowiedzialny jest za chorobę Heinego-Medina

RODZAJ: PICORNAVIRIDAE

• Enterovirusy przenoszenie drogą feralno-oralną lub zanieczyszczoną kałem wodą

• Rhinowirusy roznoszone drogą kropelkową lub brudne ręce

Choroba Hainego-Medina czyli zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego – poliomyelitis

• okres wstępny z gorączką, nieżytem gardła i nosa, bólem głowy, świądem skóry 2-3 dni

• okres bezgorączkowy i bezobjawowy 7 dni

• okres zajęcia ośrodkowego układu nerwowego – 3-5 dni z gorączką i potami

• okres zdrowienia i pozostają porażenia i niedowłady z osłabieniem mięśni

Wirus choroby cieszyńskiej świń

• wrażliwe jedynie świnie domowe i dzikie

• podniecenie, a następnie skurcze toniczno-kloniczne

• porażenia, ze spadkiem temperatury poniżej normy

• śmiertelność 80-100%

Wirus choroby pęcherzykowej świń

• wrażliwy jest człowiek: pęcherze na wargach, końcu języka, twarzy

• u zwierząt dodatkowo na grzbiecie, ryju, między racicami

• często obserwuje się u ludzi i świń objawy nerwowe

Wirus pryszczycy

• wrażliwe jest bydło, świnie, kozy, owce i człowiek

• pęcherze pierwotne w jamie ustnej i wzrost temperatury

• w czasie wiremii apatia i brak apetytu

• po 2-3 dniach wtórne pęcherze jamie ustnej

• w obrębie racic pęcherze, obrzęk i kulawizna

• pęcherze w jamie ustnej pękają i powstają płytkie ubytki, które ulegają wygojeniu

• wirus bardzo oporny na działanie czynników środowiska

- w zakażonej sierści przeżywa 1 miesiąc, kwaśnym mleku 20 godzin

- w sianie i w ziarnie przeżywa 4-5 miesięcy

- peklowanie i wędzenie nie niszczy wirusa

- wrażliwy na niskie pH; poniżej 6.0 następuje całkowite zniszczenie wirusa

1. RHABDOVIRIDAE

RODZINA: RHABDOVIRIDAE (budowa heliakalna)

RODZAJ: VESICULOVIRUS

RODZAJ: LYSSAVIRUS

Lyssavirus powoduje wściekliznę – Rabies – chorobę zakaźną ośrodkowego układu nerwowego zwierząt i człowieka kończącą się śmiercią.

• rezerwuarem wirusa są zwierzęta mięsożerne, nietoperze, gryzonie, jeszcze i owady i inne zwierzęta zakażone przypadkowo

• wirus pojawia się w ślinie zakażonego zwierzęcia na 1-3 dni przed wystąpieniem objawów ki licznych i utrzymuje się do śmierci

• po ugryzieniu i replikacji w miejscu wniknięcia wędruje drogą nerwową do rdzenia kręgowego i mózgu – tam się namnaża się i wędruje do ślinianek

• u zwierząt występują trzy fazy choroby:

  • faza prodromalna

  • faza pobudzenia – agresywność

  • faza porażenia – porażenia i śmierć

• faza prodromalna: zmiana zachowania, przestają jeść i pić, wykazują depresję, jedzą przedmioty niejadalne

Dwie postaci choroby:

• postać cicha – wczesny paraliż gardzieli i mięśni żuchwowych, obfity ślinotok, brak połykania, śpiączka i zwierzę umiera

• postać szałowa – silna agresywność i śmierć

Po ukąszeniu lub kontakcie z wirusem:

• u człowieka okres wylęgania choroby 1-3 miesiące

• pojawia się gorączka, ból głowy, nudności czasami napady szału, wodowstręt, ślinotok

• chory umiera w okresie porażenia

Diagnostyka różnicowa:

• wywiad dotyczy ugryzienia czy kontaktu ze zwierzęciem chorym lub podejrzanym

• ciałka wtrętowe Negriego w mózgu

Natychmiastowe szczepienie i podanie surowicy

1. FILOVIRIDAE

RODZAJ: FILOVIRIDAE

Wirus Ebola – powoduje chorobę przenoszoną drogą oddechową i przez kontakt bezpośredni

• objawy kliniczne ze strony:

  • układu oddechowego z wysypką skórną

  • układu pokarmowego z biegunką

  • wyniszczenie z uszkodzeniem wątroby, śledziony i ośrodkowego układu nerwowego

  • wstrząs z objawami krwotocznymi i śmierć

Wirus wykrywany w wydzielinach i wydalinach chorego oraz w surowicy w okresie rozwoju

Choroba podlega zgłoszeniu w WHO – specjalne postępowanie i oddziały szpitalne

Wirus Marburg – wywołuje chorobę o ciężkim przebiegu ze zmianami w :

• wątrobie, nerkach i śledzionie

• ośrodkowym układzie nerwowym

Jest to choroba zawodowa i odzwierzęca

• chorują pracownicy opiekujący się małpami

• pracownicy produkujący szczepionki na nerkach małpich

• personel służby zdrowia zakażenie od pacjenta: kontakt człowiek-człowiek

• wirus powoduje zmiany cytopatyczne w mózgu i ciałka wtrętowe typu Negriego

• choroba podlega zgłaszaniu do WHO

1. ARENAVIRIDAE

Wirus limfocytarnego zapalenia opon i splotów naczyniowych LCMV

• wywołuje chorobę w Europie i Ameryce Północnej w okresie zimowym

• rezerwuarem wirusa są myszy od których zakaża się człowiek i inne zwierzęta – wydalają wirus z kałem i moczem

• objawy choroby grypopodobne oraz występuje:

  • wysypka, zapalenie stawów, zapalenie ucha, zapalenie jąder, oraz objawy ze strony CUN

  • zakażenie centralnego układu nerwowego doprowadza do śmierci

U kobiet ciężarnych uszkodzenie płodu – ronienie

Wirus Lassa

• wywołuje różnego typu zakażenia u ludzi od łagodnych do ciężkich przypadków gorączkowych z objawami krwotocznymi

• przenoszony przez gryzonie ale również z człowieka na człowieka przez wydzieliny i wydaliny

• zachorowania głównie w Afryce, ale turystyka sprzyja roznoszeniu choroby oraz zakażeniom turystów nie przestrzegających higieny

1. TOGOVIRIDAE

RODZINA TOGAVIRIDAE

RODZAJ: ALPHAVIRUS, PESTIVIRUS, RUBIVIRUS

Alphavirusy powodują choroby u zwierząt:

• zachodnie zapalenie mózgu i rdzenia koni – WEE

• wschodnie zapalenie mózgu i rdzenia koni – EEE

• wenezuelskie zapalenie mózgu i rdzenia konie – VEE

U ludzi podobnie jak u koni Alphabirusy powodują zapalenia mózgu i rdzenia, często o przebiegu śmiertelnym i występują epidemicznie

Pestivirusy

• zalicza się wirus C zapalenia wątroby

• wirus pomoru świń

• wirus biegunki i choroby błon śluzowych bydła

Rubivirus

• Rubivirus – Rubelle virus – wywołuje różyczkę u dzieci – rzadziej u dorosłych

• gospodarzem wirusa jest człowiek i małpy

• przenoszony drogą oddechową i z matki na płód

• objawy łagodne – obrzęk węzłów chłonnych za uszami, na karku i potylicy, wysypka różowa plamisto-grudkowa znika po 2-3 dniach

• zakażenie kobiety ciężarnej szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży to zakażenie płodu

• obumarcie płodu lub poronienie

• wady wrodzone u noworodków – głuchota

Obowiązkowe szczepienia wirusem atenuowanym

1. FLAVIVIRIDAE

RODZINA: FLAVIVIRIDAE

RODZAJ: FLAVIVIRUS

• jednoniciowy RNA

• ssRNA +

• długość 11000zasad

Wirus żółtej gorączki – yellow feler virus

• przenoszony przez komary z człowieka na człowieka

• ostra choroba gorączkowa z żółtaczką

• zespół krwotoczny

• ostra niewydolność nerek

• śpiączka

Występowanie: Afryka, Ameryka środkowa i południowa

Profilaktyka: szczepionki atenuowane

Wirus Dengue

Przenoszony przez stawonogi.

Objawy: bóle głowy i stawów, osłabienie, dreszcze, wysypka, kaszel, krwawienie z nosa, skurcze jelitowe, kolka, w ciężkich przypadkach zespół wstrząsowy

Kompleks wirusów kleszczowego zapalenia mózgu

• podtyp zachodnie oraz podtyp wschodni

• wirusy przenoszone przez kleszcze - ixodes ricinus

• zakażenie może nastąpić inną drogą:

  • spożycie surowego mleka krowiego, owczego, koziego (wszyscy zginiemy!)

  • nie wyklucza się zakażenia drogą powietrzną, choroba nie przenosi się między ludźmi

• okres wylęgania choroby 7-14 dni

• gwałtowny wzrost zachorowań w Polsce – 2001 – ponad 300 przypadków

Wirus zachodniego Nilu – west nile virus

• kompletne wiriony zawierają elementy z błon śluzowych gospodarza: glikolipidy, glikoproteiny, których skład i struktura zależy od komórki gospodarza - kręgowca lub stawonoga

• zakażeniu komórki towarzyszy zawsze proliferacja i przerost błon wewnątrzkomórkowych

• wiriony potomne stwierdza się w szorstkim relitukum endoplazmatycznym, gdzie zachodzi proces montowana wirionu

• niedojrzałe wiriony transportowane są do powierzchni komórki gdzie białko proM rozszczepione jest przez proteazę do dojrzałej formy M

• wirion uwalnia się na drodze egzocytozy

• głównym antygenem wirusa indukującym odporność jest białko E otoczk

• w neutralizacji wirusa biorą przeciwciała skierowane przeciwko białku proM i częściowo M

• najlepiej izolowany jest z mózgu wron

Rezerwuar:

• wszystkie ptaki wolnożyjące, żyjące w Polsce, ptaki domowe i gołębie (fermy nie, bo są odizolowane od środowiska zewnętrznego), ptaki egzotyczne, strusie

• wirus stwierdzono u kotów i psów, ale nie zawsze dochodzi do rozwoju choroby (wszyscy zginiemy!)

• u koni 40% zakażeń kończy się śmiercią – szczepienia przeciw wschodniemu, zachodniemu i wenezuelskiego zapaleniu mózgu nie chroni przed zakażeniem WNV

• wiewiórki, chomiki, szczury, myszy, nietoperze, skunksy i króliki

Przenoszony przez komary z rodzaju Culex (pipiens, restaunas, qiunguefasciatus) – wirus obecny w ślinie. Nie wyklucza się pająków

• ugryzienie komara wcześniej pojącego krew człowieka lub zwierzęcia zakażonego WNV

• bezpośrednio z człowieka na człowieka – przez transplanty, transfuzję krwi od chorych osób

Zespoły chorobowe u ludzi:

• zakażenia bezobjawowe 70%

• choroby gorączkowe grypopodobne o łagodnym przebiegu 20%

• zapalenie opon mózgowych i mózgu

Okres wylęgania 3-14 dni – wirus namnaża się we krwi wiremia z gorączką falującą

• bardzo rzadko miano wirusa w czasie wiremii jest tak wysokie, że ssący komar może przenieść wirus na drugiego człowieka czy zwierzę

Objawy kliniczne:

• bóle głowy, bóle mięśniowe, bóle gałek ocznych

• nudności wymioty

• wysypka na skórze na szyi, brzucha, podbrzusza i pośladków

• powiększenie węzłów chłonnych pachowych i pachwinowych

• falująca gorączka

Ciężki przebieg u osób po 50 roku życia:

• zaburzenia świadomości

• wysypka na skórze szyi, tułowia, ramionach, kończynach dolnych

• ataksja i objawy pozapiramidalne

• zapalenie nerwu wzrokowego i korzeni nerwowych

• porażenie wiotkie u 10%

• zapalenie mięśnia sercowego

• zapalenie trzustki i wątroby

Po przełamaniu bariery mózgowej powoduje zapalenie mózgu i opon mózgowych, zapalenie opon mózgowych

• zajęcie centralnego układu nerwowego występuje u 1 na 100 zachorowań

Czynniki predysponujące:

• zmiany mikroklimatu – globalne ocieplenie sprzyja rozmnażaniu się komarów

• migracje ptaków

• import ptaków ozdobnych

• masowa turystyka

• rozwój transportu samolotowego

Leczenie ma charakter objawowy:

• rybaviryna tylko skuteczna In vitro

• brak szczepionki

• walka z wektorem osuszanie bagien i małych zbiorników

• stosowanie insektoycydów i replementów

• ochrona osobista

• kontrola sanitarno-weterynaryjna importu ptaków