WADY I ZALETY NIEKTÓRYCH PŁYNÓW UTRWALAJĄCYCH

Płyny utrwalające stosowane są w celu zachowania tkanki w stanie najbardziej zbliżonym do przyżyciowego. W użyciu są różne płyny zależnie: od kierunku badań, właściwości samej tkanki i właściwości fizycznych i chemicznych utrwalacza.

Stosuje się płyny jednoskładnikowe i mieszaniny płynów. Lepsze są mieszaniny, ponieważ każdy ze składników wchodzących w mieszaninę w różnym stopniu utrwala różne składniki komórki i tkanki.

Do najczęściej stosowanych płynów utrwalających należą: formalina, płyn Bouina, płyn Carnoy.

FORMALINA

aldehyd mrówkowy występuje w sprzedaży jako r- r ok. 40%(30% – 40%) i ze względu na duże tendencje do utleniania w kwas mrówkowy musi być szczelnie zamknięty.

Do potrzeb utrwalania używana jest jako r-r z H₂O bieżącą w stos. 1:4 lud 1:9. Do rozcieńczania używamy H₂O bieżącej ze względu na jej lekko zasadowy charakter..Do potrzeb histopatologii stosuje się formalinę zobojętnioną lub zbuforowaną. Zobojętnianie przeprowadza się za pomocą pokruszonej kredy(CaCO₃) – na jedną litrową butelkę warstwa ok. 2 cm kredy na okres 24 do 48 godzin. Zbuforowaną formalinę otrzymuje się za pomocą buforu fosforanowego. formalina jest używana jako utrwalacz jednoskładnikowy lub w postaci mieszaniny składników utrwalających.

Formalinę przechowujemy w butelkach z ciemnego szkła szczelnie zamkniętych, ponieważ na świetle ulega ona polimeryzacji wypadając z roztworu w postaci osadu, a przez to faktyczne stężenie aldehydu w roztworze zmniejsza się.

Formalina jest substancją organiczną, łatwo lotną, a jej pary SA toksyczne i wykazują powinowadztwo do błon śluzowych jamy nosowej i ustnej oraz spojówek i naskórka powodując ich drażnienie, w następstwie stany zapalne i atrofię nabłonka oraz egzemę, stąd formalina jest przechowywana w oddzielnych pomieszczeniach i przy pracy z nią należy używać rękawiczek ochronnych i okularów.

Zalety:

- uniwersalny utrwalacz

- szczególnie zalecany do utrwalania tkanki nerwowej(utrwalacz z wyboru)

- utrwala prawie wszystkie struktury

- zalecany do utrwalania tłuszczy i lipidów

- ścina mocno białko, przenika szybko w głąb tkanki

- zachowuje prawie niezmienioną strukturę komórki

- prep. utrwalone w formalinie można przechowywać bardzo długo

- nadaje się do barwienia prawie wszystkimi metodami

Wady:

- powoduje pęcznienie tkanki łącznej

- zbyt długie utrwalanie powoduje krystalizację w tkance imitując pigment

- nie nadaje się do utrwalania substancji rozpuszczalnych w H₂O(wapń, żelazo, kwas moczowy, glikogen)

- powoduje stany zapalne błon śluzowych i naskórka

- zbyt długie utrwalanie utrudnia barwienie jąder.

PŁYN BOUINA

jest mieszaniną płynów utrwalających i składa się 15 części nasyconego wodnego roztworu kwasu pikrynowego, 5 części formaliny 40% i 1 części kwasu octowego lodowatego, który dodajemy bezpośrednio przed utrwalaniem.

Zalety:

- bardzo dobrze przenika tkankę

- pozwala na utrwalanie większych wycinków

- zachowuje prawie niezmienioną strukturę komórki

- częściowo odwadnia skrawki

- szczególnie zalecany do utrwalania organelli komórkowych(jądro, retikulum)

- można po nim barwić prawie wszystkimi metodami

Wady:

- powoduje pęcznienie tkanki łącznej(formalina)

- źle konserwuje narządy krwiotwórcze

- dłuższe utrwalanie utrudnia barwienie barwnikami anilinowymi

- nie nadaje się do zatapiania w celloidynie (kwas pikrynowy powoduje kruchość celloidyny)

- utrwalacz prawie uniwersalny

- zalecany do utrwalania gruczołów z wyjątkiem nerek

uwaga: kwas pikrynowy jest materiałem wybuchowym stąd ostrożnie z ogniem!

PŁYN CARNOY

jest mieszaniną 60 części alkoholu absolutnego, 30 części chloroformu i 10 części kwasu octowego lodowatego. Utrwalacz bezwodny.

Zalety:

- bardzo szybko przenika tkankę

- nadaje się do barwienia wszystkimi metodami

- zachowuje szereg składników rozpuszczalnych w H₂O, tj. wapń, żelazo, kwas moczowy, glikogen, mucyny

- przedłużenie utrwalania nie wywołuje poważniejszych uszkodzeń w strukturze komórki

- bardzo dobrze utrwala jądra komórkowe(CH₃COOH lodowaty)

- znacznie zmniejsza kruchość tkanek(chloroform)

Wady:

- rozpuszcza tłuszcze i lipidy

- nie nadaje się do wykrywania organelli kom.(chondrion, ap. Golgiego)

- łatwo lotny, stąd utrwalać w szczelnych naczyniach

- higroskopijny( naczynia bardzo szczelne)