Referat Paulina

Pojęcie i pochodzenie mienia samorządowego

Pojęcie mienia samorządowego

Wyposażenie jednostek samorządu terytorialnego we własne mienie jest jednym z najważniejszych atrybutów ich samodzielności.

Jest to atrybut na tyle ważny, że ustawodawca zdecydował się zagwarantować jednostkom samorządu terytorialnego wyposażenie ich we własne mienie w Konstytucji. Zgodnie bowiem z treścią art. 165 Konstytucji „jednostkom samorządu terytorialnego, jako osobom prawnym, przysługują prawo własności i inne prawa majątkowe”

Raga i treść wskazanych wyżej przepisów Konstytucji powoduje, że konieczne wydaje się wyróżnienie pojęcia „mienie

samorządowe”, a także podkreślenie jego charakteru.

Pojęcie mienia rozumiemy jako całokształt praw majątkowych, które przysługują określonemu podmiotowi.

Za mienie określonego podmiotu należy zatem uznawać ogół jego aktywów w postaci praw własności i innych praw majątkowych.

Jak już wspomniałam, mienie obejmuje tylko aktywa, czyli np. prawa o charakterze rzeczowym jakimi jest np. prawo do nieruchomości czy wierzytelności wynikające z umów , a nie pasywa, którymi są np. zaciągnięte pożyczki czy kredyty.

Pojęcie mienia nie może w związku z tym, być utożsamiane z najczęściej używanym szerokim pojęciem majątku, który obejmuje zarówno aktywa, jak i pasywa.

Funkcje mienia komunalnego

Mienie, w które wyposażone zostały jednostki samorządu terytorialnego spełnia dwie szczególne funkcje, które w sposób bezpośredni rzutują na faktyczną samodzielność tych podmiotów.

1. Po pierwsze mienie samorządowe stanowi podstawę prowadzonej przez gminy działalności związanej z realizacją postawionych przez nimi zadań publicznych. np. budynek urzędu gminy wchodzi w skład mienia komunalnego i umożliwia pracę aparatu pomocniczego wójta.

(Poszczególne składniki tego mienia, takie jak nieruchomości, środki transportu czy urządzenia infrastruktury , mogą być przecież wykorzystywane w ramach bieżącego funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego.)

t

Jednocześnie wyposażenie jednostek samorządu terytorialnego i pozostałych samorządowych osób prawnych we własne mienie pełni rolę zabezpieczenia realizacji zobowiązań cywilnoprawnych zaciąganych przez poszczególne podmioty samorządowe w związku z realizacją zadań publicznych.

2. Po drugie, mienie jst stanowi znaczące źródło ich dochodów własnych, które służą bądź powinny służyć realizacji zadań publicznych.

Zgodnie bowiem z literalnym brzmieniem przepisów art. 4 ust 1 pkt 4, art. 5 ust 1 pkt 3 i art. 6 ust 1 pkt 2 ustawy o dochodach jst: „źródłem dochodów własnych gmin. powiatów i województw są dochody z ich majątku”

Sposoby nabycia mienia samorządowego zostały w sposób generalny wymienione w przepisach art. 44 usg, art. 47 usp oraz 48 i następne usw.

Mienie gmin

Na gruncie przepisów ustawy o samorządzie gminnym- w skład mienia komunalnego wchodzi, zgodnie z treścią art. 43 usg, oprócz mienia poszczególnych gmin, także mienie związków międzygminnych oraz mienie innych osób prawnych. Jako przykłady innych osób prawnych o których mowa w art. 43 usg można wskazać np. spółki prawa handlowego czy fundacje.

Art. 44 usg określa w jaki sposób następuje nabycie mienia komunalnego.

• przede wszystkim gminy nabyły mienie wraz z reformą samorządową w 1990r na podstawie ustawy- Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym.

• ponadto gminy nabywają mienie z chwilą ich utworzenia, a także w związku ze zmianą granic.

• w wyniku przekazania przez administrację rządową

• nabycie mienia komunalnego następuje również w wyniku własnej działalności gospodarczej gminy oraz w srodze innych czynności prawnych, których gmina jest stroną

Mienie powiatu

Z kolei zgodnie z treścią art. 46 ust 1 i 2 usp – mieniem powiatu jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez powiat lub inne powiatowe osoby prawne. (np. samorządowe powiatowe jednostki organizacyjne)

Powiat jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia powiatu nie należącego do innych powiatowych osób prawnych ( art. 46 ust 3 usp).

Zgodnie z art. 47 ust 1 usp powiat nabywa mienie

• na podstawie odrębnej ustawy, z zastrzeżeniem że nie stanowi ono mienia jakiejkolwiek gminy

• a także w wyniku przejęcia od Skarbu Państwa w drodze porozumienia.

• powiat może także nabywać mienie w drodze czynności prawnych.

• oraz tak jak gmina w związku z utworzeniem bądź zmianą granic powiatu

Mienie województwa

Natomiast zgodnie z art. 47 ust 1 i 2 u.s.w mieniem województwa jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez województwo lub inne wojewódzkie osoby prawne, ( a wojewódzkimi osobami prawnymi poza województwem są samorządowe jednostki organizacyjne , którym ustawy przyznają wprost taki status, oraz te osoby prawne, które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw wyłącznie przez województwo).

Podobnie jak w przypadku powiatu, województwo jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia województwa nie należącego do innych wojewódzkich osób prawnych (art. 47 ust 3 usw)

Nabycie mienia przez województwo następuje – zgodnie z art. 48 usw-

• na zasadach określonych w kodeksie cywilnym i innych ustawach,

• a także przekazanie mienia Skarbu Państwa na zasadach określonych w art. 49-54 usw

Przekazanie województwu mienia SP może nastąpić również na wniosek samego województwa. Aby tak się stało Zarząd województwa składa odpowiedni wniosek. Warunkiem jest, że przekazanie mienia ma służyć wykonywaniu zadań gospodarczych przekraczających zakres użyteczności publicznej np. na realizację strategii rozwoju województwa.

Sposoby nabycia mienia- Pochodzenia mienia

.

Nabycie mienia przez jst i inne samorządowe osoby prawne następuje na różne sposoby, które można sklasyfikować jako mające charakter pierwotny i wtórny.

W sposób pierwotny nabycie mienia gminnego miało miejsce przede wszystkim na postawie przepisów ustawy z dnia 10 maja 1990r.- przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych.

Dla przykładu zgodnie z treścią pierwszego z tych przepisów, czyli usg – nabycie mienia gminnego następuje poza wskazanym wyżej sposobem pierwotnym na 5 innych sposobów, które możemy traktować jako wtórne:

Wymieniałam je już wcześniej, są nimi przykładowo:

• przekazanie mienia przez administrację rządową

• czy jako rezultat własnej działalności gmin i innych gminnych osób prawnych

Katalog sposobów nabywania mienia przez jst oraz inne samorządowe osoby prawne jest zatem bardzo szeroki.

• W pierwszej kolejności podmioty te mogą pozyskiwać mienie przy wykorzystaniu instytucji prawa publicznego.

W tej grupie mieści się. Np. nabywanie mienia w postaci środków pieniężnych w związku z realizacją należności publicznoprawnych, jakimi są chociażby podatki i opłaty.

• Ponadto jst i inne samorządowe osoby prawne mogą nabywać mienie przy wykorzystaniu instytucji z dziedziny prawa prywatnego.

Chodzi głównie o dokonywanie przez podmioty samorządowe czynności cywilnoprawnych w ramach obrotu prawnego z udziałem innych podmiotów prawa cywilnego, w tym także w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej. Nabycie w ten sposób określonego mienia nie musi jednak wcale być następstwem dokonania czynności cywilnoprawnej , a może wynikać np. zasiedzenia.

REASUMUJĄC - Mienie jako źródło dochodów własnych budżetów jst

Mienie jst oraz innych samorządowych osób prawnych stanowi pewien zbiór składników majątkowych służących osiąganiu określonego celu, jakim jest realizacja zadań publicznych należących do tych jednostek.

Można zatem powiedzieć, że cechą charakteryzującą mienie samorządowe jest jego celowy charakter, przy czym jednym z istotniejszych aspektów celowego charakteru mienia samorządowego jest okoliczność, że powinno ono stanowić stabilne i wydajne źródło dochodów własnych wpływających do budżetu jst/

Z tego powodu swoboda sprawowania zarządu własnym mieniem przez jst nie może być nieograniczona. Dlatego np. w przepisie art. 50 usg wypowiedziana została zasada , zgodnie z którą obowiązkiem osób uczestniczących w zarządzaniu mieniem gminnym jest zachowanie szczególnej staranności przy wykonywaniu zarządu zgodnie z przeznaczeniem tego mienia i jego ochrona.

SYSTEM PODATKÓW I OPŁAT LOKALNYCH

Różnica pomiędzy opłatą a podatkiem

Podobieństwa:

• - zarówno podatki jak i opłaty są świadczeniami pieniężnymi wprowadzanymi w drodze ustawowej;

• - mają charakter przymusowy i bezzwrotny;

• - są jednostronnie ustalane przez organy władzy;

Różnice

• opłata pobierana jest w związku z konkretnymi czynnościami organów państwowych czy samorządowych lub za konkretne usługi;

• opłata jest indywidualną zapłatą za zindywidualizowane świadczenia;

• płacący opłatę otrzymuje indywidualną korzyść (czyli świadczenie wzajemne);

PODATKI

• podatek od nieruchomości- jest to jeden najważniejszych źródeł dochodów budżetów samorządowych, regulowany przede wszystkim przepisami ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.

Jego podatnikami są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne , w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, a przedmiotem opodatkowania są: grunty, budynki i budowle.

Obowiązek płacenia takiego podatku ciąży na tych podmiotach m.in. gdy są oni właścicielami nieruchomości czy użytkownikami wieczystymi gruntów.

• podatek rolny- jest on uregulowany ustawą o podatku rolnym. Obowiązek podatkowy spoczywa przede wszystkim na podmiotach którzy są właścicielami gospodarstw rolnych. Przedmiotem opodatkowania są grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako zakrzewione i zadrzewione na użytkach rolnych. Warto zaznaczyć, że z tego opdatku są wyłączone grunty zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.

• podatek leśny- podatek ten uregulowany jest ustawą o podatku leśnym. Podatnikami są m.in. osoby będące właścicielami lasów czy ich użytkownikami wieczystymi. Przedmiotem opodatkowania są lasy w rozumieniu ustawy o podatku leśnym. Z opodatkowania zostały wyłączone np. lasy które są zajęte na wykonywanie innej działalności niż leśna np. plantacja choinek świerkowych na gruncie rolnym. Podstawę opodatkowania stanowi powierzchnia lasu wyrażona w hektarach.

• podatek od środków transportowych- podatek ten uregulowany jest także w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych. Stanowi on źródło dochodów gmin.

Jeżeli posiadamy ten rodzaj majątku jakim są wymienione u ustawie środki transportowe np. samochód, ciągnik, autobus czy przyczepa to jesteśmy zobowiązani zapłacić podatek.

• podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych (karta podatkowa)- krótko mówiąc jest to

opodatkowanie

dochodów uzyskiwanych w wyniku prowadzonej działalności w formie uproszczonej. Stanowi o tym ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Uproszczona forma tego podatku wyraża się tym, że podatek ustala się nie od dochodów , a stałych kwotach niezależnych od wielkości uzyskiwanych dochodów. Warto też zaznaczyć , że ten rodzaj podatku jest dobrowolny i przedsiębiorca sam może zdecydować którą formę opodatkowania wybierze. Ten rodzaj podatku odgrywa ważną rolę w naszym temacie, bo jako jedyny wpływy z niego zasilają budżety samorządowe.

• podatek od spadków i darowizn- uregulowany jest ustawą o podatku od spadków i darowizn i jest to podatek który obciąża wyłącznie ludność, ponieważ podatnikami są wyłącznie osoby fizyczne. Wielkość podatku, czyli należność jaką musi zapłacić osoba fizyczna zależy od stopnia pokrewieństwa jaka łączy osoby zawierające umowę. Przedmiotem opodatkowania jest nabycie własności rzeczy lub innych praw majątkowych np. wierzytelności udziału w spółce czy zachowek, a podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa tych rzeczy lub praw majątkowych.

• podatek od czynności cywilnoprawnych- rodzaj podatku uregulowanego przez "Ustawę z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. Podatek jest zapłacić musi każdy podmiot, który dokonał jakiejś czynności cywilnoprawnej, np. zawarł umowę sprzedaży, pożyczki czy poręczenia. Pobór tego podatku odbywa się w znacznej mierze metodą „samoobliczenia”, co oznacza że jako podatnicy musimy sami prawidłowo obliczyć i terminowo zapłacić ten podatek bez wezwania ze strony organu podatkowego.

OPŁATY

• opłata od posiadania psów- W Polsce podatek od posiadania psa obowiązywał do 31 grudnia 2007 r. Jego wysokość ustalana była przez gminy. W 2007 r. wynosił przeważnie 40 złotych. Całość podatku wpływała do budżetu gmin. Poza celem fiskalnym, podatek miał również na celu ograniczanie ilości zwierząt. W związku ze zmianą ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, od 1 stycznia 2008 r. podatek ten został zniesiony, natomiast w jego miejsce istnieje możliwość wprowadzenia fakultatywnej opłaty za posiadanie psa, uzależnionej od rady gminy w zakresie jej poboru, wysokości czy terminu płatności. W 2011 roku maksymalna stawka tej opłaty może wynosić 110,66 zł.

• opłata targowa- została unormowana przepisami art. 15 i następne ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Stanowi ona uproszczoną formę opodatkowania sprzedaży dokonywanej na targowiskach. Opłatę te muszą uiścić podmioty, które w danym dniu prowadzą sprzedaż na targowisku. Zasady ustalania, pobori i terminy płatności opłaty targowej określa również Rada Gminy w formie uchwały.

• opłata miejscowa- określona jest również w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych i pobierana jest od osób fizycznych przebywających w miejscowościach uzdrowiskowych i turystycznych. Chodzi tu o pobyt dłuższy niż jedna dobra, którego celem jest wypoczynek, poratowanie zdrowienia, szkolenie czy turystyka. W przeciwieństwie do opłaty targowej- opłaty miejscowej nie może wprowadzać każda gmina według własnego uznania. Jej pobór zarządzić mogą jedynie te gminy, których obszar posiada korzystne właściwości klimatyczne bądź walory krajobrazowe.

• opłata skarbowa- regulowana jest przepisami ustawy z 9 września 2000r. o opłacie skarbowej. Opłata ta ma charakter ogólnej opłaty administracyjnej, gdyż pobierana jest ona za czynności urzędowe różnych podmiotów. Taki podatek płacimy np. jeżeli wnioskujemy o wydanie jakiegoś pozwolenia czy koncesji.

• opłata administracyjna – konstrukcję tej opłaty określają art. 18 i 19 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Rada Gminy może wprowadzić opłatę administracyjną za czynności urzędowe wykonywane przez organ gminy czy wójta, jeżeli te czynności nie są objęte przepisami ustawy o opłacie skarbowej. Zasady poboru tej opłaty określa Rada Gminy w formie uchwały, także stawki mogą być bardzo różne (ale corocznie określana jest górna stawka) W praktyce opłata administracyjna pobierana jest w gotówce w kasie urzędu gminy , albo przelewem , przed dokonaniem czynności urzędowej.

• Opłata adiacencka- opłatę adiacencką regulują przepisy ustawy o godapodarce nieruchomościami. Mówiac w skrócie opłata ta pobierana jest przez gminę , jeżeli wartość nieruchomości gruntowej zwrosła np. w wyniku budowy jakiś urządzeń infrastruktury technicznej z budżetu państwa lub jst. Np. niedaleko działki powstał ośrodek zdrowia przez co jej wartość wzrosła. Wtedy przy sprzedaży tej nieruchomości na właściciela tej nieruchomości może zostać nałożona taka opłata przez Rade Gminy.

• Opłata eksploatacyjna- regulowana jest przepisami ustawy prawo geologiczne i górnicze. Obowiązek uiszczenia tej opłaty spoczywa na przedsiębiorcach wydobywających kopaliny ze złóż. Opłata ta stanowi w 60% dochód gminy.