1. Błona komórkowa, plazmolemma- półprzepuszczalna błona biologiczna oddzielająca wnętrze komórki od świata zewnętrznego. Jest ona złożona z 2 warstw fosfolipidów oraz białek, z których niektóre są luźno związane z powierzchnią błony a inne przebijają błonę lub są w niej mocno osadzone białkowym lub niebiałkowym motywem. Wszystkie błony cytoplazmatyczne mają wspólny schemat budowy chemicznej - są dwuwarstwą białkowo - lipidową (zobacz rozdział lipidy). Natomiast dokładny skład i właściwości fizykochemiczne różnią się ze względu na rodzaj komórki i rodzaj błony (czyli co dana błona odgranicza i w jakim miejscu komórki). W tym ujęciu wyróżnia się miedzy innymi: błonę komórkową (plazmalemma - otacza cały protoplast), tonoplast (otacza wakuolę) i inne. Błony komórkowe mają charakter warstwowy, gdzie wyróżnia się warstwę hydrofobową oraz hydrofilową. Dlatego w środowisku wodnym membrany te przenikają się płynnie, łączą oraz mogą się wzajemnie wchłaniać zachowując strukturalny schemat i ciągłość. Dzięki tym właściwościom możliwa jest endocytoza oraz egzocytoza (zob. błona komórkowa).

Chroni komórkę przed działaniem czynników fizycznych i chemicznych, a także przed wnikaniem obcych organizmów, w szczególności chorobotwórczych

• bariera osmotyczna i kontrola wnikania substancji do wnętrza komórki

• usuwanie produktów metabolizmu

• reaguje na bodźce chemiczne, termiczne i mechaniczne

• bierze udział w oddychaniu tlenowym

1. Budowa, funkcja cytoplazmy Podstawowym składnikiem cytoplazmy jest woda, stanowi ona około 75% jej składu chemicznego. Cytoplazma jest zarówno roztworem rzeczywistym (rozpuszczone są w niej substancje rozpuszczalne w wodzie jak: cukry proste i oligosacharydy, niektóre witaminy, sole mineralne itp.) jak i zawiesiną substancji nierozpuszczalnych w wodzie (tłuszcze, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E i K), część soli mineralnych, polisacharydów itp) oraz dużych cząsteczek koloidowych (głównie koloidy białkowe oraz kwasy nukleinowe). na terenie cytoplazmy znajdują się składniki plazmatyczne komórki.

• Transport

• środowisko wielu reakcji chemicznych

• materia komórki w której zawieszona jest organella

• stanowi środowisko wewnętrzne komórki

1. Plazmatyczne składniki komórki- cytoplazma, jądro komórkowe, plastydy( chloroplasty, chromoplasty, leukoplasty), mitochondria, rybosomy, retikulum endoplazma tyczne, aparat Golgiego, sfero somy

2. Nieplazmatyczne składniki komórki
   ściana komórkowa- Ściana komórkowa występuje u roślin, grzybów, bakterii i niektórych protistów. U każdej z tych grup jest zbudowana z innych substancji, np. u grzybów jest to chityna, a u roślin celuloza i jej pochodne (hemiceluloza i pektyna) oraz lignina, natomiast u bakterii podstawowym składnikiem jest mureina. Ściana komórkowa leży na zewnątrz błony komórkowej. W tkankach ściany komórkowe sąsiadujących ze sobą komórek są zlepione pektynową substancją tworzącą blaszkę środkową. Między komórkami istnieją wąskie połączenia w postaci plasmodesm - wąskich pasm cytoplazmy przenikających ściany i zawierających fragmenty retikulum endoplazmatycznego. Ulega ona inkrustacji (węglan wapnia, krzemionka lub lignina) i adkrustacji (kutyna, suberyna, woski).

• Ogranicza wzrost komórki

• Chroni przed urazami mechanicznymi

• Chroni przed infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi

• Zabezpiecza przed nadmiernym parowaniem

• Nadaje kształt i sztywność komórce

• Chroni przed utratą wody

• Przepuszcza substancje

Wakuola- to wydzielona przestrzeń w cytoplazmie wypełniona sokiem komórkowym (wakuolarnym) zawierającym przede wszystkim wodę, a ponadto substancje zapasowe, wydaliny i wydzieliny komórki. Wakuole zajmują bardzo dużą część powierzchni dojrzałej komórki (czasami nawet 90% jej objętości). Wakuola otoczona jest pojedynczą błoną białkowo-lipidową tzn. tonoplastem.

• gromadzenie wydalin i wydzielin

• nadaje komórce turgor, czyli jędrność

• przechowywuje substancje toksyczne

• przechowywuje substancje zapasowe

• bierze udział w trawieniu wewnątrzkomórkowym

1. –

2. Składniki soku komórkowego
   Woda, związki nieorganiczne, sole, jony K, Na, Ca, Fe, Mg, związki organiczne: cukry, aminokwasy, białka enzymatyczne, kwasy organiczne, barwniki: antocyjany(nadają zabarwienie czerwone, niebieskie lub fioletowe organom rośliny) i flawony(nadają żółtą barwę kwiatom), garbnik, alkaloidy, wydaliny, wydzieliny

3. Budowa i rola chloroplastów
   Chloroplasty są otoczone 2 błonami o różnej przepuszczalności, które otaczają Stromę wypełniającą wnętrze chloroplastu. Błona zewnętrzna dobrze przepuszcza jony, wewnętrzna natomiast jest słabo przepuszczalna i tworzy liczne woreczki zwane tylakoidami.

• Zawierają zielone barwniki chlorofile pochłaniające energię światła słonecznego potrzebną do fotosyntezy

• W nich zachodzi przemiana dwutlenku węgla oraz wody z wykorzystaniem energii świetlnej w glukozę oraz tlen

• Przeprowadzają fotosyntezę

1. Budowa i rola j.komórkowego
   Jądro komórkowe na ogół ma kształt kuli, rzadziej owalny lub wrzecionowaty. Położone jest centralnie. Otoczone jest 2 błonami, tworzącymi tzw. Otoczkę jądrową, w której występują liczne otwory zwane porami jądrowymi, dzięki którym wnętrze jądra kontaktuje się z cytoplazmą. Złożone z jąderka, błony jądrowej, porów w błonie, chromosomów oraz kariolimfy.

• Powiela zawarty w nim materiał genetyczny i przekazuje go komórkom potomnym

• Steruje podstawowymi procesami życiowymi komórki

• Odczytuje informacje ukryte w cząsteczkach DNA

1. Budowa i rola chromosomu
   Chromosom jest zbudowany z 2 chromatyd. Są one połączone ze sobą centromerem czyli przewężeniem pierwotnym. Na centromerze znajduje się też kinetochor - jest to białko do którego przyczepia się wrzeciono kariokinetyczne. Często w chromosomach występuje specjalny obszar zwany satelitą albo trabantem. Znajduje się w nim heterochromatyna która niczego nie koduje. Satelita jest oddzielony od reszty chromosomu przewężeniem wtórnym.

2. Materiały zapasowe u roślin
   związki chemiczne gromadzone przez roślinę i zużywane na niektórych etapach rozwoju, np. w czasie formowania nasion lub w okresach niekorzystnych dla rośliny. Związki organiczne wytworzone w procesie fotosyntezy tylko w pewnym stopniu są zużywane podczas procesów metabolicznych, część z nich jest odkładana i wykorzystywana w odpowiednim momencie. W niektórych przypadkach duże ilości substancji zapasowych mogą być magazynowane w organach spichrzowych rośliny. Materiały zapasowe stanowić mogą węglowodany (glukoza, sacharoza, skrobia, inulina, hemiceluloza), białka zapasowe (np. w postaci ziaren aleuronowych), tłuszcze

3. Definicja tkanki roślinnej
   Zespół specyficznych i wyspecjalizowanych komórek przystosowanych pod względem budowy i właściwości do pełnienia określonych funkcji. Dzieli się je ze względu na charakter budowy: tkanki jednorodne, tkanki niejednorodne i ze względu na sposób powstawiania i funkcje: tkanki twórcze pierwotne i tkanki twórcze wtórne.

4. Merystemy- tkanki twórcze

• Merystem pierwotny- jednorodne, pochodzenia embrionalnego, maja cienkościenne komórki z zagęszczoną cytoplazmą i dużym jądrem kom. Cechują się zdolnością do częstych podziałów i wyróżnicowywania typów komórek.

• Wierzchołkowy- stożki wzrostu korzeni i pędów, tworzone są przez grupy komórek inicjalnych, które zapoczątkowują dzielenie się i różnicowanie tk organów roślin.

• Stożek wzrostu korzenia- zbudowany jest z grup komórek zwanych histogenami: dermatogen- tworzy epiblemę, peryblem- tworzy korę pierwotną, plerom- tworzy walec osiowy, kaliptro gen- tworzy tzw czapeczkę chroniącą cały stożek wzrostu przed zniszczeniem mechanicznym

• Stożek wz pędu- złożony z 2 pokładów komórek, korpusu- wielowarstwowego, wewnętrznego trzonu, który rozrasta się objętościowo tworząc tkanki wewnętrzne pędy tj. kora pierwotna i walec osiowy, tuniki- zewnętrznego, kilkuwarstwowego plaszcza, który rozrasta się powierzchniowo tworząc tk. Okrywającą pędu.

• Pro kambialne- boczne

• Interkalarne- wstawowe

• Archesporialne- kwiatowe

• Merystem wtórny- jednorodne, powstają wtórnie z tkanek stałych w postaci kilku warstw cienkościennych komórek tworzących wtórne tk stałe, powodują przyrost na grubość głównie roślin nago- i 2-liściennych

• Kambium- miazga twórcza- powstaje z tk stałych głównie pochodzenia miękiszowego a w łodydze dodatkowo z miazgi śródwiązkowej, pro kambialnej występującej pomiędzy drewnem i łykiem wiązek przewodzących. Odpowiada za przyrost na grubość korzenia i łodygi odkładając warstwy wtórnych przewodzących tk stałych: drewna (ksylem do środka) i łyka (floem na zewnatrz)

• Fellogen- miazga korkotwórcza- powstaje z różnych tk stałych głównie z miękiszu i żywej tk wzmacniającej. Tworzy przyrost na grubość organów roślinnych odkładając wtórne tk stałe: okrywającą (korek na zewnątrz) i miekiszową (miękisz podkorowy do środka)

• Kalus- tk przyranna- powstaje w miejscu uszkodzenia rośliny

1. Tkankami stałymi są wszystkie tkanki dojrzałe, w których podziały komórkowe nie zachodzą lub zdarzają się tylko wyjątkowo. Tkankę stałą może stanowić zespół komórek o podobnej budowie- tkanka jednorodna. Niektóre tkanki roślinne są zespołem różnych komórek, który jednak stanowi rozwojową całość i jest przystosowany do pełnienia określonej funkcji w organizmie. Przykładem takich tkanek niejednorodnych jest drewno lub łyko.

• Pierwotne tk okrywające- powstają w wyniku działalności m. wierzchołkowych zwykle w postaci 1 warstwy cienkościennych, ściśle przylegających kom. Izolują i kontaktują środowisko wewnętrzne rośliny z otoczeniem.

• Epiblema- skórka korzenia, tworzy włośniki

• Epiderma- skórka pędu

• Egzoderma- skórnia korzenia i pędu, kilku warstwowa tk pochodzenia miękiszowego o pryzmatycznych, ściśle przylegających kom, która ponad strefę włośnikową korzenia przejmuje funkcje okrywające

• Endoderma- śródskórnia korzenia i pędu, 1 warstwa kom silnie zgrubiałych, ukształtowanych pomiędzy którymi znajdują się niezgrubiane kom przepustowe- okrywa walec osiowy regulując przepłw wody z kory pierwotnej do walca osiowego. W łodygach może występować w postaci pochwy skrobiowej o funkcji zapasowej.

• Hipoderma- tk wzmacniająca obwodowych części pędu

• Wtórna tk okrywająca

• Fellem- korek, powstaje z działalności fellogenu występując na powierzchni organów rozrośniętych na grubość

• Tkanka miękiszowa- parenchyma- jednorodna, powstaje w wyniku działalności m. pierwotnych i wtórnych zwykle w postaci wielu warstw cienkościennych, dużych kom o celulozowych ścianach kom.

• Zasadniczy- wypełniający

• Asymilacyjny- fotosyntetyczny

• Spichrzowy- zapasonośny

• Wodny- wodonośny

• Powietrzny

• Drzewny i łykowy- przewodzący

• Tkanka wzmacniająca, mechaniczna- niejednorodne, powstają w wyniku działalności m. pierwotnych w postaci luźnych lu wydłużonych kom o silnie zgrubiałych ścianach kom. Mają żywe lub martwe protoplasty, występują w obwodowych częściach łodyg otaczają wiązki przewodzące wzmacniając i chroniąc roślinę przed odkształceniami mechanicznymi.

• Kolenchyma- zwarcica- tk roślinna wzmacniająca złożona z kom żywych, elastycznych i wydłużonych zawierających chloroplasty otoczonych niezdrewniałą celulozowo- pektynową ścianą

• Sklerenchyma- twardzica- tk martwa o zgrubiałych, zdrewniałych kom, twarda i mało elastyczna występująca w obwodowych częściach łodyg, ściany wtórne, inkrustowane ligniną, z licznymi jamkami

• Tkanka wydzielnicza- gruczołowa- jednorodne, żywe, powstają w wyniku działalności m. pierwotnych w postaci luznych lub skupionych agregatów kom, w obrębie innych tkanek: okrywającej lub miękiszowej. Pełnią funkcje wydalnicze i wydzielnicze.

• Włoski gruczołowe

• Miodniki

• Kom. Gruczołowe

• Rurki mleczne

• Tkanka przewodząca- niejednorodna, powstaje w wyniku działalności m. pierwotnych i wtórnych które tworzą kongregacje różnych form i tk w celu rozprowadzania wody z solami mineralnymi i substancji odżywczych po całej roślinie.

• Ksylem- drewno- tk martwa, o kom przystosowanych do przewodzenia wody i soli mineralnych wbrew gradientowi przyciągania ziemskiego z korzenia do łodygi i liści

• Floem- łyko- tk sitowa, żywa o zróżnicowanych kom przystosowanych do przewodzenia asymilatów, produktów fotosyntezy zgodnie z kierunkiem przyciągania ziemskiego z łodygi i liści do korzenia

1. Tkanka twórcza- merystem- tkanka w której zachodzi intensywny proces podziału komórek. u większości roślin takie organy jak łodyga liściue rozwijają się z małego centralnego skupiska komórek- merystemu.każdy zawiązek nowego organu wyrasta w innym kierunku w stosunku do zawiązka, który się pojawił wcześniej.

Merystem pierwotny-tkanka twórcza roślinna,która powstaje bezpośrednio z merystemu zarodkowego i powoduje pierwotny przyrost rośliny.

Merystem wierzchołkowy (stożek wzrostu) – tkanka roślinna twórcza znajdująca się na wierzchołku pędu lub korzenia, zbudowana jest z niewielkich komóreki o znacznym tempie podziałów. W wyniku tych podziałów następuje wzrost pędu lub korzenia na długość i tylko niewielki przyrost na grubość.

Merystem interkalarny wstawowy

1. –

2. –

3. –

4. –

5. –

6. Wiązki przewodzące- skontaktowane ze sobą elementy łyka i drewna.

• Ko lateralne- obok ległe, ksylem obok floemu, otwarte (z przedzielającym je pasmem kambium= 2liścienne) lub zamknięte (bez kambium= 1liścienne)

• Bikolateralne- podwójnie obok ległe, tworzące układ floem- ksylem- floem

• Centryczne- ksylem otacza floem

• Radialne- ksylem i floem leży pierścieniowato w ukł naprzemianległym

1. Budowa i funkcje aparatów szparkowych
   Składają się z dwóch komórek szparkowych, między którymi znajduje się otwór - szparka połączona do komory podszparkowej w miękiszu gąbczastym wewnątrz organu. Komórki szparkowe w odróżnieniu od pozostałych komórek epidermy zawierają chloroplasty i są zdolne do przeprowadzania fotosyntezy, nie posiadają natomiast plasmodesm. Na krawędziach komórek szparkowych (od strony szparki) wykształcają się występy ściany komórkowej zwane listwami szparkowymi. Gdy szparka jest zamknięta listwy zachodzą na siebie zamykając przepływ gazów. Komórki szparkowe wraz z listwami pokryte są grubą warstwą kutykuli. Ściany tych komórek są nierównomiernie zgrubiałe, zwłaszcza wzdłuż szparki. Szparki mają decydujące znaczenie dla funkcjonowania układu wentylacyjnego roślin pozwalającego na dostarczanie niezbędnego dla procesu fotosyntezy dwutlenku węgla. Dzięki nim rośliny mogą skutecznie pobierać ten gaz chroniąc się równocześnie przed szkodliwymi stratami wody w wyniku transpiracji. Funkcjonowanie szparek wiąże się ze zdolnością do zmiany kształtu komórek szparkowych. Komórki te poprzez zmianę turgoru, wykorzystując zjawisko osmozy, powodują zamykanie (obniżenie turgoru) lub otwieranie (podwyższenie turgoru) szparek.

2. Rodzaje korzeni:

• burakowaty – wyraźnie zgrubiały w pobliżu nasady, nagle zwężający się u dołu

• stożkowaty – najgrubszy u nasady, stożkowato zwężający się u dołu

• walcowaty – na całej długości ma zbliżoną średnicę

• wrzecionowaty – rozszerzony w części środkowej, zwężający się u dołu i góry

systemy korzeniowe:

• System intensywny występuje u jednoliściennych, zwłaszcza traw i cechuje się obecnością bardzo licznych i silnie rozgałęzionych korzeni przybyszowych. Korzenie takie pobierają duże ilości wody z niewielkiej objętości podłoża. Mimo stosunkowo niewielkiej długości poszczególnych korzeni, ich sumaryczna długość może sięgać kilku kilometrów.

• System ekstensywny jest typowy większości dwuliściennych. Korzeń główny i boczne są miernie rozgałęzione, przerastają dużą objętość gleby, ale wykorzystują ją w sposób niezbyt ekonomiczny. Korzenie są długie i osiągają kilkadziesiąt metrów długości.

• System powierzchniowy jest charakterystyczny dla sukulentów. Jest rozległy, ale bardzo płytki. Drobne korzenie w czasie suszy zasychają i wyrastają na nowo w przypadku zwilżenia podłoża.

1. Różnica w budowie korzenia i łodygi

	Łodyga	Korzeń
Zróżnicowanie budowy	bardzo duże różnice w budowie anatomicznej (zwłaszcza w układzie wiązek przewodzących) u różnych gatunków oraz duża rozmaitość postaci	nie ma istotnych, zasadniczych różnic w budowie korzeni u różnych grup roślin
Kierunek wzrostu	wykazuje geotropizm ujemny i fototropizm dodatni	wykazuje geotropizm dodatni, fototropizm na ogół nie występuje
Osłona stożka wzrostu	stożek wzrostu jest okryty jedynie zawiązkami liści	stożek wzrostu jest okryty czapeczką, która stanowi ochronę konieczną w trakcie przeciskania się korzenia przez podłoże
Sposób rozgałęziania się	odgałęzienia boczne powstają z powierzchniowego uwypuklenia merystemu; wyrastają z węzłów łodygi	odgałęzienia boczne powstają w głębi korzenia z perycyklu; przebijając się do powierzchni bocznej korzenia, korzenie boczne przerywają zewnętrzne tkanki macierzystego korzenia i wrastają w glebę
Wytwarzanie organów	wytwarza liście, kwiaty, owoce	nie wytwarza żadnych dodatkowych organów
Obecność chlorofilu	powszechny(nie występuje jedynie w łodygach roślin drzewiastych i pasożytniczych)	nie występuje(wyjątek: korzenie asymilacyjne epifitycznych storczyków)
Wytwarzanie kutykuli	tak; kutykula zapobiega utracie wody przez roślinę	nie; korzenie pobierają wodę z gleby, więc muszą być dla wody przepuszczalne
Wytwarzanie szparek	tak	nie
System przewodzący	umieszczony na obwodzie (w postać: pierścienia tkanki przewodzącej lub wiązek złożonych z łyka i drewna; łyko występuje na zewnątrz drewna) lub rozmieszczony równomiernie	umieszczony centralnie; w budowie pierwotnej drewno i łyko występują na przemian jako oddzielne wiązki przewodzące

1. Pęd – część rośliny składająca się z łodygi, liści, pączków, kwiatów i owoców.

Pędy podziemne: pozwala przetrwać roślinie niekorzystne warunki, magazynuje substancje odżywcze, służą do rozmnażania,

• bulwy (np. ziemniaki)

• kłącza (np. tataraku)

• cebula (np. tulipan)

• rozłogi nadziemne (np. poziomki) i podziemne (np. wierzbownicy)

pędy nadziemne: odżywianie przez fotosyntezę, rozmnażanie

• kwiaty

• owoce

• liście

• łodyga

1. modyfikacje korzeni:

• spichrzowe- pietruszka

• podporowe- kukurydza

• czepne- bluszcz

• oddechowe- cypryśnik błotny

• powietrzne- epifity

• asymilacyjne- storczyki

• kurczliwe- kokorycz

• ssawki korzeniowe- jemioła

modyfikacje pędów:

• wijące się- chmiel

• czepne- winorośl

• płożące się- poziomka

• spichrzowe- kapusta

• cierniste- robinia

1. Budowa anatomiczna korzenia w strefie różnicowania się komórek:

• Skórka – epiblema (ryzoderma) – wytwarza bardzo liczne włośniki pobierające wodę i sole mineralne z podłoża.

• Kora pierwotna – tworzą ją komórki miękiszowe, żywe, cienkościenne z dużymi przestworami komórkowymi; jej wewnętrzną warstwę tworzy śródskórnia (endoderma); komórki endodermy ściśle przylegają do siebie i mają ściany zbudowane z ligniny, często suberyny, z czasem stają się martwe; na przekroju poprzecznym mają one charakterystyczny kształt litery U. Żywe w śródskórni pozostają tylko komórki leżące naprzeciw pasm drewna, umożliwiają one przenikanie wody do wnętrza korzenia. Są to tzw. komórki przepustowe.

• Walec osiowy (stela) – zajmuje centralną część korzenia, jego najbardziej zewnętrzna warstwa to okolnica (perycykl), która składa się z jednej lub kilku warstw komórek miękiszowych oraz sklerenchymatycznych. W perycyklu zawiązują się najczęściej korzenie boczne, odbywa się to w ten sposób, że w pewnym miejscu komórki miękiszowe ulegają odróżnicowaniu i zaczynają się dzielić, tworząc zespół komórek merystematycznych. W walcu osiowym rozmieszczone są charakterystycznie wiązki przewodzące, które tworzą układ naprzemianległy promienisty. Pasma ksylemu i floemu nie przylegają do siebie, są poprzedzielane pasmami miękiszu walca osiowego. Wiązki drewna rozwijają się często w kierunku centrum walca osiowego i łączą się ze sobą, tworząc charakterystyczną formę gwiazdy.

W budowie wtórnej korzenia pojawiają się dość istotne zmiany:

• Przyrost wtórny nie występuje u większości roślin jednoliściennych.

• U roślin nagozalążkowych i okrytozalążkowych dwuliściennych korzenie przyrastają na grubość dzięki merystemom wtórnym bocznym – kambium i fellogenowi.

• Merystematyczne pasma kambium pojawiają się między drewnem a łykiem w postaci falistego płaszcza i tworzą do środka elementy drewna wtórnego (po wewnętrznej stronie pierścienia kambium), a na zewnątrz elementy łyka wtórnego (po stronie zewnętrznej kambium).

• Równocześnie z tworzeniem drewna i łyka wtórnego zakłada się pierścień tkanki korkotwórczej – fellogenu, który powstaje z odróżnicowujących się komórek miękiszu pierwotnego, czasem okolnicy lub skórki wewnątrz walca osiowego. Cały więc przyrost korzenia na grubość realizowany jest w obrębie walca osiowego, który rozrastając się, rozrywa warstwy kory pierwotnej i ryzodermę. Proces ten powoduje łuszczenie się pierwotnych zewnętrznych warstw korzenia i  tworzenie się wtórnej tkanki okrywającej – korka wysyconego nieprzepuszczalną dla wody i gazów suberyną.

• Przyrost drewna wtórnego jest zdecydowanie większy niż łyka wtórnego, dlatego wyrośnięty korzeń składa się głównie z drewna.

1. Łodygi zdrewniałe – trwałe, występujące u drzew i krzewów. Łodygi starsze, mające zdolność przyrostu wtórnego na grubość, mają tzw. budowę wtórną, charakteryzującą się obecnością w wiązkach przewodzących tkanki twórczej (miazgi), której działalność powoduje odkładanie się drewna (do wewnątrz łodygi) i łyka (na zewnątrz łodygi). Wtórny przyrost na grubość nie zachodzi u roślin jednoliściennych. Zdrewniałe pnie pokryte są korą, powstającą dzięki działalności miazgi korkotwórczej(korek).

2. Budowa morfologiczna i funkcja liścia

• Komórki szparkowe zawierają chloroplasty i transportujące jony potasowe białka błonowe, których aktywność umożliwia przemieszczanie się wody na zasadzie osmozy. Z nierównomiernym pęcznieniem ściany komórkowej tych komórek wiąże się zjawisko otwierania i zamykania szparek w odpowiedzi na zmianę turgoru.

• Epiderma dolna ma podobną funkcję jak górna (warstwa kutikuli jest cieńsza), występują w niej liczne szparki.

• Fotosynteza

• Transpiracja wody

• Wymiana gazowa

• Podtrzymują przepływ wody z korzenia do pędu

• Zaopatrują rośline w sole mineralne

1. Budowa anatomiczna liścia roślin jedno i dwuliściennych
   1-liścienne- równoległy przebieg wiązek przewodzących, epiderma górna i dolna z aparatami szparkowymi, w górnej skórce komórki wodne, wnętrze wypełnia niezróżnicowany miękisz asymilacyjny-mezofil, wiązki ko lateralne zamknięte, otoczone pochwą wokółwiązkową i wzmocniona mostkami sklerenchyma tycznymi.

2- liścienne- pierzasta lub dłoniasta nerwacja liścia, skórka górna z nabłonkiem z kutikuli, dolna z aparatami szparkowymi, miekisz asymilacyjny zróżnicowany na m. palisadowy i gąbczasty, wiązki przewodzące koratelarne zamknięte z drewnem ku górze otoczone pochwą około wiązkową

1. Modyfikacje liści:

• Czepne- groch, liście pełnią funkcję mechaniczną umożliwiając wspinanie się poprzez wąsy czepne które owijają się wokół podpór ułatwiając roślinie wyścig o dostęp do światła.

• Pułapkowe- rosiczka, służą do chwytania i trawienia pokarmu zwierzęcego.

• Spichrzowe- kapusta, gromadzą substancje zapasowe lub wodę.

• Ciernie liściowe- berberys, chronią roślinę przed zgryzaniem.

• Liściaki- akacja, przejmują funkcję asymilacyjną liścia

1. Królestwo: procaryota, podkrólestwo: bakterie właściwe, gromada: sinice, gromada: prochlorofity, gromada: bacteria. Królestwo: eucaryota, podkrólestwo: grzyby, podkrólestwo: rośliny, gromada: eugleniny, gromada: tobołki, gromada: brunatnice, gromada: krasnorosty, gromada: zielenice, gromada: mchy, gromada: paprotniki, gromada: rośliny nasienne

2. Glony są organizmami roślinnymi żyjącymi w wodzie lub wilgotnym środowisku. W większości są one organizmami samożywnymi , różniącymi się między sobą budową morfologiczną i rozmiarami ciała. Glony nie stanowią typowej grupy systematycznej , grupa ta zawiera proste rośliny o budowie mniej skomplikowanej niż rośliny wyższe. Zabarwienie glonów uzależnione jest od barwników występujących w chromatoforach, czyli specjalnych organelli biorących udział w fotosyntezie. Do barwników tych należą chlorofile ( a i b ) które mają barwę zieloną , ksantofile o barwie żółtej , zielono- niebieskie fikobiliny oraz purpurowa fikoerytryna. Kształt , ilość i rozmieszczenie chromatoforów w komórce uwarunkowane są gatunkowo. Glony mogą być organizmami jednokomórkowymi jak również mogą tworzyć ogromne ( nawet kilkumetrowe ) plechy. Organizmy te wytwarzają w czasie fotosyntezy związki organiczne , które gromadzone są w specjalnych organellach. Do substancji zapasowych należy przede wszystkim skrobia, paramylon, chryzolaminaryna a także lipidy. Niektóre gatunki glonów są bezbarwne ponieważ nie posiadają one barwników asymilacyjnych, w związku z tym prowadzą one cudzożywny tryb życia. Ściana komórkowa glonów zbudowana jest głównie z celulozy. U niektórych gatunków jest ona wysycona związkami wapnia lub krzemu tworząc dość twardy pancerzyk. Wśród glonów spotkać można gatunki osiadłe jak również gatunki poruszających się aktywnie przy pomocy wici. Glony rozmnażają się płciowo wytwarzając komórki rozrodcze męski i żeńskie oraz bezpłciowo poprzez zarodniki lub fragmentację plechy.

Sinice- powodują zakwity wody- eutrofizacja, budowa kom jak u bakterii, zdolność fotosyntezy tlenowej jak u roślin, specyficzne barwniki, wiązanie azotu atmosferycznego, budowa: osłonka, ściana kom, rybosomy, tylakoidy, włókna DNA

1. Mszaki- gametofit zielony, dominujący w cyklu i sporofit cudzożywny, trwale związany z gametofitem, przemiana heteromorficzna- gametofit różni się od sporofitu. Kom rozrodcze gametofitu mogą być 1 lub 2pienne. W przemianie pokoleń u mchu dominuje samożywny gametofit. Na wiosnę na szczycie bezlistnej łodyżki pojawia się puszka z zarodnikami. Gdy zarodniki są dojrzałe łodyżka przegina się, puszka otwiera się, a zarodniki wysypują się na podłoże. Kiełkują tworząc splątek. Ze splątka wyrasta kilka łodyżek, na n ich powstają gametangia. Rozmnażanie płciowe i bezpłciowe, Rozmnażanie zachodzi w środowisku wodnym, Gametofit jest formą dominującą nad sporofitem, Sporofit nie jest zdolny do samodzielnego funkcjonowania, nie może przeprowadzać procesu fotosyntezy, Gametofit jest rośliną wieloletnią, sporofit żyje krótko, ginie po wysypaniu zarodników.

Paprotniki- dominacja sporofitu 2nm redukcja gametofitów na różnym poziomie, przemiana heteromorficzna, na wiosnę na spodniej stronie liścia znajdują się zarodnie ułożone w kupki, otoczone osłonką tzw zawijką. Gdy zarodniki są dojrzałe zawijka odpada, zarodniki wysypują się na podłoże. Zarodniki kiełkują w sercowatego kształtu przedrośle. Jest ono przytwierdzone do podłoża chwytnikami dzięki którym pobiera wodę i sole mineralne. W plesze przedrośla znajdują się rodnia z 1 kom jajową i plemnię produkującą plemniki. Dzięki wodzie plemniki pływają do rodni- dochodzi do zapłodnienia. Powstaje zygota z której rozwija się zarodek- odżywia się kosztem gametofitu. Po pewnym czasie sporofit usamodzielnia się. Przedrośle usycha. Sporofit jest samodzielną, wieloletnia, dominującą rośliną, Gametofit jest przedroślem krótko żyjącym, drobnym, Proces płciowy zachodzi tylko w obecności wody, Sporofit jest zróżnicowany na organy: liście, łodygę i korzeń, Sporofit może wykształcać zróżnicowane spory.

Widłaki- sporofit ma postać płożącej się, dychotomicznie rozgałęzionej łodygi, pokrytej drobnymi listkami. Korzenie przybyszowe są małe i niepozorne. Zarodnie występują na górnej powierzchni liści zarodnionośnych, tworzących kłosy zarodnionośne. Gametofit- przedrośle, bezzieleniowy i wymaga do prawidłowego rozwoju obecności grzyba. W zarodniach widłaków 1zarodnikowych powstają po mejozie identyczne zarodniki, ich przedrośla są 1pienne. Po zapłodnieniu z zygoty wyrasta nowa łodyżka sporofitu. Cykl ten może trwać nawet 25 lat. Sporofit dominuje 2n, gametofit jest pokoleniem krótkotrwałym 1n.

1. Paprotniki- W cyklu życiowym dominuje sporofit, który jest dużą, samożywną rośliną o charakterze wieloletniej byliny. Zimowanie możliwe jest dzięki istnieniu podziemnego kłącza, które może służyć do rozmnażania wegetatywnego. Na liściach sporofitu tworzą się skupiska zarodni, okryte błoniastą zawijką. Zarodnie uwalniają zarodniki, z których rozwijają się obupłciowe gametofity. Zapłodnienie następuje z udziałem wody. Z zygoty rozwija się wieloletni sporofit. Widłaki posiadają specjalnego typu liście zarodnionośne, tworzące szyszkowate kłosy na szczytach pędów. Z zarodników rozwija się cudzożywne przedrośle, żyjące w symbiozie z grzybami. Cykl rozwojowy widłaków trwa bardzo długo: kiełkowanie zarodników 5-7 lat, dojrzewanie gametofitu 12-15 lat. Po zapłodnieniu z zygoty wyrasta sporofit, będący niewielką rośliną o charakterystycznie rozwidlonych pędach. U niektórych widłaków, np. widliczki, zarodnie w obrębie kłosa zarodnionośnego są zróżnicowane na makrosporangia (żeńskie) i mikrosporangia (męskie). Rozwijają się w nich odpowiednio zróżnicowane płciowo zarodniki - makrospory i mikrospory. Kiełkują one w dwupienne przedrośla, po czym dochodzi do zapłodnienia i rozwija się sporofit.

Nagonasienne- rośliny wykształcające kwiaty jako organy rozmnażania płciowego. Kwiaty są rozdzielnopłciowe, ale na jednym drzewie występują zarówno kwiaty męskie, jak i żeńskie. Kwiaty zebrane są w kwiatostany. Kwiatostan męski posiada oś, na której znajdują się zawieszone na pręcikach woreczki pyłkowe, produkujące ziarna pyłku. Kwiatostan żeński posiada łuski nasienne ułożone wokół osi centralnej. Na łuskach leżą zalążki, w których rozwija się komórka jajowa. Uwolnione z woreczka ziarna pyłku zaczynają kiełkować i dzielą się na dwie komórki przedroślowe, komórkę wegetatywną oraz dwie komórki generatywne. Po dostaniu się na okienko zalążka komórki generatywne przekształcają się w plemniki, a komórka wegetatywna wyrasta w łagiewkę pyłkową. Przez łagiewkę plemniki dostają się do komórki jajowej. Po zapłodnieniu tworzy się nasiono, zawierające zarodek oraz substancje zapasowe. Rozwijający się sporofit początkowo korzysta z zapasów bielma, potem staje się rośliną samożywną - dużym drzewem lub krzewem z liśćmi przekształconymi w igły. W budowie igły wyróżnia się tkankę okrywającą z zagłębionymi aparatami szparkowymi, tkankę wzmacniającą w dużej ilości, wiązki przewodzące, miękkisz asymilacyjny oraz kanały żywiczne.

1. Przegląd nagozalążkowych
   Gromada: nasienne, podgromada: nagozalążkowe wielkolistne, klasa: paprocie nasienne, klasa: sagowce, klasa: benetyty, klasa: gniotowe, podgromada: nagozalążkowe drobnolistne, klasa: miłorzębowate, klasa: kordaity, klasa: szpilkowe.

Owocolistki nie zrastają się w słupek a po ich zapłodnieniu nasiona nie są okryte ścianą zalążni.

1. Kwiat żeński składa się z łuski nasiennej z osadzonymi na niej swobodnie dwoma zalążkami i zrastającej się z nimi zewnętrznej łuski wspierającej. Łuski są zebrane w stojące, szyszeczkowate kwiatostany, wyrastają na końcach młodych pędów. Żeńskie szyszki rozwijają się zajmując pozycję pęczków szczytowych. Szyszka sosny powstała z przekształconego kwiatostanu żeńskiego, na każdej łusce szyszki tworzą się 2 nasiona powstające z zalązków. Okienko, osłonka, ośrodek, rodnia, woreczek zalążkowy.

2. Kwiat zbudowany jest z pręcików (organ męski wyposażony z w woreczki pyłkowe zawierające pyłek), słupków (z zalążkami, zawierającymi kom jajową), maja także okrywe kwiatową czyli okwiat, złożoną zwykle z 2 okółków, niezróżnicowanych lub zróżnicowanych na zielone działki kielicha kwiatowego i barwne płatki korony kwiatowej. Okwiat pełni funkcję ochronną w stosunku do organów rozmnażania oraz często rolę powabni dla zapylających kwiat zwierząt.

Rodzaje kwiatostanów:

• grono –konwalii lub rzepaku

• baldachogrono – (grusza, jarzębina, jabłoń)

• kłos – (babka, rdest)

• wiecha – (bez lilak, wiele gatunków traw)

• baldach – (czosnek, bluszcz)

• baldach złożony – (koper)

• główka – (koniczyna)

• koszyczek – (stokrotka, słonecznik)

• sierpik – (niezapominajka, żywokost)

• dwurzędka – (niektóre gatunki kosaćca)

• wachlarzyk

• Wierzchotka

1. Kwiat - przekształcony, skrócony pęd rośliny kwiatowej, organ sporofitu, w którym wykształcają się elementy rozrodu płciowego roślin nasiennych. U większości roślin okrytozalążkowych kwiat składa się z: pręcików, słupków, u wielu także z okwiatu (często zróżnicowanego na działki kielicha i płatki korony). Budowa kwiatu jest różnorodna, niektóre rośliny mają kwiaty obupłciowe (z pręcikami i słupkami), inne wytwarzają kwiaty rozdzielnopłciowe (tylko z pręcikami lub tylko ze słupkami), u niektórych roślin występują kwiaty płonne (bez pręcików i słupków); płonne są też tzw. kwiaty pełne, w których zamiast pręcików rozwijają się dodatkowe płatki. Poszczególne części kwiatu są osadzone na dnie kwiatowym. Liczba pręcików i słupków oraz występowanie lub brak okwiatu i sposób ułożenia ich w kwiecie jest cechą charakterystyczną dla danego gat., rodzaju, a nawet rodziny. Symetria kwiatu może być: promienista - w co najmniej 3 płaszczyznach symetrii (u dwuliściennych - 4 lub 5, u jednoliściennych najczęściej 3), grzbiecista - o jednej płaszczyźnie symetrii, np. u bobowatych (motylkowatych), storczykowatych, nieraz kwiaty są niesymetryczne, np. u kozłka. Schematycznie budowę kwiatu przedstawiają tzw. narysy. Często kwiaty są zebrane w różnego typu kwiatostany. Organami, w których tworzą się elementy rozrodcze są w kwiecie pręciki i słupki, okwiat pełni w stosunku do nich funkcję ochronną (gdy kwiat jest jeszcze nie rozwinięty), później barwny okwiat staje się powabnią, gł. dla owadów. Powabnią mogą być też inne części kwiatu, np. pręciki przekształcone w prątniczki. Budowa kwiatu jest związana w dużym stopniu ze sposobem jego zapylania, np. kwiaty owadopylne są na ogół barwne, często mają miodniki, kwiaty wiatropylne są drobne, pozbawione barwnego okwiatu.  Kwiaty roślin nagozalążkowych są przeważnie niepozorne, rozdzielnopłciowe (z wyjątkiem kwiatów wymarłych benetytów), wiatropylne. Kwiat żeński ma postać łusek (owocolistków) z zalążkami, zebranych w kwiatostan - szyszkę. Kwiat męski to drobna szyszeczka, która wytwarza pyłek, po czym opada.

Pręcik - element kwiatu wytwarzający pyłek, męski organ rozmnażania płciowego. U roślin okrytonasiennych pręcik składa się z 2 części: pylnika i nitki pręcikowej. Pręciki mogą być wolne lub przyrośnięte do płatków albo zrośnięte po kilka. Liczba pręcików jest różna u różnych roślin, ogół pręcików w kwiecie tworzy pręcikowie; przekształcone pręciki płonne noszą nazwę prątniczków; u nagonasiennych (np. iglastych) pręciki stanowią jedyny składnik kwiatu męskiego (bezokwiatowego).

Słupek - żeński element kwiatu roślin okrytozalążkowych, organ rozmnażania płciowego. Typowy słupek składa się z zalążni, w której rozwijają się zalążki, szyjki słupka i znamienia, na którym kiełkują ziarna pyłku; słupek może być utworzony z jednego owocolistka (słupek jednokrotny) albo z wielu mniej lub bardziej ze sobą zrośniętych (słupek wielokrotny). Zespół owocolistków w kwiecie nosi nazwę słupkowia. Jeżeli każdy owocolistek tworzy oddzielny słupek, słupkowie nazywa się wolnoowockowym, jeżeli zaś owocolistki zrastają się ze sobą tworząc wspólną zalążnię - zrosłoowockowym.

Dno kwiatowe - część kwiatu - jego podstawa, przedłużenie i zakończenie szypułki kwiatowej; stanowi oś kwiatu, na której są osadzone poszczególne jego elementy; często bierze udział w tworzeniu się owocu, np. truskawek, poziomek, róży.

1. Podwójne zapłodnienie
   zjawisko występujące wyłącznie u roślin okrytozalążkowych, polegające na tym, że do woreczka zalążkowego za pośrednictwem łagiewki pyłkowej wnikają dwa jądra plemnikowe zawarte w ziarnie pyłku, po czym jedno z nich zapładnia komórkę jajową, dając w efekcie diploidalną zygotę, z której rozwija się zarodek, a drugie łączy się z diploidalnym jądrem wtórnym woreczka zalążkowego, w wyniku czego powstaje triploidalne jądro potomne, z którego rozwija się tkanka zapasowa nasienia (bielmo, woreczek zalążkowy, pyłek).

2. Sposoby zapylania:

• hydrogamia – zapylenie przez wodę

• anemogamia (wiatropylność) – zapylenie przez wiatr

• zoogamia – zapylenie przez zwierzęta

• entomogamia (owadopylność) – zapylanie przez owady

Zapylenie – zjawisko występujące u roślin kwiatowych, polegające na przeniesieniu ziarna pyłku na znamię słupka. Kwiaty posiadają specjalne przystosowania do tego celu. Znamiona ich słupków są kleiste, a pyłek jest zwykle bardzo niewielkich rozmiarów.

Kwiaty roślin wykazują szereg przystosowań do zapylenia. U roślin wiatropylnych są niewielkie i niepozorne, o uproszczonej budowie, za to wytwarzają ogromną ilość pyłku. Rośliny owadopylne, by zwabić zwierzęta wytwarzają duże i barwne kwiaty. Gdy kwiaty są niewielkie, łączą się w duże kwiatostany, czego doskonałym przykładem jest np. słonecznik. Jego ogromny kwiat to w istocie kwiatostan – koszyczek. U wielu roślin z rodziny astrowatych część kwiatów w kwiatostanie jest bezpłodna i służy wyłącznie do zwabiania owadów swoją barwą. Wiele kwiatów wabi zwierzęta za pomocą zapachu, np. róża, konwalia majowa, fiołek i inne, a niektóre także wytwarzają słodki nektar. Ponieważ wiele owadów (np. pszczoła miodna) zbiera również pyłek, rośliny produkują go w w dużej ilości. W jednym kwiatku maku jest ok. 2,6 mln ziaren pyłku. Zamykające się na noc kwiaty magnolii zapewniają zapylającym je chrząszczom suche i cieplejsze o ok. 10 stopni Celsjusza schronienie na noc.

1. NASIONO jest to forma przetrwalnikowa, organ rozmnażania. Wykształcają go rośliny nasienne. Powstaje z przekształconej zalążni. Wewnątrz znajduje się zarodek i materiały zapasowe, aby mógł się nimi odżywiać. Z osłonek zalążka powstaje łupina nasienna, z ośrodka zalążka powstaje obielmo, ze ściany zalążni powstaje owocnia. U roślin okrytonasiennych z wtórnego jądra woreczka zalążkowego powstaje bielmo wtórne. Na łupinie pozostają po dawnej zalążni dwa ślady: zagłębienie po okienku i znaczek po " sznureczku". Materiałem zapasowym dla zarodka mogą być tłuszcze, białka i węglowodany. Głównie jest to skrobia. Substancje te gromadzone są w zależności od typu nasion w bielmie lub liścieniach. Wyróżnia się nasiona bielmowe, bezbielmowe i obielmowe. W tych ostatnich oprócz bielma funkcje zapasowe pełni również ośrodek. Na powierzchni nasion często znajdują się różnego rodzaju wyrostki, włoski, bruzdy, skrzydełka, które ułatwiają przenoszenie. Nasiana mogą być rozsiewane na różne sposoby. Może być to autochoria, czyli nasiona rozprzestrzeniają się samorzutnie dzięki ruchom samej rośliny i allochoria, gdzie w rozsiewaniu biorą udział czynniki zewnętrzne. Może być to wiatr( anemochoria), zwierzęta( zoochoria) i człowiek( antropochoria). Dojrzałe nasiona znajdują się w stadium utajenia, anabiozy. Nie odżywiają się, nie rosną, słabo oddychają. Mogą zachować zdolność kiełkowania przez bardzo długi okres czasu czekając na dogodne warunki do wykiełkowania.

• bielmowe – tkankę odżywczą stanowi silnie rozbudowane bielmo wtórne, a u nagozalążkowych bielmo pierwotne; zarodek jest niewielki, np. nasiona maku, tytoniu, lnu, zbóż;

• bezbielmowe – bielmo zostaje zużyte podczas rozwoju nasienia, a substancje zapasowe gromadzone są bezpośrednio w silnie rozwiniętych liścieniach, np. motylkowate, kasztanowiec, orzech włoski, fasola, groch, ogórek, dynia;

• obielmowe – tkankę odżywczą stanowi obielmo (perysperm) powstające z ośrodka zalążka, np. goździkowate.

Owocnia (perykarp) - powstaje z zalążni słupka, jest zbudowana z trzech warstw

• egzokarp - warstwa zewnętrzna, tkanka okrywająca owocu,

• mezokarp - środkowa warstwa, może być soczysta (zbudowana z miękiszu), jak u pestkowca albo sucha i twarda jak w strąkach,

• endokarp - wewnętrzna warstwa owocni, tworząca ściany komory nasiennej. Może być błoniasta i cienka jak w strąkach grochu, grubsza i skórzasta jak w jabłku lub zdrewniała w pestce śliwy.

Owoce suche:

• Pękające- są one wielonasienne i mają suche owocnie, które otwierają się po dojrzeniu i rozsiewają nasiona

• Mieszek

• Strąk

• Łuszczyna

• Łuszczynka

• Torebka

• Niepękające- są zazwyczaj jednonasienne, nasiona tych owoców pozostają zamknięte w całej owocni lub jej części,

• Niełupka

• Ziarniak

• Orzech i orzeszek

• Mięsiste

• Pestkowiec

• Jagoda

• Jabłko- owoc rzekomy

1. Kryteria podziału nasion i ich rodzaje.
   Nasienie powstaje z zalążka w wyniku podwójnego zapłodnienia składa się z : zarodka, taknki zapasowej: bielma(endosperm) i obielma(perysperm) oraz łupiny nasiennej. Dojrzałe nasiona dzielimy na:
   -bielmowe- tkankę odżywczą stanowi silnie rozbudowane bielmo wtórne, a u nagozalążkowych bilmo pierwotne, zarodek jest niewielki np. nasiona maku, tytoniu, lnu, zbóż;
   - bezbielmowe- bielmo zostaje zużyte podczas rozwoju nasienia, a substancje zapasowe gromadzone są bezpośrednio w silnie rozwiniętych liścieniach np. motylkowe, kasztanowiec, orzech włoski, fasola, groch, ogórek, dynia;

-obielmowe- tkankę odżywczą stanowi obielmo (perysperm) powstajace z ośrodka zalązka np. goździkowate. W tkance odżywczej mogą gromadzić się węglowodany, skrobia, tłuszcze i białka. ze względu naradzaj gromadzonych substancji wyróżnia się nasiona: skrobiowe (pszenica,ryż), oleiste (len, mak, słonecznik, rzepak) oraz białkowe (groch fasola soja)

1. Rozsiewanie – rozprzestrzenianie diaspor roślinnych (nasion, zarodników, rozmnóżek). Ze względu na sposób rozsiewania wyróżnia się:

• hydrochoria (przez wodę)

• anemochoria (przez wiatr)

• barochoria (przez grawitację)

• zoochoria (przez zwierzęta)

• antropochoria (przez człowieka)

1. Dwuliścienne -  zarodek z dwoma liścieniami - często brak bielma w dojrzałych nasionach, nasiona bezbielmowe i obielmowe - system korzeniowy palowy (korzeń główny i korzenie boczne) - wiązki przewodzące łodygi otwarte – z kambium, kolateralne otwarte lub bikolateralne - łodyga przyrasta na grubość, wiązki przewodzące tworzą zwarty walec osiowy - liście unerwione pierzasto lub dłoniasto, z ogonkami, brzegi wycinane lub ząbkowane (blaszki podzielone lub niepodzielone) - kwiaty cztero- lub pięciopłatkowe, rzadko trzypłatkowe, mają działki kielicha i płatki korony, obupłciowe - miękisz asymilacyjny zróżnicowany: palisadowy i gąbczasty - rośliny zielne lub drzewa.

Jednoliścienne - zarodek z jednym liścieniem - nasiona bielmowe, bielmo zwykle obecne w dojrzałych nasionach - system korzeniowy wiązkowy (korzeń główny zanika, jego miejsce zajmują korzenie przybyszowe) - wiązki przewodzące zamknięte – bez kambium, kolateralne zamknięte lub leptocentryczne - łodyga zwykle nie przyrasta na grubość, wiązki przewodzące rozproszone w całym przekroju łodygi - liście unerwione równolegle, bez wyraźnego nerwu głównego, nie posiadają ogonków (siedzące), całobrzegie (bez wycięć), równowąskie - kwiaty trój- lub rzadziej dwu- i czteropłatkowe, często bez podziału na kielich i koronę, zwykle obupłciowe - miękisz niezróżnicowany - w większości rośliny zielne