cezar - starożytny tytuł cesarzy rzymskich po Oktawianie Auguście (panował 27 p.n.e.-14 n.e.); potężny władca, cesarz, autokrata, dyktator.
Etymologia - łac. Caesar od przydomka rodowego Juliusza Cezara; wg łacińskiej etymologii ludowej imię to miało pochodzić od caesus (matris utero) 'wycięty (z łona matki) tzw. cesarskim cięciem od caedere (wy)ciąć.
Cicero – wł. Cicerone (cziczerone) oznacza przewodnika, znawcę miasta.
Marcus Tullius Cicero
POCHODZENIE: Potomek bogatego rodu ekwitów. Urodził się w Arpinum, 100 km na południe od Rzymu. Mieszkańcom tego regionu oficjalnie nadano status obywateli rzymskich w 188 r. p.n.e., co umożliwiło Cyceronowi kształcenie i robienie kariery w Rzymie, jednak miał świadomość, że był gorszy przez to, że był Rzymianinem z nadania a nie z urodzenia.
WYKSZTAŁCENIE: Studia rozpoczął w Rzymie u słynnych prawników Mucjuszów. W okresie od 79 do 77 roku p.n.e. kontynuował je w zakresie retoryki u Molona na Rodos i Demetriusza Syrusa w Atenach, gdzie również kształcił się w filozofii platońskiej, epikurejskiej i stoickiej
KARIERA URZĘDNICZA: Cycero, jako homo novus czyli jako pierwszy w rodzinie sprawujący wysoki urząd), rozpoczął swą karierę jako kwestor w 75 roku p.n.e. na Sycylii w m. Lilybaeum 2 69 został edylem kurulnym, w 66 pretorem, w 63 - wraz z Gajuszem Antoniuszem Hybrydą – konsulem.
KONSULAT: Wiąże się ze spiskiem Katyliny.
SPISEK KATYLINY: Katylina, zubożały arystokrata rzymski; oskarżony o popełnienie nadużyć i nie dopuszczony do konsulatu usiłował przejąć władzę przez zamach stanu: w 65 r. (udaremniony) i 63 r. — ujawniony przez Cycerona, który wygłosił wówczas 4 słynne mowy przeciw Katylinie;
TWÓRCZOŚĆ LITERACKA: listy- „Do Attyka”; Ad familiares”; „Do brata Kwintusa”; „Do Brutusa”
DZIEŁA PRAWNICZE I RETORYCZNE:
De oratore (O mówcy), W dziele tym nawiązał do wzorów dialogu platońskiego i arystotelesowskiego. Postawił on po raz pierwszy w literaturze rzymskiej problem: czy mówca może poprzestać na znajomości pewnej ilości reguł retorycznych, czy też powinien posiadać szerokie wykształcenie z zakresu prawa, filozofii czy historii? Mottem i tezą naczelną tego dzieła jest zdanie „nie wymowa powstała z teorii retorycznej, lecz teoria retoryczna z wymowy”.
O Rzeczypospolitej - Cyceron w tym utworze przedstawił, iż najlepszym ustrojem państwa jest ustrój mieszany, który zawiera element monarchiczny, element oligarchiczny i element demokratyczny. Oprócz tego głosił pochwałę arystokratycznej republiki.
O prawach - Utwór napisany jest w formie dialogu, który toczy się w mieście Arpinum w lecie 52 roku p.n.e. Występuje tu sam Cyceron, jego brat Kwintus i przyjaciel Attyk. W prowadzonej dyskusji reprezentują w dyskusjach własne poglądy, które są napisane w sposób żywy i naturalny, nie powodujący znużenia u czytelnika.
POGLĄDY POLITYCZNE: Życie Cycerona przypadło na czasy przełomowe w dziejach Rzymu - okres zmagania się obumierającej już republiki z nową, kształtującą się na formą ustrojową opartą na jedynowładztwie. Marek Tulliusz brał czynny udział w życiu politycznym państwa, stając po stronie konserwatywnego stronnictwa optymatów.
FILOZOFIA: Myśl Cycerona cechuje eklektyzm, czyli łączenie w jedną całość różnych teorii, a także pojęć, metod i technik. Uznawał istnienie jednego bóstwa przenikającego świat i z nim się utożsamiającego. Religię uważał za wypełnianie obowiązku wobec Boga. Głosił nieśmiertelność duszy.
dzieła - De re publica (O państwie), De officiis (O powinnościach), De finibus bonorum et malorum (O granicach dobra i zła)
SCHYŁEK ŻYCIA: Wykrycie spisku Katyliny i doprowadzenie (wbrew prawu rzymskiemu) do wyroku śmierci na spiskowców przypłacił wygnaniem w marcu 58r. (podczas wygnania przebywał głównie w Tessalonice w Grecji); odwołanie uzyskał we wrześniu 57r. Na rok 53 p.n.e. przypadł mu urząd augura, a lata 51-50 wypełnił mu bardzo sumiennie wypełniany zarząd Cylicją w Azji Mniejszej. W czasie wojny domowej stanął po stronie Pompejusza, w nim bowiem widział obrońcę republiki. Po jego klęsce pod Farsalos w roku 48, ułaskawiony przez Cezara, wrócił do Rzymu. Po zabójstwie Cezara popierał jego następcę, Oktawiana, zwalczał zaś Antoniusza, czym ściągnął na siebie jego zemstę: Antoniusz zawierając w roku 43 porozumienie z Oktawianem i Lepidusem (tzw. II. triumwirat), zażądał jego śmierci; wyrok wykonano.