1.Sposoby definiowania religii :
Definicja istotowa- szukanie istoty, pytanie o to, co ją odróżnia od innych dziedzin życia, wiara w rzeczywistość sacrum. Definicja redukcjonistyczna-połączenie religii z innymi naukami, co tworzy wąskie def. Np. religia w aspekcie socjologicznym – rel. Jako zjawisko społeczne.
Definicja strukturalna - pokazująca wewnętrzna budowę religii, odnosząca się do trzech elementów -Doktryna wierzenia dotyczące sacrum i profanum, spisywane w postaci ksiąg lub ustnie w postaci mitów. –Zachowania religijne –obrzędy rytuały, sposób kontaktu ze sferą sacrum.Tradycja religijna. –Wspólnota religijna –typ organizacji społecznej, może występować hierarchia z kapłanami lub bez zwierzchnika
Przeżycia religijne
Etyka – religia zawiera przepisy i wartości ogólno społeczne np. Dekalog
2.FUNKCJE RELIGII
SPÓJNOŚĆ SPOŁECZEŃSTWA
Religia jest siłą spajającą społeczeństwo, ponieważ zapewnia wspólne przekonania, wartości i normy, na podstawie których ludzie mogą stworzyć wspólną tożsamość. Jest spoiwem społecznym, które wiąże grupę, zapewniając jej wspólny system wartości.
NADANIE SENSU ŻYCIU
Religia ogólnie daje zadowalające odpowiedzi na fundamentalne pytania o ludzką egzystencję i ludzkie cele w życiu. Podejmuje problem życia i śmierci, wskazuje, jak ludzie powinni żyć, określa sens życia i wyjaśnia, co dzieje się z ludźmi po śmierci.
KONTROLA SPOŁECZNA
Normy społeczne często opierają się na przekonaniach religijnych. Większość najważniejszych regulacji prawnych (np. prawo zabraniające morderstwa) ma wymiar zarówno moralny, jak i prawny. Są one osadzone w wartościach religijnych i mają religijne uzasadnienie.
WSPARCIE PSYCHICZNE
Religia zapewnia wielu ludziom wsparcie emocjonalne i psychiczne, dzięki czemu mogą przetrwać w niepewnej i złożonej rzeczywistości. Religia jest szczególnie potrzebna w okresie kryzysu wywołanego, na przykład, śmiercią bliskiej osoby. Religia nadaje sens umierania, przynosi ulgę osieroconym i cierpiącym.
3.RELIGIE DZIELI SIĘ: ze względu na pochodzenie: naturalne, objawione i dharmiczne ze względu na to, jak pojmują istotę boską: monoteizm, politeizm, henoteizm, deizm
ze względu na zasięg oddziaływania religii: religie uniwersalistyczne, narodowe,plemienne
ze względu na punkt wyjścia: religie teocentryczne, religie kosmocentryczne TYPY RELIGII : animizm, babizm, buddyzm, czeonodoizm , chrześcijaństwo, islam,judaizm, dżinizm, nowe ruchy religijne, hinduizm,kościoł scenjologiczny, taoizm, Religie pierwotne, sikhizm
4.KIEDY POWST.RELIGIO, Religia od wieków była w centrum zainteresowania człowieka. Jednak do końca XIX wieku istniały w zasadzie tylko dwie nauki, które pozwalały na badawczą refleksję na ten temat (teologia i filozofia). Wiek XVIII i Oświecenie wprowadziły w zagadnienie religii podejście antropocentryczne z jednej strony, oraz empiryczne z drugiej. Rozwój nauk humanistycznych i społecznych spowodował w drugiej połowie XIX wieku zaistnienie nowych refleksji o religii jako zjawisku dotyczące całej ludzkości. teraz: etnologia religii, fenomenologia religii, geografia religii, historia religii, psychologia religii, socjologia religii, teoria religii, antropologia religii. JAKIE SĄ WSPÓŁCZESNE KIERUNKI BADAWCZE -antropogenia -Bóg –boskość –dusza –funkcje Religi –kult
5.OKREŚL OKRES z jakiego pochodzą najstarsze religie:  najwcześniej z przed 100 tysięcy lat przed nami dowiadujemy się o pierwszych obrzędach religijnych, z czasów neandertalczyków
JAKIE DYSCYPLINY naukowe je badają:  antropologia religijna (część doktryny religijnej wyjaśniającej pochodzenie człowieka, sens jego istnienia, zależności między absolutem a nim samym. Przedstawia zależności między człowiekiem a bogiem. ) ORAZ Etnologia religii lub etnoreligioznawstwo (dział religioznawstwa badający genezę i rozwój religii pierwotnych ludów nie posiadających koniecznie pisma)
JAKIE POZOSTAŁOŚCI prehistorii świadczą o obrzędach i wierzeniach praczłowieka: pismo piktograficzne, ozdoby w odkrytych grobach, odnalezione rytualne przedmioty, (posążki, płaskorzeźby)
6.RELIGIE PIERWOTNE
FORMY:
-animizm (wiara w duszę – współistnienie duszy i ciała materialnego)
-manizm
-kult sił przyrody
-religia jako odzwierciedlenie hierarchii
-totemizm
TYPY:
- typ szamański- szaman pośredniczy w między społecznością a duchami,; występuje w społecznościach łowieckich,
- typ wspólnotowy- rytuały zbiorowe; społeczności rolnicze,
- typ olimpijski; występuje zawodowa, zhierarchizowana kasta kapłańska,
- typ monoteistyczny
ZAKRES:
- hinduizm (Półwysep Indyjski – Indie, Nepal)
- shintoizm (Japonia)
- wczesny judaizm (Azja zachodnia – Izrael)
- szamanizm w lokalnych odmianach (Azja Północna, Ameryka Południowa)
- lokalne wierzenia plemion Afryki , Australii , Oceanii i Indian amerykańskich

7.GENEZA JUDAIZMU,CHRZEŚCIJANJSTWA ISLAMU. POWIĄZANIA DOKTRYNALNE. WSPÓŁCZESNY ZASIĘG W ŚWIECIE
Podobienstwa miedzy Judaizmem, Chrzescijanstwem i Islamem: Jeden Bog (kolejno: Jahwe, Jezus Chrystus, Allach), swiatynie (Synagoga, Kosciol, Meczet), Kapłani (Rabin, Ksiadz, Kazdy mezczyzna), dane przez Boga zasady, ktorymi sie kieruja (10 przykazan, 10 przykazan, 5 filarow).
Współczesny zasięg i liczba wyznawców:
* Chrześcijaństwo: jest największą religią na świecie. Wyznawana jest obecnie przez ok. 33% ludności świata. 2,1 miliarda. Chrześcijanie przeważają w strukturze religijnej Europy, na terenach skolonizowanych przez Europejczyków – obu Ameryk i Australii, w Afryce stanowią ok. 38% ludności, w Azji – nieznaczną mniejszość.
* Judaizm: do 18 mln. wyznawców. Wyznawcy tej religii zamieszkują Bliski Wschód, Afrykę i Europę Północną. Głównym miejscem jest Izrael.
*Islam: 20-25% ludności świata. ¼ wyznawców Islamu to Arabowie. Wyznawcy zamieszkują głównie południowo-zachodnią Azję, północną Afrykę i wyspy indonezyjskie.
GENEZA:
* Judaizm- wywodzi się z wierzeń Hebrajczyków, którzy przybyli do Syropalestyny zza Eufratu. Przechowywali oni tradycję o wędrówce Abrahama, którego uznają za swojego przodka i przymierzu zawartym przez niego z Bogiem. Znakiem tego przymierza stało się obrzezanie. Również przekazywano tradycje dotyczące potomków Abrahama: syna, wnuka i 12 prawnuków - od których pochodzić miało 12 plemion izraelskich. Tradycja mówiła również o niewoli potomków Izraela w Egipcie, o nowym przymierzu, jakie zawarł bóg Jahwe z Mojżeszem, o plagach zesłanych na Egipcjan i o pomyślnej ucieczce z Egiptu dzięki licznym cudom i opiece Boga. Zachowano też przekaz o wędrówce przez pustynię, ustanowieniu kapłaństwa oraz o zdobywaniu Ziemi Obiecanej pod wodzą Jozuego w walkach z zamieszkującymi je ludami.
Król Salomon dokonał centralizacji kultu budując świątynię jerozolimską, lecz po jego śmierci królestwo rozpadło się na dwa królestwa: Izrael i Judę. W obu ośrodkach kapłani spisywali teksty religijne i prawne, które stały się trzonem Biblii hebrajskiej i żydowskiego prawa religijnego.
*Islam: oznacza poddanie się, uległość człowieka względem Boga. Twórcą religii jest Mahomet ogłosił się w Mekce wysłannikiem Boga i jego Prorokiem. za pośrednictwem archanioła Gabriela miał otrzymywać boskie objawienie, które zostało spisane w Koranie. Prześladowany w Mekce uciekł w 622 r. do Medyny, co dało początek erze muzułmańskiej.Muzułmanie uznają swą religię za kontynuację wcześniejszych religii monoteistycznych, judaizmu i chrześcijaństwa. Utrzymują, że ich wiara naprawia zniekształcenia, jakie do pierwotnej wiary w jedynego Boga objawionej Abrahamowi wprowadzili Żydzi i chrześcijanie. Podstawowym dogmatem islamu jest wiara w jedynego Boga, zwanego Allahem. Jest on Stwórcą świata. Nie ma początku ani końca, stworzył świat z niczego i nadal go stwarza. Szatan skusił pierwszych ludzi do grzechu, czego konsekwencją jest wypędzenie ich z raju. Bóg zawarł jednak przymierze z ludźmi dla ich zbawienia. Na sądzie ostatecznym w Dniu Rozstrzygnięcia wszyscy żyjący i zmarli zostaną podzieleni na wiernych, których czeka nagroda w raju, i niewierzących, skazanych na ogień piekielny. Muzułmanin wierzy również w anioły, księgi objawione (Koran, Stary i Nowy Testament), proroków (od Adama, Abrahama, przez Jezusa po Mahometa) oraz w życie pozagrobowe. Największym grzechem w islamie jest niewiara oraz oddawanie czci komu innemu niż Bogu. Islam nie wykształcił specjalnego stanu kapłańskiego, a urzędy religijne sprawują: imam (przewodniczy modlitwom piątkowym), mufti (znawca prawa) oraz kadi (sędzia w sprawach religijnych). Do najważniejszych świąt islamu należą: Święto Zakończenia Postu oraz Urodzin Proroka.
*Chrześcijaństwo: powstało w I połowie I wieku w rzymskiej Judei W okresie silnych napięć politycznych i społecznych na terenie Palestyny pojawiło się wielu nauczycieli i proroków często uważanych przez swoich uczniów za oczekiwanego mesjasza .Jezus również występował jako wędrowny kaznodzieja i podobnie jak pozostali skupiał wokół siebie uczniów i wyznawców (wśród których wyróżnił 12 apostołów). Skazany na śmierć (przed 36 r. n.e.) przez rzymskiego namiestnika Judei Poncjusza Piłata umarł w Jerozolimie według tradycji 14 dnia Nisan (dzień poprzedzający święto Paschy). Uczniowie przekonali się wówczas, że Jezus nie był mesjaszem w sensie żydowskim (to znaczy wyzwolicielem Żydów spod rzymskiej okupacji), lecz część z nich pod wpływem opisanego w Nowym Testamencie doświadczenia osobistego kontaktu z cudownie powstałym z martwych Jezusem poczęła oczekiwać jego ponownego przyjścia i obiecanego udziału w zbawieniu. Zmartwychwstanie było od początku centralną tezą wiary chrześcijańskiej i motywem działania pierwszych chrześcijan.

8.CHARAKTERYSTYKA WIERZEŃ I ZACHOWAŃ RELIGIJNYCH JUDAIZMU I ISLAMU
JUDAIZM:
Wierzenia:
Istnienie Stwórcy
Jego jedność
Jego niematerialność
Jego wieczność
Obowiązek służenia i czczenia tylko jego samego
Istnienie proroctwa
Pierwszeństwo Mojżesza przed innymi prorokami
Objawienie Prawa Mojżeszowi na górze Synaj
Niezmienność Prawa
Bóg jest wszechwiedzący
Odpłaca na tym i na tamtym świecie
Przyjście Mesjasza
Zmartwychwstanie
Zachowania religijne:
W 8 dniu po narodzinach chłopiec powinien być obrzezany. Matka dziecka jest nieczysta rytualnie przez 7 dni po urodzeniu chłopca, a przez 14 po urodzeniu dziewczynki. Dziewczynkę od 12 roku życia, a chłopca od 13 uważa się za dorosłych. W ciągu dnia Żyd powinien odmówić trzy razy modlitwy rano,wieczorem i popo. ogranicza kontakty między osobami różnej płci: zakazuje mężczyznom zwracać uwagę na kobiety. Zakazane jest przebywanie dwóch osób różnej płci w zamkniętym pokoju z wyjątkiem męża z żoną, rodzica z własnym dzieckiem, osoby dorosłej z dziewczynką do 3 roku życia lub chłopcem do 9 roku życia. Zakazana jest także masturbacja i stosunki homoseksualne.
oddawanie czci osobom, które ukończyły 70 lat, a także swoim rodzicom.
posilanie się powinno zacząć się i zakończyć stosowną modlitwą. Żywność dozwolona do spożycia jest określana jako koszerna.
Obowiązek święcenia soboty (szabat). W trakcie szabatu nie wolno wykonywać codziennych prac, a spis zajęć zabronionych jest bardzo obszerny. Najważniejszymi świętami żydowskimi są: Nowy, Dzień Pojednania, Święto Namiotów.
Obowiązkiem każdego Żyda jest ożenić się i mieć dzieci
ISLAM
Wierzenia:
Według muzułmanów Bóg (arab. Allah) jest wszechwiedzący, doskonały, jest źródłem wszelkiej wiedzy i sprawiedliwości, ma znajomość prawa doskonałego. Jest niepodobny do nikogo i niczego nie można z nim porównywać (islam zabrania przedstawiania go w jakiejkolwiek postaci).
Wiara w Allaha – jednego Boga, który nie posiada potomstwa (tawhid – jedynobóstwo; według muzułmanów odróżnia ono islam i judaizm od chrześcijaństwa i religii animistycznych)
w Jego Anioł
w Jego Księgi – w Koran (także Torę i Ewangelię – choć nie oznaczają one dokładnie tego samego, co dla żydów i chrześcijan – według muzułmanów zostały zafałszowane przez wyznawców tych religii)
w Jego Proroków – np. w proroka Mahometa, Jezusa, Mojżesza, Adama
w Dzień Ostatni – czyli Dzień Sądu Ostatecznego, w którym ludzie będą osądzeni przez Boga
w Przeznaczenie – czyli, że wszystko dobro i zło, które przydarza się człowiekowi, przydarza się za wolą Boga.
Zachowania religijne:
W islamie sunnickim muzułmanin ma pięć obowiązków, zwanych pięcioma filarami islamu:
Wyznanie wiary– Oświadczam, że nie ma boga prócz Allaha, a Mahomet (Muhammad) jest Jego prorokiem
Modlitwa– odprawiana pięć razy dziennie, z twarzą zwróconą w stronę
Jałmużna– określoną część swego majątku, nie dochodu (najczęściej 2,5%) muzułmanin ma obowiązek oddawać biednym.
Post– w ciągu dziewiątego miesiąca roku muzułmańskiego (ramadanu), muzułmanie muszą powstrzymywać się od jedzenia i picia (nie dotyczy kobiet w ciąży lub karmiących, małych dzieci, osób ciężko chorych oraz odbywających długą i wyczerpującą podróż) a także palenia tytoniu i uprawiania seksu od wschodu do zachodu słońca. Wahhabici unikają nawet przełykania śliny.
Pielgrzymka do Mekki– muzułmanin musi ją odbyć przynajmniej raz w życiu, jeśli pozwala mu na to sytuacja materialna.

9. SACHARAKTYZUJ JEDNĄ WYBRANĄ RELIGIE
INDIE: 80% hinduizm, 15% islam, buddyzm i dżinizm
Hinduizm- religia Indii, skupia około 80% ludności Indii, 3 co do wielkości religia świata (ale nie jest religią światową - nie ewangelizuje), występują kapłani – bramini, pierwsze warstwy społeczne opisywano w „wedach” - świętych księgach, „wedy” składają się z tradycji ludów aryjskich.
jest to religia bardzo złożona, mnóstwo odłamów, wszystkie odłamy wspólnie uznają ważną rolę braminów (pochodzących z kast: kasta kapłańska, rycerska, rzemieślników-rolników, niewolników). Łączy ich również pochodzenie, wiara w brahmana.
W hinduizmie nie ma początku i końca świata, czas płynie cyklicznie, świat istnieje od zawsze i nie będzie miał końca.
Atmany – przejawy jednostkowe istnienia brahmana, iskierki nadające życie roślinom, zwierzętom, ludziom. Atmany wędrując poprzez różne wcielenia wracają do brahmana, ten powrót nazywa się MOKSZA
TRZY NAJWAŻNIEJSZE BÓSTWA HINDUIZMU: Brahma- tworzenie nowej rzeczywistości, Siwa- schyłek rzeczywistości, śmierć, Wisznu- trwanie rzeczywistości, życie.
Elementy łączące wszystkie wyznania hinduistyczne: prawo karmana, pojęcie sansary, pojęcie absolutu, trimurti hinduistyczne, kult świętych krów, autorytet braminów.
DŻINIZM : dżina-prorok, Prawdy: droga do zbawienia jest drogą indywidualnego człowieka, mahawiara stworzył 14 ścieżek (dyrektyw) które należy przestrzegać, aby być zbawionym, w każdym człowieku jest byt niematerialny (dusza) która krązy po różnych wcieleniach (kamieniach, zwierzętach, ludziach, bogach), sansara-wybawienie duszy z kołowrotu różnych wcieleń, karma- bilans aktywności życiowej, który dusza zbiera w różnych wcieleniach, by osiągnąć zbawienie według dżinizmu trzeba dążyć w życiu do całkowitego zaniku karmy (nie niszczyć roślin zwierząt, jedząc same owoce i liście, poddawać się ascezie), tu również funkcjonuje pojęcie Moksza. Dżinizm ma około kilku milionów wyznawców.
BUDDYZM : ma w Indiach kilka milionów wyznawców, jest wewnętrznie bardzo zróżnicowany, Hinajana: tradycyjna nauka buddyzmu odwołująca się do tradycji samego Buddy, buddyzm w świecie ma 300-400 mln wyznawców, 4 szlachetne prawdy stały się podstawą buddyzmu (stworzone przez Buddę), w buddyzmie nie ma pojęcia duszy, Budda nazywał się Sitharta, w wieku 30 lat przejrzał, że świat związany jest z bólem i szukając drogi życia wyruszył ze swojego pałacu. Na drodze doświadczył 4 spotkania. 3 pierwsze pokazały mu że życie jest kruche i bolesne, a czwarte spotkanie (z ascezą) pokazało mu prawdy o celu życia, o sensie i drodze zbawienia. Budda oddawał się medytacji, aby odnaleźć ten cel. Nirwana: wyzwolenie z kręgu ciągłych wcieleń, osiągnięcie stanu nicości.
4 SZLACHETNE PRAWDY BUDDY:
życie sprowadza się do cierpienia.
pragnienie życia jest przyczyną cierpienia bo wszystko w życiu się skończy
są sposoby na to by pozbyć się cierpienia (wyzbywać się pragnienia życia)
metody aby wyzbyć się cierpienia (ośmioraka ścieżka: uczciwe życie, prawdomówność, wypełnianie swoich obowiązków)
W buddyzmie odrzuca się ostrą ascezę, a kładzie nacisk na medytację.
Badisatwa: ludzie (mnisi) którzy zdaniem ludzi osiągnęli prawie że stan NIRWANY, ale w ostatnim etapie zrezygnowali z tego. Tacy ludzie są czczeni.
Wiara w hierarchię wcieleń.
SIKHIZM: ok. 16 mln wyznawców w Indiach, religia monoteistyczna, prawda Karmana, powstał po pojawieniu się islamu, guru Narke- pierwzy nauczyciel, poglądy 10 gurów zostały zebrane w księgach, istnieje jeden bóg ku któremu dążą dusze, zbawienie to zjednoczenie duszy z bogiem, wyznawcy żyją w północnych Indiach i posiadają tradycyjny strój.
10. WYMIEŃ WSPÓŁCZESNE RELIGIE AZJI
Religie Azji:
-Religie Indii
Hinduizm (80% ludności Indii, ok. 1mln ludności w Indiach, 950 mln na świecie, zasięg: całe Indie)
Dżinizm ( kilka milionów wyznawców, 4,5-5 mln wyznawców na świecie)
Buddyzm (kilka milionów wyznawców w Indiach, 300-400 mln na świecie)
Sikhizm ( ok. 16 mln wyznawców w Indiach, 24 mln wyznawców na świecie, zasięg: północno-zachodnia część Indii)
-Religie Chin
Taoizm (zasięg: środkowe Chiny i wschodnie)
Konfucjanizm (środkowe i wschodnie Chiny)
Buddyzm (środkowe i wschodnie Chiny)
-Religie Japoni
Shantoizm (ok. 110 mln wyznawców, cała Japonia)
Buddyzm (cała Japonia)
Chrześcijaństwo (tylko ok. 3%, 2,3 mld na świecie)