SYSTEM PODATKOWY W POLSCE NA TLE INNYCH SYSTEMÓW PODATKOWYCH UE
Prof. Gwizdała
Literatura:
Bolkowiak I. „System podatkowy w okresie transformacji w Polsce”, Studia Finansowe 2000, Brzeziński B., Kalinowski M., „Ordynacja podatkowa. Postępowanie. Zobowiązania. Komentarz praktyczny”, Ośrodek doradztwa i doskonalenia kadr, Gdańsk 2001
Gomułowicz A, „Podatki i prawo podatkowe”, Ars Boni es Aequi, Poznań 2000
Komar A., „Systemy podatkowe krajów Unii Europejskiej”, PWE, Warszawa 1996
Na egzaminie będą zagadnienia tylko z wykładów. Test jednokrotnego wyboru, wyświetlany na ekranie. Możliwość wielokrotnego poprawiania.
Program wykładów:
Rola Państwa i polityki fiskalnej w gospodarce:
Funkcje finansów publicznych,
Definicja systemu podatkowego,
Aktywna i pasywna polityka fiskalna,
System podatkowy w Polsce
Funkcje i klasyfikacja podatku:
Funkcje podatków,
Teoretyczne podstawy poboru podatków,
Zasady podatkowe,
Klasyfikacja podatków
Ewolucja systemu podatkowego - doświadczenia krajów Unii Europejskiej:
Struktura dochodów budżetowych z tytułu podatków,
Struktura dochodów budżetowych w krajach starej Unii Europejskiej,
Struktura dochodów budżetowych w nowych krajach Unii Europejskiej
Opodatkowanie dochodów osób fizycznych:
Podatek progresywny czy liniowy?
Koncepcja podatku liniowego i jego realizacja,
Analiza SWAT podatku liniowego – argumenty ‘za’ i ‘przeciw’
Przyczyny dużej popularności podatku liniowego w gospodarkach państw Europejskich
Opodatkowanie dochodów osób prawnych:
Opodatkowanie dochodów osób prawnych w rozwiniętych państwach Unii Europejskiej,
Opodatkowanie dochodów przedsiębiorstw w Polsce,
Konkurencja podatkowa w rozszerzonej Unii Europejskiej,
Perspektywy harmonizacji stawek CIT w krajach Unii Europejskiej – konkluzje
Opodatkowanie konsumpcji:
Charakterystyka podatków konsumpcyjnych,
Podatek od wartości dodanej,
Akcyza
Podatki majątkowe:
Istota funkcjonowania podatków majątkowych,
Klasyfikacja podatków majątkowych,
Charakterystyka podatków od nieruchomości,
Skutki opodatkowania majątku
Składki na Ubezpieczenia Społeczne:
Udział składek na ubezpieczenia społeczne w dochodach budżetowych,
Wpływ składek na ubezpieczenia społeczne w krajach Unii Europejskiej,
Skutki wysokich obciążeń wysokich kosztów pracy składkami na ubezpieczenia społeczne,
Kierunki ewolucji podatków w krajach Unii Europejskiej:
Opodatkowanie dochodów osób prawnych – reforma podatkowa w Polsce:
Zasady opodatkowania dochodów osób prawnych,
Obciążenia podatkowe przedsiębiorstw państwowych i prywatnych,
Aktualna ocena zmian systemu opodatkowania osób prawnych
Opodatkowanie dochodów osób fizycznych – reforma podatkowa w Polsce:
Konstrukcja podatku od dochodów osób fizycznych w Polsce,
Obciążenia podatkowe dochodów osób fizycznych
Reforma podatków pośrednich w Polsce:
Wprowadzenie podatku VAT w Polsce,
Wpływ reformy podatkowej na strukturę dochodów budżetu państwa
Analiza regresywnego charakteru podatków pośrednich
PODSTAWY SYSTEMU PODATKOWEGO W POLSCE 29 X 2014
System to zbiór przedmiotów lub zjawisk wzajemnie zależnych, które tworzą jedną całość lub jako całość działania. To pojęcie interdyscyplinarne występujące w wielu dziedzinach naukowych od nauk ekonomicznych do nauk humanistycznych.
System to skoordynowany układ elementów, zbiór tworzących pewną całość uwarunkowaną stałym, logicznym uporządkowaniem jego części składowych.
Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu, lb gminy wynikające z ustawy podatkowej.
Ekonomiści posługują się szerszą definicją, wyraźnie podkreślając, że jest to:
Pieniężne;
Nieodpłatne;
Bezzwrotne;
Ogólne;
Przymusowe;
Jednostronne.
Świadczenie nakładane przez Państwo czy też inny podmiot publicznoprawny na mocy ustawowych przepisów prawnych.
Pieniężny charakter zobowiązań z tytułu podatku polega na tym, że jego zapłata przez podatnika obowiązkowo następują w pieniądzu, który jest prawnym środkiem płatniczym w danym kraju.
Nieodpłatność podatku oznacza, że podmiot, który go zapłacił, nie może z tego tytułu rościć wzajemnych świadczeń ze strony państwa lub organizacji samorządowej. Miarą zdolności podatkowej jest dochód, majątek oraz konsumpcje. Niezależnie od wysokości wnoszonego podatku, danemu płatnikowi nie przysługują żadne dobra ani usługi świadczone przez władze publiczne.
Bezzwrotność charakteryzuje się tym, że wpłacona należność z tytułu podatku nie podlega zwrotowi, ponieważ podatki pobrane od podatników stanowią dochody publiczne, które następnie przekształcają się w wydatki publiczne.
Powszechność (ogólność) – zgodnie z tą cechą podatek jest to świadczenie pobierane przez państwo lub też związek publicznoprawny na podstawie przepisów zawartych w prawie podatkowym. Przepisy te określają wysokość, warunki oraz terminy płatności podatku. Każdy podmiot jest zobligowany do płacenia podatku w wysokości i terminie jakie zostały określone w prawie.
Przymusowość to obowiązek zapłaty podatku , który wynika zarówno bezpośrednio z przepisów prawa podatkowego jak i z decyzji administracyjnych organu, Jest to obowiązek, którego niedopełnienie skutkuje różnymi sankcjami.
Jednostronność oznacza, że podatnik nie ma wpływu na ustalaną wysokość podatku. Ustala się go i pobiera na podstawie władczej decyzji podmiotu, który ustanowił podatek. Podmiotem tym jest państwo lub organizacja samorządowa. Podatnicy mogą jedynie pośrednio, np. przez grupy nacisku, wywierać presję na parlament czy też organy stanowią
ce. Współcześnie w większości państw podatki stanowią podstawowe źródło dochodów, zarówno samego państwa jak i organów samorządu terytorialnego.
W systemie gospodarczym podatki pełnią określone funkcje, które z jednej strony podlegają ciągłej ewidencji wraz ze zmianami społeczno-gospodarczymi, zaś z drugiej strony mają charakter obiektywny. Najczęściej wyróżnia się:
Funkcje fiskalną – oparta na tym, że podatki dostarczają władzom lokalnym i państwu środki finansowe na pokrycie realizowanych przez nich zadań. Należą one do najstarszych funkcji jakie spełniają podatki.
Funkcje pozafiskalną:
Stymulujące – można wyrazić np. poprzez oddziaływanie podatków na decyzje gospodarstw konkretnych płatników w zakresie kierunków oraz rodzajów działalności gospodarstw. Stymulacja polega między innymi na różnicowaniu stawek podatkowych, zwolnień i ulg, czy też na wprowadzeniu określonych podatków.
Można je podzielić na:
Stymulację gospodarczą – odziaływanie na strukturę gospodarki państwa. Wpływa ona na lokalizację i kierunki działalności gospodarczej oraz kształtowanie akumulacji i konsumpcji.
Stymulację pozagospodarczą – polega na stosowaniu sankcji lub ochrony.
Redystrybucyjne – Pełni istotną rolę w podatkach, ponieważ dzięki podatnikom ma miejsce redystrybucja dochodu i majątku narodowego pomiędzy podatników a państwo i organy samorządu terytorialnego. Podatki można wykorzystywać jako narzędzie redystrybucji oraz zmniejszenia nierówności dochodowych między innymi poprzez ukształtowanie poziomu i rozwoju stawek podatkowych, systemu ulg i zwolnień, które uwzględniają sytuację zdrowotną i materialną podatników, oraz poziomu kwoty wolnej od opodatkowania.
Zasady podatkowe określają warunki jakie powinien spełniać poprawnie zbudowany system podatkowy oraz poszczególne podatki. Zasady te charakteryzuje zmienność historyczna.
Po raz pierwszy zasady te zostały usystematyzowane w literaturze przedmiotu w II połowie XVIII wieku przez Adama Smitha. Reprezentował on nurt ekonomii liberalnej. Zaliczył do nich takie zasady jak:
Równość;
Dogodność;
Pewność;
Taniość podatków.
Zasada równości podatków (tzw. sprawiedliwości) polega na tym, że obywatele państwa powinni płacić podatki w kwocie proporcjonalnej do osiąganego dochodu. Zasada ta jest podobna do zasady równości ofiar, którą stworzył J.S. Mill. Według niego, podatnik powinien ponieść taką samą ofiarę jaki osiąga dochód, czyli zapłacić taki sam podatek.
Zasada dogodności podatków oznacza, iż przy poborze podatków powinno się mieć na uwadze sytuację finansową podatnika, czyli pobór podatku powinien nastąpić w sposób i w czasie najdogodniejszym dla podatnika.
Zasada pewności podatków ma na celu takie pobieranie podatków, aby były one niezawodnym źródłem dochodów państwa. Podatek, który zobowiązana jest płacić każda osoba. Powinien być dokładnie określony a nie dowolny. Sposób zapłaty, termin płatności, kwota którą należy zapłacić, wszystkiego tego typu informacje powinny być jasno określone i jasne dla podatników. W przeciwnym razie pojawia się u podatnika możliwość samowoli administracji podatkowej. Niesprecyzowana wysokość opodatkowania również sprzyja korupcji.
Zasada taniości podatków dotyczy poboru podatku. Koszty pozyskiwania podatków nie mogą nadmiernie uszczuplać dochodów państwa. W przeciwnym razie doprowadzi to do wzrostu opodatkowania podatników.
Adolf Wagner zaleca, aby za pomocą systemu podatkowego, państwo oddziaływało na procesy dzielenia dochodu narodowego. Rozbudował również katalog zasad podatkowych oraz podzielił je na niżej wymienione grupy:
Zasady gospodarcze, które mówiły o nienaruszalności majątku podatnika;
Zasady fiskalne mające zapewnić wydajność i elastyczność polityce podatkowej;
Zasady sprawiedliwości opowiadające się za powszechnością i równością opodatkowania;
Zasady techniki podatkowej mające na celu zabezpieczyć pewność, dogodność oraz taniość podatku.
Kryteria podziału podatku:
Podział podatków według przedmiotu opodatkowania:
Dochodowe;
Przychodowe;
Majątkowe;
Konsumpcyjne.
Kryterium relacji wymierzonego podatku do ogółu dochodu (majątku) podatnika:
Bezpośrednie;
Pośrednie.
Podział podatków według władztwa podatkowego:
Lokalne (samorządowe);
Centralne (rządowe).
Podatki dochodowe charakteryzuje to, że podstawą do opodatkowania jest dochód czyli nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania. Wyróżnia się następujące podatki dochodowe:
Podatek dochodowy od osób fizycznych;
Podatek dochodowy od osób prawnych.
Podatnik jest zobowiązany rozliczyć się z tego podatku na koniec roku.
Podatki majątkowe występują w różnych postaciach. Obciążają całość jego majątku, poszczególne dobra lub też przyrost dóbr. Najczęściej spotykane podatki majątkowe to:
Podatek od spadków i darowizn;
Podatek od środków transportowych;
Podatek od nieruchomości.
Źródłem w podatkach konsumpcyjnych jest dochód wydatkowany, natomiast kwota podatku jest umieszczona w cenie kupowania dóbr i usług (VAT, akcyza). Podatki te, podobnie jak podatki dochodowe, obciążają dochód danego podatnika w momencie wydatkowania. Do tej grupy podatków umieszczono:
Podatek od gier;
Podatek akcyzowy;
Podatek od towarów i usług.
Podatki te obciążają dochód podatnika niezależnie od kosztów uzyskania tego przychodu.
Obecnie powszechne stało się stosowanie podziału na podatki:
Bezpośrednie (dochodowe, majątkowe);
Pośrednie (przychodowe, konsumpcyjne).
Podział podatków na pośrednie i bezpośrednie zależy od rodzaju stosunku pomiędzy źródłem przychodu a przedmiotem podatku. Podatki bezpośrednie obciążają dochody podatników w sposób bezpośredni, natomiast podatki nakładane na źródło za pośrednictwem obrotu, który ujawnia zdolność płatniczą pośrednio są podatkami pośrednimi.
SYSTEM PODATKOWY W POLSCE 12 XI 2014
Rodzaje podatków ze względu na kryterium władztwa podatkowego:
Podatki:
Centralne (pobierane przez Państwo):
Podatek od towarów i usług;
Podatek akcyzowy;
Podatek od gier;
PIT;
CIT.
Samorządowe (pobierane przez samorządy terytorialne):
Podatek od nieruchomości;
Podatek od spadków i darowizn;
Podatek od środków transportowych;
Podatek rolny;
Podatek leśny;
Podatek od czynności cywilnoprawnych;
Karta podatkowa.
Obowiązujący obecnie w Polsce system podatkowy posiada wady, które wpływają na sytuację finansową podatników. System ten powinien być względnie stabilny, przewidywalny oraz spójny z uwarunkowaniami zmieniającej się gospodarki. Jednakże obowiązujące i co roku zmieniane konstrukcje podatków świadczą z jednej strony o niestabilności owego systemu, która uniemożliwia realizowanie długookresowej strategii działania, zaś z drugiej strony, podatki są traktowane jako elastyczne narzędzie do zapewnienia środków budżetowi.
POLITYKA PODATKOWA 26 XI 2014
Wraz z akcesją w okresie ją poprzedzającym w polskim prawodawstwie wprowadzono szereg zmian dostosowawczych do wymogów Unii Europejskiej. W świetle wprowadzonych zmian, warto zastanowić się nad możliwościami uprawiania własnej polityki podatkowej przez przedsiębiorców.
Wystąpienie obejmuje:
Formy organizacyjno-prawne w jakich przewidywane jest prowadzenie działalności gospodarczej oraz wpływ tych form na możliwość wyboru sposobu opodatkowania dochodu i wysokość obciążeń podatkowych;
Omówione zostaną również wybrane prawne instrumenty polityki podatkowej możliwe do zastosowania na szczeblu przedsiębiorstwa.
Polityka podatkowa – często określana jest mianem polityki fiskalnej postrzeganej jako polityka skarbowa, odnosząca się głównie do strony dochodowej budżetu. W literaturze przedmiotu można zauważyć, ze pojęcie polityka fiskalna jest pojęciem znacznie szerszym od polityki podatkowej.
Termin „polityka fiskalna” – Z. Fedorowicz używa w znaczeniu „doboru źródeł i metod gromadzenia dochodów publicznych jak też kierunków i sposobów realizacji wydatków publicznych dla osiągnięcia celów społecznych i gospodarczych, ustalonych przez właściwe organy publiczne”
Organy publiczne powoływane są według ustalonego porządku konstytucyjnego dla zawiązków publicznoprawnych, wśród których funkcjonują państwo i samorząd terytorialnego. Zatem można odróżnić politykę fiskalną państwa i politykę fiskalną samorządu terytorialnego.
Zwróćmy uwagę, że inny będzie charakter i cele polityki fiskalnej uprawianej w skali państwa, które dysponuje znacznym potencjałem w postaci kompetencji organów ustawodawczych i może przez to świadomie oddziaływać na kształtowanie się ostatecznej struktury dochodów. Inny zaś jednostek samorządu terytorialnego, które przy kontynuowaniu założeń swojej polityki fiskalnej muszą uwzględniać pewne ramy i ograniczenia wyznaczone im przez państwo w przepisach prawa.
Naszym zadaniem nie jest przestawianie polityki fiskalnej państwa i innych związków publiczno-prawnych, lecz polityki podatkowej na szczeblu mikro podmiotu gospodarczego, która jest częścią składową jego polityki finansowej.
Polityka podatkowa będąca częścią polityki finansowej przedsiębiorstwa obejmuje:
Podmiot, który ją stanowi;
Cel (lub cele) wyznaczone przez podmiot danej polityki;
Metody i środki dobrane do jej realizacji.
Polityka finansowa nie występuje w oderwaniu od całości polityki prowadzonej przez dane przedsiębiorstwo. Obejmuje ona świadome, zorganizowane i zdeterminowane przez cale kształtowanie stosunków ekonomicznych firmy przez jej kierownictwo za pomocą narzędzi finansowych. Wyraża się ona w sposobie gospodarowania zasobami oraz kapitałami własnymi i obcymi, w jak przedsiębiorstwo zapewnia sobie środki na realizację celów, potrzeb rozwojowych i prowadzenie działalności na najkorzystniejszych warunkach.
Przedsiębiorstwo działające w warunkach gospodarki rynkowej może realizować swe zamierzenia (cele) wyznaczone dla polityki finansowej poprzez ustalanie kierunków dla poszczególnych polityk, np. polityki dywidend, polityki bilansowej, majątku trwałego, socjalnej, podatkowej i innych.
W naszym rozumieniu, jak to już wcześniej nadmieniono, polityka podatkowa – o ile dany podmiot ją uprawia, jest nierozłączną częścią polityki finansowej przedsiębiorstwa (przedsiębiorcy).
Warto nadmienić, że politykę podatkową można rozumieć jako:
„świadome działania podejmowane przez przedsiębiorców, zmierzające do osiągnięcia założonych celów, przy zastosowaniu dostępnych i odpowiednio dobranych metod wynikających z norm finansowo-prawnych”.
Z przeprowadzonej analizy przepisów prawa wynika, ze działalność gospodarczą może prowadzić osoba fizyczna oraz spółki: cywilna, jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, akcyjna i z ograniczoną odpowiedzialnością.
Osoby prawne zajmujące się działalnością gospodarczą można podzielić na dwie zasadnicze grupy:
Podmioty powoływane tylko w celu prowadzenia działalności gospodarczej, do których należą:
Spółki kapitałowe (spółka z o.o. i spółka akcyjna);
Przedsiębiorstwo państwowe,
Spółdzielnie.
Osoby prawne, które zostały powołane do innej niż gospodarcza działalności statutowej, lecz prowadzące uboczną działalność gospodarczą, a to:
Stowarzyszenia,
Fundacje.
Do posadowych zasad gospodarki rynkowej obok wolności umów należy także wolność gospodarcza, polegająca na swobodzie podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej. Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce obejmuje również możliwości wyboru sposobu opodatkowania dochodu.
Przed rozpoczęciem wykonywania działalności gospodarczej każdy przedsiębiorca ma prawo zastanowić się nad rozmiarami prowadzonego przedsiębiorstwa i nad wyborem sposobu opodatkowania dochodu. Polski system podatkowy przewiduje dwa sposoby opodatkowania dochodów podatników:
W formie zryczałtowanej;
Na zasadach ogólnych.
Wybór właściwej w danych warunkach, w jakich funkcjonuje przedsiębiorstwo i wynikające przez wszystkim z jego otoczenia, opcji opodatkowania nie stanowi znamion unikania opodatkowania i jako zjawisko prawne związany jest z systemem podatkowym. O jego legalności lub nielegalności decydują bowiem konkretne normy prawne tego systemu.
Ustawy o podatkach dochodowych (PiT i CiT) wprowadzają szereg możliwości dokonywania wyboru przez podatników, stanowiących podstawę do prowadzenia polityki podatkowej przedsiębiorstw. Należą do nich między innymi:
Forma płacenia zaliczek;
Czasokres rozliczania straty;
Przyjęte metody amortyzacji;
Wpłaty na zakładowy fundusz świadczeń specjalnych.
Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przewidują możliwość wyboru formy ewidencji podatkowej w postaci podatkowej księgi przychodów i rozchodów albo ksiąg rachunkowych. Wymienione ewidencje przewidują inne terminy zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu poniesionych wydatków.
Korzystając z okazji wyrażam pogląd, że występuje potrzeba podjęcia szerokich badań mających na celu opracowanie wzorców dotyczących polityki podatkowej przedsiębiorstw w warunkach gospodarki rynkowej. Potrzeba taka nabierze szczególnego znaczenia przy dostosowaniu przepisów polskiego prawa podatkowego do wymogów Unii Europejskiej, gdzie w krajach zrzeszonych obowiązujące systemy prawne dopuszczają większą niż w Polsce swobodę dla uprawnienia polityki podatkowej przedsiębiorstw.
10 XII 2014
| Instancja | Państwowe | Samorządowe |
|---|---|---|
| I Pierwsza | 1. Naczelnik Urzędu Skarbowego, 2. Naczelnik Urzędu Celnego, 3. Dyrektor Izby Skarbowej, 4. Dyrektor Izby Celnej, 5. Minister Finansów |
1. Wójt, burmistrz (prezydent miasta), 2. Starosta, 3. Marszałek Województwa |
| II Organ odwoławczy | 1. Dyrektor Izby Skarbowej
2. Dyrektor Izby Celnej – od decyzji wydanej przez naczelnika Urzędu Celnego,
3. Minister Finansów – od decyzji wydanych przez ten organ w pierwszej instancji |
1. Samorządowe Kolegium Odwoławcze |
Rodzaje podatków w państwach Unii Europejskiej:
Klasyfikacja dochodów publicznych:
Kryterium tytułu prawnego dochodów:
Dochody oparte na tytule publicznoprawnym,
Dochody oparte na tytule prywatnoprawnym
Kryterium natury powstawania:
Nieodpłatne,
Odpłatne
Kryterium przymusu państwowego:
Dochody przymusowe,
Dochody dobrowolne
Kryterium zwrotności:
Dochody zwrotne,
Dochody bezzwrotne
Kryterium prawnej formy ustanowienia:
Dochody podatkowe,
Dochody niepodatkowe
Klasyfikacja dochodów budżetowych:
Klasyfikacja normatywna zawarta w ustawie z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych:
1. Podatki i opłaty,
2. Cła,
3. Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz JSSP,
4. Dywidendy,
5. Wpłaty z zysku NBP,
6. Wpłaty z nadwyżek dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych, nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych,
7. Dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe,
8. Dochody z najmu, dzierżawy oraz licznych umów o podobnych charakterze składników majątkowych Skarbu Państwa,
9. Odsetki na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych,
10. Odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na CRBBP,
11. Odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych,
12. Grzywny, mandaty i inne kary pieniężne,
13. Spadki, zapisy, darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa,
14. Inne dochody publiczne.
Cechy stałe podatku:
Jest pobierany w pieniądzu,
Jest świadczeniem ustanowionym jednostronnie, pobierany na podstawie władczej, jednostronnej decyzji podmiotu ustanawiającego podatek, a postępowanie zmierzające do wymiaru podatku, podlega przepisom ordynacji podatkowej i KPA, a nie kodeksu cywilnego,
Jest świadczeniem ogólnym, jego konstrukcja jest taka, że zasady ustalania i poboru odnoszą się do każdego podmiotu, który spełnia warunki określone w prawie podatkowym,
Jest świadczeniem zasadniczym, podstawowym celem podatku jest cel fiskalny,
Jest bezzwrotny: pobrany zgodnie z prawem, nie podlega zwrotowi,
Jest nieodpłatny: podmiot uiszczający podatek nie otrzymuje żadnego świadczenia zwrotnego,
Jest świadczeniem przymusowym: w przypadku, gdy podatek nie jest uiszczony dobrowolnie, można go pobrać.
Cechy zmienne podatku:
Podmiot podatku – ten, kto podatek ustanawia i pobiera na swoją rzecz, oraz ten, kto jest zobowiązany do jego zapłacenia,
Podmiot czynny – podmiot, który pobiera podatek lub dla którego podatek jest pobierany,
Podmiot bierny – osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej zobowiązana do uiszczenia podatku,
Podmiot bierny = podatnik
Podatnik formalny – ten, kto jest formalnie zobowiązany do zapłacenia podatku,
Podatnik rzeczywisty – ten, kto ponosi ekonomiczny ciężar podatku.
Rozszczepienie osoby podatnika formalnego i rzeczywistego następuje w przypadku:
Opodatkowania pośredniego,
Przerzucalności podatków (w przód lub w tył)
Płatnik - oblicza, pobiera podatek od podatnika i wpłaca organowi podatkowemu we właściwym terminie,
Inkasent – pobiera i wpłaca podatek,
Przedmiot podatku – rzecz lub zjawisko, z którym wiąże się powstanie obowiązku podatkowego,
Podstawa opodatkowania – konkretyzacja przedmiotu opodatkowania. Występuje w postaci ilościowej, bądź wartościowej (w wartości rzeczywistej lub szacunkowej),
Stawka podatku – relacja pomiędzy wymierzonym podatkiem a podstawą opodatkowania,
Skala podatkowa- zbiór stawek obowiązujących w danym podatku,
Rodzaje stawek podatkowych:
Kwotowe,
Procentowe,
Ułamkowe,
Wielokrotnościowe
Rodzaje skal podatkowych:
Proporcjonalne,
Nieproporcjonalne,
Progresywna:
Globalna (skokowa),
Szczeblowana (ciągła)
Regresywna,
Degresywna
Podatek dochodowy od osób prawnych:
Charakterystyka:
Ma charakter dochody i rzeczowy, podstawą opodatkowania jest zysk bilansowy ustalany na podstawie prowadzonej działalności, stosowana jest proporcjonalna skala podatkowa, obliczany jest przez samych podatników (wyjątkowo płatników).
Opiera się na zasadzie równości i powszechności opodatkowania.
Cechy CIT:
Podmiot:
Osoby prawne bez względu na ich formę organizacyjną (spółki, przedsiębiorstwa, spółdzielnie) i rodzaj zaangażowanego (prywatny, spółdzielczy, państwowy),
Jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej – z wyjątkiem spółek osobowych,
Podatkowe grupy kapitałowe
Przedmiot:
Dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodu. W przypadku przychodów z praw autorskich, wynalazczych, praw do znaków towarowych i wzorów zdobniczych należących do podatników podlegających ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (nierezydentów) opodatkowaniu podlega przychód.
Dochód stanowi nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania.
Podatek dotyczy roku podatkowego (tożsamego z rokiem kalendarzowym, albo kolejnych 12 miesięcy).
Zasady poboru podatku:
Rozliczenie podatku najczęściej dokonywane jest przez samych podatników na zasadzie samoobliczenia. Są oni zobowiązani do:
Składania urzędom skarbowym deklaracji
Płacenia miesięcznych zaliczek na poczet podatków
Składania zeznań o wysokości dochodu (lub starty) do końca 3 miesiąca następnego roku po zakończeniu roku podatkowego i rozliczenia podatku za cały miniony rok podatkowy
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Charakterystyka
Jest podatkiem bezpośrednim, zwyczajnym, obligatoryjnym, o charakterze dochodowym i osobistym
Obliczany jest przez samych podatników lub przez płatników
Jest podatkiem państwowym ale w części zasila budżet Jednostek Samorządu Terytorialnego
Opiera się na zasadzie równości i powszechności opodatkowania
Cechy zmienne PIT:
Podmiot:
Podatnikami są osoby fizyczne, które uzyskują dochody z różnych źródeł przychodów bez względu na to, czy wykonują pracę najemną prowadzą samodzielną działalność gospodarczą, uzyskują dochody z rent, emerytur, czy też praw majątkowych.
Nie podlegają opodatkowaniu osoby osiągające dochody z:
Działalności rolniczej i leśnej
Tytułu nabycia spadku lub darowizny
Tytułu podziału majątku wspólnego małżonków dokonywanego w wyniku zniesienia lub ograniczenia wspólności ustawowej
Źródeł, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy
Przedmiot:
Różne rodzaje dochodów uzyskiwanych przez podatnika z poszczególnych źródeł przychodów, z wyjątkiem takich, które nie są objęte podatkiem lub są zwolnione. W przypadku uzyskania dochodów z różnych źródeł, opodatkowaniu podlega ich suma. Dochód jest to dodatnia różnica między kwotą przychody a kosztami jego uzyskania. Dochód brutto jest przed opodatkowaniem, dochód netto jest po opodatkowaniu.
W ściśle wskazanych w ustawie przypadkach, przedmiotem opodatkowania jest przychód. Związane jest to z:
Dążeniem do uproszczenia podatku (gdy przychody są stosunkowo niewielkie)
Obawą przed uchyleniem się przed opodatkowaniem
Źródła przychodów, z których podatnicy uzyskują dochody opodatkowane PIT:
Przychody uzyskiwane z pracy własnej podatnika
Przychody o charakterze subwencyjnym
Przychody z kapitałów i praw majątkowych oraz ich sprzedaży
Przychody nie znajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach, bądź pochodzące ze źródeł nieujawnionych
Zwolnienia w PIT można zakwalifikować do następujących grup:
Wynikające z faktu, że otrzymane przychody nie wiążą się z uzyskaniem dochodu (np. odszkodowania)
O charakterze społecznym
O charakterze stymulacyjnym
Podstawa opodatkowania:
Podstawę opodatkowania stanowi łączna kwota dochodów uzyskanych przez podatnika w ciągu roku podatkowego z różnych, ale podlegających takiemu łączeniu źródeł przychodów, przy czym małżonkowie
(a także osoby samotnie wychowujące dzieci) mogą być, na ich wniosek, opodatkowane wspólnie.
Ulgi podatkowe:
Stanowiące sposób uwzględnienia poniesionych przez podatnika wydatków związanych z uzyskaniem przychodu
Zwrot kosztów związanych z egzystencją podatnika
Rodzinne
Stymulacyjne
Techniczne, zapobiegające opodatkowaniu nieistniejącego dochodu
Skala podatkowa i stawki podatkowe:
Podstawową skalą jest progresja szczeblowana ze stawkami 19%, 30% i 40%
Można wskazać skalę proporcjonalną ze stawkami zróżnicowanymi dla poszczególnych źródeł przychodu
(75% dla dochodów ze źródeł nieujawnionych, 20% dla odsetek od oszczędności bankowych).
Podatek zryczałtowany
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Podatnicy – osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, którzy rozpoczynają działalność w roku podatkowym oraz którzy w roku poprzedzającym uzyskiwali przychody nieprzekraczające 250 000 EUR.
Wykonywanie niektórych rodzajów działalności (prowadzenie aptek, kantorów, i innych) wyklucza możliwość zastosowania tego ryczałtu.
Ryczałt ewidencjonowany wymierzany jest od przychodu ujawnionego w obowiązkowej ewidencji przychodów.
Karta podatkowa
Forma opodatkowania zryczałtowanego osób fizycznych prowadzących wyłącznie działalność określoną w art. 23 (usługową, wytwórczo-usługową, handel detaliczny, usługi transportowe przy użyciu 1 pojazdu, usługi pielęgniarek, usługi edukacyjne (korepetycje))
Wysokość stawek (zawsze kwotowych), miesięcznych jest uzależnione od zewnętrznych znamion prowadzenia działalności np. rozwoju działalności, liczby zatrudnionych pracowników (nie więcej niż 5), liczby mieszkańców miejscowości, w której prowadzona jest działalność – przy rzemiośle, a liczby godzin świadczonych w miesiącu – w odniesieniu do usług pielęgniarskich i edukacyjnych.
Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych
Stanowi on dochód budżetu państwa. Wysokość kwotowych stawek kwartalnych zależy od funkcji duchownego oraz liczby mieszkańców parafii. Stawka jest określana corocznie w decyzji Urzędu Skarbowego.
Podatki przychodowe
PTU (Podatek od Towarów i Usług)
PTU jest podatkiem państwowym o charakterze rzeczowym, zwyczajowym i obligatoryjnym. Jest także podatkiem powszechnym, pośrednim, konsumpcyjnym ( z punktu widzenia podatnika rzeczywistego), przychodowym (z punktu widzenia podatnika formalnego), cenotwórczym, wielofazowym, neutralnym i opartym na konstrukcji VAT.
Cechy zmienne PTU
Podmiot:
Podmiot czynny – państwo, podmiot bierny – podatnik i płatnik (urząd celny, komornik i inne wskazane w Ustawie)
Podatnik formalny – osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które dokonują opodatkowanych czynności we własnym imieniu i na własną rzecz.
W szczególności:
Sprzedawcy towarów
Usługodawcy w obrocie wewnątrzkrajowym
Usługobiorcy przy imporcie usług
Importerzy towarów
Eksporterzy towarów i usług
Komisanci i inni pośrednicy handlowi
Przedmiot PTU
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podlegają:
Odpłata dostawa towarów i odpłatę świadczenie usług na terytorium kraju
Eksport towarów
Import towarów
Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju
Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
Podstawa opodatkowania:
Obrót, najczęściej – kwota należna z tytułu sprzedaży towarów i usług pomniejszona o należny podatek.
Podatek od czynności cywilnoprawnych
Obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na osobach fizycznych, prawnych oraz jednostkach nieposiadających osobowości prawnej, które są stronami czynności cywilnoprawnych.
Przedmiot:
Stanowią między innymi umowy sprzedaży, pożyczki, poręczenia, darowizny, ustanowienie hipoteki, umowy spółki (akty założycielskie), a także orzeczenia sądów.
Podstawa opodatkowania:
Podstawa opodatkowania i stawki podatku od czynności cywilnoprawnych są zróżnicowane i zależą od przedmiotu opodatkowania.
Podatek od gier
Podatnicy: podmioty urządzające gry i prowadzące działalność w zakresie gier losowych i zakładów wzajemnych. Podstawa opodatkowania jest zróżnicowana dla poszczególnych rodzajów gier oraz zakładów wzajemnych.
Stawki podatku wynoszą:
Dla loterii fantowych, gry bingo fantowe, gry bingo pieniężne zakładów wzajemnych – 20%
Loterii pieniężnych – 15%
Gier liczbowych- 10%