Kazimierz Osiński (1738 – 1802
Paweł K. Brzostowski (1739–1827)
Feliks Radwański (1756-1826.
Stanisław Staszic (1755-1826). Dla oświaty dorosłych zasłużył się głównie poprzez dwa przedsięwzięcia. Pierwsze to zorganizowanie w swoich dobrach hrubieszowskich nowoczesnych instytucji dla włościan:
Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego. Towarzystwo to prowadziło kasę pożyczkową, organizowało szkoły elementarne, fundowało stypendia dla młodzieży uczącej się w szkołach „wyższych”, organizowało opiekę nad sierotami, starcami. Ważnym ogniwem jego działalności był dom społeczny powołany w 1816r., działający na zasadzie instytucji samorządowej. Krzewiło się w nim czytelnictwo, odbywały pogadanki i dyskusje na tematy gospodarcze i społeczne.
Osiągnięcie drugie to organizacja w Warszawie w czasach Księstwa Warszawskiego szkół rzemieślniczych dla ubogiej młodzieży. Działając jak członek Izby Edukacyjnej, zainicjował w 1816 r. tworzenie szkół rzemieślniczo – niedzielnych dla terminatów zatrudnionych w rzemiośle. Na program szkół składała się: nauka czytania i pisania, poznawanie czterech działań arytmetycznych oraz opanowanie rysunku technicznego.
Czartoryska (1746-1835
Jan B. Chodźko (1777-1851
Konrada Prószyńskiego (Kazimierza Promyka) (1851-1908
Jadwiga Dziubińska
Helena Radlińska (1879-1954)w nauce polskiej prawdopodobnie pierwsza wprowadziła i używała terminu „andragogika”.
Maria Grzegorzewska(1888- 1967) W 1922 r. zorganizowała Instytut Pedagogiki Specjalnej w Warszawie i odtąd zajmowała się działalnością naukową z zakresu pedagogiki specjalnej, a także kształceniem nauczycieli. W latach 1930-1935 kierowała Państwowym Instytutem Nauczycielskim. Jako pierwsza w Polsce podjęła systematyczne badania nad zagadnieniami pedagogiki niepełnosprawnych, stworzyła jej podstawy.
Za najistotniejsze swoje osiągnięcia uważała prace związane z kształceniem nauczycieli. Pracę nauczyciela - wychowawcy w szkole specjalnej traktowała jako pracę o szczególnej wartości . Władysław Okiński ( 1906-1944)
Aleksander Kamiński ( 1903-1978
Gen. Prof. Elżbieta Magdalena Zawacka
Kształcenie dorosłych pod zaborami było ukierunkowane głównie na ochronę: Języka ojczystego,Rodzimej kultury Historii Tradycji przed rusyfikacją i germanizacją
W kształceniu dorosłych dominowały wtedy takie formy jak: Zakładanie Bibliotek i organizowanie czytelnictwa Urządzanie kursów nauki czytania i pisania dla analfabetów Prelekcje – głównie na tematy patriotyczne, zakładanie i utrzymywanie zespołów artystycznych.
Studium Pracy Społeczno-Oświatowej przy Wydziale Pedagogicznym Wolnej Wszechnicy Polskiej
Inicjatorką i kierownikiem była Helena Radlińska
Utworzona w 1918 roku w Warszawie z Towarzystwa Kursów Naukowych, była prywatną szkołą.
podstawa: nauki społeczne i pedagogiczne oraz metodyka pracy umysłowej i organizacyjnej
Towarzystwo Szkoły Ludowej
Prowadziło kursy dla dorosłych analfabetów, szkoły , biblioteki i czytelnie, księgarnie, domy oświatowe i ludowe.
Organizowało kursy zawodowe dla kobiet i mężczyzn oraz kursy dokształcające dla pracowników oświatowych.
Rozwijało niedzielne uniwersytety wiejskie.
Wydawało powieści i książki popularnonaukowe.
Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego Członkami TUR byli robotnicy i inteligencja pracująca
TUR prowadziło kursy początkowe, praktyczne (bibliotekarskie, księgowości), instruktorskie dla pracowników oświatowych; biblioteki i czytelnie, odczyty.
Polska Macierz Szkolna
prowadziła działalność kulturalno- oświatową w duchu chrześcijańsko-narodowym,
wydawała i rozpowszechniała materiały metodyczne dotyczące nauczania początkowego i elementarz dla dorosłych,
prowadziła biblioteki stałe i wędrowne.
Powszechny Uniwersytet Korespondencyjny
kursy dla nauczycieli szkół powszechnych (wykwalifikowanych/ niewykwalifikowanych),
kursy metodyczno-pedagogiczne dla matek,
cykle wykładów dla samouków zainteresowanych określonymi przedmiotami.
Towarzystwo „Świetlice” udzielało opieki wychowawczej i pomocy kulturalnej młodzieży pracującej
Polski Biały Krzyż działalność kulturalno-oświatowa wśród żołnierzy
Kursy Rolnicze im. Stanisława Staszica
Kształcenie Zawodowe
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. następuje w Polsce następuje w Polsce nowy etap w rozwoju polityki i teorii edukacji dorosłych. Charakteryzował się on dużą różnorodnością działalności oświatowej. Formom i instytucjom oświaty dorosłych towarzyszyły rozległe zadania, wśród których na czoło wysunęły się: uzupełnienie braków wykształcenia i zwalczanie masowego analfabetyzmu. Jak pisze Bogdan Suchodolski – w wieku XX powstały różne specjalizacje pedagogiczne, które dawniej nie miały swych przedstawicieli. Obok pedagogiki dzieci i młodzieży powstawała pedagogika dorosłych”
W Polsce po II wojnie światowej refleksja naukowa nad edukacją dorosłych weszła w nowy etap zmierzający do rozwinięcia tej teorii jako autonomicznej dyscypliny naukowej. Pierwsze lata to okres ekspansji oświaty , mobilizacji sił, tworzenia nowych instytucji oraz organizowania pracy od podstaw. Oświata po wojnie miała tylko dwóch przedstawicieli wśród samodzielnych pracowników nauki, byli nimi Helena Radlińska i Władysław Wolter.
Przystąpiono do powołania do życia studiów uniwersyteckich w zakresie teorii oświaty dorosłych lub pedagogiki społecznej w Uniwersytecie Łódzkim. W Uniwersytecie Jagiellońskim utworzono w tym okresie dwie specjalistyczne kadry, tj. Kadrę Pedagogiki Dorosłych i Kadrę Teorii
Oprócz placówek uniwersyteckich powstały także inne instytucje naukowe związane z tą dziedziną. Takimi organizacjami są : Ludowy Instytut Oświaty i Kultury, kontynuator przedwojennego Instytutu Oświaty Dorosłych, Instytut Kulturalno – Oświatowy „Czytelnik”, Państwowy Instytut Książki, Katedra Bibliotekoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim. Działalność naukową wspierały stowarzyszenia społeczne, zwłaszcza Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego i Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych, których celem było prowadzenie pracy kulturalno – oświatowej oraz wydawanie książek i czasopism z tejże dziedziny
Lata 1949 – 1951 przyniosły kampanię likwidacji analfabetyzmu w Polsce. Kampania ta dała impuls do wielu prac rozpatrujących sprawę analfabetyzmu z różnych punktów widzenia.
Uniwersytet Trzeciego Wieku– placówka dydaktyczna dla osób w podeszłym wieku. Celem działania jest poprawa jakości życia osób starszych. Celem działalności uczelni jest aktywizacja ludzi starszych, a także „wykorzystanie potencjału osób starszych na rynku pracy - wiedzy, umiejętności i doświadczenia życiowego, dla rozwoju gospodarczego i społecznego kraju.” Działalnośc: wykłady, seminaria, konwersatoria lektoraty języków obcych, sekcje lub koła zainteresowań, kluby i zespoły tematyczne, warsztaty artystyczne, zajęcia ruchowe, rekreacyjne, rehabilitacyjne, imprezy kulturalne, turystyczne i okolicznościowe, kursy, szkolenia, poradnictwo, w niektórych uniwersytetach wprowadzono zajęcia wakacyjne: wyjazdy, wczasy, rekreacja seniorów podczas lata.