System opieki zdrowotnej kształtują:
- Konstytucja RP z 2.04.1997r. art.68
- Ustawa o działalności leczniczej z 15.04.2011r. (Dz. U. 2011 Nr 412 poz. 654)
-Ustawa o świadczeniach opieki zdr. finansowanych ze środków pub. z 27.08.2004r.
W skład systemu wchodzą:
- pacjenci (świadczeniobiorcy)
- świadczeniodawcy – ZOZ-y
- płatnik publiczny – NFZ.
Obywatele odprowadzają składkę ubezp. 9 % (7.75 % można odliczyć od podatku).
Skierowanie nie jest wymagane od osób:
- chorych na gruźlicę - zakażonych wirusem HIV
- inwalidów wojennych i osób represjonowanych
- uzależnionych – w zakresie lecznictwa odwykowego.
Do wystawienia zlecenia na środki pomocnicze i ortopedyczne upoważnieni są lekarze specjaliści (zgodnie z Rozp. Min. Zdr. z 29.08.2008r.).
ZDROWIE PUBLICZNE
Dokumenty WHO dotyczące zdrowia publicznego:
- 1977 Zdrowie dla Wszystkich
- 1979 Globalna Strategia Zdrowia dla Wszystkich 2000
- 1998 Zdrowie 21 – Zdrowie dla Wszystkich w XXI.
Zdrowie jest: wartością, zasobem, środkiem.
Pola zdrowia Lalonda:
- styl życia 53 % - środowisko fizyczne 21 %
- czynniki gen. 16 % - opieka zdrowotna 10 %.
Główne problemy zdrowotne dzieci i młodzieży:
- wypadki, urazy, zatrucia
- próchnica zębów i ch. przyzębienia
- problemy zdr. psychicznego
- ch. przewlekłe i niepełnosprawność
- ch. zakaźne - otyłość
- inne problemy zdrowotne i społeczne (ciąże, diety)
Główne problemy zdrowotne dorosłych:
- ch. uk. krążenia - nowotwory złośliwe
- wypadki i urazy - ch. uk. oddechowego
- zaburzenia psychiczne
- ch. zawodowe i wypadki przy pracy
- niepełnosprawność 18 % od 15r.ż.
Pojęcie „promocji zdrowia” pojawiło się w dokumentach WHO w Ałma-Acie w 1977r.
Definicja promocji zdrowia jest zamieszczona w Karcie Ottawskiej od 1986r.
„Promocja zdrowia” to proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększenie oddziaływania na jego zdrowie w sensie jego poprawy i utrzymania.
„Profilaktyka zdrowotna” to działanie mające na celu zapobieganie chorobom, poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie.
Poziomy opieki zdr. wg. WHO:
I Samoopiekia II POZ
III Szczebel konsultacyjny IV Szpitale
V Szpitale Kliniczne.
P O Z
Dokumenty międzynarodowe dot.POZ:
- deklaracja WHO w Ałma-Acie, 1978r.
- strategia WHO Zdrowie dla Wszystkich w roku 2000, 1979
- Karta Ottawska, 1986
- Karta Ljubljańskiej, 1996.
Nowy model POZ w Polsce został zorganizowany w oparciu o Ustawę o ZOZ z 1991r.
Max liczba pacj. na lek. i piel. POZ to 2750.
W trakcie nocnej i świątecznej opieki 50 000.
W trakcie opieki nocnej i świątecznej wyjazdowej 25 000.
Liczba chorych na położną 6600.
Indywidualna praktyka piel. regulowana jest przez Ustawę o Zawodach Piel. i Poł. z 5.07.1996r. art. 25-30.
Formy wykonywania zawodu przez pielęgniarkę POZ:
- Indywidualna praktyka piel i poł
- Indywidualna specjalistyczna praktyka piel i poł
- Grupowa praktyka piel i poł. (Spółka cywilna – podstawa umowy spółki:
1.Wspólnicy i spółka partnerska – osoby wykonujące wolny zawód.
2.Umowa w formie aktu notarialnego.
3.Wniosek o wpis do KRS).
Warunki do prowadzenia indywidualnej praktyki pielęgniarskiej:
- prawo wykonywania zawodu, kursy kwalifikacyjne, tytuł zawodowy mgr, dwa lata stażu w POZ.
- dokument stwierdzający tytuł prawny do lokalu
- dowód wpłaty na wpisanie do rejestru OIPIP (wysokość opłaty według Rozp. Min. Zdr. z 18.10 .2004r.).
Aby zostać wpisanym do rejestru należy przedstawić dane o spełnieniu warunków zgodnie z Rozp. Min. Zdr. z 4.04.2000r.
Grupową opiekę piel. można prowadzić w dwóch formach:
- Spółki cywilnej - Spółki partnerskiej.
Elementy umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych:
- określenie stron umowy
- określenie rodzaju świadczeń zdr. i przewidywaną ich liczbę
- wyszczególnienie osób uprawnionych do świadczeń wg listy zdeklarowanych do lekarza, pielęgniarki i położnej
- harmonogram udzielania świadczeń.
- określenie warunków lokalowych i wykaz sprzętu i aparatury medycznej niezbędnych do udzielania świadczeń
- liczbę i kwalifikację osób udzielających świadczeń
- okres czasu umowy
- sumę należności z tytuły realizacji tejże umowy
- przedmiot umowy
- zobowiązanie przyjmującego zamówienie do:
- ubezpieczenia od OC, z tytułu ewentualnej szkody przy udziel. świadczeń
- prowadzenia dokumentacji i sprawozdawczości statystycznej
- zobowiązanie poddawania się kontroli z NFZ w zakresie przedmiotu umowy.
Warunki lokalowe w praktyce pielęgniarki POZ:
- gabinet piel. POZ
- pomieszczenie sanitarne
- poczekalnia dla pacjentów
- pomieszczenie lub szafa do przechowywania dokumentacji med.
Wyposażenie gabinetu:
- kozetka, stolik zabiegowy, szafki na leki, wyroby med, środki pomocnicze, zestaw do iniekcji i wykonywania opatrunków, podstawowy zastaw narzędzi chirurgicznych, pakiety odkażające i dezynfekcyjne, środki ochrony osobistej, zestaw przeciwwstrząsowy, maseczka twarzowa, ciśnieniomierz, stetoskop, testy do pomiaru cukru we krwi, sprzętu i pomocy do przeprowadzania testów przesiewowych.
Kompetencje pielęgniarki POZ:
- umiejętności interpersonalne
- zdolność do pracy zespołowej
- empatia
- umiejętność rozwiązywania konfliktów
- zdolność do systematycznego zbierania i przetwarzania informacji
- umiejętność profesjonalnego postępowania w sytuacjach stresowych
- umiejętność podejmowania inicjatyw w ryzykownych i niepewnych warunkach.
Kontraktowanie świadczeń zdr.:
Odbywa się na drodze konkursu ofert, w ramach którego zleceniodawca, a więc NFZ i zleceniobiorca it. Osoba fizyczna bądź instytucja udzielająca świadczeń zdr. zawierają KONTRAKT , który określa warunki, zasady dostarczania a także finansowania określonych w kontrakcie usług.
Finansowanie świadczeń w POZ pielęgniarki i położnej POZ:
Roczna stawka kawitacyjna na jednego świadczeniobiorcę określa Prezes Funduszu. Stawka korygowana jest współczynnikiem odpowiednim do grupy wiekowej oraz charakteru miejsca pobytu świadczeniobiorcy:
- 0 – 6 (współ. 3)
- 7 – 65 (współ. 1)
- powyżej 65 (współ. 2)
- podopieczni DPS lub placówek interwencyjnych lub resocjalizacyjnych (3,5).
JAKOŚĆ W POZ
Organizacja świadczeń jest miarą jakości opieki w POZ.
Standardy w piel. POZ:
I Gromadzenie danych i diagnoza
II Planowanie opieki
III Realizowanie planu opieki
IV Ocena wyników opieki.
Jakość w piel. POZ wyznaczają:
- Bezpieczeństwo usług to kwalifikacje piel. POZ i ich kompetencje, wiedza zdobyta w toku nauki i praktyki zawodowej, stosowanie nowoczesnych metod postępowania, praca oparta o proces piel. o metodę środowiskową, posługiwanie się standardami postępowania (a więc piel. i dokumentowania).
- Adekwatność to dostosowanie opieki do potrzeb (rozpoznanie).
- Dostępność świadczeń to organizacja (odległość, czas oczekiwania, możliwość kontaktu osobistego, telef.).
- Podmiotowość pacjenta – rodziny społeczności lokalnej i właściwe relacje interpersonalne piel.-pacjent.
- Ciągłość opieki – współpraca członków zespołu POZ.
Czynniki wpływające na jakość opieki w POZ:
- Aspekt techniczny (efektywność, biegłość, zdolność, bezpieczeństwo, troskliwość, skrupulatność, wyznaczniki leczenia).
- Aspekt interpersonalny aspekt relacji - międzyludzkich w opiece i postaw zawodowych (szacunek dla osoby, tajemnica zawodowa, zapewnienie właściwych i oczekiwanych informacji, ustanowienie wzajemnych relacji, osobiste zainteresowanie, niezależność klienta, równość).
- Aspekt organizacyjny – dotycz środowiska (bezpieczeństwo, komfort, wyposażenie, ciągłość, sprawność).
RODZINA
„Funkcje rodziny” to wyspecjalizowane oraz permanentne działania i współdziałania członków rodziny wynikające z bardziej lub mniej uświadomionych zadań podejmowanych w ramach wyznaczonych przez obowiązujące normy i wzorce służące zaspokajaniu określonych potrzeb członków rodziny oraz potrzeb i wymogów społecznych.
Funkcje rodziny:
- wychowawcza - socjalizacyjna
- prokreacyjna - ekonomiczna.
Cykle życia rodziny:
- okres wzrastania, dojrzewania, dojrzałości, starzenia się.
Problemy wynikające z faz życia rodziny:
Etap małżeński bez dzieci:
- osoba samotna musi pogodzić się z obecnością drugiej osoby, tworzą się nowe role rodzinne.
Etap rodzicielski z dziećmi:
- relacja w rodzinie ojciec i matka, dorastanie dzieci.
Etap małżeński bez dzieci – uniezależnienia się dzieci:
- poszerzenie zakresu wolności i odpowiedzialności osoby młodej i dorosłej, utrzymanie domu jako miejsca oparcie dla dzieci, podjęcie pracy, wzajemna ocena więzi małżeńskiej i jej podtrzymanie, radzenie sobie ze zmieniającą się wydolnością , samodzielnością.
Etap małżeński bez dzieci – emerycki:
- odtwarzanie więzi małżeńskich po opuszczeniu domu rodzinnego przez dzieci i po śmierci dziadków, brak oparcia w rodzicach – nie żyją, podtrzymywanie więzi międzypokoleniowej, nawiązanie kontaktów społecznych.
„Kryzys w rodzinie” – nagłe zdarzenie, które narusza równowagę umysłową, społeczną i ekonomiczną grupy rodzinnej wywołując niezdolność przystosowania do zmian i zakłócenia w normalnym funkcjonowaniu rodziny.
Przyczyny kryzysu w rodzinie:
- choroba w rodzinie
- zbyt wczesne macierzyństwo i brak zdolności do zajęcia się dzieckiem
- zmiany w każdym z etapów rodziny.
Fazy członków rodziny na chorobę bliskiej osoby:
1.Faza kryzysu psychicznego 2.Faza reakcji
3.Faza przystosowania. 4.Faza orientacji.
„Rodzina dysfunkcyjna” – rodzina niezdolna do pełnienia przypisanych jej funkcji i zadań.
Najczęstsze przyczyny dysfunkcji rodziny:
- choroba, ubóstwo, bezrobocie, starość, występuje wypaczanie ról wewnątrz rodziny (ojciec, matka, dzieci), występuje brak celów rodzinnych, obojętność wobec zachodzących zmian, zaniedbanie domu, nieufność względem innych ludzi, poczucie beznadziei.
Rodzaje wsparcia:
- informacyjne - emocjonalne
- materialne - instrumentalne
- wartościujące.
Systemy wsparcia:
- Pierwotne to grupy osób, które tworzą więź wsparcia spontanicznie.
- Wtórne, czyli instytucjonalne.
Pomoc społeczna zajmuje się:
- ubóstwem - marginalizacją
- bezdomnością - bezrobociem
- niepełnosprawnością
- innymi trudnościami powodującymi trudną sytuację zwłaszcza ekonomiczną.
Rodzaje pomocy społecznej:
- finansowa, usługowa, rzeczowa
- pomoc w instytucjach opiekuńczych
- pomoc środowiskowa
OPIEKA ŚRODOWISKOWA
Opieka holistyczna oparta jest na:
- stosunku osobistym - wzorcu organizacyjnym
- biegłości zawodowej.
Metody pracy piel. środ. POZ:
- Indywidualnego przypadku –polega na wykorzystaniu możliwości tkwiących w jednostce do poprawy jej indywidualnej kondycji.
- Grupowa – uwzględniająca możliwości i zasoby grupy, które można wykorzystać do wprowadzenia korzystnych zmian.
- Środowiskowa- wykorzystująca możliwości potencjału ludzi zamieszkujących w społeczności lokalnej oraz zasoby środowiska do kształtowania pozytywnych zmian. Wykorzystując tą metodę piel. wdraża działania, których celem jest zmiana niekorzystnych zach. zdr. zgodnie z koncepcją opieki środ.
Piel. oceniając wpływ środowiska na zach. zdr. powinna uwzględnić:
- Czynniki środowiska mogące oddziaływać na poszczególne jednostki, charakter tych czynników, ich rodzaj oraz znaczenie dla codziennego życia (nauki, pracy) oraz siłę ich oddziaływania uzależnioną od czasu (wpływ jednorazowy, przewlekły czy stały).
- Więzi emocjonalne łączące poszczególnych członków społeczności rodziny (wyznaczające stosunki interpersonalne i możliwości świadczenia pomocy).
- Kulturę w której jednostka funkcjonuje lub funkcjonowała, obowiązujące w niej stygmaty i uprzedzenia oraz zwyczaje, a także postawy wobec zdrowia.
„Choroba przewlekła” to choroba o wolnym przebiegu i wolnej progresji.
„Stan przewlekły” to problemy zdr. które wymagają stałego sprawowania opieki w ciągu wielu lat lub dziesięcioleci.
Cele opieki długoterminowej:
- zapewnienie świadczeń piel. w środowisku domowym pacjentom obłożnie chorym
- przygotowanie chorego i jego rodziny do samoopieki, w tym kształtowanie umiejętności w zakresie radzenia sobie z niepełnosprawnością.
Jedna piel. max 6 podopiecznych do 30km od przychodni. W domu chorego od pon-piąt 8-20, 4 wizyty w tyg. min 1,5 godz, do 40pkt w skali Barthel.
„Proces pielęgnowania” jest nazwą stosowaną dla systemu charakterystycznych działań piel. mających na celu zachowanie zdrowia jednostek, rodzin i/lub środowisk (wg. WHO).
Proces pielęgnowania to następujące po sobie etapy, nakładające się na siebie i tworzące usystematyzowany sposób postępowania.
Etapy procesu pielęgnowania:
I Gromadzenie danych i diagnoza
Ten etap stanowi podstawę do ustalenia potrzeb, problemów, stanu pacjenta, rodziny w sytuacji zdrowia, choroby czy niepełnosprawności; przyjęte w toku pracy ustalenia muszą być aktualizowane i uzupełniane.
Źródła informacji są liczne, ale podstawowym źródłem danych jest sam podopieczny (zdrowy czy chory i jego najbliżsi) w czasie odwiedzin. Odwiedziny mogą być zależne od kolejnych wejść do środowiska (1-razowe i następnej lub wynikające z charakteru działań diagnostyczne, lecznicze, profilaktyczno-edukacyjne, pielęgnacyjno-rehabilitacyjne).
II Planowanie działań pielęgniarskich
Planowanie to decydowanie o tym, co powinno lub co może być osiągnięte i w jaki sposób przeprowadzić działania.
Planowanie oznacza określenie celów działań piel. wskazanie osoby odpowiedzialnej za realizację zaplanowanych działań, a także oznaczenie miejsca, sposobu ich realizacji. Pielęgniarka razem z pacjentem decyduje o tym jaki cel ma być zrealizowany w przypadku każdej potrzeby. Plan opieki służy zachowaniu jej ciągłości, dlatego powinien być tak sporządzony aby był zrozumiały dla wszystkich członków zespołu terapeutycznego.
III Realizacja planu opieki
Działanie piel. w trzecim etapie procesu piel. opierają się na wdrożeniu planu opieki. Systematyczne realizowanie opieki piel. wymaga ciągłej oceny tego czy zlecona opieka realizuje cele, a także umiejętności przeprowadzenia ponownego rozpoznania i dostosowania planu opieki, z wykorzystaniem wiedzy, umiejętności i postawy zawodowej.
IV Ocena wdrożonych działań
Ostatni etap procesu piel. daje odpowiedź czy zrealizowane zostały cele opieki. Oceny całości działań w procesie piel. dokonuje pielęgniarka wspólnie z rodziną i polega na porównaniu aktualnego (uzyskanego) stanu rodziny ze stanem wyjściowym określonym w diagnozie: wskazuje zmianę (poprawę) sytuacji zdrowotnej, biorący udział w ocenie członkowie rodziny powinni umieć dostrzegać cechy nowego, korzystniejszego stanu.