Ocena ryzyka zawodowego na podstawie zawodu strażaka
Ryzyko zawodowe, wg Ministerstwa Pracy, rozumiane jest jako: "prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń (zagrożeń) związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty oraz ich skutków dla zdrowia lub życia pracowników w postaci chorób zawodowych i wypadków przy pracy".
Każdy pracodawca zobowiązany jest do oceny i udokumentowania ryzyka zawodowego stanowiska pracy, musi również zastosować niezbędne środki profilaktyczne. Zakres wykonania tych czynności jest jednym z najczęściej kontrolowanych przez Państwową Inspekcję Pracy i Sanepid obowiązków pracodawców.
Strażak jest osobą wykonującą czynności ratowniczo-gaśnicze podczas różnego rodzaju zdarzeń, głównie podczas pożarów w celu ratowania życia, zabezpieczenia obiektów, minimalizacji szkód materialnych.
Jakie zagrożenia wiążą się z wykonywaniem tego zawodu?
Strażacy zazwyczaj pracują w szkodliwych i gwałtownie zmieniających się warunkach w narażeniu na różnorodne czynniki ryzyka: zawalające się konstrukcje, spadający gruz, gazy, toksyczne pyły, atmosfera uboga w tlen i in.
Niebezpieczeństwo pracy zwiększa fakt, że strażacy często nie są świadomi wszystkich zagrożeń, szczególnie gdy są wzywani do przypadków innych niż pożary, takich jak wypadki komunikacyjne, katastrofy przemysłowe, trzęsienia ziemi, powodzie, katastrofy ekologiczne.
Strażacy często wykonują czynności związane z dużym wysiłkiem fizycznym np. dźwiganie ciężkich przedmiotów w wysokiej temperaturze otoczenia a wszystko to przy obciążeniu odzieżą ochronną. Może to być przyczyną wyczerpania organizmu, urazów z przeciążenia, chorób układu krążenia.
Strażacy pracują pod ciągłą groźbą niebezpieczeństwa, przez wiele godzin, często w systemie pracy dyżurowej co stanowi źródło stresu i problemów osobistych i rodzinnych. Tragiczne zdarzenia związane z akcjami ratowniczymi mogą wywoływać stres pourazowy.
Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich możliwe skutki dla zdrowia:
Czynniki mogące powodować wypadki
- niskie stężenie tlenu w powietrzu - możliwość uduszenia,
- gorące powierzchnie, powietrze, gazy - możliwość poparzeń skóry i dróg oddechowych,
- szkło, metal i inne ostre przedmioty - możliwość urazów w wyniku ukłucia, przecięcia,
przekłucia,
- spadające elementy konstrukcji (fragmenty sufitów, murów), gruz - możliwość urazów
w wyniku uderzenia, przygniecenia,
- nieruchome, wystające elementy konstrukcji zwłaszcza przy złej widoczności
spowodowanej dymem - możliwość urazów w wyniku uderzenia,
- wypadki komunikacyjne podczas jazdy do akcji - możliwość urazów,
- prąd elektryczny - możliwość porażenia w przypadku wadliwie działającego sprzętu
elektrycznego,
- ulatniające się z uszkodzonej instalacji gazowej gazy – możliwość poparzeń i urazów na
skutek pożaru i eksplozji,
- substancje chemiczne powstające podczas pożaru - możliwość ostrego zatrucia,
- śliska, nierówna nawierzchnia oraz drabiny, schody, dachy, zapadające się stropy –
możliwość urazów w wyniku potknięcia, poślizgnięcia i upadku;
Czynniki fizyczne
- nadmierny hałas podczas akcji gaśniczych – możliwość uszkodzenia słuchu,
- wysoka temperatura panująca podczas pożaru – możliwość wystąpienia dyskomfortu
cieplnego, przegrzania organizmu i/lub poparzeń,
- niska temperatura podczas prowadzenia akcji ratowniczych w okresie zimowym,
szczególnie podczas akcji ratownictwa wodnego – możliwość odmrożeń, zapalenia
oskrzeli i płuc;
Czynniki chemiczne i pyły
- niedobór tlenu oraz obecność tlenku węgla i innych produktów spalania w powietrzu,
którym oddycha strażak [patrz: uwaga 1] – możliwość niedotlenienia i śmierci na
skutek uduszenia,
- różne związki chemiczne, na które strażak może być narażony podczas katastrof
chemicznych – możliwość ostrych zatruć, poparzeń, zapaleń skóry,
- gazy ulatniające się z nieszczelnych zbiorników i instalacji technologicznych objętych
pożarem – możliwość ostrych zatruć,
- środki pianotwórcze i inne materiały np. dezynfekcyjne - możliwość skórnych zmian
uczuleniowych;
Czynniki biologiczne
- każdy możliwy czynnik biologiczny wywołujący choroby zakaźne, którego źródłem
mogą być ratowane osoby lub zwierzęta;
Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy
- odpowiedzialność za bezpieczeństwo i zdrowie ludzi ratowanych a także
współpracowników, świadomość zagrożenia własnego zdrowia i życia a także
wydarzenia, których świadkiem jest strażak, zwłaszcza gdy dochodzi do śmierci osób
ratowanych – możliwość stresu pourazowego,
- praca wykonywana w trybie dyżurowym (praca nocna) - możliwość stresu
psychicznego, zaburzeń rytmu biologicznego, obniżonej zdolności do pracy fizycznej,
- nadmierny wysiłek fizyczny (dźwiganie ciężarów, w tym osób poszkodowanych, dóbr
materialnych, sprzętu gaśniczo – ratowniczego, jak również ciężkiej odzieży ochronnej
z aparatem tlenowym) - możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia
układu mięśniowo-szkieletowego i ogólnego zmęczenia.
Działania profilaktyczne
Należy zawsze stosować się do zasad przekazanych podczas treningów lub zawartych w instrukcjach określonych dla konkretnych zdarzeń i używać odpowiednich środków ochrony indywidualnej (rękawice odporne na temperaturę, czynniki chemiczne i cięcie., hełmy, gogle, ochronniki słuchu, maski, aparaty oddechowe).
Należy sprawdzić drabinę przed wejściem na nią. Nigdy nie należy wchodzić na niestabilnie ustawioną drabinę lub drabinę o śliskich szczeblach.
Należy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie i przenoszenie.