Pytania egzaminacyjne – pedagogika ogólna

PYTANIA ZE SŁOWNIKA "KATEGORII POJĘCIOWYCH" TERESY HEJNICKIEJ- BEZWIŃSKIEJ

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia aksjologia i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Dziedzina filozofii, której przedmiotem dyskursu są wartości i akty wartościowania. Odróżnianie zdań opisowych od wartościujących. Związana z obszarem etyki i estetyki. Opozycje aksjologicznego myślenia: dobro/ zło, piękno/ brzydota.

"Aksjologia pedagogiczna"- dział pedagogiki ogólnej, którego reprezentanci zajmują się wartościami i procesami wartościowania w procesach edukacyjnych.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia anomia i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Stan chaosu normatywnego, skutkujący utratą poczucia wspólnoty. Zjawisko pojawia się, kiedy społecznie uznane cele działania stają się nieosiągalne za pomocą społecznie uznanych środków, co skłania do używania środków (aby osiągnąć cel), które łamią uznawane normy społeczne. (np. korupcja, kłamstwo oszustwo itd.)

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia autorytet nauczyciela i jaki jest jego związek z pedagogiką ogólna?

Wiąże się z takimi pojęciami jak: wzór osobowy, uznanie, szacunek, respekt itd.

Dla pedagogiki współczesnej autorytet nauczyciela to obiekt refleksji i badań pedagogicznych oraz warunek konieczny do właściwego przebiegu procesu edukacji.

Rodzaje autorytetu nauczyciela:

• oparty na jego doświadczeniu życiowym, wiedzy, wykształceniu, zdolnościach i mądrości;

• wynikający z jego pozycji społecznej (stanowisko i/lub funkcja)

• oparty na jego nieformalnych umowach, zaufaniu

• wynikający ze sprawowanej władzy

• oparty na emocjach (uczucie szacunku, miłości, strachu, obawy, itd.)

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia behawioryzm i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Paradygmat badań empirycznych w naukach społecznych nad zachowaniem ludzi. Charakterystyczne dla tego paradygmatu jest poszukiwanie zależności przyczynowo- skutkowych (bodziec → reakcja).

Ukształtowany w psychologii amerykańskiej XX wieku.

Polega na odrzuceniu pojęcia świadomości oraz introspekcji jako metody subiektywnej
i na badaniu wyłącznie bodźców bądź ich układu (sytuacji) i reakcji fizjologicznych
im odpowiadających, czyli na analizie obiektywnego zachowania się człowieka
lub zwierzęcia.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia cele edukacji i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Odnoszą się do całej osobowości człowieka. Mogą mieć charakter normatywny lub opisowy. Cele zawsze mają charakter ideologiczny (ponieważ formułowane są
i interpretowane z punktu widzenia określonych wartości, wartościowań i oraz interesów). Wiążą się bezpośrednio ze społeczną praktyką

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia cele kształcenia i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Cele kształcenia- w polskiej pedagogice- formułuje się w kategoriach przyjętej teorii nauczania lub/i uczenia. Są przedmiotem badań subdyscypliny pedagogicznej nazwanej "dydaktyką" czyli teorią kształcenia.

Powiązanie z treściami, metodami, zasadami, środkami i formami organizacyjnymi kształcenia.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia cele wychowania i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Zmiany w osobowości wychowanków, które odnoszą się do sfery emocji, motywacji
i zachowań wychowanków.

Spór w społecznej praktyce edukacyjnej toczy się o prawo różnych podmiotów edukacji
w zakresie stanowienia celów wychowania. Spór nabrał szczególnego znaczenia odkąd wprowadzono obowiązek szkolny.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia definicja (operacyjna) i jaki jest jego związek z pedagogiką ogólna?

Definicja operacyjna określa wskaźniki zjawisk, które nie poddają się bezpośredniej obserwacji i pomiarowi. Dotyczy to pojęć abstrakcyjnych, np. zbudowanie poziomu zaufania, poczucia sensu czy typu autorytetu, itd.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia doktryna (kształcenia, pedagogiczna, wychowawcza) i jaki jest jego związek z pedagogiką ogólna?

   • Doktryna kształcenia: pedagogia, której cele koncentrują się na zmianie struktur poznawczych uczniów poprzez nauczanie i uczenie się danych, informacji oraz wykonywanie operacji na nich

   • Doktryna pedagogiczna: autorska koncepcja celowościowego procesu edukacyjnego (wychowania, kształcenia, nauczania, uczenia się) zawierająca:

- Opis i uzasadnienie celów

- Opis systemu oddziaływań mających uzasadnienie w teoriach naukowych

- Dyrektywy praktycznego działania

• Doktryna wychowawcza: pedagogia, której cele zredukowane są do procesu wychowania w wąskim znaczeniu (odnoszącym się do sfery emocjonalno- motywacyjnej i zachowań).

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia dyrektywa i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Dyrektywy to instrukcje obsługi, rady, wskazówki, wytyczne, polecenia związane
z wykonaniem działania. Są odpowiedzią na pytanie: Jak to zrobić? Jak osiągnąć zamierzone cele?

W dyrektywach muszą być zawarte reguły określające dopuszczalne/ zalecane działania, które powinny gwarantować wysoki poziom skuteczności w osiąganiu zamierzonych celów.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia dyskurs i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

   • Proces dowolnej interakcji pomiędzy ludźmi,

   • W węższym znaczeniu jest to interakcja zwerbalizowana, rozumiana jako działanie komunikacyjne za pomocą aktów mowy (obie strony zobowiązane są do "etycznych zasad mowy")

   • W socjologii dyskursem nazywa się ramy myślenia praktykowane w danym obszarze życia społecznego (d. edukacyjny, d. pedagogiczny, d. prawniczy, itd.)

2. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia dyskurs edukacyjny i jaki jest jego związek z pedagogiką ogólna?

   • Uwarunkowane historycznie i epistemologicznie reguły budowy wypowiedzi na temat edukacji,

   • Obecny w szkole gatunek "mowy", będący rodzajem wyspecjalizowanej praktyki komunikatywnej, która ma swoje reguły i prawa,

   • Zdarzenie interakcyjne będące miejscem wymiany komunikatów w procesie edukacyjnym,

3. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia dyskurs o edukacji i jaki jest jego związek z pedagogiką ogólna?

Dyskurs przedmiotów edukacji, z których każdy ma równe prawo do wyrażania swoich opinii, przekonań, poglądów, niezależnie od wiedzy, kompetencji językowych czy własnego interesu. Można wyróżnić:

• dyskurs normatywny- wartości, cele, wzory i wzorce edukacyjne,

• dyskurs instrumentalno- techniczny- strategie, metody, formy, zasady
  i reguły związane z osiągnięciem założonych celów edukacyjnych,

• dyskurs praktyczno- moralny- poszukiwanie "pedagogicznego sensu edukacji"

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia edukacja i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Początkowo w języku polskim zamiennie stosowane z pojęciami "wychowania"
i "kształcenia". Przez pojęcie edukacji rozumie się:

• ogół oddziaływań międzygeneracyjnych, służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka (procesy celowościowe, procesy naturalnego wrastania jednostki w grupy społeczne i kulturę, zdolności fizyczne, moralne, poznawcze, estetyczne, religijne),

• ogół działań, procesów i warunków sprzyjających rozwojowi człowieka,

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia empiryzm i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Kierunek filozoficzny rozwinięty w teorii poznania. Przeciwstawiany racjonalizmowi. Najważniejszym źródłem poznania jest doświadczenie zewnętrzne (eksperyment, obserwacja) i wewnętrzne (introspekcja).

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia epistemologia i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Teoria poznania, dział filozofii, którego przedmiotem badań jest istota poznania, jej struktura, źródła oraz psychologiczne i społeczne uwarunkowania działalności poznawczej człowieka oraz ludzkości. Kwestia poznania i wytwarzania wiedzy.

Jej twierdzenia mają znaczenie dla pedagogiki jako dyscypliny wytwarzającej najbardziej wiarygodną wiedzę o edukacji oraz dla społecznej praktyki edukacyjnej.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia fenomenologia i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

   • orientacja filozoficzna, której przedstawiciele czynią obiektem swoich zainteresowań fenomeny zaistniałe w świadomości ludzi,

   • metoda badań, mająca na celu rekonstruowanie sensów i znaczeń tego, co pojawia się w potocznych opisach rzeczywistości,

   • rekonstruowanie i interpretowanie wytworów potocznego myślenia (np. stereotypy, schematy, itd.)

2. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia filozofia wychowania i jaki jest jego związek z pedagogiką ogólna?

Subdyscyplina pedagogiczna, część współczesnej "pedagogiki ogólnej". Zachowany związek naukowego myślenia z tradycją filozoficznego myślenia o edukacji. Pytanie o istotę, wartość
i sens wychowania jako praktyki społecznej. W ostatnim 50- leciu status filozofii wychowania był niezwykle skomplikowany i zmienny z powodów ideologicznych.
W filozofii wychowania można postawić pytanie o "pedagogiczny sens edukacji".

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia hermeneutyka i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

   • nurt filozofii współczesnej,

   • paradygmat badań w naukach humanistycznych,

   • teoria interpretacji tekstu i rozumienia tekstów (metody i metodyka),

   • umiejętność pracy z tekstem (interpretacja cudzego, tworzenie własnego),

   • interpretacja służąca rozumieniu wymaga ujawnienia sensów i znaczeń zjawisk w różnych typach kultury,

2. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia hipoteza i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Zdanie przyjęte jako założenie, mające status przypuszczenia, w celu wyjaśnienia i opisu jakiegoś zjawiska, wymagającego sprawdzenia. Hipoteza naukowa powinna:

• być zgodna z danymi doświadczalnymi,

• korespondować z zastaną wiedzą teoretyczną,

• wzbogacać dotychczasową wiedzę,

• być sprawdzalna,

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia ideologia i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Zbiór lub system idei, które dostarczają uzasadnienia, legitymizacji, wsparcia pewnym interesom grupowym i/lub utwierdzają tożsamość określonej grupy społecznej. Elementy strukturalne:

• interpretacja przeszłości (nadanie grupie określonej perspektywy czasowo-przestrzennej),

• opis i ocena obecnej sytuacji w obszarze, którego ta ideologia dotyczy,

• koncepcje zmiany, strategie działania- czynności które należy podjąć
  i zrealizować

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia ideologia edukacyjna i jaki jest jego związek z pedagogiką ogólna?

Poglądy grup społecznych na temat edukacji, wyrażające ich interesy i dążenia edukacyjne. Mogą być wyodrębnione ze względu na następujące kryteria:

• klasowe (arystokracja- burżuazja- proletariat),

• stosunku do zmiany społecznej (konserwatywne- progresywne)

• orientacji teoretycznej (psychologiczne- socjologiczne- kulturowe),

• roli jednostki i grupy społecznej (indywidualistyczne- kolektywistyczne)

• podmiotu (pajdocentryczne- autorytarne)

• stosunku do tzw. "szkoły tradycyjnej" (konserwatywne- liberalne)

• stosunku do idei wolności (elitarystyczne-egalitarne)

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia ideologia oświaty i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Ma charakter polityczny. Jest systemem poglądów wymediowanym przez podmioty edukacji lub narzuconym przez sprawujących władzę, w którym znajdują się:

• przekonania dotyczące przeszłości oświatowej,

• diagnoza i ocena stanu aktualnego,

• program zmian do zrealizowania w przyszłości,

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia indoktrynacja i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Proces celowej zmiany świadomości społecznej poprzez wpajanie członkom społeczeństwa stronniczych przekonań. Najważniejszymi agendami wykorzystywanymi w procesie indoktrynacji są media i system oświaty. O skuteczności decyduje stopień ograniczenia wolności dostępu do danych, informacji i wiedzy.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia kapitał i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Ogólnie mianem kapitału określa się określony zasób, zbiór danych elementów.

• kapitał intelektualny (poziom i jakość wykształcenia ludzi),

• kapitał kulturowy (nawyki, odruchy i umiejętności nabyte przez socjalizację
  w grupach elitarnych),

• kapitał ludzki (zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia i energii witalnej zawarty w każdym człowieku i społeczeństwie jako całości),

• kapitał przynależny autorytetowi nauki

• kapitał społeczny (więzi zaufania znajdujące wyraz w samoorganizowaniu się
  i samorządności, głównie w ramach dobrowolnych stowarzyszeń),

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia metajęzyk i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Język, który wyjaśnia i interpretuje w jednym ze stylów językowych (np. naukowym- potocznym). Pozwala to na wzbogacenie treści.

Poszukiwaniem takiego języka zajmuje się pedagogika ogólna.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia metodologia i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Nauka o metodach badań naukowych, ich skuteczności i wartości poznawczej. Klasycznie wyróżnia się:

• metodologie nauk ścisłych,

• nauk przyrodniczych,

• nauk społecznych,

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia modele nauki i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Konwencje w postaci reguł metodologicznych odzwierciedlające standardy naukowości obowiązujące w danym miejscu i czasie historycznym. Dwa modele nauki:

• indukcyjno- empiryczny (przyjmowanie założeń naturalizmu metodologicznego, promowanie badań ilościowych)

• dedukcyjno- hipotetyczny (przyjmowanie założeń antynaturalizmu metodologicznego, wykraczanie poza badania ilościowe)

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia nauka i jaki jest jego związek z pedagogiką ogólna?

Forma zorganizowanej działalności społecznej.

To ogół instytucji społecznych powołanych do organizacji i prowadzenia działalności naukowej zgodnie z panującym w danym zakresie modelem nauki oraz do ogłaszania i upowszechniania jej wyników.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia ontologia i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna? (w filozofii klasycznej- metafizyka)

Dział filozofii zajmujący się rozważaniami na temat bytu. Najważniejsze pytanie- o naturę rzeczywistości, o sens ludzkiego życia, o prawa rządzące ludzką egzystencją. Najważniejsze stanowiska w tej kwestii to: idealizm- realizm-materializm.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia pedagogia i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Współcześnie: paradygmat edukacyjny, który może występować w postaci:

• doktryny pedagogicznej,

• ideologii edukacyjnej,

• ukrytego programu wychowania,

Tradycyjnie: sztuka skutecznego wywierania wpływu na dzieci i młodzież dla zrealizowania określonych celów edukacyjnych.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia pedagogika empiryczna i jaki jest jego związek z pedagogiką ogólna?

Kierunek pedagogiki, którego zwolennicy dążą do nadania pedagogice statusu autonomicznej dyscypliny naukowej, oferując gromadzenie, porządkowanie i uogólnianie danych, informacji i wiedzy o celowościowych procesach wychowania i kształcenia, traktowanych jako "fakty społeczne".

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia pedagogika humanistyczna i jaki jest jego związek z pedagogiką ogólna?

Określenie nurtów i kierunków pedagogicznych, którym początek dało metodologiczne wyodrębnienie nauk humanistycznych ("nauk o duchu"). Istotą jest podkreślenie znaczenia fenomenu duchowości, rozumianego jako "uczłowieczenie (hominizacja)" jednostki ludzkiej. Zakłada się, że dzięki duchowości, jednostka może przezwyciężyć swoje uprzedmiotowienie.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia pedagogika krytyczna i jaki jest jego związek z pedagogiką ogólna? (pedagogika emancypacyjna)

Nurt badań nad edukacją (a szczególnie nad oświatą), skoncentrowany na analizie mechanizmów dominacji w oświacie i kulturze oraz na projektowaniu działań nastawionych na zmianę społeczeństwa w kierunku zwiększania zakresu społecznej wolności
i sprawiedliwości.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia racjonalność i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Cecha związana ze świadomą ludzką działalnością- dobór odpowiednich środków do realizacji zamierzonych celów.

Racjonalność pedagogiczna- wytwarzanie wiedzy zgodnej ze stanem naukowej wiedzy o człowieku i świecie.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia scjentyzm i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Wiara nauki w samą siebie. Jest to zespół tez dotyczących społecznej wartości nauki i metody naukowej. Jest to nazwa:

• postawy myślowej i światopoglądowej,

• programu społeczno- filozoficznego,

• stanowiska filozoficznego,

• podejścia metodologicznego,

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia system (pedagogiczny, oświaty) i jaki jest jego związek z pedagogiką ogólna?

   • system pedagogiczny- pedagogia wykreowana przez pedagoga, mająca charakter doktryny pedagogicznej, w której można wyodrębnić trzy układy: ideologiczny (cele), teoretyczny (teorie wyjaśniające procesy edukacyjne), praktyczny (obejmujący dyrektywy praktycznego działania)

   • system oświaty- organizacja służąca upowszechnieniu w społeczeństwie wykształcenia ogólnego i zawodowego. System ten tworzą: instytucje, organizacje i stowarzyszenia. Z pedagogicznego punktu widzenia można wyróżnić następujące podsystemy: system kształcenia ogólnego i zawodowego dzieci i młodzieży, system kształcenia ustawicznego, system upowszechniania kultury.

Centralną instytucją tego systemu jest szkoła.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia światopogląd i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Zespół poglądów jednostki, będących stałą wizją świata, wyznaczająca postępowanie człowieka względem siebie, innych ludzi i świata przyrody. Trzy grupy poglądów:

• dotyczące świata jako całości,

• dotyczące ludzkich spraw egzystencjalnych,

• dotyczące ocen i norm moralnych oraz powiązanych z nimi dyrektyw praktycznego działania.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia teoria (naukowa) i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Rezultat badań naukowych o charakterze systemowym. Trzy typy teorii ze względu na zakres:

• Teorie empiryczne- najwęższego zasięgu. Teorie budowane na wynikach badań empirycznych mogą mieć charakter prakseologiczny i być podstawą dla projektowania metodyki działań edukacyjnych,

• Modele- średniego zasięgu. Wzorcowe sposoby myślenia o pewnym fragmencie rzeczywistości czy prowadzenie badań.

• Teorie najbardziej ogólne- najszerszego zasięgu, zawierające twierdzenia
  o charakterze ontologicznym (człowiek i rzeczywistość społeczna), epistemologicznym (granice i szanse poznania, szczególnie naukowego), metodologicznym (uznawane za wiarygodne sposoby gromadzenia danych
  i informacji, przetwarzania ich, wytwarzania i dystrybucji wiedzy naukowej.

1. Wyjaśnij sens znaczenia pojęcia uczenie się i jaki jest jego związek
   z pedagogiką ogólna?

Zachowanie jednostki w wyniku jej dotychczasowych doświadczeń. Związek uczenia się
z pewnym rodzajem postaw wobec wiedzy i wobec życia. Celowościowe procesy edukacyjne muszą służyć opanowywaniu i wdrażaniu nowych metodologii, nowych umiejętności, postaw i wartości niezbędnych do życia w "świecie pełnym zmian".

FRIEDRICH KRON : "PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGIKI I JEJ DYSCYPLIN CZĄSTKOWYCH"

1. Podaj podstawową definicję enkulturacji oraz na czym polega związek enkulturacji z pedagogiką w kontekście pedagogiki ogólnej?

Enkulturacja – uczenie się kultury, nabywanie odpowiednich kompetencji umożliwiających funkcjonowanie w rzeczywistości. Podpada pod socjologię i antropologię.

Trzy sposoby rozumienia enkulturacji:

• uczenie się kultury w ogóle,

• indywidualne kształtowanie osobowości,

• edukacja do 7 roku życia.

Aspekt pedagogiczny enkulturacji:

• człowiek jest tworzony przez treści kultury, a zwrotnie sam tworzy kulturę,

• człowiek w trakcie uczenia wrasta w kulturę i rozwija swoje wrodzone talenty.

• To proces aktywny i stymulujący rozwój. Dydaktyka to nauka o enkulturacji.

1. Na jakie trzy sposoby można wyjaśnić zakres znaczeniowy pojęcia „enkulturacja”?

   • procesy uczenia się każdej jednostki w społeczeństwie dla zdobycia umiejętności działania zgodnego z kulturą; uczymy się bycia jak inni

   • strukturalne wykształcenie podstawowej osobowości w trakcie procesu enkulturacji;

   • jednak z osobowością „bycia takim jak inni” rozwija się też „być innym od wszystkich”, w ten sposób osobowość podstawowa staje się niepowtarzalną całością; z enkulturacją odbywa się personalizacja: to nie tylko kulturowe dopasowanie, ale też proces kształtowania się osobowości,

   • pierwotna enkulturacja: do 7 roku życia dziecko uczy się obowiązujących społeczno- kulturowych norm i wzorów zachowań w społeczeństwie.

2. Omów aspekt pedagogiczny inkulturacji.

Inkulturacja charakteryzuje się tym, że jest wyłącznie własnością gatunku ludzkiego
i istotnym czynnikiem rozwoju oraz jego zdeterminowanej genetycznie zdolności
do wyuczenia się kultury.

1. Wyjaśnij pojęcie pierwotnej socjalizacji/socjabilizacji oraz na czym polega związek socjalizacji z pedagogiką w kontekście pedagogiki ogólnej?

Pierwotna socjalizacja (lub socjabilizacja) to określanie procesów uczenia się we wczesnym dzieciństwie (od narodzin do 6-7. roku życia). W ciągu tego okresu życia każde dziecko w społeczeństwie uczy się obowiązujących w nim społeczno-kulturowych orientacji w zakresie wartości, norm określających działanie i wzorów zachowań. Tworzą one kanwę, na której powstaje społeczno-kulturowa osobowość podstawowa.

ZWIĄZEK: Proces socjalizacji może być, rozpatrywany na czterech płaszczyznach.
Z socjologicznego punktu widzenia opisuje się go z reguły na płaszczyźnie makrospołecznej in płaszczyźnie instytucji. Implikacje pedagogiczne można zaobserwować na płaszczyźnie interpersonalnej i interakcyjnej oraz na płaszczyźnie instytucji. Wynika to z faktu,
że socjalizacja jest strukturalnie uwarunkowana uczeniem się oraz działaniem i przebiega
w instytucjach i organizacjach. Tę wzajemność powiązań unaocznia model strukturalny warunków socjalizacji. W modelu łatwo rozpoznać związki łączące płaszczyznę instytucji
z płaszczyznami społeczną i indywidualną. Jeśli chodzi o tę ostatnią, to należy rozróżnić między społecznie zorientowanym rozwojem a czynnikami endogennymi, które powinny być rozpatrywane w powiązaniu z procesami społecznymi. Socjalizacja jako proces uspołecznienia jednostki i jednocześnie szansa na jej personalizację czyni wychowanie faktem koniecznym w sensie strukturalnym, jeżeli panuje społeczna zgoda co do tego,
że jednostki świadome własnej odpowiedzialności również mają swój udział w tworzeniu społeczeństwa.

1. Jak rozumiesz zdanie: „Kultura jest wszechstronnym medium działalności życiowej”? Czy kultura (jej fragmenty) może być odniesiona do pedagogiki ogólnej?

Zdanie „Kultura jest wszechstronnym medium działalności życiowej” wskazuje na to, że kultura tworzy nie tylko treść ludzkiego działania i uczenia się, ale także formę życiową człowieka, która jest procesem podobnym do kształcenia. Kultura stanowi wszechstronne medium, jej formy i przedstawienia tworzone przez ludzi, stają się jej wcieleniem, a jej wykonawcy i rzecznicy w trakcie związanych z nią działań sami się doskonalą stając się bardziej kulturalnymi.

1. Omów „czynniki”, poprzez które dokonuje się proces socjalizacji.

   • Rodzina- pierwszy z najważniejszych czynników socjalizacji. To pierwszy
     i najbardziej trwały świat społeczny dla dziecka.

   • Szkoła- jest odpowiedzialna za przekazanie informacji, umiejętności
     i wartości, które społeczeństwo uważa za ważne dla życia społecznego.

   • Grupa rówieśnicza- składa się z dzieci w tym samym lub zbliżonym wieku
     i o tym samym statusie społecznym. W grupie rówieśniczej trzeba samemu zapracować na pozycję społeczna, w przeciwieństwie do rodziny, gdzie pozycja ta została nam od razu przyporządkowana. Socjalizacja przebiega tu
     w sposób nieprzemyślany i niezaplanowany.

   • Mass media- są zbiorem różnych sposobów komunikowania treści przeznaczonych dla wielu odbiorców. Obejmują np. radio, telewizje, filmy, gazety, książki itp.

   • Inne czynniki- czyli instytucje religijne, sąsiedztwo, organizacje rekreacyjne itp.

2. Dlaczego działanie jest normującym i ukierunkowującym wysiłkiem kultury?

   • Ponieważ w pierwszej kolejności człowiek uczy się pewnych zachowań,
     a następnie uczy się gdzie są one odpowiednie a gdzie nie.

   • Ponieważ człowiek znajduję się na drodze kultury, uczy się jej za sprawą procesu enkulturacji, wzrasta w typowy kształt kultury kształcą swoją osobowość nie zapominając o indywidualności.

3. Udowodnij, że socjalizacja jest procesem cząstkowym enkulturacji.

Socjalizacja jest to termin dotyczący obecności jednostki w kulturze – edukacja kulturalna trwająca przez całe życie, nabywanie wiedzy kulturowej, wzorów postępowania, wartości moralnych obowiązujących w danej zbiorowości. Enkulturacja jest to proces nabywania cech oraz zdolności umożliwiających uczestnictwo w kulturze. Obejmuje aspekty uczenia.

się, które czynią z człowieka istotę społeczną zakorzenioną w swojej kulturze.

Socjalizacja jest procesem cząstkowym enkulturacji, ponieważ przez enkulturację nabywamy pewne zdolności potrzebne do uczestnictwa w kulturze, natomiast socjalizacja dotyczy naszej obecności w tej kulturze.

1. Co różni enkulturację od socjalizacji?

Enkulturacja- jest to uczenie się kultury. Wszyscy ludzie w ciągu swojego życia muszą nabyć kompetencji kulturowych, aby zyskać zdolność do działania zgodnego z kulturą.

Socjalizacja- jest uczeniem się treści kulturowych tworzących specyficzną kategorię, mianowicie kategorię wartości i norm społecznych. Oznacza proces tworzenia dyspozycji do zachowania oraz włączania jednostki do społeczeństwa lub do jednej z jego grup w procesie uczenia się norm, wartości, systemów symboli i systemów interpretacji istniejących w danej grupie i w danym społeczeństwie.

Enkulturacja a socjalizacja- Kultura jest warunkiem socjalizacji człowieka. Proces uczenia się przez dzieci swej własnej kultury nazywamy enkulturacją.

1. Podaj definicję wychowania oraz na czym polega związek wychowania
   z pedagogiką w kontekście pedagogiki ogólnej?

   • Wychowanie jest symbolicznie przekazywanym działaniem komunikacyjnym. Przekształca jednostki w istotę społeczną.

   • W wychowaniu uznaje się te procesy, w których zdobywa się podstawowe kwalifikacje do działania zgodnego z rolą.

Pedagogika ogólna bada metody wychowania, starając się w ten sposób opracować metody wychowania.

1. Podaj główne cechy odróżniające wychowanie od socjalizacji i enkulturacji.

W odróżnieniu od sztucznych pojęć takich jak enkulturacja i socjalizacja, wychowanie jest pojęciem zwykłym i codziennym. Wychowanie (płaszczyzna mikro społeczna), socjalizacja
i enkulturacja (płaszczyzna makro społeczna).

1. Na czym polega trudność w zdefiniowaniu wychowania i jak ten problem próbuje rozwiązać pedagogika w kontekście pedagogiki ogólnej?

W odróżnieniu od sztucznych pojęć takich jak enkulturacja i socjalizacja, wychowanie jest pojęciem zwykłym i codziennym. Dlatego poddaje się różnym interpretacjom w zależności od przyjętych konwencji. Dążenie do sformułowania wszech-definicji nie jest więc dobrym pomysłem. (wychowanie jest różnie interpretowane przez ludzi o różnych poglądach, żyjących w różnych środowiskach, więc nie idzie stworzyć jednej definicji wychowania).

1. Na czym polega podwójny cel wychowania i socjalizacji?

Z jednej strony ma uczynić z wychowanka zdolnym do społecznego działania („bycia takim jak inni”), a z drugiej ma wykształcić niepowtarzalną osobowość („bycia innym niż wszyscy”).

1. Podaj definicję instytucji i jaki jest jej związek z pedagogiką ogólną?

Instytucje są to placówki utworzone przez społeczeństwo, w których ludzie trzymając się zadanych i ustalonych reguł oraz ról, działają w sposób trwały
i przewidywalny. Instytucje stanowią pola dla społecznych i indywidualnych działań dzięki którym możliwe staje się przetrwanie.

1. Wyjaśnij, dlaczego instytucje rozumiane są jako warunek niezbędny do przebiegu procesów socjalizacji, enkulturacji i wychowania.

Bez istnienia instytucji procesy socjalizacji, enkulturacji oraz wychowania nie mogłyby mieć miejsca, dlatego, że gdy nie ma żądnych zasad, reguł jakich powinno się trzymać nie można prawidłowo przeprowadzić wymienionych procesów.

1. Podaj główne cechy charakteryzujące instytucje.

   • instytucje to placówki utworzone przez społeczeństwo w którym ludzie trzymają się zadanych i ustalonych reguł i ról działają w sposób trwały
     i przewidywany

   • działanie i zachowanie są określane przez normy kulturowe i społeczne , które z kolei są legitymizowane przez tradycję, prawo, ustawy czy religię oraz kontrolowane przez odpowiednie instytucje: parlamenty, biurokracje, urzędy itd.

   • ,,Działanie wbrew’’ podlega sankcjom

2. Czy pojęcia „instytucji” i „organizacji” mogą być używane synonimicznie? Uzasadnij swój wybór.

Instytucje to obiekty kultury, zawierające jednocześnie podstawowe wzorce ludzkich relacji. Warunkują one procesy enkulturacji, socjalizacji, wychowania, nauczania i uczenia się. Zgodnie z tym rozróżnieniem prawo, wychowanie, lekcja, religia, sport to instytucje, natomiast sąd rodzina, szkoła, kościół, stowarzyszenie są organizacjami.

1. Czym charakteryzuje się działanie, a czym działanie społeczne?

Działaniem należy nazywać ludzkie zachowanie (zewnętrzne/ wewnętrzne, zaniechane/ tolerowane), jeśli i o ile osoba działająca lub osoby działające wiążą z nim subiektywnie rozumiany sens.

Działanie społeczne to takie działanie, które w rozumieniu działającego lub działających jest odnoszone do zachowania innych i według tego orientowane w swoim przebiegu.

1. Podaj główną cechę definiującą pojęcie działania wychowawczego.

Działanie wychowawcze będzie oznaczać sytuację pedagogiczną o charakterze społecznym
i interakcyjnym- „A prowadzi B i B daje się prowadzić przez A”.

Cechą definiującą pojęcie działania wychowawczego jest relacja co najmniej dwustronnej, rozumnie odniesionej do siebie aktywności, czyli wzajemność.

1. Czy pedagogika ogólna jest źródłem działania wychowawczego? Wyjaśnij.

Jest źródłem działania wychowawczego, gdyż umożliwia dziecku wszechstronny i optymalny rozwój fizyczny, umysłowy, duchowy, społeczny i kulturowy. Pedagogika zapewnia także dziecku spontaniczną i twórczą aktywność, pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w zdobywaniu wiedzy, umiejętności i kompetencji, w kształtowaniu prawidłowego charakteru.

Wszelkie działania wychowawcze powinny prowadzić do tego, aby dziecko miało szansę do prawidłowego rozwoju.

1. Czy „zachowanie” i „działanie” to to samo? Uzasadnij swoje stanowisko.

Mają odrębne znaczenia, chociaż w wielu kontekstach życia codziennego używamy ich zamiennie. Działanie jest swoistą odmianą zachowania, jest takim

zachowaniem, które kieruje się intencjami, jest świadomym zachowaniem, zmierzającym do określonego celu. Działaniami będą działania zewnętrzne jak i wewnętrzne a więc samoobserwacja, myślenie czy wewnętrzne mówienie do siebie, natomiast zachowanie to wszelka dająca się zaobserwować, stwierdzić lub zmierzyć aktywność organizmu powstająca w skutek oddziaływania bodźców z otoczenia.

1. Zdefiniuj pojęcie „uczenia się” oraz na czym polega związek uczenia się
   z pedagogiką w kontekście pedagogiki ogólnej?

Celowe przyswajanie przez jednostkę umiejętności lub wiedzy, przeważnie większym lub mniejszym nakładem kosztów. Uczenie się oznacza poprawę lub nabycie form zachowania się i pracy oraz składających się na nie treści. Oznacza zmianę lub poprawę psychicznych funkcji postrzegania i myślenia, czucia i wartościowania, dążeń i woli, a więc zmianę wewnętrznych zdolności i sił, ale też rozwiniętych dzięki tym zdolnościom i siłom wewnętrznych zasobów wiedzy, poglądów i zainteresowań osoby.

1. Wymień trzy przebiegające symultanicznie cząstkowe procesy uczenia się.

   • Przyjęcie informacji (przyswojenie, które może zaprzeczyć dotychczasowej wiedzy; skutkuje zwiększeniem dystansu w stosunku do tego, co było do tej pory oczywiste)

   • Transformacja informacji (uczynienie wiedzy przydatnej do nowych zadań)

   • Ewaluacja informacji i transformacji (wartościowanie, czyli badanie czy sposób przygotowania informacji jest adekwatny do nowego celu, w jakim chcemy ją zastosować)

2. Czym jest ocenianie, a czym uzasadnianie?

   • Ocenianie- oznacza czynność w wyniku, której wydaje się sąd o przedmiocie, osobie lub zjawisku, odwołujące się do jednego lub wielu kryteriów. Ocenianie to proces zbierania informacji, formułowanie sądów.

   • Uzasadnieniem danego poglądu jest zbiór racji bądź przekonań wspierających dany pogląd. Wyróżniamy uzasadnienie epistemiczne (filozoficzne), pragmatyczne bądź religijne.

3. Wyjaśnij pojęcie „kształcenie” oraz na czym polega związek kształcenia
   z pedagogiką w kontekście pedagogiki ogólnej?

Kształcenie- całość doświadczeń składających się na proces zdobywania przez daną jednostkę umiejętności wiedzy oraz rozumienia otaczającego go świata. Obejmuje proces nauczania jak i uczenia się. System działań by umożliwić poznanie świata, przygotować jednostkę do zmieniania świata i ukształtowania własnej osobowości.

W pedagogice pojęcie kształcenia należy umieścić po stronie rozumienia.

1. Wyjaśnij pojęcie „rozwój” oraz na czym polega związek pojęcia rozwój
   z pedagogiką w kontekście pedagogiki ogólnej?

Rozwój- nieustanne przeobrażanie się organizmu przy coraz wyższym stopniu postępującego zintegrowania. Cztery teorie rozwoju:

• teoria interakcjonistyczna (człowiek-środowisko)

• teoria o samokształceniu (człowiek i środowisko to całość)

• teorie egzogenne (człowiek uczy się przez doświadczenie)

• teorie endogenne (rozwój dokonuje się w procesie dojrzewania)

1. Omów definicję pedagogiki ogólnej I. Kominareca.

„Pedagogika ogólna to integrująca dyscyplina, która podejmuje podstawowe zagadnienia wyjściowe i kwestie koncepcji rozwiązywania wszystkich cząstkowych problemów pedagogiki. Na poziomie ogólnym bada podstawowe kategorie pedagogiczne (wychowanie, wykształcenie, edukacja, uczenie się itd.). Szczególnie koncentruje się na społecznym
i historycznym warunkowaniu celów i zadań wychowania (przeszłych, obecnych
i przyszłych). Zajmuje się czynnikami wychowania, środkami wychowawczymi oraz organizacją wychowania i społeczeństwa”

1. Omów tzw. definicję „leksykonalną” (B. Śliwerski i B. Milerski) pedagogiki ogólnej.

Pedagogika ogólna – dyscyplina pedagogiki zajmująca się jej podstawami teoretycznymi. Pedagogika ogólna stawia pytania o status pedagogiki i jej uwarunkowania filozoficzne
i metodologiczne oraz powiązania z praktyką edukacyjną; bada swoistość i kontekst historyczny zjawisk, procesów, zdarzeń i faktów wychowawczych, zacieśniając w ten sposób swoje związki z historią wychowania poprzez wydobywanie na jaw podstawowych kategorii pedagogicznych; współczesna pedagogika ogólna zmierza więc ku wiedzy fundamentalnej,
a badając stosowne metody poznawcze rzeczywistości wychowawczej zbliża się do stanu meta-pedagogiki, czyli wiedzy umożliwiającej opis i krytyczną analizę samych nauk pedagogicznych oraz ideologii, doktryn i systemów wychowawczych. W skład zagadnień pedagogiki ogólnej wchodzą następujące kompleksy tematyczne:

1. współczesne kierunki i ideologie pedagogiczne;

2. filozofia wychowania;

3. aksjologia wychowania;

4. metodologiczne przesłanki pedagogiki;

5. ontyczne podstawy wychowania i jego funkcje społeczne;

6. język pedagogiki i ustalenia terminologiczne;

7. tożsamość pedagogiki;

8. metateoria pedagogiki;

9. relacje pomiędzy teorią a praktyką edukacyjną;

10. miejsce edukacji w kontekście przemian cywilizacyjnych;

1. Jakie są cele dydaktyczne programu pedagogiki ogólnej wg. T. Hejnickiej-Bezwińskiej?

   • poprawne posługiwanie się kategoriami pojęciowymi współczesnej pedagogiki oraz umiejętności i budowanie map pojęciowych dla wybranych orientacji pedagogicznych i pedagogiki;

   • poprawne formułowanie problemów praktycznych oraz tworzenie dyrektyw
     i projektów praktycznego działania;

   • formułowanie problemów badawczych osadzonych w kontekście filozoficznym, teoretycznym i historycznym;

2. Omów zadania pedagogiki ogólnej.

   • Budowanie systemu kategorialnego różnych odmian pedagogiki współczesnej w kontekście mapy pojęciowej pedagogiki tradycyjnej,

   • Znajomość ewolucji tożsamości pedagogiki na tle uwarunkowań cywilizacyjno- kulturowych

   • „Zawężanie” rozłącznej relacji między teorią a praktyka edukacyjną,

   • Znajomość filozoficznych, teoretycznych i metodologicznych podstaw dyskursów edukacyjno-prowadzących,

   • Poprawne formułowanie problemów praktycznych, tworzenie dyrektyw i projektów oraz formułowanie problemów badawczych.

3. Na co ukierunkowuje pedagogów program pedagogiki ogólnej?

   • na nią samą jako wartość w rodzinie nauk pedagogicznych
     i niepedagogicznych o rozwoju człowieka

   • na jej ogólność jako wartość

   • generalnie na człowieka, niezależnie od wieku, jako wartość

   • na „naukę” i „naukowość” jako wartość i na formy poznawczego oswajania świata jako wartość

   • na filozoficzne korzenie pedagogiki jako wartość

   • na tożsamość i samowiedzę pedagogiki i pedagogów jako wartość

   • na znaczenie i sens pojęć pedagogicznych jako wartość (edukacja, wychowanie, kształcenie zwłaszcza ustawiczne, samokształcenie, kultura, socjalizacja, środowisko)

   • na teoretyczność pedagogiki ogólnej jako wartość

4. Co różni pedagogikę ogólna od innych subdyscyplin wg R. Schulza?

Pedagogika ogólna jest:

• prymarna, pierwotna (pod względem pochodzenia – w odróżnieniu od dyscyplin pedagogicznych pochodnych, wtórnych, które powstały na wskutek dyferencjacji pierwotnej),

• pedagogiką holistyczną, a nie cząstkową (stara się obejmować całość, a nie części świata rozwojowego i edukacyjnego, interesuje się człowiekiem jako całością i całokształtem jego rozwoju również za sprawą jego wychowania),

• dziedziną interesującą się wszystkimi sposobami rozwoju człowieka, ( rozwojem somatopsychicznym, procesami nabywania doświadczenia droga indywidualnego uczenia się, procesami inkulturacji i socjalizacji, procesami opieki, wychowania, kształcenia, procesami samorozwoju, rewitalizacji (odnowy), readaptacji),

• interesuje się całokształtem, a nie fragmentami, aspektami zjawisk edukacyjnych (wychowaniem całego człowieka, wszystkich kategorii ludzi, wychowaniem pod każdym względem, wszelkimi rodzajami i dziedzinami wpływu edukacyjnego,

• to pedagogika uniwersaliów edukacyjnych,

• holistyczna poznawczo i metodologicznie, (dopuszcza stosowanie wszystkich modalności poznania i wiedzy o wychowaniu: wiedza potoczna, naukowa),

1. Czemu służy refleksja pedagogiczna w ramach pedagogiki ogólnej?

   • żeby pokonać tradycyjne rozumienie pedagogiki i pedagogii,

   • aby nieustannie ewoluował język pedagogiki, aby jego charakter był coraz bardziej naukowo-filozoficzny,

   • aby uświadomić sobie ogromną złożoność, jedność i zróżnicowanie dotyczące poznania racjonalnego i zmysłowego

   • aby podnieść poziom własnej kultury

   • aby określić jedność, tożsamość bycia człowiekiem

   • aby rozwinąć naszą duchowość

2. Z jakimi tożsamościowymi problemami boryka się pedagogika ogólna?

   • pedagogika ma problem z samą sobą → trudność z określeniem jakiego typu jest to nauka (społeczna/humanistyczna/biologiczna?)

   • filozoficzność pedagogiki → wynika z tradycji; pedagogika jako zbiór wszystkiego;

   • jaką rolę pełni w życiu społecznym? → powinna mieć wpływ na kształtowanie społeczeństwa obywatelskiego

   • racjonalność → charakter adaptacyjny; czy pedagogika jest wykorzystywana
     w sposób racjonalny?

   • ksenofobia

3. Wymień osiem pozycji książkowych dotyczących pedagogiki ogólnej
   i omów jedną z nich.

   • T. Hejnicka-Bezwińska - „Pedagogika ogólna”

   • M. Nowak - „Podstawy pedagogiki otwartej”:

W ramach tzw. pedagogiki otwartej wyróżnił trzy bloki tematyczne: podstawy pedagogiki jako nauki; ontologiczne, antropologiczne i aksjologiczne podstawy pedagogiki otwartej, relacje wychowawcze i jej elementy składowe (prowadzący- prowadzony- sytuacja prowadząca).

• J. Gnitecki - „Wprowadzenie do pedagogiki ogólnej”

• S. Palka - „Pedagogika w stanie tworzenia: kontynuacja”

• R. Schulz - Pedagogika ogólna, tom I, II, III; podejście światopoglądowe, naukowe i pragmatyczne (prakseologiczne)

• D. Benner - ujęcie holistyczne, praktyczne.

• B. Śliwerski - „Pedagogika ogólna. Podstawowe prawidłowości”

• S. Kunowski - „Podstawy współczesnej pedagogiki”

1. Do jakich kwestii można sprowadzić ostateczne rozumienie pedagogiki ogólnej?

   • wyodrębniony dział pedagogiki; jest to subdyscyplina pierwsza; jest podłożem dla treści pedagogiki; podstawą pedagogiki

   • pełni rolę wprowadzania dla subdyscyplin pedagogiki

   • jest działem nauki o wychowaniu; jest to dział pierwszy, podstawowy

   • jest podstawą pedagogiki filozoficznej, teoretycznej, ujęć metodologicznych, światopoglądów, prakseologicznych itd.

   • jest dyscypliną porównawczą, czyli porównuje treści edukacji, wychowania
     i kształcenia, dokonuje analizy, racjonalizuje i przyczynia się do adaptowania różnych rozwiązań.

2. Jak należy rozumieć przedmiot pedagogiki?

Przedmiotem pedagogiki jest rzeczywistość edukacyjna, jej procesy i komponenty. (rzeczywistość edukacyjna to wszystko to, co stwarza środowisko edukacyjne, procesy, komponenty-efekty procesów). W ujęciu historycznym: wychowanie; w ujęciu współczesnym: edukacja.

1. Omów źródła pedagogiki.

   • historyczne: poglądy filozofów, teologów; podręczniki; prawo szkolne; materiały archiwalne; badania archeologiczne;

   • współczesne: praktyki wychowawcze; normy, wartości, zasady kształtujące obyczaje wychowawcze; doświadczenia empiryczne; ideologie, filozofia, światopogląd, polityka.

2. Jakie kategorie należy uwzględnić przy ustalaniu przedmiotu pedagogiki?

   • pedagogika

   • pajdagogos

   • paideia

   • edukacja

   • kształcenie i ukształcalność

   • wychowanie

3. Omów etymologię pojęcia pedagogika. (uwzględnij również tekst B. Śliwerskiego)

   • Od paidagogosa (paedagogus - łac.- opiekun, wychowawca)

   • „A prowadzi B” (prowadząco- wykonawcze) „A prowadzi”.
     „A przekazuje, pokazuje, wyprowadza coś ze swojego doświadczenia”.

   • Paideia – to kształtowanie osobowości na dobrach kultury. Paideia nie należy traktować jako wyposażanie człowieka w niezbędną wiedzę, Paideia jest ruchem wewnątrz człowieka, zwrotem, metamorfozą ludzkości.

   • Wychowanie jest pojęciem, które odzwierciedlało paideutyczne zatroskanie się o kształcenie. Wychowanie jako kształcenie jak rytuał składa się z trzech faz: wyprowadzać, przeprowadzać, wprowadzać.

   • Kształcenie jako kształcenie kategorialne to wytwarzanie w człowieku kategorii, za pomocą których może on interpretować siebie i świat oraz swój stosunek do siebie i świata, a tym samym rozwijać uzasadnione działanie.

4. Omów rolę „prowadzenia” (ago) w kształtowaniu pojęcia (sensu znaczenia) pedagogika.

ago – prowadzić, agoge – doprowadzić.

„A prowadzi B” (prowadząco-wykonawcze) – struktura pedagogiczna. Ale tutaj mamy do czynienia ze strukturą społeczną, a pedagogika ma być przedspołeczna, czyli mamy:
„A prowadzi”. Pedagogika nauką prowadząco-wykonawczą, „A przekazuje, pokazuje, wyprowadza coś ze swojego doświadczenia”.

1. Omów rolę paidei w kształtowaniu pojęcia (sensu znaczenia) pedagogika.

Paidea jest jednym z wyróżnionych czynników paradygmatu pedagogicznego. W starożytnej Grecji poprzez paideie rozumiano proces wychowania człowieka zgodny z jego naturą, gdzie również miano na uwadze kształcenie osobowości na dobrach kultury. Paideia jako mechanizm kreacji pedagogiki, przyczyniła się do kształtowania człowieka pięknego, dobrego, mądrego, sprawiedliwego (ideał kalokagatii). W tej różnorodności i możliwości edukacyjnego prowadzenia dążono poprzez paideie do ujednolicenia ludzkiej duszy w duchu humanizmu, w którym zawierało się kształtowanie fizyczne, muzyczne, literackie, filozoficzne, medyczne itd. Czynności „paideutyczne” sprawiały, że człowiek jako niedookreślona duchowo istota, zaczął stawać się jakiś, ujawniając swój narzędziowy charakter oraz przeznaczenie i sprawstwo.

1. Omów rolę wy-„chowania” w kształtowaniu pojęcia (sensu znaczenia) pedagogika.

?????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????

1. Omów rolę „kształcenia” i „ukształcalności” w kształtowaniu pojęcia (sensu znaczenia) pedagogika.

Kształcenie i ukształcalność - jako kategoria wytwórca, przy pomocy której człowiek może interpretować siebie i świat oraz swój stosunek do siebie i świata, a tym samym rozwijać uzasadnione działanie. Z kształceniem należy wiązać słowo „ukształcalność”, które z języka niemieckiego (bildung) oznacza kształcenie, kształtowanie, a z języka francuskiego (perfectibilite) doskonałość, czyli zdolność do doskonalenia (się!), co daje pewien neologizm „doskonałokształtność”. „Ukształcalność” – w takim rozumieniu – nadaje procesowi edukacyjnego działania formę, która, niejako z natury, dąży do doskonałości, która przyczynia się do kształtowania człowieka .

1. Jakie pojęcia opisują przedmiot badań pedagogicznych?

   • procesy: edukacyjne, wychowujące, nauczające, kształcące

   • człowiek, dziecko, zachowanie ludzi

   • rozwój człowieka, osobowość, zaburzenia

   • opieka

   • polityka

   • procesy zachowań w społeczeństwie

   • nauka i nauczanie

   • teoria edukacji, kształcenia, wychowania

   • metody zdobywania i przekazywania wiedzy, doświadczeń, tradycji

   • metody obserwacji i doskonalenia ludzi

   • recepta na życie (sukces, szczęście itp.)

   • fakty, zdarzenia, osiągnięcia, przemiany związane z procesami edukacji, kształcenia itp.

2. Omów definicję edukacji sformułowaną przez Z. Kwiecińskiego.

Edukację można określić jako ogół wpływów na jednostki i grupy ludzkie, sprzyjających takiemu ich rozwojowi, aby w najwyższym stopniu stały się one świadomymi i twórczymi członkami wspólnoty społecznej, kulturowej i narodowej oraz były zdolne do aktywnej samorealizacji własnej tożsamości i rozwijania własnego "Ja". Edukacja to prowadzenie drugiego człowieka ku wyższym stanom rozwojowym i jego własna aktywność w osiąganiu pełnych możliwości. To ogół czynności i procesów sprzyjających rozwojowi oraz stan ich efektów.

1. Jaki jest związek między edukacją a pedagogiką ogólną?

„Edukacja to prowadzenie drugiego człowieka ku wyższym stanom rozwojowym (...)"

Więc związek pomiędzy edukacją a pedagogiką ogólną jest widoczny, jeśli chociażby wziąć pod uwagę etymologię słowa "pedagogika". Z języka greckiego pais = chłopiec, zaś
ago = prowadzić (agoge = doprowadzić).

Tak więc pedagogika jest prowadzeniem człowieka ku kształtowaniu osobowości,
by funkcjonować w sposób odpowiedni w świecie.

1. Omów cztery filary edukacji.

   • uczyć się, aby wiedzieć → uczyć się uczyć, by móc korzystać z możliwości, jakie stwarza edukacja przez całe życie.

   • uczyć się, aby działać → cel: zdobycie nie tylko kwalifikacji zawodowych, lecz także kompetencji, które np.: pozwolą stawić czoło różnym sytuacjom oraz pracować w zespole;

   • uczyć się, aby wspólnie żyć → realizować wspólne projekty i uczyć się regulowania konfliktów, wzajemnego zrozumienia i pokoju,

   • uczyć się, aby być → założenie to ma pozwolić łatwiej osiągnąć pełny rozwój swojej osobowości i działać nieustannie, zwiększając zdolność do osądu
     i osobistej odpowiedzialności.

2. Na czym polega uogólniający charakter czterech filarów edukacji?

Uogólniający charakter czterech filarów edukacji polega na traktowaniu edukacji całościowo. Z czterech filarów edukacji wywodzą się ogólne cele edukacji, które powinny w przyszłości inspirować i ukierunkowywać reformy edukacyjne, czy to w zakresie opracowywania programów, czy definiowania nowej polityki pedagogicznej. Wskazania te powinny być ogólną wytyczną nie tylko dla władz i instytucji oświatowych, ale także edukatorów
i wszystkich nauczycieli.

1. Omów dziesięciościan edukacji.

   • Hominizacja – proces kształtowania cech gatunkowych człowieka polegająca na uczłowieczeniu poprzez wychowanie zdrowotne, higieniczne i seksualne, unikaniu kar, maksymalizowaniu przyjemności, nie szkodzenia innym, jak
     i kształtowanie i kanalizowanie potrzeb pierwotnych.

- patologia nadmiaru: kwietyzm(bierny stosunek do świata); narcyzm(samouwielbienie); egzaltacja(nadmierne wyrażanie uczuć); naturalizm (dążenie do ujawniania nagości, nadmierne zwracanie uwagi na cielesność)

-patologia braku: niedorozwój fizyczny, niska higiena

• Kształcenie i humanizacja – proces nauczania i uczenia się umożliwiające poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury oraz rozwój kompetencji poznawczych, wraz z kształtowaniem potrzeb wtórnych.

-patologia nadmiaru: akademizm(instrumentalny charakter kształcenia), konformizm (powielanie istniejących form); encyklopedyzm (powtarzanie treści)

-patologia braku: większy nacisk na sferę praktyczną, deprecjacja, wyalienowanie, wyobcowanie, techniczne funkcjonowanie w świecie (automatyczne)

• Wychowanie i jurydyfikacja– wdrażanie do akceptowania i realizowania czynności i ról społecznych, obywatelskich, prawnych, a tym samym kształtowania świadomości społecznej.

-patologia nadmiaru: jednostki z zewnątrz sterowane, brak wolnej woli, brak modalności, przepisy mają większy wpływ, ciasny styl funkcjonowania, brak osobowości i otwartości

-patologia braku: brak kształcenia tożsamości, żyje aby żyć, bez idei
i wartości, nie interesują go kwestie prawne, polityka, przemiany ustroju

• Inkulturacja i personalizacja– proces wrastania w określoną kulturę, zmierzający do uzyskania tożsamości autonomicznej, poprzez wybór wartości i przyswajanie przekazywanych systemów filozoficznych i religijnych

-patologia nadmiaru: oderwanie od rzeczywistości, zrost koncentracji nastawionej na własne przeżycia

-patologia braku: analfabetyzm kulturowy, funkcjonalny; animalizm (zezwierzęcenie), zachwianie systemu wartości i tożsamości

• Socjalizacja– rozumiana jako proces socjalizacji pierwotnej w rodzinie, grupy rówieśniczej, społeczności lokalnej, bazującej na wrastaniu w zastane normy.

-patologia nadmiaru: głęboka wiara w socjalizację pierwotną, uległość, rozłamywanie osobowości

-patologia braku: duży nacisk na indywidualizm, postawy aspołeczne, wyalienacja, osobowość podlega „rozłamowi”

• Polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja– kształtowanie przydatności do zatrudnienia i funkcjonowania w społeczeństwie zorganizowanym, zinstytucjonalizowanym i zideologizowanym.

-patologia nadmiaru: osobowość autorytarna/osobowość uległa; osobowość podlega „rozłamowi” w sposób niejednoznaczny

-patologia braku: postawy aspołeczne, indywidualizm

• Kolektywizacja– procesy socjalizacji wtórnej dokonujące się poprzez więź
  i interesy klasowe, solidarność, etos itd.

-patologia nadmiaru: skrajny kolektywizm(duży nacisk na więzi), partie
i subkultury ważniejsze od państwowości, mniejszość > większość

-patologia braku: nacisk na indywidualizm, egocentryzm

• Nacjonalizacja– procesy kształtowania więzi z narodem (językiem, kulturą, tradycją, mitem itp.).

-patologia nadmiaru: hasła rasistowskie, nacjonalistyczne

-patologia braku: kosmopolityzm, wykorzenienie

• Etatyzacja– wprowadzenie w organizację i struktury funkcjonowania państwa oraz powinności obywatelskie.

-patologia nadmiaru: kult państwa, fundamentalizm, wychowanie → tresura, zamknięcie życia społecznego w granicach administracyjnych, nadkontrola, indoktrynacja

-patologia braku: anarchia, prywata, postawy przestępczości, niewypełnianie obowiązków, upadek świadomości

• Globalizacja– wprowadzenie w problemy globalne- monocentryzm, brakujące źródła energii, żywność, polityczny podział świata, edukacja.

-patologia nadmiaru: kosmopolityzm, marginalizacja problemów społeczeństw lokalnych

-patologia braku: partykularyzm, poczucie wyizolowania, analfabetyzm kulturowy,

1. W jaki sposób dziesięciościan jako model kształtowania osobowości wpływa na procesy praktyki edukacyjnej?

2. W jaki sposób dziesięciościan jako model kształtowania wpływa na procesy praktyki edukacyjnej

3. Omów tzw. definicję leksykonalną i jak należy rozumieć stwierdzenie,
   że pedagogika ogólna zajmuje się podstawami teoretycznymi pedagogiki.

4. Omów tzw. definicję leksykonalną i jak należy rozumieć stwierdzenie,
   że pedagogika ogólna stawia pytania o status pedagogiki.

5. Omów tzw. definicję leksykonalną i jak należy rozumieć stwierdzenie,
   że pedagogika ogólna pyta o uwarunkowania filozoficzne.

6. Omów tzw. definicję leksykonalną i jak należy rozumieć stwierdzenie,
   że pedagogika ogólna pyta o uwarunkowania historyczne.

7. Omów tzw. definicję leksykonalną i jak należy rozumieć stwierdzenie,
   że pedagogika ogólna zmierza do bycia wiedzą fundamentalną.

8. Omów tzw. definicję leksykonalną i jak należy rozumieć stwierdzenie,
   że pedagogika ogólna ma wymiar zideologizowany

9. Wymień kompleksy tematyczne pedagogiki ogólnej i dookreśl ich znaczenie dla rozwoju pedagogiki ogólnej.

   1. współczesne kierunki i ideologie pedagogiczne;

   2. filozofia wychowania;

   3. aksjologia wychowania;

   4. metodologiczne przesłanki pedagogiki;

   5. ontyczne podstawy wychowania i jego funkcje społeczne;

   6. język pedagogiki i ustalenia terminologiczne;

   7. tożsamość pedagogiki;

   8. metateoria pedagogiki;

   9. relacje pomiędzy teorią a praktyką edukacyjną;

   10. miejsce edukacji w kontekście przemian edukacyjnych.

10. Wymień kompleksy tematyczne pedagogiki ogólnej.

    1. współczesne kierunki i ideologie pedagogiczne;

    2. filozofia wychowania;

    3. aksjologia wychowania;

    4. metodologiczne przesłanki pedagogiki;

    5. ontyczne podstawy wychowania i jego funkcje społeczne;

    6. język pedagogiki i ustalenia terminologiczne;

    7. tożsamość pedagogiki;

    8. metateoria pedagogiki;

    9. relacje pomiędzy teorią a praktyką edukacyjną;

    10. miejsce edukacji w kontekście przemian edukacyjnych.

11. Omów pierwszy kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (współczesne kierunki i ideologie pedagogiczne) oraz jak należy rozumieć ideologie?

„Ideologia to inaczej wspólnota światopoglądów, u podstaw której tkwi świadome dążenie do określonego interesu grupowego, klasowego, narodowego” lub „zbiór poglądów prawnych religijnych artystycznych filozoficznych które służą temu, aby ludzie mogli kreować swoją tożsamość czyli to kim każdy z nas jest oraz wyjaśnić świat w którym przyszło nam żyć” Ujęcie filozoficzne ma charakter metafizyczny, ogólny; ujęcie pedagogiczne ma społeczny, kulturowy, antropologiczny charakter.

Powstające w ramach ideologii teorie wychowania mają charakter usystematyzowany, tworzy się pewne modele i ogólny wzorzec idealistyczny, którego treści wprowadza się w życie.

Współczesna pedagogika ogólna szuka tego co łączy wszystkie kierunki co prowadzi do lepszego poznania prawdy o kształceniu i wychowaniu drugiego człowieka.

1. Omów drugi kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (filozofia wychowania).

Stanowi pewną syntezę treści związanych z wychowaniem i rozumieniem filozofii; filozofia wychowania jest pewną refleksją filozoficzną; zadaniem filozofii wychowania jest ukazanie filozoficznych przesłanek (założeń) teorii i praktyki pedagogicznej i opracowanie swoistej metateorii edukacji; zdefiniowanie miejsca pedagogiki pośród innych nauk i sformułowanie podstawowej bazy pojęciowej, która umożliwia klarowny, rzeczowy opis rzeczywistości; jej swoistością jest to aby odnaleźć wszystko to czym inne nauki się nie zajmują lub to co wykluczają ze swoich rozważań.

1. Omów trzeci kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (aksjologia wychowania).

Dział filozofii zajmujący się wartościami. Ma dwie dziedziny:

• etyka- nauka o tym co dobre, co złe, właściwe, słuszne, sprawiedliwe

• estetyka- nauka o pięknie; dziedzina poznania, która dąży do kształtowania
  i udoskonalania, zmieniania ludzkiej osobowości. działania estetyczne są podstawą pedagogiki

Aksjologia wychowania to dział pedagogiki ogólnej, który zajmuje się tymi

wartościami, które mają wpływ na socjalizację i wychowanie człowieka, dostarczając założeń teoretycznych do określonych oddziaływań pedagogicznych; to co robimy powinno służyć naszemu dobru. Wartości są fundamentem wychowania, są przejawem światopoglądu, przymiotniki mają wymiar wartościujący.

1. Omów czwarty kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (metodologiczne przesłanki pedagogiki).

Jedna z wielu form uogólniających, wpływających na kształt formy pedagogiki ogólnej
w której odzwierciedlają się treści pedagogiki- istnieją różne w ramach metodologii metody badań i narzędzia, przy pomocy których stwierdzamy co jest czym lub rozwiązujemy problemy natury naukowej. Metodologia- stałe formy struktury, które pozwalają rozwiązać problemy które nas nurtują i odpowiedzieć na pytanie, które wcześniej sformułowaliśmy; jest to nauka o metodach poznania naukowego, wzorzec badawczy. Pedagogika korzysta z metod, które zostały stworzone przez inne dziedziny, np. psychologię, socjologię, etnografię

1. Omów piąty kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (ontyczne podstawy wychowania i jego funkcje społeczne).

Ten dział pedagogicznego uogólniania zajmuje się tymi specyficznymi kategoriami, które sprawiają, że stajemy się istotami ludzkimi, zhumanizowanymi, coraz bardziej „doskonałymi”, ale wrażliwymi i przez to podlegającymi udoskonalaniu, czyli to co jest swoiste dla człowieka jest rozwijane i kształtowane przez pedagogikę.

Rozwój tych pojęć (rozumność itp.) przyczynia się do włączenia jednostek do grupy społecznej (socjalizacji), pozwala jednostce znaleźć się we współczesnej cywilizacji, osoba potrafi sprostać stawianym jej zadaniom, potrafi korzystać z możliwości kulturalnego rozwoju, uwzględnia religię w wychowaniu przygotowuje jednostkę do nabywania wizji świata, kształtowanie światopoglądu. Im bardziej jesteśmy wrażliwi, tym duchowość jest bogatsza.

1. Omów szósty kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (język pedagogiki i ustalenia terminologiczne)

Każda dziedzina wiedzy wypracowuje na swoje potrzeby swoisty język w którym zawierają się określone pojęcia. Są one zdefiniowane i staja się kategoriami (terminami- takie słowa, które w sposób jednoznaczny definiują albo mówią coś na temat tego o czym myśli) każdy termin składa się z sensu i znaczenia: sens kierunkuje nas na dany przedmiot, określa czym ten przedmiot jest, z jakich wartości się składa, własności, cech i jakości; w przypadku pedagogiki chodzi o to by kreować język najbliższy praktyce.

1. Omów siódmy kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (tożsamość pedagogiki).

Tożsamość pedagogiki można charakteryzować w kategoriach ciągłości i zmienności- ciągłość to coś co będzie zawsze niezależnie od miejsca i czasu decydować o tym ze mamy na myśli pedagogikę, np. takie pojęcia jak kształcenie edukowanie, a zmienność to takie cechy, które świadczą o tym, że tożsamość ma swój rdzeń ale może podlegać przemianom; wzbogacanie poczucia kim jesteśmy.

1. Omów ósmy kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (metateoria pedagogiki)

Sfera pedagogiki ogólnej- meta oznacza coś co jest „poza” czymś, kimś; ujęcie które nam pozwala spojrzeć z innej perspektywy na elementy jednostkowe czyli widząc więcej i mając więcej informacji potrafimy dokonać uogólnień- wyższy poziom uogólniania; metateoria to teoria dotycząca pewnych formalnych własności jakiejś teorii lub zbioru teorii; to teoria wyższego stopnia w stosunku do opisywanej teorii, której przedmiotem jest jakaś inna teoria.

1. Jaką rolę pełnią kompleksy tematyczne w obszarze pedagogiki ogólnej?

2. Omów model pedagogiki ogólnej J. Gniteckiego.

"Pedagogika ogólna jest uogólnioną i lokalną refleksją filozoficzną i naukową nad człowiekiem i jego wychowaniem, opartą na zróżnicowanych paradygmatach naukowych, zmierzającą do odkrywania i systematyzowania prawidłowości procesów wychowania, kształcenia i samokształcenia człowieka w stałym i zmiennym kontekście kulturowym oraz tworzenia ogólnej i szczególnej teorii wychowania".

"We współczesnej pedagogice ogólnej mamy do czynienia z trzema typami informacji. Stanowią je kolejno:

• informacja empiryczna,

• informacja prakseologiczna

• informacja hermeneutyczna.

Na tych trzech typach informacji może być nadbudowana zarówno informacja ogólna, jak
i krytyczno-refleksyjna. Nawet najbardziej radykalna refleksja krytyczna wymaga odwołania się do informacji empirycznej (tego, co jest), prakseologicznej (tego, co się staje)
i hermeneutycznej (tego, co może, ale nie musi się spełnić)”

1. Czym charakteryzuje się dyskursywny model pedagogiki ogólnej
   R. Schulza?

Dyskurs to proces formatywny, prowadzący do kreowania sądów, ich artykulacji, komunikowania idei, tworzenia problemów, pytań, hipotez, a ich ostatecznym produktem są teksty z określonymi sądami, stanowiskami, wypowiedziami, opiniami. Dyskurs to rozmowa, ale konkretnie, jest to „rozumowanie zmierzające do swojego celu poznawczego poprzez ogniwa pośrednie, połączone ze sobą logicznie”.

Tak pojęty dyskurs może być traktowany jako źródło kreacji pedagogicznej świadomości edukacyjnej społeczeństwa. Jego formą są idee, wyobrażenia, poglądy, wierzenia wyrażone
w języku. Wyłaniająca się zatem świadomość jest formą świadomości społeczno-kulturowej, a edukacja jest jedną z jej praktyk.

1. Czym charakteryzuje się światopoglądowe ujęcie pedagogiki ogólnej?

Pedagogika światopoglądowa dotyczy pytań ontologicznych i aksjologicznych edukacji. Na szczególną uwagę zasługuje myśl pedagogiczna, której najważniejsze funkcje to: identyfikacja, orientacja, diagnostyka ewaluacyjna, regulacyjna. W obszarze światopoglądu powstają teorie pajdocentryczno-didaskalocentryczne, modernistyczno-postmodernistyczne, progresywistyczno-konserwatywne.

W zasadzie światopogląd jest kategorią ontologiczną i epistemologiczną dotyczącą ludzkich przekonań, w których wyłania się całościowy obraz tego, do czego się odnosi. Świat opisany przez światopogląd ma charakter uczuciowy i wartościujący.

1. Czym charakteryzuje się naukowe ujęcie pedagogiki ogólnej?

Pedagogika naukowa – obejmuje formy poznania zjawisk edukacyjnych, które dążą do autonomizacji i profesjonalizacji poznania pedagogicznego. Istotą tego dyskursu jest odkrycie pedagogicznych praw służących konstytuowaniu się jednostkowego bytu ludzkiego. Odkrywa się tutaj konstytutywne formy pedagogiki, które służą uczłowieczaniu jednostek. Powstające teorie znajdują zastosowanie w określonych zjawiskach edukacyjnych: opieki, wychowaniu i kształceniu, a także są to teorie, które generalizują rezultaty badań naukowych w pedagogice.

Pedagogika naukowa stawia sobie cele opisowo-wyjaśniające, samoistne i opiera się na ściśle określonej logice postępowania badawczego. Jej wynikiem ma być pomnażanie zasobów wiedzy i dalsze jej wykorzystywanie w przyszłości.

1. Czym charakteryzuje się prakseologiczne ujęcie pedagogiki ogólnej?

Pedagogika prakseologiczna powiązana jest z metodyką, z zarządzaniem, z działaniami typu menadżerskiego. Mamy w jej obszarze do czynienia z wiedzą praktyczną ujętą w kodzie teoretycznym, a więc poprzez ogólne pojęcia, schematy konceptualne, ogólne sądy powiązanych sprawczością. Tutaj przechodzi się od konkretu do abstrakcji, to też przechodzenie do coraz bardziej uogólnianych zasad, prawidłowości oraz norm. Intelektualizacji zatem podlega wiedza zdobywana przez praktyków w trakcie ich działań. Powstające w ramach prakseologii teorie mają wymiar wiedzy deklaratywnej (typu, że)
i instrumentalną (typu, jak).