Czas trwania epoki- ustalenie jest nie możliwe,
początek przypada na IV w a koniec to XV/ XVI w.
długość jest zróżnicowana ze wzg na zróżnicowanie
wynikające na położenie geograficzne i dorobku
kulturalnego. Epokę otwiera rok 476 ne (upadek
Cesarstwa Zach.rzymskiego) kończy 1453 (upadek
Cesarstwa Bizantyjskiego).  I faza (wczesne V - X)
II faza (rozkwit XI-XV) II faza (zmierzch XIV- XV)
Geneza epoki- ludzie z tej epoki nie znali nazwy
średniowiecze, nazwa powstała w XVII w oddziela
doskonałą starożytność od doskonałego renesansu.
Polska nazwa średniowiecze czyli wiek średni
(łac. medium aevum) ponieważ znajdowało się
???pośrodku??? dwóch podobnych okresów
historyczno- literackich.
Teocentryzm- oznacza że w centrum zainteresowania
jest Bóg, należy podporządkować mu wszystkie sprawy
i całe życie, dla Boga człowiek rodził, żył i umierał,
teocentryzm rozwinął się w dobie średniowiecza miał
duży wpływ na kształtowanie świata i wzorców
osobowych: religijnych (asceta, święty)
świeckich (doskonały rycerz i władca)
Średniowiecze w Polsce- druga połowa X w ??? XVI w.
datę początkową wyznacza rok 966 (chrzest Polski)
a koniec to przełom XV i XVI w. I faza (wczesne X-XII)
II faza (rozkwit XIV) II faza (zmierzch XV - XVI)
Uniwersalizm ??? rozprzestrzenianie się tych samych
jednolitych w krajach do kręgu kultury łacińskiej
wzorców kulturowych, religijnych, ustrojowych. Religia
ustaliła porządek moralny, feudalizm czyli federacja
ustrojowa (rycerz doskonały, idealny władca, asceta,
święty) systemy oświatowe, sztuka, nauka, filozofia.
Scholastyka-metoda śedniowiecznego filozofowania,
polegająca na dążeniu do rozumowego udowadniania
dogmatów religijnych w oparciu o Pismo Święte
i filozofów czy ojców Kościoła. Nawiązywała do
Arystotelesa.
Wzorce średniowieczne- to wzorce osobowe typów
zachowań, rozpowszechniane w danym czasie, mają
związek z epoką. Religia: wzorce ascety (św. Aleksy)
i świętego (św. Franciszek). Świecka: doskonały
rycerz (hrabia Roland) dosk władca (cesarz Karol/
B. Chrobry, B. Krzywosusty) miłość dworska (Tristan
i Izolda)
Hagiografia jest to nurt literatury średniowiecznej, który
zajmował się opisem żywotów świętych. Nazwa pochodzi
od greckich słów hagios graphein (pisanie o świętych).
Utwory o zabarwieniu hagiograficznym pisano w celach
parenetycznych, dydaktycznych.
Literatura parenetyczna(z gr. parenesis - zachęta,
nakłanianie do czegoś) literatura kształtująca
i propagująca wzory postępowania związane z
odgrywaniem określonych ról społecznych. Literatura ta
przedstawiała idelane wizerunki nosiciela jakiejś roli.
Do wzorców parenetycznych możemy zaliczyć wzorzec
idelanego rycerza, świętego czy władcy.
Ascetyzm-skrajna postawa polegająca  na wyrzeceniu
się przyjemności życia i dóbr doczesnych w imię miłości
Boga. Asceci świadomie dążyli do cierpienia
i samozniszczenia uważając, że w ten sposób już na
ziemi zapewnią sobie uzyskanie zbawienia wiecznego.
Typowy wzorzec ascety  został zaprezentowany w
"Legendzie o św. Aleksym". Św. Aleksy skłąda śluby
czystości, odchodzi w tułaczą wędrówkę; zostawia
młodą żonę, a majątek oddaje biednym. Znosi okrutne
męki, leży pod progiem kościoła, 16 lat spędza pod
schodami na dworze ojca, gdzie wylewano na niego
pomyje. Przy jego smierci nastąpiły liczne cuda; dzwony
same dzwoniły, a zapach ciała uzdrawiał chorych.
Cechy literatury średniowiecznej:
*anonimowość-większość utworów nie była podpisywana,
miało to na celu ukrycie się autora za dziełem, a przez te
wyeksponowanie jego wartości dydaktycznych, moralnych
czy teologicznych
*dydaktyzm-fabuła podporządkowana
była roli wychowawczej, miała rozpowszechniać przede
wszystkim wzorce moralne. Najczęściej jednak
podejmowała tematy religijne (teocentryzm)
*dwujęzyczność-literatura pisana była tylko po łacinie,
która była uniwersalna (tzn. znano ją we wszystkich
krajach), ponieważ języki narodowe uważane były za
niedoskonałe. Nie mogły zatem traktować o sprawach
ważnych (np. teologicznych). U schyłku średniowiecza 
w miarę kształtowania się języków ojczystych, zaczęło
rozwijać się piśmiennictwo rodzime
*rękopiśmienność-przed wynalezieniem druku książki
przepisywane były przez mnichów, którzy często zaznaczali
na egzemplarzach swoje uwagi, dokonywali zmian itd.
Dlatego średniowieczne utwory często występują w wielu
wersjach *alegoryczność-pod motywami postaciami
czy obrazami, ukryte były pewne domyślne treści;
nie wszystko powiedziane zostało wprost
"Bogurodzica" -jest najstarszym i najcenniejszym
zabytkiem polskiej literatury średniowiecznej.Jest to hymn
religijny, który śpiewany był przez rycerzy przed bitwą.
Jest wyrazem ludzkich pragnień. W pierwszej zwrotce jej
autor kieruje prośbę do Matki Boskiej, aby pozyskała łaski
dla ludzi u swego Syna - Pana Jezusa. W drugiej, zwraca
się do Chrystusa, prosząc Go, aby przez wzgląd na Jana
Chrzciciela wysłuchał błagań o bogobojne życie
i przebywanie w raju po śmierci.Pieśń ta zawiera pełnię
uczuć religijnych. Wyraża pobożność, szczerą i żarliwą,
która w tych czasach stanowiła najważniejszą treść
duchowych przeżyć człowieka.
"Lament Świętokrzyski" -liryczny monolog Maryi, która
jest świadkiem męczeńskiej śmierci Syna. Tekst stanowi
wyrażanie przez Matkę Boską swoich uczuć, swojego
cierpienia. Boża rodzicielka czuje się zawiedziona,
ponieważ archanioł Gabriel zwiastował jej wielkie wesele,
a ona czuje tylko straszny żal, gorycz i ból z powodu męki
Jezusa.
W utworze "Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią"
Mistrz Polikarp otrzymuje z łaski Boga możliwość ujrzenia
śmierci, która naucza o sprawiedliwości wyroków bożych.
Bóg nagradza i karze - w zależności od tego, na co kto
zasłużył.
Motyw ???dance macabre??? ??? ???taniec śmierci???-śmierć jest
nieodłącznym atrybutem ludzkiej egzystencji. Każdy z nas
ma świadomość, że przyjdzie dzień, kiedy nastąpi kres
jego życie. Spotyka nas doświadczenie śmierci bliskiej
osoby. Od wieków ludzie zadawali sobie pytanie, czym
jest śmierć i co się z nimi stanie jak ona nastąpi.
Dowodem na zainteresowanie tym tematem są starożytne
mity, które ukazywały różne wizje ludzkiego bytowania w
zaświatach. Temat ten podejmowali również filozofowie.
Ich rozważania miały na celu dodać ludziom otuchy, gdyż
wiadomo, że najwięcej obaw budzi to, co nieznane. Stąd
tak liczne filozoficzne i religijne teorie dotyczące śmierci
ewentualnej kontynuacji istnienia po tym, jak ona nastąpi.
Epikur, starożytny filozof, zaliczył śmierć do czterech
największych lęków trapiących człowieka. Uważał jednak,
że faktycznie ona nie istnieje, gdyż dopóki żyjemy, nie
możemy jej bezpośrednio doświadczyć, gdy natomiast
ona przyjdzie, my przestaniemy istnieć.