Ćwiczenie 7. Dyrektywa 91/271/EWG i jej wdrażanie - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych.

1. Zapoznaj się z KPOŚK. Jakie są najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników BZT₅, ChZT, ZO oraz Azotu i Fosforu i jaka jest wymagana redukcja tych zanieczyszczeń dla aglomeracji o wielkości:

• 2000-9999 RLM

• 10000-14999 RLM

• 15000-99999 RLM

• Pow. 100000 RLM

1. Ile aglomeracji i jakiej wielkości zidentyfikowano w Polsce podczas prac nad przygotowaniem KPOŚK? Jakie ładunki zanieczyszczeń charakteryzowały te aglomeracje?

1. Zapoznaj się z załącznikami do KPOŚK (AKPOŚK 2009). Znajdź rodzimą gminę, wybierz jedną aglomerację - czego można się dowiedzieć z załączników do KPOŚK?

- dane podstawowe aglomeracji (nazwa aglomeracji, gminy w aglomeracji, gmina wiodąca, dorzecze, powiat, województwo, region wodny itp.)

- informacje na temat systemów kanalizacyjnych (liczba Mk korzystających z systemu kanalizacyjnego, długość sieci kanalizacyjnej ogółem, RLM korzystających z sieci kanalizacyjnej, długość sieci planowana do budowy lub modernizacji)

- informacje na temat oczyszczalni ścieków (nazwa oczyszczalni, przepustowość, wydajność, rodzaj, ilość suchej masy osadów powstających w oczyszczalni)

- informacje na temat efektów ekologicznych (termin osiągnięcia efektu ekologicznego w zakresie

oczyszczania ścieków i w zakresie gospodarki osadowej)

- informacje o nakładach inwestycyjnych planowanych na lata 2007-2015 (na oczyszczalnie ścieków, na sieć kanalizacji, na zagospodarowanie osadu)

1. Zapoznaj się z treścią rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2010 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru aglomeracji i granic aglomeracji (Dz.U. 2010 nr 137 poz. 922). Jakie dokumenty stanowią podstawę do wyznaczenia obszaru i granic aglomeracji? Jak powinna przebiegać granica aglomeracji?

Podstawę wyznaczenia obszaru i granic aglomeracji stanowią:

1. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

2. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego

3. Decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego

4. Wieloletnie plany rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych

Jak powinna przebiegać granica aglomeracji:

Powinna przebiegać wzdłuż zewnętrznych granic działek budowlanych skanalizowanych lub przewidzianych do skanalizowania

1. W czerwcu 2008 roku, w pewnej gminie wiejskiej, ZWiK rozpoczął użytkowanie zmodernizowanej oczyszczalni ścieków o przepustowości 750 m³/dobę. Modernizacja kosztowała zakład 6,8 tys. zł w przeliczeniu na każde 100 m³ dobowej przepustowości oczyszczalni. Po zrealizowaniu tej inwestycji spadły jednostkowe wskaźniki zanieczyszczeń wprowadzanych do pobliskiej rzeki wraz z oczyszczonymi ściekami:

• BZT₅ – z 21 do 7 mg/dm³

• CHZT – z 97 do 34 mg/dm³

• z.o. – z 32 do 11 mg/dm³

• Cynk, ołów, nikiel – z 1,7 do 0,3 mg/dm³

Ładunki zawarte w pobranej wodzie podziemnej były na tyle małe, że można je było pominąć.

O ile spadnie emisja poszczególnych ładunków w ujęciu rocznym (w kg), skoro obiekt corocznie odprowadza do rzeki około 112 tys. m³ oczyszczonych ścieków? Po ilu latach (pomijając wzrost jednostkowych stawek opłat w przyszłości) nakłady na modernizację oczyszczalni zwróciłyby się w postaci rocznych oszczędności z tytułu niższych opłat za korzystanie ze środowiska?

Przeliczenie na kg : 1mg/dm³ = 000,1 kg/m³

	PRZED	PO	Różnica	Roczny zysk
składnik	mg/dm^3	kg/m^3	kg/rok	mg/dm^3
BZT5	21	0,021	0,021*112000= 2352	7
ChZT	97	0,097	10864	34
ZO	32	0,032	3584	32
Zn, Pb, Ni	1,7	0,0017	190,4	0,3

To co na czerwono, to z tego wybieramy największą wartość i dodajemy do Zn, Pb, Ni

Zaoszczędzono: 11924,64 + 19356,69 = 31281,6 zł

Koszt modernizacji: 750:100 = 7,5

7,5* 6800 = 51000

Czas zwrotu kosztów modernizacji: 51000: 31281,6 = 1,63 lat

1. Pewna gmina planuje budowę systemu kanalizacji sanitarnej. W ramach tego systemu zakłada się budowę 83,3 km sieci kanalizacyjnej oraz oczyszczalni o przepustowości 1000 m³/dobę. System ma objąć 8317 mieszkańców gminy i jest planowany na 10 000 RLM. Szczegółowe zamierzenia oraz dane o poszczególnych sołectwach przewidzianych do skanalizowania przedstawia tabela:

Przelicz gęstość zaludnienia oraz wskaźnik długości sieci. Ustosunkuj się do zasadności przewidywanych w poszczególnych sołectwach inwestycji, wiedząc, że sołectwa 4, 5 i 6 są zlokalizowane na terenach obszaru chronionego krajobrazu. Sołectwo 1 i 3 cechują spadki 2,5% w kierunku projektowanej oczyszczalni. Sołectwo nr 2 ze względu na sąsiedztwo lasów i korzystne uwarunkowania środowiskowe corocznie odwiedza znaczna liczba turystów. Szacuje się, że dodatkowa liczba osób z zewnątrz korzystających z noclegów wynosi średniorocznie około 190. Czy wg rozporządzenia w sprawie sposobu wyznaczania obszaru aglomeracji należy zrezygnować z budowy kanalizacji w którymś z w/w sołectw? Jeżeli tak, to dlaczego?

1 ha = 0,01 km²

Wskaźniki najlepiej podawać w całych liczbach

Sołectwo	Pow. obszarów zabudowanych i przeznaczonych pod zabudowę (ha)	Liczba mieszkańców	Gęstość zaludnienia (os./km^2)	Niezbędna do wykonania długość sieci kan. (km)	Wskaźnik długości sieci (l. osób/km sieci)
1	455	2795	614	35	79,85714286	n
2	130	742	571	12,4	59,83870968	n
3	27	235	870	1,75	134,2857143	t
4	80	474	593	4,45	106,5168539	t
5	215	1782	829	12,75	139,7647059	t
6	103	635	617	5,75	110,4347826	t
7	205	1654	807	11,2	147,6785714	t
OGÓŁEM	1215	8317	685	83,3	x

Warunek: 120 normalnie, a 90 w szczególnych wypadkach (ust 5 rozp)

Szczególne przypadki:

1. Zapoznaj się z raportem o stanie wód powierzchniowych w Małopolsce z 2010 roku opracowanym przez WIOŚ w Krakowie. Opisz stan tych wód.

Przebadano jakość rzek w 88 punktach pomiarowo-kontrolnych oraz zbiornik zaporowy (Zbiornik Dobczycki). Badania dotyczyły wód przeznaczonych do zaopatrzenia ludności, wody przeznaczonej do bytowania ryb w warunkach naturalnych, do celów rekreacji. Monitorowano obszary Natura 2000. Dodatkowo prowadzono monitoring badawczy. Prowadzono badania na stopie mikrobiologiczne, fizykochemicznej i pod względem substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Wody województwa małopolskiego należą do dwóch dorzeczy Wisły oraz Dunaju. Dla dorzeczy tych zostały zidentyfikowane istotne problemy gospodarki wodnej.

Stan wód powierzchniowych określony na podstawie badań monitoringowych z 2010 roku był następujący:

• wody około 25% monitorowanych jcw osiągają dobry i bardzo dobry stan/potencjał ekologiczny (klasy II i I), stan umiarkowany (III klasa) - 50%, stan słaby- 25% jcw,

• wody 60% badanych jcw osiągają dobry stan chemiczny, a w 40% jcw stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnych dla stanu dobrego,

• dobry stan wód określono dla 16,3% jcw objętych monitoringiem operacyjnym i badawczym, a w stanie złym występuje 83,7 % jcw,

• około 53% punktów zaliczono do kategorii A3 (co oznacza zastosowanie dla tych wód wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego), wody dobrej jakości stanowią 35%, tylko w 1 punkcie (3% ogółu) stwierdzono wody o jakości kategorii A1 (Bystra powyżej ujęcia dla Zakopanego), a wody nie odpowiadające wymaganiom określonym dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia to 9% punktów,

• w 12% punktach dotrzymane były normy jakości wody wymagane dla prawidłowego rozwoju ryb łososiowatych i karpiowatych, w pozostałych 88% punktach nie spełnione były warunki dla bytowania ryb,

• 61,7% jednolitych części wód powierzchniowych w województwie ocenionych zostało jako zeutrofizowane

Warunkiem osiągnięcia dobrego stanu wód powierzchniowych jest wdrażanie Programu wodno-środowiskowego kraju oraz realizacja inwestycji i działań ujętych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK).

Realizacja programu wraz z usunięciem lub ograniczeniem zidentyfikowanych dla dorzeczy istotnych problemów gospodarki wodnej pozwoli na osiągnięcie przez wody celów środowiskowych.

Ćwiczenie 8 - Zarządzanie środowiskowe w przedsiębiorstwie.

Stosując w zarządzaniu podejście systemowe przedsiębiorstwa i organizacje częściej odnoszą sukcesy. Literatura amerykańska (m.in. Peter Senge „Piąta dyscyplina”) wskazuje, że podmioty takie z większą łatwością pokonują różnorodne trudności i osiągają wyznaczone cele. Ta prawda dotyczy także zarządzania środowiskowego, które pozwala organizacjom na kontrolę ich negatywnego wpływu na środowisko i systematyczną minimalizację owego wpływu. Celem ćwiczenia jest zapoznanie z ideą zarządzania środowiskowego w organizacjach.

ISO 14001: najbardziej rozpowszechniony na świecie system zarządzania środowiskowego funkcjonujący od 1996 roku. Spełnienie wymagań normy ISO 14001:2004 (Environmental management systems – Requirements with guidance for use) potwierdza się certyfikatem. Podstawowym kryterium, na którym opiera się działanie tego systemu, jest identyfikacja aspektów środowiskowych. Aspekt środowiskowy to składnik działalności, produktów lub usług organizacji, który wpływa lub może wpływać na środowisko. W przedsiębiorstwie tworzy się rejestr tych aspektów i wyszczególnia znaczące aspekty jego działalności. Znaczący aspekt środowiskowy to taki, którego wpływ na środowisko jest lub może być znaczący. Na podstawie tych aspektów organizacja opracowuje swoją własną politykę środowiskową, określa cele, zadania i programy środowiskowe. Do krajów wiodących pod względem liczby certyfikatów ISO 14001 należy Japonia, Chiny, Hiszpania i Włochy. Pozycję lidera w 2007 roku zajęły Chiny (30489 certyfikatów), na kolejnych miejscach znalazły się Japonia (27955), Hiszpania (13852), Włochy (12057) i Wielka Brytania (7323). W Polsce na koniec 2006 roku wydano 1350 certyfikatów.

EMAS - system ekozarządzania i audytu EMAS (Eco-Management and Audit Scheme) promowany przez UE. Został określony rozporządzeniem Rady nr 1836/93. Weszło ono w życie 29 maja 1995 r. EMAS bazuje na rozwiązaniach wprowadzonych przez ISO 14001. EMAS jest jednak od ISO bardziej rygorystyczny. Rozporządzenie EMAS zakładało, że po 5 latach przeprowadzona zostanie analiza funkcjonowania tego systemu. W jej efekcie od roku 2001 funkcjonowanie rozpoczęła nowa regulacja - Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 marca 2001 r. dopuszczające dobrowolny udział organizacji w systemie zarządzania środowiskiem i audytu środowiskowego we Wspólnocie (nazwane nieformalnie EMAS II). Na mocy tego rozporządzenia cały rozdział 4 środowiskowej normy ISO 14001 został przejęty przez EMAS. W ten sposób wymagania dotyczące systemu zarządzania środowiskowego formułowane przez normę ISO 14001 stały się automatycznie wymaganiami EMAS. Fakt ten oznacza, że wdrożenie systemu zgodnego z normą ISO 14001 jest już częściowym wypełnieniem wymagań EMAS. Dnia 11 stycznia 2010 r. weszło w życie nowe rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1221/2009 z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekozarządzania i audytu we Wspólnocie (nazwane nieformalnie EMAS III). W Polsce w systemie EMAS zrzeszonych jest 51 organizacji. EMAS jest szczególnie rozpowszechniony we Włoszech (1064 org.), w Hiszpanii (1016 org.), w Niemczech (555 org.) oraz w Austrii (280 org.). Łącznie w systemie funkcjonuje 3371 organizacji.

Odpowiedzialność i Troska - system o charakterze branżowym i nieco mniej rygorystyczny. Realizowany przez firmy chemiczne w ponad 50 krajach na świecie. W Polsce pierwszymi spółkami, które przystąpiły do tego programu były Zakłady Chemiczne Zachem S.A. oraz Zakłady Azotowe w Tarnowie Mościcach S.A. Obecnie jego sygnatariuszami są w naszym kraju 34 firmy, w tym: 23 firmy zajmujące się produkcją lub bezpośrednio związane z produkcją substancji chemicznych oraz 8 firm zajmujących się dystrybucją i transportem chemikaliów i 3 firmy z obszaru gospodarki odpadami. W 2012 roku firmy realizujące Program „Odpowiedzialność i Troska” zrealizowały w pełni 284 zadań, z których 57% dotyczyło bezpieczeństwa procesowego, poprawy warunków pracy oraz ochrony środowiska. Wydatki na ich realizację wyniosły 244 mln zł.

Czystsza Produkcja W ramach systemu Czystszej Produkcji stowarzyszonych jest w Polsce 221 przedsiębiorstw oraz kilkadziesiąt organizacji pośredniczących i jednostek władz lokalnych. System ten został opisany w art. 30 Agendy 21 jako jedna z kluczowych strategii w dążeniu do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. Jego idea kładzie nacisk na ograniczenie zanieczyszczeń „u źródła”, czyli w momencie ich powstawania w procesie produkcyjnym, zamiast budowy kolejnych, coraz to nowocześniejszych oczyszczalni „na końcu rury”. Oczyszczanie jest rozwiązaniem ostatecznym w stosunku do tych odpadów, których powstaniu nie da się zapobiec.

Zadania do samodzielnego wykonania:

1. Zapoznaj się z rozporządzeniem EMAS. Jakie są cele systemu EMAS? Jakie są wymagania stawiane przed organizacją ubiegającą się o rejestrację w systemie EMAS?

Cele: - instrument planu działania na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz zrównoważonej po­lityki przemysłowej, wspieranie ciągłej poprawy efektów dzia­łalności środowiskowej organizacji przez ustanowienie i wdrażanie przez organizacje systemów zarządzania środowisko­wego, systematyczną, obiektywną i okresową ocenę efektywności takich systemów, dostarczanie informacji o efektach działalności środowiskowej, prowadzenie otwartego dialogu ze społeczeństwem i innymi zainteresowanymi stronami oraz ak­tywne zaangażowanie pracowników organizacji oraz odpowied­nie szkolenia.

Organizacje zamierzające zarejestrować się po raz pierwszy:

• przeprowadzają przegląd środowiskowy wszystkich aspek­tów środowiskowych organizacji zgodnie z wymogami okre­ślonymi w załączniku I oraz w załączniku II

• w świetle wyników przeglądu środowiskowego opracowują i wdrażają system zarządzania środowiskowego obejmujący wszystkie wymogi, o których mowa w załączniku II, oraz uwzględniający najlepsze praktyki zarządzania środowisko­wego dla danego sektora, o ile są one dostępne

• przeprowadzają audyt wewnętrzny zgodnie z  wymogami określonymi w załączniku II oraz  załączniku III

• przygotowują deklarację środowiskową zgodnie z załączni­kiem IV. W przypadku gdy dla danego sektora dostępne są sektorowe dokumenty referencyjne, ocena efektów działalności środowiskowej organizacji uwzględnia stosowny dokument

• Organizacje mogą skorzystać z  pomocy, o  której mowa w art. 32, dostępnej w państwie członkowskim, w którym orga­nizacja składa wniosek o rejestrację.

• Organizacje mające certyfikowany system zarządzania środowiskowego, nie są zobowiązane do przeprowadzania tych części, które uznano za rów­noważne z niniejszym rozporządzeniem.

• Organizacje przedstawiają dowody rzeczowe lub dokumen­ty wykazujące, że organizacja spełnia wszystkie mające zastoso­wanie wymagania prawne dotyczące środowiska. Organizacje mogą zwrócić się o informacje do właściwego orga­nu egzekwowania prawa lub organów egzekwowania prawa zgodnie z art. 32 lub do weryfikatora środowiskowego. Organizacje spoza Wspólnoty odnoszą się również do wymagań prawnych dotyczących środowiska, mających zastosowanie do podobnych organizacji w państwach członkowskich, w których zamierzają złożyć wniosek. W przypadku gdy dla danego sektora dostępne są sektorowe do­kumenty referencyjne, o których mowa w art. 46, ocenę efektów działalności środowiskowej organizacji przeprowadza się z uwzględnieniem stosownego dokumentu.

• Wstępny przegląd środowiskowy, system zarządzania środowiskowego, procedura audytu i jej wdrożenie poddawane są weryfikacji przez akredytowanego lub licencjonowanego weryfi­katora środowiskowego, a deklaracja środowiskowa zostaje przez tego weryfikatora zwalidowana.

1. Wyjaśnij określone w rozporządzeniu EMAS pojęcia: polityka środowiskowa, przegląd środowiskowy, aspekt środowiskowy, deklaracja środowiskowa, organizacja, wskaźnik efektywności środowiskowej.

„polityka środowiskowa” oznacza ogólne zamiary i kierunek działania organizacji w odniesieniu do efektów jej działalno­ści środowiskowej w kształcie wyrażonym formalnie przez najwyższe kierownictwo, w  tym zgodność ze wszystkimi mającymi zastosowanie wymaganiami prawnymi dotyczący­mi środowiska, a  także zobowiązanie do ciągłej poprawy efektów działalności środowiskowej. Stwarza ona ramy dla działania oraz wyznaczenia celów i zadań środowiskowych

„przegląd środowiskowy” oznacza wstępną kompleksową analizę aspektów środowiskowych, wpływu na środowisko i efektów działalności środowiskowej związanych z działal­nością, produktami i usługami organizacji

„aspekt środowiskowy” oznacza składnik działalności, pro­duktów lub usług organizacji, który wpływa lub może wpły­wać na środowisko

„deklaracja środowiskowa ” oznacza wyczerpującą informację udzielaną społeczeństwu i innym zainteresowanym stro­nom, dotyczącą następujących elementów funkcjonowania organizacji:

1. struktury i działalności;

b) polityk i środowiskowej i  systemu zarządzania środowiskowego;

c) aspektów środowiskowych i wpływu na środowisko;

d) programu, celów i zadań środowiskowych;

e) efektów działalności środowiskowej i zgodności z mają­cymi zastosowanie obowiązkami prawnymi dotyczący­mi środowiska, jak określono w załączniku IV

„wskaźnik efektywności środowiskowej ” oznacza szczególny wskaźnik pozwalający na określenie efektów działalności środowiskowej organizacji

„organizacja” oznacza spółkę, korporację, firmę, przedsię­biorstwo, organ lub instytucję, znajdujące się Wspólnocie lub poza nią, albo część lub kombinację powyższych, posiadają­ce osobowość prawną lub nie, publiczne lub prywatne, ma­jące swoje własne funkcje i administrację

1. Przeanalizuj Załącznik 1 do rozporządzenia EMAS. Podaj przykłady aspektów środowiskowych bezpośrednich i pośrednich. Jakie zagadnienia uwzględnia się przy ocenie znaczenia aspektów środowiskowych?

Aspekty środowiskowe bezpośrednie : Bezpośrednie aspekty środowiskowe są związane z działalnością, produktami  usługami organizacji, nad który­mi sprawuje ona bezpośrednią kontrolę zarządczą. Dotyczą między innymi: wymagań prawnych i ograniczeń zawartych w pozwoleniach; emisji do powietrza; uwalniania do wód; produkcji, recyklingu, ponownego użycia, transportu i usuwania odpadów stałych i innych, w szczególnoś­ci odpadów niebezpiecznych; korzystania z gruntów i ich zanieczyszczania; korzystania z zasobów naturalnych i surowców (w tym energii); wykorzystywania dodatków i środków pomocniczych, a także półproduktów; problemów lokalnych (hałasu, wibracji, nieprzyjemnych zapachów, pyłu, efektów wizualnych itd.); zagadnień związanych z transportem (zarówno w odniesieniu do towarów, jaki usług); zagrożeń związanych z wypadkami środowiskowymi i wpływów wynikających lub mogących wyniknąć ze skutków incydentów, wypadków i potencjalnych sytuacji nadzwyczajnych; wpływu na różnorodność biologiczną

Aspekty środowiskowe pośrednie: Pośrednie aspekty środowiskowe mogą wynikać z relacji organizacji ze stronami trzecimi, a które organizacja ubiegająca się o rejestrację w EMAS może mieć pewien wpływ. Aspekty te obejmują między innymi: kwestie związane z cyklem życia produktu (projekt, rozwój, opakowanie ,transport ,wykorzystanie oraz odzysk/usuwanie odpadów); inwestycje kapitałowe, udzielanie pożyczek oraz usługi ubezpieczeniowe; nowe rynki; wybór i strukturę usług(np.: transport lub obsługę gastronomiczną); decyzje administracyjne i planistyczne; strukturę oferty produktów; efekty działalności środowiskowej i praktyki wykonawców, podwykonawców i dostawców.

Ustanawiając kryteria oceny znaczenia swoich aspektów środowiskowych, organizacja może uwzględnić między innymi:

1. informacje o stanie środowiska w celu określenia czynności, produktów i usług organizacji, które mogą wpływać na środowisko;

b) posiadane przez organizację dane dotyczące ryzyka związanego z nakładami materiałów i energii, zrzutami, od­padami i emisjami;

c) opinie zainteresowanych stron;

d) regulowane działania organizacji w dziedzinie środowiska;

e) działalność związaną z zamówieniami publicznymi;

f) projektowanie, rozwój, wytwarzanie, dystrybucję, obsługę techniczną, użycie, ponowne użycie, recykling i usu­wanie produktów wytwarzanych przez organizację;

g) te działania organizacji, które są źródłem najbardziej znaczących kosztów i korzyści dla środowiska

1. Zapoznaj się z ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS). Jak zorganizowany jest krajowy system i kto go tworzy? Jakie są kompetencje poszczególnych organów?

Krajowy system ekozarządzania i audytu, zwany dalej „systemem”, tworzą:

• minister właściwy do spraw środowiska;

- prowadzi politykę w zakresie rozwoju systemu oraz współpracuje z organami Unii Europejskiej w tym zakresie

- określi, w drodze rozporządzenia wzór wniosku o wpis podmiotu do rejestru weryfikatorów środowiskowych

- określi, w drodze rozporządzenia zakres danych, które zawiera rejestr regionalny oraz wzór wniosku o rejestrację organizacji w rejestrze regionalnym

• Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska;

- jest obowiązany do prowadzenia rejestru krajowego organizacji zarejestrowanych w systemie

- jest obowiązany do prowadzenia rejestru weryfikatorów środowiskowych

- prowadzi, w formie elektronicznej, powszechnie dostępny zbiór danych, o których mowa w ust. 2 pkt 1-3 i zbiór danych, o których mowa w ust. 4 pkt 1-3

- informuje na piśmie regionalnego dyrektora ochrony środowiska i organizację o rejestracji systemie i o numerze, jakim została oznaczona w rejestrze krajowym

• regionalni dyrektorzy ochrony środowiska;

- dokonuje wpisu organizacji mającej siedzibę na obszarze województwa do rejestru regionalnego

- po otrzymaniu informacji o dokonaniu wpisu organizacji do rejestru krajowego umieszcza deklarację środowiskową organizacji w rejestrze regionalnym oraz podaje do publicznej wiadomości informację o umieszczeniu deklaracji środowiskowej organizacji w rejestrze regionalnym.

- niezwłocznie informuje pisemnie Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska o zawieszeniu organizacji albo wykreśleniu jej z rejestru regionalnego

• Polskie Centrum Akredytacji;

- prowadzi akredytację weryfikatorów środowiskowych

- niezwłocznie informuje Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska o cofnięciu albo zawieszeniu akredytacji

• Krajowa Rada Ekozarządzania:

- organ opiniodawczo-doradczy ministra właściwego do spraw środowiska w sprawach ekozarządzania i audytu

- inicjowanie działań służących promowaniu stosowania systemu, w szczególności w małych i średnich przedsiębiorstwach

- analizowanie funkcjonowania systemu oraz przedstawianie ocen, opinii i wniosków w tym zakresie

- opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących systemu

- przyznawanie honorowych wyróżnień organizacjom uczestniczącym w systemie.

1. Jak na tle innych krajów UE wygląda Polska pod względem liczby zarejestrowanych w tym systemie podmiotów? Dokonując porównania opracuj też wskaźnik względny, który pozwoli uwzględnić różne zaludnienie i nasilenie działalności gospodarczej w poszczególnych krajach.

Do krajów wiodących pod względem liczby certyfikatów ISO 14001 należy Japonia, Chiny, Hiszpania i Włochy. Pozycję lidera w 2007 roku zajęły Chiny (30489 certyfikatów), na kolejnych miejscach znalazły się Japonia (27955), Hiszpania (13852), Włochy (12057) i Wielka Brytania (7323). W Polsce na koniec 2006 roku wydano 1350 certyfikatów.

1. Zapoznaj się z deklaracją środowiskową EC Opole oraz ZE Dolna Odra (w załącznikach do ćwiczenia). Jakie znaczące aspekty środowiskowe zidentyfikowano w przypadku tych przedsiębiorstw?

Oddziaływania na środowisko trzech elektrowni wchodzących w skład PGE Zespół Elektrowni

Dolna Odra S.A. Zidentyfikowane aspekty bezpośrednie i pośrednie są oceniane zgodnie z kryteriami zawartymi w procedurze „Zarządzanie aspektami środowiskowymi”.

Do znaczących bezpośrednich aspektów środowiskowych każdej z elektrowni zaliczamy:

Emisje do powietrza(wytwarzanie pyłów, SO2,CO,CO2,NO2, emisja spalin niedosiarczonych), wytwarzanie odpadów(mieszanina popiołowo-żużlowa), emisje do wody(wody po chłodnicze).

Do znaczących pośrednich aspektów środowiskowych zaliczamy między innymi:

gruz budowlany, wełnę mineralną i odpady izolacji termicznej, zużyte ścierniwo i opakowania po rozcieńczalnikach i farbach, złom stalowy, zaolejone czyściwo i ubrania robocze, freon i azbest.

Zarówno w EC Opole jak i w ZE Dolna Odra aspekty bezpośrednie jak i pośrednie są bardzo podobne, głównie dlatego ze oba przedsiębiorstwa są Elektrowniami. Obie firmy skupiają się głównie na wyżej wymienionych aspektach i starają się je niwelować.

1. Jakie korzyści ekonomiczne może przynieść wdrożenie systemu EMAS w organizacjach?

Rejestracja w systemie daje możliwość znalezienia się w elitarnej grupie instytucji i przedsiębiorstw postrzeganych, jako organizacje działające na rzecz ochrony środowiska.

 korzyści ekonomiczne: zmniejszenie opłat za korzystanie ze środowiska, znacznie lepszy odbiór organizacji przez społeczność lokalną,  niższe opłaty środowiskowe, minimalizacji ryzyka kar za nieprzestrzeganie prawodawstwa środowiskowego,  ulgi w sprawozdawczości czy kontrolach, dofinansowanie wdrażania oraz dłuższy okres ważności pozwoleń środowiskowych.

Ćwiczenie 9: Ochrona środowiska a zużycie energii w sektorze komunalno-bytowym

Ze statystyk międzynarodowych wynika, że potrzeba nieustannej konsumpcji energii urasta do „największego nałogu współczesnej cywilizacji”. Dobitnie świadczy o tym wykres zamieszczony poniżej:
w roku 2011 świat wyprodukował i skonsumował ponad 22 tys. TWh energii elektrycznej, a światowa konsumpcja energii rośnie w tempie 633 TWh/rok (źródło: BP Statistical Review of World Energy). Światowemu wzrostowi zapotrzebowania na energię towarzyszy bardzo dynamiczny wzrost zużycia surowców energetycznych - w latach 1950-1970 wzrosło ono niemal 3-krotnie.

W Polsce zużycie energii również podlega tendencji wzrostowej, choć wzrost ten nie był aż tak gwałtowny. W naszym kraju występuje jednak inny problem: paliwa stałe (a szczególnie węgiel kamienny) stanowią u nas główny nośnik konsumowanej energii pierwotnej (udział około 65%). Ma to ścisły związek ze stanem środowiska, bowiem spalaniu paliw stałych towarzyszy wysoka emisyjność szkodliwych substancji tj.: dwutlenek siarki, tlenek azotu czy tlenek węgla. W 2010 roku w Polsce w wyniku energetycznego spalania paliw (głównie węgla) do atmosfery wyemitowano około 510 tys. t SO₂ oraz 287 tys. t NO_x. Źródłem dodatkowych 457 tys. t. SO₂ oraz 197 tys. t NO_x było spalanie paliw w przemyśle
i poza nim. Z kolei w odniesieniu do tlenku węgla przeważającym źródłem emisji było spalanie poza przemysłem (niemal 2 mln t CO). Spalanie paliw stałych rodzi zatem wiele problemów: większe są koszty inwestycyjne kotłowni i wyższe koszty ich eksploatacji zgodnie z wymogami ochrony środowiska i limitami emisyjnymi. Dlaczego więc nasza gospodarka jest w tak dużych stopniu uzależniona od węgla? Węgiel kamienny jest naszym głównym zasobem zapewniającym bezpieczeństwo energetyczne. Jego złoża
w Polsce są szacowane na 46 mld ton, co stanowi około 5% znanych zasobów światowych.

Polska gospodarka jest energochłonna, ponieważ węgiel jest wciąż przetwarzany ze znacznie mniejszą sprawnością na różne formy energii niż inne paliwa. Wyższy udział węgla wśród innych nośników energii miały na świecie tylko Chiny i RPA. Niekorzystna struktura zużycia surowców energetycznych w naszym kraju sprawia, że cierpi nie tylko nasze środowisko lecz i finanse. Używamy bowiem znacznie więcej paliwa umownego na jednostkę PKB niż kraje bazujące na gazie ziemnym i ropie naftowej. Z podobnych przyczyn w naszym kraju zużywa się także ponad 2 razy więcej energii na jednostkę powierzchni mieszkaniowej niż w krajach Europy Zachodniej o zbliżonym klimacie. Przyczyny niskiej efektywności energetycznej naszego kraju stanowią:

• Bariery ekonomiczne (brak kapitału, kosztowność przedsięwzięć energooszczędnych, brak polityki podatkowej zachęcającej do podnoszenia efektywności energetycznej).

• Bariery informacyjne (brak wiedzy o normach zużycia energii, brak informacji o korzyściach płynących z inwestycji energooszczędnych i o możliwościach finansowania takich inwestycji).

• Bariery techniczne (niezgodność przestarzałych technologii i urządzeń z aktualnymi przepisami).

Zużycie energii w sektorze komunalno-bytowym (ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody) jest
w Polsce porównywalne ze zużyciem energii w przemyśle. Wynosi ok. 42% globalnego zużycia energii, w tym w mieszkalnictwie 35%. Zużycie energii w sektorze mieszkaniowym ma bardzo znaczący wpływ na bilans energetyczny naszego kraju. Postępującemu od 1990 roku wzrostowi gospodarczemu towarzyszy wprawdzie ogólny spadek zużycia energii przypadającej na jednostkę PKB, ale z porównania malejącej energochłonności w Polsce do malejącej energochłonności w UE wynika, że spadek ten zachodzi zbyt wolno. Udział kosztów energii w budżetach domowych w Polsce jest ponad dwukrotnie większy niż średnio w krajach UE. Wynika to z niższej zamożności polskiego społeczeństwa oraz wyższej energochłonności naszego kraju w porównaniu ze starszymi krajami UE. Stąd tak ważne są w naszym kraju inwestycje proekologiczne (w tym inwestycje mające na celu zmniejszanie energochłonności sektora komunalno-bytowego).

Inwestycje proekologiczne podobnie jak każde inwestycje powinny zawsze podlegać ocenie ekonomicznej. W ocenie ekonomicznej inwestycji proekologicznych wykorzystuje się zwykle analizę przepływów finansowych oraz obliczenie podstawowych wskaźników, którymi są: prosty czas zwrotu nakładów (SPBT), wartość bieżąca inwestycji netto (NPV), wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) oraz roczny koszt zaoszczędzonej energii (CS).

Prosty czas zwrotu nakładów obliczamy ze wzoru: SPBT = N/Z

Gdzie: N – wielkość nakładów inwestycyjnych w zł, zaś Z – roczny efekt ekonomiczny (suma miesięcznych zysków z tytułu oszczędności energii w zł). Oczywiście najlepiej byłoby aby czas zwrotu nakładów był możliwie najkrótszy, tzn. roczne oszczędności stanowiły stosunkowo wysoką część poniesionego nakładu inwestycyjnego. Obliczenie tego wskaźnika pozwala jednak na bardzo przybliżoną ocenę przedsięwzięcia (wielkość oszczędności bywa zmienna w poszczególnych latach, a złotówka wydatkowana dziś ma dla inwestora inną wartość niż złotówka otrzymana po upływie n lat)

Wartość bieżąca inwestycji netto jest obliczana następująco: NPV = Σ [D/(1+r)^t] – I

Gdzie: D – roczne zyski z tytułu zaoszczędzonej energii, N – dzisiejsze koszty przedsięwzięcia,
r – stopa dyskontowa, t – kolejne lata eksploatacji inwestycji. Sumowanie następuje w kolejnych latach okresu użytkowania inwestycji. Wartość bieżąca inwestycji netto jako różnica pomiędzy zdyskontowanymi przepływami pieniężnymi a nakładami początkowymi informuje nas o ekonomicznej efektywności energooszczędnej inwestycji. Wskaźnik NPV daje jednoznaczne przesłanki w zakresie decyzji inwestycyjnych. Zgodnie z tymi przesłankami inwestycja z punktu widzenia ekonomicznego powinna zostać zaakceptowana, jeżeli NPV ≥ 0 oraz odrzucona, gdy NPV < 0.

Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) określa taką wartość stopy dyskontowej, dla której wartość bieżąca inwestycji netto (NPV) będzie równa zero. Należy pamiętać, że istnieje odwrotna, nieliniowa zależność pomiędzy wysokością stopy dyskonta, a wartością wskaźnika NPV: wraz ze wzrostem stopy dyskonta wartość wskaźnika NPV danej inwestycji spada, co ma wpływ na ocenę rentowności inwestycji
i ewentualną decyzję, co do jej realizacji. Zatem: Dla danej inwestycji zachodzą następujące zależności:

Jeżeli r > IRR, to NPV<0

Jeżeli r = IRR, to NPV=0

Jeżeli r < IRR, to NPV>0

Zadanie 1. Gospodarstwo domowe składające się z trzech osób zamieszkuje lokal mieszkalny o pow. 64,8 m². Lokal ten ogrzewany jest dwufunkcyjnym kotłem gazowym TERMET. Urządzenie to cechuje stosunkowo wysoka sprawność cieplna wynosząca 89%. Ze względu na rozkład pomieszczeń oraz rozmieszczenie w nich grzejników, w sezonie grzewczym dwa pomieszczenia dogrzewane są regularnie naściennymi grzejnikami elektrycznymi typu KONWEKTOR o mocach:

1800 W – w sypialni (praca tygodniowa szacowana na około 3 h)

600 W – w łazience (praca tygodniowa szacowana na około 4 h)

W opisywanym lokalu nie ogrzewa się pomieszczenia gospodarczego o powierzchni 2,6 m².

Poniższa tabela przedstawia zużycie gazu w poszczególnych okresach rozliczeniowych:

Okres rozliczeniowy (przed)	Zużycie gazu	Okres rozliczeniowy (po)	Zużycie gazu
od	do	ilość (m^3)	od
2005-01-26	2005-03-25	258	2006-01-27
2005-03-25	2005-05-25	121	2006-03-29
2005-05-25	2005-06-30	37	2006-03-31
2005-06-30	2005-07-19	19	2006-05-31
2005-07-19	2005-09-26	79	2006-07-18
2005-09-26	2005-09-30	8	2006-09-28
2005-09-30	2005-11-29	124	2006-10-22
2005-11-29	2005-12-31	139	2006-11-22
2005-12-31	2006-01-27	118	2006-12-31

Na początku lutego 2006 r. instalację grzewczą wyposażono w elektroniczny regulator programowalny firmy Honeywell, który umożliwia efektywniejsze wykorzystanie kotła gazowego poprzez zmienne sterowanie temperaturą ogrzewanych pomieszczeń o różnych porach dnia i tygodnia. Ponadto w całym mieszkaniu zainstalowano ekrany zagrzejnikowe. Po dokonaniu tych inwestycji oczekiwano wymiernego ograniczenia kosztów ogrzewania. Dzięki ekranom energię wykorzystywano efektywniej a zaprogramowany regulator obniżał temperaturę lokalu w ciągu doby w czasie nieobecności jego mieszkańców oraz
w godzinach nocnych, gdy nie była wymagana temperatura pełnego komfortu. Wykorzystując poniższą tabelę proszę oszacować grzewczą energochłonność tego lokalu - przed inwestycją i po inwestycji, biorąc pod uwagę średnie roczne zużycie gazu (m³) przez piec oraz roczne zużycie energii elektrycznej (kWh) przez grzejniki naścienne. Jaki w ujęciu rocznym wymiar finansowy (ile złotych wg aktualnych cen gazu ziemnego) oraz środowiskowy (ile m³ gazu) miała ta stosunkowo niewielka inwestycja (cena regulatora=420 zł, koszty montażu=140 zł, cena ekranów 117 zł, koszty montażu 50 zł)? Oblicz prosty czas zwrotu nakładów (SPBT) dla tej inwestycji.

Przyjmij następujące składniki ceny gazu ziemnego: gaz – 0,9350 zł/m³ netto, abonament – 6,4000 zł/m-c netto, opłata sieciowa stała – 9,8500 zł/m-c netto, opłata sieciowa zmienna – 0,4065 zł/m3 netto. Stawka podatku VAT=23%.

Obliczeń należy dokonać wypełniając dwukrotnie poniższą tabelę

(raz wpisujemy zużycie nośników energii przed inwestycją, drugi raz zużycie po inwestycji).

Przed inwestycją

1.	Roczne zużycie energii	Przelicznik		Zużycie energii
A	gaz ziemny (m^3/rok)	903	x 9,5	=
B	olej opałowy (l/rok)	………………………….	x 11,6	=
C	węgiel kamienny (kg/rok)	………………………….	x 6,0	=
D	drewno (kg/rok)	………………………….	x 4,5	=
E	energia elektryczna (kWh/rok)	124,8	x 1,0	=
2.	Łączne zużycie energii	Energia zużyta na podgrzanie wody (przyjąć orientacyjnie około 1000 kWh/osobę)		Zużycie energii na ogrzewanie
	8703,3  kWh  -	3000	kWh	=
3.	Zużycie energii na ogrzewanie	Ogrzewana powierzchnia (m^2)		Zużycie energii na 1 m^2
	kWh  : 5703,3	62,2	=	92

Koszty zużycia gazu-1,15zł/m3 x 903 + 7,87x12 + 12,12x12 +0,5x903 = 1729,84

Po inwestycji

1.	Roczne zużycie energii	Przelicznik		Zużycie energii
A	gaz ziemny (m^3/rok)	817	x 9,5	=
B	olej opałowy (l/rok)	………………………….	x 11,6	=
C	węgiel kamienny (kg/rok)	………………………….	x 6,0	=
D	drewno (kg/rok)	………………………….	x 4,5	=
E	energia elektryczna (kWh/rok)	124,8.	x 1,0	=
2.	Łączne zużycie energii	Energia zużyta na podgrzanie wody (przyjąć orientacyjnie około 1000 kWh/osobę)		Zużycie energii na ogrzewanie
	7886,3  kWh  -	3000	kWh	=
3.	Zużycie energii na ogrzewanie	Ogrzewana powierzchnia (m^2)		Zużycie energii na 1 m^2
	kWh  : 4886,3	62,2	=	79

Koszt zużycia gazu = 1,15 x817 + 7,87x12 + 12,12x12 + 0,5x 817 = 1587,93

Różnica 142zł – tyle zyskaliśmy po roku!
N= 420 +140 + 117+50 = 720zł

Z= 142zł

Zadanie 2. Inwestycja energooszczędna, jaką przeprowadzono w budynku gimnazjum na początku 2002 roku kosztowała gminę 38 tys. zł. Dotychczas wygenerowała ona w kolejnych latach następujące zyski
z tytułu oszczędności energii:

2002 – 6700 zł 2003 – 6600 zł 2004 – 6500 zł	2005 – 6000 zł 2006 – 5300 zł 2007 – 5000 zł	2008 – 4600 zł 2009 – 4500 zł 2010 – 4400 zł	2011 – 4000 zł 2012 – 3800 zł

Stopa dyskontowa wynosiła 9%. Oszacuj: prosty czas zwrotu nakładów w odniesieniu do średniej rocznej oszczędności, wartość bieżącą inwestycji netto i wewnętrzną stopę zwrotu. Czy biorąc pod uwagę oszczędności jakie do tej pory przyniosła ta inwestycja, była ona twoim zdaniem ekonomicznie uzasadniona?

Prosty czas zwrotu nakładów obliczamy ze wzoru: SPBT = N/Z 38000/5218,18=7,28

Wartość bieżąca inwestycji netto jest obliczana następująco: NPV = Σ [D/(1+r)^t] – I = [5218/(1+0,09)do potęgi

(1+r)^t Dla kolejnych lat mamy kolejne potęgi,czyli np. rok 2002 potęga 1, 2003 potęga 2, 2004 -3 , 2004 – 4 itd. Najlepiej liczyć w Excelu

Z(1-r) do potęgi t - koszty z danego roku podzielić przez to wyliczone z nawiasu. Suma 37360 – 38000 = -639

Ćwiczenie 10: Kary i opłaty w ochronie środowiska

Art. 272 ustawy POŚ definiuje kary i opłaty jako środki finansowo-prawne ochrony środowiska. Są one ważnymi instrumentami ekonomicznymi uzupełniającymi różnorodne instrumenty administracyjne, do których w ochronie środowiska należą m.in. pozwolenia, nakazy i zakazy, decyzje oraz koncesje.

Opłaty za korzystanie ze środowiska wg ustawy ogólnej POŚ

W świetle POŚ opłaty ustalane są we własnym zakresie przez podmiot korzystający ze środowiska i wnoszone na konto właściwego urzędu marszałkowskiego. Są ponoszone za:

• wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza

• wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi

• pobór wód

• składowanie odpadów

Za wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, za pobór wód oraz za składowanie odpadów podmiot korzystający ze środowiska wnosi opłatę do końca miesiąca następującego po upływie każdego półrocza. Opłatę za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza podmiot korzystający ze środowiska wnosi do końca miesiąca następującego po upływie pierwszego półrocza i w terminie do końca lutego roku następnego za drugie półrocze. Jeśli podmiot nie uiści opłaty lub uiści ją w wysokości nasuwającej zastrzeżenia, wówczas marszałek woj. wymierza opłatę w drodze decyzji na podstawie ustaleń własnych lub wyników kontroli WIOŚ. Zgodnie z art. 289 POŚ, opłat nie wnosi się w sytuacji, gdy ich półroczna wysokość nie przekracza 400 zł.

Opłata podwyższona wg ustawy ogólnej POŚ

Art. 276 POŚ mówi, że podmiot korzystający ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia lub innej decyzji ponosi opłatę podwyższoną. Opłaty podwyższone są sankcją finansową związaną z niedopełnieniem obowiązku uzyskania pozwolenia emisyjnego. Przykładowo: w przypadku braku wymaganego pozwolenia na wprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów, bądź braku wymaganego pozwolenia na pobór wód lub wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, opłata podwyższona dotyczy całej ilości wyemitowanych substancji, wprowadzonych ścieków czy pobieranej wody i wynosi 500% stawki opłaty podstawowej. Nielegalne składowanie lub magazynowanie odpadów jest obciążone opłatą podwyższoną liczoną za każdą dobę składowania w wysokości 0,05–0,15 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku.

Administracyjna kara pieniężna wg ustawy ogólnej POŚ

Jest środkiem prawno-finansowym o charakterze represyjnym. Znajduje zastosowanie, gdy dochodzi do przekroczenia lub naruszenia warunków korzystania ze środowiska ustalonych decyzją w zakresie określonym art. 273.1, a także w zakresie magazynowania odpadów i emitowania hałasu do środowiska. Wówczas oprócz opłaty podmiot ponosi także karę. O ile opłatę za korzystanie ze środowiska podmiot sam nalicza i uiszcza, o tyle administracyjną karę pieniężną ustala w drodze decyzji wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Jest ona uiszczana na rachunek WIOŚ, który wydał decyzję nakładającą karę. Procedura jest następująca: po stwierdzeniu naruszenia lub przekroczenia warunków pozwolenia WIOŚ wydaje decyzję ustalającą tzw. karę biegnącą (określającą godzinową albo dobową stawkę kary w okresie, w którym trwa naruszenie lub przekroczenie). Kara ta jest naliczana do czasu stwierdzenia zmiany wielkości przekroczenia lub naruszenia. Następnie WIOŚ wydaje decyzję o wymierzeniu administracyjnej kary pieniężnej. W przypadkach wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza oraz poboru wód, kara stanowi 10-krotną wielkość jednostkowej stawki opłat. W przypadku naruszeń w składowaniu odpadów wymierza się karę w wysokości 0,1 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę składowania.

Wysokość opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych

Zgodnie z art. 274 POŚ, jest ona zróżnicowana i uzależniona od:

• Ilości i rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych bezpośrednio do środowiska

• Ilości i jakości pobranej wody oraz jej rodzaju (powierzchniowa, podziemna) i przeznaczenia

W przypadku ścieków, opłaty za ich wprowadzanie są różnicowane rodzajem i ilością substancji w nich zawartych (BZT₅, CHZT, ZO, SJCHiS), rodzajem ścieków, zaś w przypadku wód chłodniczych – ich temperaturą. Opłaty za składowanie odpadów są zaś uzależnione od ich ilości i rodzaju, a w przypadku opłat podwyższonych istotny jest także czas składowania.

Kto płaci opłaty i kary w ochronie środowiska?

W myśl zasady „zanieczyszczający płaci”, do ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar pieniężnych są zobowiązane podmioty korzystające ze środowiska. W świetle definicji ustawowej nie są to tylko przedsiębiorcy, ale też i osoby fizyczne, o ile korzystanie przez nie ze środowiska wymaga stosownych pozwoleń (Art. 284 POŚ). Postępowanie w przedmiocie opłat i kar jest wszczynane z urzędu lub na wniosek podmiotu korzystającego ze środowiska, którego dotyczy opłata lub kara. Wpływy z tytułu opłat i kar stanowią przychody odpowiednich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej

Stawki opłat i kar – gdzie je znaleźć?

Górne jednostkowe stawki opłat za korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar pieniężnych na rok 2001 określono w ustawie POŚ w art. 290 oraz 310. Rada Ministrów wydała stosowne rozporządzenie uszczegółowiając te stawki. Celem zapewnienia ich aktualności, ustawa zobowiązała ministra środowiska do corocznego ogłaszania w Monitorze Polskim wysokości stawek opłat i kar obowiązujących w kolejnych latach.

Kary i opłaty w przepisach szczegółowych

Opłaty i kary w ochronie środowiska oprócz POŚ regulują także przepisy szczegółowe:

• Ustawa o ochronie przyrody – w zakresie opłat i kar za usunięcie drzew lub krzewów. W myśl tej ustawy usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez organ wykonawczy gminy. Za działanie zgodne z zezwoleniem pobiera się opłaty uzależnione od obwodu pnia, rodzaju i gatunku drzewa oraz od powierzchni zadrzewienia. Zostały one uszczegółowione w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 2004 r. w sprawie stawek opłat dla poszczególnych rodz. i gat. drzew. Podobnie jak w przypadku ustawy POŚ, i tutaj zobowiązano Ministra Środowiska do określenia corocznych stawek opłat w Monitorze Polskim. W sytuacjach, gdy dochodzi do zniszczenia drzew i krzewów lub ich usunięcia bez wymaganego zezwolenia, organ wykonawczy gminy wymierza kary. Stanowią one krotność opłat (usunięcie lub zniszczenie drzew) lub są wyrażane kwotowo od zniszczonej powierzchni (tereny zieleni).

• Ustawa prawo geologiczne i górnicze – w zakresie opłat eksploatacyjnych za wydobytą kopalinę oraz opłat za podziemne magazynowanie substancji i podziemne składowanie odpadów. Stawki opłaty mają charakter kwotowy lub stanowią krotności (gdy działalność jest prowadzona bez koncesji lub z jej naruszeniem). O zróżnicowaniu opłaty eksploatacyjnej przesądza: rodzaj kopaliny, charakter prowadzonej działalności i eksploatacji złoża. Opłata eksploatacyjna stanowi w 60% dochód gminy oraz w 40% dochód NFOŚiGW. Rozwiązania w zakresie stawek opłat eksploatacyjnych są podobne jak w POŚ – ustawa określa granice stawek, rozporządzenie RM je uszczegółowia. Na dany rok minister środowiska określa górne i dolne granice stawek w Monitorze Polskim. Opłatę eksploatacyjną przedsiębiorca określa we własnym zakresie (jako iloczyn odpowiedniej stawki i ilości wydobytej kopaliny). W odstępach kwartalnych wnosi się ją na rachunek gminy, na terenie której prowadzone jest wydobycie. Ponadto istnieją opłaty dodatkowe (za działalność wykonywaną z rażącym naruszeniem warunków określonych w koncesji lub zatwierdzonym projekcie robót geologicznych) i opłaty podwyższone (za działalność wykonywaną bez wymaganej koncesji albo bez zatwierdzonego projektu robót geologicznych).

• Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych – w zakresie należności i opłat za wyłączanie gruntów z produkcji. Należność wiąże się z trwałym wyłączeniem gruntów z produkcji, na które wydaje zezwolenie właściwy miejscowo starosta, dyrektor RDLP lub dyrektor Parku Narodowego. Należność jest uzależniona od rodzaju i klasy użytku (w przypadku gruntów rolnych) i typu siedliskowego lasu (w przypadku gruntów leśnych). Należność jest pomniejszana o wartość gruntu ustaloną wg cen rynkowych w dniu faktycznego wyłączenia z produkcji. Ponadto ustawa przewiduje także opłaty roczne (równowartość 10% należności, płatna przez 10 lat w razie trwałego wyłączenia lub przez okres wyłączenia nietrwałego lecz nie dłużej niż 20 lat), a w przypadku gruntów leśnych - odszkodowania za przedwczesny wyrąb drzewostanu. Zasady ich ustalania określa minister środowiska w stosownym rozporządzeniu.

• Ustawa prawo wodne – w zakresie należności za korzystanie ze śródlądowych dróg i urządzeń wodnych oraz opłat z tytułu oddania w użytkowanie obwodów rybackich i gruntów pokrytych wodami stanowiącymi własność S.P. w przypadku niektórych przedsięwzięć (np. transportowych, energetycznych, wydobywczych)

• Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami – opłata produktowa i depozytowa. Opłatę produktową uiszczają podmioty importujące bądź wytwarzające produkty określone w załączniku do cytowanej ustawy. Opłatę produktową wnosi się na koniec roku kalendarzowego na konto właściwego miejscowo urzędu marszałkowskiego. Jest obliczana jako kombinacja stawki i różnicy pomiędzy wymaganym a faktycznym poziomem odzysku odpadów i ich recyklingu. Opłata depozytowa jest opłatą o bardzo wąskim zakresie podmiotowym i przedmiotowym – wnosi ją nabywca akumulatora kwasowo-ołowiowego w wysokości 30 zł, o ile nie przekaże on sprzedawcy akumulatora zużytego. Kupujący ma prawo do żądania zwrotu opłaty depozytowej, gdy przekaże zużyty akumulator w terminie 30 dni.

Zadania

1. Na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych zakład produkcyjny pobiera rocznie ze studni głębinowej wody podziemnej. W celu uzyskania określonej jakościowo wody niezbędnej do produkcji zakład uzdatnia ją przy zastosowaniu: dezynfekcji, odżelaziania i odmanganiania. W trakcie inspekcji stwierdzono, że zakład nie posiada pozwolenia wodno-prawnego na pobór wody. Oblicz należność za korzystanie ze środowiska jaką podmiot ten zapłaci w 2014 roku (zał: 9, 5, 18)

2. Zakład komunalny posiadający pozwolenie wodno-prawne na pobór wody powierzchniowej i odprowadzanie ścieków socjalno-bytowych pobiera 239 tys. m³ wody o parametrach:

   • BZT₅ – 5 mg/dm³,

   • CHZT – 4 mg/dm³,

   • Zawiesina ogólna – 7 mg/dm³.

Zakład odbiera ścieki, które są oczyszczane w mechaniczno-biologicznej oczyszczalni i odprowadzane do pobliskiej rzeki w ilości 194 tys. m³ o parametrach:

• BZT5 – 12 mg/dm³,

• CHZT – 22 mg/dm³,

• Zawiesina ogólna – 29 mg/dm³,

• Fenole lotne – 0,55 mg/dm³.

Oblicz wysokość opłat za pobór wody i odprowadzenie ścieków w 2014 r (zał: 9, 5, 18).

W: 39000m3 * 0,04zł/m3= 9560,0

Ś: BZT 12-5= 7 -> 0,007*4,42=5757,42

CHZT 22-4=18 -> 0,018* 1,69= 5901,48

ZO 29-7= 22 -> 0,022* 0,52= 2219,36

FL= 4816,42 (potem odjąć bzt od fl)

1. Zgodnie z koncesją pewien zakład wydobywa rocznie 250 ton kredy jeziornej i żwiru (jako kopaliny towarzyszącej). Ustal wysokość opłaty eksploatacyjnej za 2014 rok wiedząc, że 1m³ żwiru waży około (zał: 6, 20).

Żwir 150 x 0,65 t x 0,55/2 zł= 61,87

Kreda jeziorna 250 t x 0,23 zł=57,5zł

Łącznie: 61,87+ 57, 5= 119,37zł- Ne płacimy.

Art. 134 3. Stawka opłaty eksploatacyjnej wynosi 50%

w przypadku:

1. kopaliny towarzyszącej;

za wartość poniżej 400zł nie płacimy!!!

1. Pewien przedsiębiorca działając bez wymaganej koncesji wydobył torfu. Jakie będą konsekwencje finansowe tego działania w świetle aktualnych uregulowań określonych w ustawie prawo geologiczne i górnicze? (zał: 6, 20).

Torf:

40 stawek x 1,21 zł/m3 x 220 m3= 10 648 zł Opłata podwyższona

Gdy nie ma koncesji to zwiększamy stawkę razy 40.

1. Inspekcja dokonana w 2014 roku w pewnym zakładzie ujawniła proceder poziemnego składowania 50 ton odpadów niebezpiecznych z rażącym naruszeniem warunków określonych w koncesji. Oblicz jakie będą konsekwencje tego działania? (zał: 6,20).

50 t x 69,47 zł/t = 3473,5 zł

3473,5x5=17367,5 zł

Naruszenie warunków koncesji: art. 139to stawka zwiększamy o 5.

1. Zakład przemysłowy posiada pozwolenie wodno-prawne na odprowadzanie wód opadowych. Na jego terenie znajduje się powierzchni zanieczyszczonej o trwałej nawierzchni, z której kanalizacją deszczową odprowadzane są wody opadowe. Oblicz opłatę za odprowadzenie tych wód na rok 2014 (zał: 9, 5, 18,).

0,29zł/m3 x 3570 m3=1035,3 zł
Jeśli opłata półroczna jest mniejsza niż 400zł to kara jest pomijana!!! Zgodnie z art.289 POŚ.

1. Oblicz wysokość opłaty produktowej przy założeniu, że pewne przedsiębiorstwo wprowadziło na rynek produkty w opakowaniach ze szkła gospodarczego w ilości 42,1 ton oraz w opakowaniach z tworzyw sztucznych w ilości 3,5 ton. Przedsiębiorstwo nie prowadziło ani odzysku ani recyklingu (zał:4, 7, 10,)

Dane:

Szkła gospodarcze: 42,1 t= stawka 0,26zł/kg, poziom odzysku 60%, recykling 60%
Twrzywa sztuczne 3,5 t= 3500kg stawka 2,73 zł/kg, poziom odzysku - ,recykling 22,5 %

Ust. Z dn. 11 maja 2011, Art.12 3. Opłatę produktową oblicza się jako iloczyn stawki opłaty i różnicy między wymaganym a osiągniętym poziomem odzysku (recyklingu) przeliczonej na wielkość wyrażoną w masie produktów.

Op odysk = [3500kgx 2,73 zl kg)+(42100kgx0,26)/ 45600] x 0,60x45600-0=12300,5 zł

OP_odzysk - wysokość należnej opłaty produktowej w zł;
M z indeksem liczbowym – masa wprowadzonych na rynek opakowań danego rodzaju w kg, przy czym:
M₁ - dotyczy opakowań z tworzyw sztucznych,
M₂ - dotyczy opakowań z aluminium,
M₃ - dotyczy opakowań ze stali w tym z blachy stalowej,
M₄ - dotyczy opakowań z papieru i tektury,
M₅ - dotyczy opakowań ze szkła gospodarczego, poza ampułkami,
M₆ - dotyczy opakowań z materiałów naturalnych (drewna i tekstyliów);
OP z indeksem liczbowym – stawka jednostkowa opłaty produktowej dla danego rodzaju opakowania w zł za kg, przy czym:
OP₁ - dotyczy opakowań z tworzyw sztucznych,
OP₂ - dotyczy opakowań z aluminium,
OP₃ - dotyczy opakowań ze stali w tym z blachy stalowej,
OP₄ - dotyczy opakowań z papieru i tektury,
OP₅ - dotyczy opakowań ze szkła gospodarczego, poza ampułkami,
OP₆ - dotyczy opakowań z materiałów naturalnych (drewna i tekstyliów);
P_odzysku – wymagany poziom odzysku wyrażony ułamkiem dziesiętnym;
M_c – suma mas wszystkich rodzajów opakowań wprowadzonych na terytorium kraju w kg,
M_odzyskana – suma mas wszystkich rodzajów odpadów opakowaniowych poddanych odzyskowi w kg.

Recykling szkła:

Nszkła= 42100kg x [(60%-0)/100%]x 0,26 zł/kg=6567,6 zł

Recykling tworzyw sztucznych:

Ntsz = 3500kg x [(22,5%-0)/100%)] x 2,73 zł/kg = 2149,88zł

Suma: 12300,5+ 6567,6 zł+2149,88zł= 21017,98zł

N - wysokość należnej opłaty produktowej w zł,
W - masa wprowadzonych na rynek opakowań w kg,
p - wymagany poziom odzysku lub recyklingu w %,
o - osiągnięty poziom odzysku lub recyklingu odpadów opakowaniowych w %,
s - stawka jednostkowa opłaty produktowej w zł za kg.

1. Właściciel nieruchomości samowolnie usunął w roku 2013 ze swojej posesji 46 letni buk (obwód pnia ). Czy zostanie on obciążony karą? Jeżeli tak, to ile ona wyniesie? (zał: 1, 3, 8).

Zostanie obciążony karą !

BUK:

Obwód:

Przelicznik: według Rozporządzenia MŚ (3,70) TABELKA

Stawka: 87,04zł/ cm

112cm x 87,04zł/cmx 3,70 =36069,38zł

Jeśli usuniemy drzewo bez pozwolenia mnożymy razy 3 = 108208,13zł

1. Rolnik dokonał trwałego wyłączenia z produkcji gruntów rolnych, w tym:

• gruntów ornych klasy VI

• pastwiska klasy V

• łąki klasy VI

Wartość rynkowa gruntów podobnych kształtowała się na poziomie 28,3 tys. zł. Oblicz należność oraz wysokość opłaty rocznej z tego tytułu (zał. 11).

Art.12. Osoba, która uzyskała zezwolenie na wyłączenie gruntów z produkcji, jest obowiązana uiścić należność iopłaty roczne, aw odniesieniu do gruntów leśnych – także jednorazowe odszkodowanie w razie dokonania przedwczesnego wyrębu drzewostanu. Obowiązek taki powstaje od dnia faktycznego wyłączenia gruntów z produkcji.

GO klasy VI 0,85x 87,435zł/ha=74,319zł

P klasy V-0,15x 116,580zł/ha=17,487zł

Ł klasy VI-0,20x 87,435zł/ha=17,487zł

Suma: 109293,75 zł za

-> 28300 zł

1,20ha -> 33960zł

109293,75zł – 33960zł =75333,75 w ciągu 10 lat czyli w ratach 7533zł rocznie.

1. Jaka będzie należność za wyłączenie z produkcji 60 arów gruntu leśnego bez drzewostanu, skoro z planu urządzenia lasu wynika, że jest to bór mieszany świeży? Wartość rynkowa tego terenu na dzień wyłączenia wynosi 78 tys. zł (zał. 11).

* 1150m3/ha =690m3 drewna

690m3 drewna * 188,85zł/ m3= 130 306, 50zł

130 306,50zł- 78 000,00zł= 52 306,50 zł

1. Pewien przedsiębiorca w 2014 roku przewiózł rzeką Nogat 400 ton towarów na odległość . Jaką zapłaci opłatę za korzystanie ze śródlądowych dróg wodnych? (zał. 19).

NOGAT 400t 80km 0,67gr-> 0,0067zł

400t* 80km* 0,0067zł= 214,40zł nie zapłacimy

Ćwiczenie 11: Gospodarowanie środowiskiem. Rozwój zrównoważony.

Zgodnie z definicją ustawową (POŚ) rozwój zrównoważony to taki rozwój społeczno-gospodarczy,
w którym następuje proces integrowania działań: politycznych, gospodarczych i społecznych,
z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych,
w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.

Na arenie międzynarodowej pojęcie to po raz pierwszy pojawia się na Konf. Sztokholmskiej w 1972 roku. W roku 1980 wydano dokument Światowej Strategii Ochrony Przyrody. Dokument ten zawierał pojęcie rozwoju zrównoważonego we współczesnym jego rozumieniu:

• zrezygnowano z wyolbrzymiania znaczenia aspektów ekologicznych,

• położono nacisk na rozwój trwały harmonizujący potrzeby i człowieka i środowiska, którego człowiek jest integralną częścią.

W 1992 roiku odbył się Szczyt Ziemi w Rio, podczas którego określono 27 zasad zrównoważonego rozwoju. Zostały one wyrażone w dokumencie o nazwie Karta Ziemi. Jego uzupełnienie stanowiła Agenda 21 – wytyczne opracowywania i wdrażania programów zrównoważonego rozwoju w życie lokalne.

Pojęcie rozwoju zrównoważonego jest też definiowane na gruncie teorii systemów. I tak np. Barbier, podaje, że rozwój zrównoważony obejmuje jednoczesne zmaksymalizowanie celów: systemów biologicznych, systemów ekonomicznych, systemów społecznych. Wg. Constanzy o zrównoważonym rozwoju możemy mówić wówczas, gdy relacja pomiędzy tworzonymi przez człowieka dynamicznymi systemami ekonomicznymi, a dynamicznymi systemami ekologicznymi, zapewnia: stabilność i rozwój życia ludzkiego, szanse rozwoju i samorealizacji pojedynczych osób, zachowanie i rozwój kultury człowieka. Constanza twierdzi, że rozwój zrównoważony gwarantuje, iż skutki działalności ludzkiej w przyrodzie pozostają w określonych granicach, dzięki czemu nie dochodzi do niszczenia różnorodności podtrzymujących życie systemów ekologicznych. Polski ekolog i cybernetyk Lesław Michnowski zaś uważa, że rozwój taki polega na tworzeniu z istniejących już elementów takich nowych konfiguracji, które umożliwią wyższą jakość życia systemu (własną i jego otoczenia). Jest to stan, w którym cały system jest zewnętrznie konstruktywny (tzn. nie rozwija się on kosztem innego systemu) i wewnętrznie konstruktywny (elementy systemu nie rozwijają się kosztem innych elementów systemu). Stan taki nie oznacza wyeliminowania patologii z życia, lecz znaczne świadome ograniczenie ich występowania. Jest to jakościowo nowa forma dojrzałego, odpowiedzialnego życia indywidualnego i społecznego – na zasadzie rozwoju razem z otoczeniem społecznym i przyrodniczym.

W załącznikach do ćwiczenia znajduje się publikacja elektroniczna Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce. Zawiera ona fakty, przykłady, a także propozycje rozwiązań umożliwiających wdrażanie rozwoju zrównoważonego w naszym kraju. Zapoznaj się z rozdziałami pt.:

• Związki gospodarki, społeczeństwa i środowiska (str. 8-16)

Każdy produkt wytwarzany jest w gospodarce w oparciu o zasoby pozyskane ze środowiska.

środowisko ukazane jako źródło zasobów i przestrzeń, do której trafiają zanieczyszczenia wytworzone w gospodarce

Środowisko odtwarza zasoby, z których korzysta gospodarka, stąd funkcję tę nazywa się produkcją dóbr. Środowisko dostarcza jednak nie tylko zasobów bezpośrednio wykorzystywanych w produktach będących przedmiotem obrotu w gospodarce, ale również wielu innych, wykorzystywanych pośrednio (np. tlenu niezbędnego w procesach spalania).

Z drugiej strony — odpady które trafiają do środowiska, to nie tylko pozostałości po produktach,
ale również wszelkie zanieczyszczenia. Część odpadów, poddana recyklingowi, wraca do procesu produkcyjnego. Reszta trafia do środowiska, gdzie włączana jest do naturalnego cyklu obiegu materii. Środowisko pochłania i neutralizuje trafiające do niego zanieczyszczenia, pełniąc z punktu widzenia gospodarki funkcję regeneracyjną — samooczyszczającą. Jednak, choć niektóre substancje zanieczyszczające mogą zostać zneutralizowane szybko, inne zalegają w środowisku nieokreślenie długo.

Środowisko zapewnia warunki życia, na które składa się możliwość uzyskania pożywienia, powietrza dla oddychania oraz stabilność klimatu. Usług tych dostarczają nam zarówno ekosystemy w postaci naturalnej (oceany, lasy), jak i w postaci całkowicie zmienionej przez człowieka (pola uprawne).

Badając środowisko, często przekonujemy się, że naturalnie działające ekosystemy mogą zastąpić wiele usług świadczonych przez skomplikowane systemy zaprojektowane przez człowiek.
Na przykład, sikory mogą być wykorzystywane przez sadowników dla ochrony drzew i owoców przed szkodnikami, przyuliczne drzewa mogą poprawiać jakość powietrza w mieście, jednocześnie ograniczając zapotrzebowanie na klimatyzatory i ogrzewanie, a odpowiednio zaprojektowane ogrody mogą pełnić funkcję oczyszczalni ścieków.

Usługi ekosystemów w których występuje zależności społeczeństwo – gospodarka.

1. produkcję dóbr;

2. regenerację;

3. stabilizację;

4. jakość życia.

Stabilizacja wiąże się z zapewnieniem relatywnie niezmiennych i trwałych warunków funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa. Z kolei jakość życia obejmuje funkcję estetyczną oraz rekreacyjną, ale również inspirację — korzystanie z przyrody jako wzoru do naśladowania w tworzonych przez człowieka rozwiązaniach

Warunkiem zrównoważonego rozwoju jest takie kształtowanie relacji między gospodarką, społeczeństwem i środowiskiem, które nie naruszy zdolności środowiska do dostarczania jego usług w przyszłości.

Wreszcie wpływ, który wywieramy na środowisko, podobnie jak współczesna gospodarka
i społeczeństwo, ma charakter ponadnarodowy. Wzrost liczby ludzi, a także produkcji i konsumpcji, przekłada się na zwiększone zapotrzebowanie na usługi ekosystemów.

Nierynkowe metody wyceny

Metoda produktywności

Wartość określana na podstawie produkcji. Na przykład, dolnym oszacowaniem wartości poprawy jakości wody w rzece może być wartość zwiększonych połowów lub zmniejszenie kosztów oczyszczania wody, jeśli jest ona wykorzystywana do produkcji np. soków.

Metody: kosztu substytutów, kosztu odtworzenia, unikniętych szkód

Te metody opierają się na oszacowaniu kosztu odtworzenia lub zastąpienia dobra środowiskowego, jeśli miałoby ono ulec zniszczeniu. Na przykład, jeśli mokradła i tereny zalewowe wzdłuż rzek dostarczają ochrony przeciwpowodziowej, zniszczenie ich musiałoby być zastąpione przez budowę umocnień brzegów i zbiorników retencyjnych lub odtworzenia mokradeł w innym, nadającym się do tego miejscu. Alternatywnie, należałoby uwzględnić możliwość wystąpienia szkód, które mogłyby powstać w wyniku powodzi. Wartość mokradeł zapewniających ochronę przeciwpowodziową

można zatem ustalić na poziomie minimum z trzech opisanych kategorii (stworzonych przez człowieka substytutów, odtworzenia mokradeł w innym miejscu, wartości oczekiwanej potencjalnych szkód).

Metoda ceny hedonicznej

W przypadku, gdy obecność lub jakość jakiegoś dobra środowiskowego wpływa na ceny innych dóbr, można oszacować w jakim stopniu dobro środowiskowe przyczynia się do zwiększenia cen tych dóbr. Ta metoda jest najczęściej wykorzystywana w połączeniu z danymi z rynku nieruchomości.

Metoda kosztu podróży

Niektóre dobra środowiskowe, które mogą stwarzać dobre warunki do rekreacji, dostępne są za darmo, ale nie oznacza to, że pozbawione są wartości. Odwiedzenie takiego miejsca zwykle oznacza konieczność poniesienia pewnego kosztu, nawet jeśli nie jest pobierana opłata za wstęp. Aby dostać się do określonego parku, lasu, lub aby wybrać się na górską wycieczkę, trzeba najpierw w te miejsca dotrzeć. Podróż oznacza poniesienie pewnych kosztów — benzyny, biletów kolejowych, czasu spędzonego w podróży, który mógłby być wykorzystany w inny sposób. Jeśli konsument gotowy jest ponieść te koszty, aby przyjemnie

spędzić czas w określonym miejscu, oznacza to, że pobyt tam ma dla niego większą wartość niż koszt, który musi ponieść. Ta zależność pozwala na oszacowanie wartości tego miejsca (dobra) — obliczając koszt przeciętnej wizyty odwiedzających i mnożąc go przez liczbę wizyt można oszacować dolną granicę wartości np. parku narodowego.

Metoda wyceny warunkowej

Uzyskanie wiarygodnej odpowiedzi na pytanie o gotowość do zapłaty za pewne dobro środowiskowe (np. ochronę jakiegoś gatunku wielorybów) wymaga skonstruowania odpowiedniego kwestionariusza. Respondentom przedstawia się skrupulatnie przygotowany scenariusz dostarczenia określonego dobra, w tym koszt, który trzeba byłoby ponieść. Następnie prosi się ich o odpowiedź na pytanie, czy gdyby taki scenariusz miał być zrealizowany, głosowaliby za czy przeciw niemu. Przy zachowaniu odpowiednich wytycznych w konstruowaniu takich badań, odpowiedzi mogą dostarczyć wiarygodnych wyników, nawet pomimo tego, że są hipotetyczne. Analiza statystyczna tak uzyskanych odpowiedzi pozwala na oszacowanie wartości dobra nierynkowego.

Metoda wyboru warunkowego

W ślad za analizą współzależną, wykorzystywaną w marketingu, ekonomiści opracowali

metodę wyboru warunkowego. Jest to rozszerzenie metody wyceny warunkowej, w której respondentom prezentuje się hipotetyczne scenariusze, polegające na tym, że zamiast zadawać pytania o poparcie dla określonego programu, respondentom prezentuje się zestaw wariantów i prosi o wybranie tego, który jest ich zdaniem najlepszy. Warianty te opisane są za pomocą atrybutów, które określają planowane zmiany dobra środowiskowego (lub jego dostarczenia). Odpowiedzi respondentów dostarczają nie tylko informacji na temat ich preferencji w odniesieniu do całego scenariusza, lecz także tego, jak ważne są dla nich poszczególne atrybuty (cechy) dobra. Dzięki temu oszacować można nie tylko wartość całego dobra, lecz także pośrednią wartość różnych jego cech.

• Ile warta jest Puszcza Białowieska? (str. 30-34)

Zasoby drewna- 3,5- 5 mln zł
Turystyka- 11 mln zł (110 000 turystów po 100 zł każdy)
Konsumenci płacą za ochronę mimo że bezpośrednio nie korzystają z walorów danego miejsca
Ponad 40 % gat. Występujących w PL żyje w puszczy białowieskiej, występują tam rzadkie gatunki fauny i flory. Z ankiety wynika że jedno gospodarstwo domowe jest gotowe przeznaczyć od 14- 20 zł na ochronę puszczy. Szacunkowa wartość wynosi 840 mln zł

• Podejście systemowe (str. 44-60)

Kluczowe elementy podejścia systemowego:

wielość czynników, wzajemne powiązania i zamknięte łańcuchy przyczyn i skutków, tworzących tzw. sprzężenia zwrotne.

Perspektywa systemowa przede wszystkim poszerza świadomość związaną z danym wydarzeniem, umieszczając je w szerszym kontekście, co pozwala na odkrycie określonych wzorców (rysunek 2.3). Przykładowo, smog nad Moskwą w lipcu 2002 r., spowodowany pożarami torfowisk, był konsekwencją decyzji podjętych 40 lat wcześniej — osuszenia tychże torfowisk.

Za pomocą myślenia systemowego definiujemy problemy w sposób dynamiczny, jako wydarzenia występujące w czasie i przestrzeni.

Myślenie systemowe zwiększa nasze umiejętności uczenia się w ramach systemów złożonych. Pozwala nam zacząć rozumieć, że nasze decyzje tworzą zamknięte łańcuchy przyczyn i skutków — sprzężenia zwrotne. Praktyka myślenia systemowego opiera się na budowaniu modeli. Metody myślenia systemowego dostarczają łatwych do zrozumienia języków graficznych. Języki te umożliwiają nam stworzenie porozumienia pomiędzy interesariuszami o różnych profilach obejmujących politykę, naukę oraz działania lokalne. Użyteczność modelu zależy od tego, jak dobrze reprezentuje on różnorodność elementów oraz ich interakcje, dlatego zaleca się włączanie szerokich grup interesariuszy w ten proces.

Zrównoważony rozwój staje się coraz bardziej popularną koncepcją, rośnie potrzeba zapewnienia możliwości jej realizacji. Aby to osiągnąć, potrzeba prawdziwie interdyscyplinarnego oraz międzysektorowego podejścia. Wymagane są też ramy koncepcyjne, umożliwiające integrację wiedzy i danych.

• Zrównoważona produkcja (str. 124-139)

Ograniczanie transportu, oszczędzanie zasobów, recykling, eliminacja toksyczności, minimalizacja odpadów, ograniczenie opakowań, ponowne wykorzystanie, wydłużenie czasu gwarancji, zastępowanie produktów usługami, regionalna i lokalna dystrybucja, eko-projektowanie: nacisk na trwałość i łatwość naprawy, ponowne wykorzystanie, ograniczenie wpływu mody, recykling.
Termin „eko-projektowanie” (eco-design), tożsamy z „projektowaniem z myślą o środowisku” (design for environment), odnosi się do „systematycznego rozważania w ramach projektowania kwestii związanych z ochroną środowiska, zdrowiem i bezpieczeństwem na przestrzeni całych cykli życia produktów i procesów”

Interdyscyplinarność jest istotna, ponieważ eko-projektowanie, podobnie jak tradycyjne projektowanie, oprócz wpływu na środowisko uwzględniać musi również inne kryteria, w tym techniczną i ekonomiczną opłacalność oraz jakość. Problemy związane z ochroną środowiska są w tym przypadku szczególnie istotne, a podstawowe rozważania w kontekście całego cyklu życia pro-duktu dotyczą:
– wyboru materiałów i metod zarządzania ich przepływami;
– powiązania z dostawcami i innymi inte-resariuszami wstecz i w przód łańcucha dostaw (dostawcy surowców wtórnych, instytucje rządowe, grupy nacisku na rzecz standardów ochrony środowiska, sprzedawcy, klienci, potencjalni nabywcy produktów ubocznych, nadających się do ponownego wykorzystania lub poddania recyklingowi itp.);
– minimalizacji i specyfikacji emisji zanieczyszczeń i odpadów;
– zużycia energii;
– możliwości recyklingu (w czasie produkcji i po zakończeniu użytecznego życia produktu)
Eko-projektowanie wymaga więc podejmowania wyborów między różnymi pożądanymi cechami produktu, np. między wpływem na środowisko, kosztami i percepcją społeczną. Eko-projektowanie ogranicza presję na środowisko związaną z produktami, w zgodzie z zasadami: przezorności i zapobiegania zanieczyszczeniom.

• Zrównoważona konsumpcja (str. 344-356)

Jako konsumenci mamy możliwość wyboru czy chcemy coś kupić i co chcemy kupić. Dokonując zakupów możemy wpływać na środowisko, jednak proces ten nie jest łatwy. Często firmy wykorzystują hasła ekologiczne jako chwyt marketingowy, który nie ma nic wspólnego z ochroną środowiska (ewentualnie chroni środowisko w naszym kraju, wpływając negatywnie na zasoby naturalne w innym). Ograniczenie informacji na etykietach także nie pomaga w świadomych zakupach. Ceny kierują nami przy wyborze produktów. Nie myślimy wtedy czy opakowanie nada się ponownie do użytku, czy produkt jest zdrowy, ekologiczny bądź pochodzi z polskich gospodarstw i od polskich producentów.

W przypadku produktów których konsumpcji nie da się uniknąć najlepiej wybierać te, których opakowania można ponownie wykorzystać lub odzyskać z nich energię. Pomocny w tym powinien być dobrze zorganizowany przez państwo system odzysku i recyklingu odpadów, wszechobecna dostępność infrastruktury do segregacji odpadów. Jednym z elementów odzysku jest też handel wymienny na tzw. pchlich targach, giełdach, w lombardach, w Internecie.

Należy wspierać edukacje ekologiczną konsumentów. Przykład to program eko-zespoły, gdzie dzieci wraz z rodzinami na czas 7-8 miesięcy wprowadzają do swojego domu zachowania ekologiczne i zapisują wyniki eksperymentu. Media masowe także mogą wpłynąć na konsumenta ukazując pewne zachowania, przykładowo w serialach.

Teoria tyranii małych decyzji – każdy zakup na coś wpływa (środowisko, zasoby naturalne, dochody przedsiębiorstwa). Ważną cechą produktu jest możliwość jego ponownego wykorzystania lub to, że z jednego egzemplarza może skorzystać kilka osób (jeden egzemplarz gazety mogą przeczytać wszyscy domownicy - to może przełożyć się na mniejsza produkcje papieru). Niektóre produkty można zastąpić ich komputerowymi wersjami (dokumenty, książki, gazety). Tutaj pojawia się jednak problem zużycia energii elektrycznej, nadmierne drukowanie dokumentów (bo są powszechnie dostępne więc nie są tak cenne), posiadanie przez dużą liczbę konsumentów dostępu do drukarek i komputerów.