Książeczkę winny posiadać i badaniom podlegają osoby, które podejmują lub wykonują prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby. Badanie obejmuje: badanie lekarskie i badanie laboratoryjne. Badanie do celów sanitarno-epidemiologicznych przeprowadza się przed: podjęciem pracy, rozpoczęciem nauki, ponownym podjęciem pracy lub nauki po przebyciu zakażenia czynnikiem chorobotwórczym Czynniki środowiska pracy Fizyczne
hałas
drgania (wibracja)
promieniowanie (jonizujące, podczerwone, nadfioletowe, laserowe)
pole elektromagnetyczne
elektryczność statyczna
pyły przemysłowe
czynniki niebezpieczne mogące prowadzić do urazów:
poruszające się maszyny
ruchome elementy maszyn
przemieszczające się wyroby i materiały ostre oraz wystające elementy i krawędzie
Chemiczne
w zależności od możliwych skutków i rodzaju ich działania:
toksyczne
drażniące
uczulające
rakotwórcze
mutagenne
upośledzające funkcje rozrodcze
w zależności od sposobów wchłaniania:
przez drogi oddechowe
przez skórę i błony śluzowe przez przewód pokarmowy
Biologiczne
mikroorganizmy
bakterie
wirusy
grzyby
pierwotniaki
substancje wytwarzane przez mikroorganizmy
toksyny
alergeny
makroorganizmy
rośliny
zwierzęta
Psychofizyczne
obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne)
obciążenie nerwowo-psychiczne:
obciążenie umysłu
obciążenie lub niedociążenie percepcyjne
obciążenie emocjonalne
Najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia
NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE (NDS) – średnie ważone, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywności zawodowej, nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE NATĘŻENIE (NDN) fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia – ustalone jako wartość średnia, której oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy, wymiaru czasu pracy, przez okres jego aktywności zawodowej, nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE CHWILOWE (NDSCh)
– wartość średnia, która nie powinna spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń, jeżeli utrzymuje się w środowisku pracy nie dłużej niż 30 minut w czasie zmiany roboczej.
NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE PUŁAPOWE(NDSP), które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczone w żadnym momencie.
Badania i pomiary czynników środowiska pracy Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia występujących
w zakładach pracy powinny być przeprowadzane nie rzadziej niż: raz na dwa lata – jeśli stężenie (natężenie) określonego czynnika podczas
ostatniego badania wyniosło poniżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (natężenia),
raz w roku – jeśli stwierdzono stężenie (natężenie) określonego czynnika
od 0,5 do 1,0 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (natężenia),
raz na 6 miesięcy:
- jeśli stwierdzono przekroczenie najwyższego dopuszczalnego stężenia
(natężenia) danego czynnika,
- w razie występowania czynników rakotwórczych,
- w razie narażenia pracowników na działanie kilku substancji chemicznych - jeżeli suma ilorazów średnich stężeń tych substancji do wartości ich najwyższych dopuszczalnych stężeń przekracza 1.
W dwóch pierwszych przypadkach, tzn. przy przekroczeniu NDS (N) i przy występowaniu czynników rakotwórczych, pracodawca powinien w zasadzie zapewnić stałą kontrolę (monitorowanie) stężeń i natężeń czynników środowiska pracy, i tylko gdy jest to niemożliwe, powinien wykonywać badania co najmniej raz na 6 miesięcy
Pomiary pola magnetycznego stałego lub pola elektromagnetycznego
o częstotliwości 50 Hz albo 1÷ 100 kHz powinny być wykonywane:
co najmniej raz na 3 lata – jeżeli podczas ostatniego pomiaru uzyskano wynik o wartościach, dla których czas przebywania pracowników w strefie zagrożenia nie przekracza 0,5 czasu dopuszczalnego,
co najmniej raz w roku – jeżeli w wyniku ostatniego pomiaru uzyskano
wynik o wartościach, dla których czas przebywania pracowników w strefie zagrożenia przekracza 0,5 czasu dopuszczalnego,
każdorazowo – w razie zmiany warunków eksploatacji źródeł pól magnetycznych lub elektromagnetycznych, które mogą wpłynąć na rozkład stref ochronnych.
Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy, mogą być wykonywane przez laboratoria:
Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
jednostek badawczo-rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy,
Centralnego Instytutu Ochrony Pracy,
upoważnione przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, akredytowane zgodnie z przepisami o badaniach i certyfikacji.
Akty prawne ochrony pracy
Konstytucja RP (z dnia 2 kwietnia 1997 r.)
Dz.U. 1997, NR 78 poz. 483
Art. 66.
Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.
Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.
Art. 67.
Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.
Art. 68.
Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.
Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.
Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.
Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.
Art. 69.
Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.
Kodeks pracy (z dnia 26 czerwca 1974 roku)
(Dz. U. z 1996r. Nr 24 poz. 110 ze zm.)
Działy I – XV
DZIAŁ ÓSMY. Ochrona pracy kobiet oraz mężczyzn wychowujących dziecko
DZIAŁ DWUNASTY. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy
DZIAŁ TRZYNASTY. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika
Inne przepisy dotyczące ochrony pracy:
1. Rozporządzenia wykonawcze
- dotyczące technicznego bezpieczeństwa pracy
- dotyczące ochrony zdrowia
Monitory Polskie oraz inne Dzienniki Urzędowe
(resortowe)
Polskie Normy
- do obowiązkowego stosowania
- zalecane
Normy branżowe
Procedury certyfikacyjne
Zarządzenia i pisma okólne
Polecenia służbowe
Nakazy jednostek kontrolnych
PRAWNA OCHRONA PRACY
Pojęcie ochrona pracy w początkowym okresie rozwoju przemysłu (pocz. XIX w.) oznaczało ochronę podstawowych interesów siły roboczej.
Obecnie ochrona pracy jest istotnym elementem prawa pracy regulującego relację pomiędzy pracodawcą a pracownikiem.
Przedmiotem ochrony pracy jest więc pracownik, a ochrona pracy obecnie jest to:
całokształt norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i technicznych mających na celu ochronę praw pracownika oraz ochronę jego życia i zdrowia przed czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w środowisku pracy, a także stworzenie mu optymalnych warunków pracy z punktu widzenia ergonomii, fizjologii i psychologii pracy.
PRACOWNIK – osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę (art.2 k.p.).
PRACODAWCA – jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudnia pracowników (art.3 k.p.).
Jedni uważają, że: podstawowym celem ochrony pracy jest ochrona zdrowia i życia pracowników w środowisku pracy dla ochrony ich zdolności do pracy, a zatem zapewnienie im gwarancji bezpieczeństwa ekonomicznego i socjalnego.
Inni zaś twierdzą, że: podstawowym celem ochrony pracy jest ochrona zdrowia i życia pracownika, natomiast sam fakt, że pracownik jest zdrowy daje mu gwarancję zdolności do pracy.
W świetle uregulowań międzynarodowych, a w szczególności Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), zdrowie jest nie tylko brakiem choroby ale jest to stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego oraz socjalnego dlatego podstawowym celem ochrony pracy jest zapewnienie zdrowia pojmowanego zgodnie z tą definicją.
W definicji pojęcia ochrona pracy mieści się wyższe pojęcie bezpieczeństwo i higiena pracy.
Bezpieczeństwo i higiena pracy: to ogół norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i technicznych, mających na celu stworzenie pracownikowi takich warunków pracy, aby mógł on wykonywać pracę w sposób produktywny, bez narażenia go na nieuzasadnione ryzyko wypadku lub choroby zawodowej oraz nadmierne obciążenie fizyczne i psychiczne.
bezpieczeństwo pracy – to ochrona życia pracownika
higiena pracy – to ochrona zdrowia pracownika
PRAWNA OCHRONA PRACY – to ogół norm prawnych służących zapewnieniu pracownikowi w procesie pracy ochrony praw pracowniczych oraz zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.
W istocie ochrona dotyczy pracownika, a nie pracy jaką on wykonuje, a ściślej jest to ochrona jego praw pracowniczych.
W praktyce wyróżnić można dwa aspekty tego systemu:
Prawny (prawo pracy oraz jego źródła)
2. Organizacyjny (podmioty działające w systemie:
- parlament
- rząd
- resorty
inne urzędy państwowe
organy kontroli
podmioty gospodarcze
organizacje związkowe
organizacje pracodawców (z uwzględnieniem wzajemnych powiązań decyzyjnych, finansowych, opiniodawczych i informacyjnych)
Przykłady oddziaływania różnych systemów na system ochrony pracy: system ubezpieczeń społecznych:
- to np. odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
dodatkowe i w przyszłości zróżnicowane składki ubezpieczeniowe zależnie od zagrożeń zawodowych,
skrócony wiek emerytalny z tytułu pracy w szczególnie trudnych warunkach, system edukacji:
np.. uwzględnienie w w szkolnych programach nauczania problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, system podatkowy:
- np. ulgi dla pracodawców dotyczące wydatków poniesionych na cele bezpieczeństwa i higieny pracy,
ulgi podatkowe dla producentów niektórych wyrobów przeznaczonych do ochrony życia i zdrowia,
system kredytowy:
- Preferencyjne stopy oprocentowania kredytów na cele dotyczące poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, system finansowania nauki:
np. rozwiązania preferujące finansowanie grantów, programów strategicznych, zamawianych i celowych dotyczących ochrony życia i zdrowia.
system badań i certyfikacji wyrobów:
np. obowiązkowe poddawanie niektórych wyrobów certyfikacji na znak bezpieczeństwa,
system normalizacji:
np. wprowadzenie obowiązku stosowania niektórych norm,
system celny:
np. polityka celna dotycząca wyrobów sprowadzanych z zagranicy w aspekcie zagrożeń, jakie mogą stwarzać i wymaganych certyfikatów, a także wyrobów służących do ochrony i ratowania życia i zdrowia,
Nie wszystkie systemy współdziałające z systemem ochrony pracy są dostatecznie rozwinięte w kierunku wspierania działań w celu ochrony pracy. Potrzeby w tym zakresie są zawsze duże i wymagają aktualizacji wraz z rozwojem procesów pracy, postępem technicznym oraz innymi uwarunkowaniami występującymi w zakładach pracy i otaczającej go rzeczywistości. Może to być np.:
potrzeba utworzenia odrębnych funduszy ubezpieczenia od wypadków przy pracy i chorób zawodowych (obecnie wypłaty odbywają się z ogólnej puli przychodów zus)
stworzenie systemu preferencyjnych kredytów dotyczących inwestycji poprawiających warunki pracy,
wprowadzenie obowiązku wdrażania systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy, a nie jak dotychczas jedynie możliwości