STARZENIE SIĘ SKÓRY

• Starzenie się skóry jest naturalnym procesem zmniejszania aktywności biologicznej komórek organizmu, osłabienia procesów regeneracyjnych i utraty zdolności adaptacyjnych organizmu.

WEWNĄTRZPOCHODNE STARZENIE SIĘ SKÓRY

• Wewnątrzpochodne (genetyczne, chronologiczne, fizjologiczne, biologiczne) starzenie się skóry zależne jest głównie czynników endogennych, które z kolei zależne są od samego organizmu. Proces ten zachodzi we wszystkich warstwach skóry. Na fizjologiczny proces starzenia się skóry składają się:

• upośledzenie funkcji barierowej skóry

• spowolnienia odnowy komórek naskórka

• upośledzenie mikrokrążenia okolicy opuszek włosowych i gruczołów skóry, które powoduje zmiany zanikowe.

• Proporcje w grubości poszczególnych warstw zostają zaburzone. Warstwy naskórka i skóry właściwej zanikają, a tkanka podskórna staje się grubsza. Granica skórno-naskórkowa ulega wygładzeniu, a naskórek zaczyna oddzielać się od podłoża. O ponad połowę zmniejsza się liczba sopli naskórkowych i brodawek skórnych. Wyraźne nasilenie tego zjawiska można zaobserwować u kobiet po 40 roku życia. Upośledza to odżywianie i uwodnienie naskórka, a także jest przyczyną łatwej urażalności. Z powodu obniżonej produkcji filagryny, lipidów oraz obniżonej proliferacji keratynocytów, bariera naskórkowa ulega osłabieniu.

• Konsekwencją zmian ilościowych oraz jakościowych jest upośledzenie funkcji skóry jako bariery ochronnej. Zaburzona zostaje również termoregulacja, metabolizm skóry oraz proces gojenia się ran. Zmniejsza się produkcja witaminy D

• MENOPAUZALNE STARZENIE SIĘ SKÓRY

• U kobiet proces starzenia się organizmu, a w szczególności skóry, związany jest z menopauzą. Okres menopauzy występuje około 50. roku życia kobiety. Postrzegany jest jako moment, w którym dochodzi do znacznego pogorszenia stanu zdrowia i wyglądu. Menopauzę definiuje się jako zakończenie menstruacji w związku z zanikiem czynności jajników. Jednym z narządów będącym pod wpływem hormonów płciowych jest skóra. Największe znaczenie u kobiet mają estrogeny, produkowane w komórkach ziarnistych pęcherzyków jajnikowych. Mają one wpływ na procesy biologiczne, przebiegające w skórze, oraz na jej skład.

• Estrogeny wykazują dwa różne mechanizmy działania. Pierwszy działa poprzez efekt genotropowy, regulujący bezpośrednio lub pośrednio ekspresję transkrypcji genów. Drugi mechanizm polega na aktywacji cytoplazmatycznych dróg przekazywania sygnałów bezpośrednio komórkom lub czynnikom wzrostu tych komórek. Skóra twarzy wykazuje znacznie wyższy poziom ekspresji receptorów estrogenowych niż np. skóra gruczołu piersiowego. Dlatego właśnie cechy kliniczne starzenia się skóry zaznaczają się tak wyraźnie w obrębie twarzy.

• Zmniejszenie tzw. gęstości skóry jest głównym objawem klinicznym okresu menopauzy. Z powodu zmian zachodzących w skórze staje się ona mało elastyczna, cienka i wiotka. Pojawiają się na niej zmarszczki, początkowo płytkie, a w miarę upływu czasu coraz głębsze. Zauważyć można również pobruzdowania o przebiegu równoległym i różnym nasileniu. Dochodzi do zmiany owalu twarzy w wyniku zmian w tkance tłuszczowej. Pojawiają się strefy cienia i zaznaczają się zaburzenia odległości i proporcji twarzy, nasilając starczy wygląd. Skóra staje się sucha, łuszcząca się, a zmianom często towarzyszy świąd o różnym nasileniu. Skóra jest blada, naprzemiennie pojawiają się objawy hypo i hyperpigmentacji oraz teleangiektazje. W okresie menopauzy zwiększa się wrażliwość skóry twarzy na działanie różnych czynników zewnętrznych, a zwłaszcza promieniowania UV. Obserwuje się również wystąpienie lub nasilenie trądziku różowatego.

• Do szeregu zmian dochodzi na poziomie wszystkich warstw naskórka. Poprzez zmniejszenie procesów proliferacyjnych i różnicowania się keratynocytów może dojść do zaniku warstwy ziarnistej i kolczystej. Brak estrogenów w naskórku upośledza zdolność komórek Langerhansa do prezentacji antygenów oraz powoduje obniżenie wydzielania melaniny. Granica skórno-naskórkowa ulega spłaszczeniu.

• Estrogeny w skórze właściwej wpływają głównie na fibroblasty, przyspieszając produkcję kolagenu. W wyniku ich braku dochodzi do znacznego spadku produkcji kolagenu. Jego zawartość znacznie spada zwłaszcza w początkowym okresie menopauzy. W pierwszych sześciu miesiącach od ostatniej miesiączki obserwowany jest największy spadek. Proces starzenia się skóry przebiega inaczej u każdej kobiety. Jest różnie nasilony oraz zależy od jej cech indywidualnych.

• Zewnątrzpochodne starzenie się skóry

• Czynnikami zewnątrzpochodnego starzenia się skóry są: promieniowanie UV, dym tytoniowy, zanieczyszczenie środowiska, stres, gorące powietrze, wiatr oraz środki chemiczne.

• Zmiany spowodowane ekspozycją na promieniowanie UV

• Zmiany spowodowane ekspozycją na promieniowanie UV nazywane są inaczej fotostarzeniem skóry. Proces ten polega na przyspieszonym starzeniu się skóry wskutek szkodliwego działania promieniowania UV, czyli w wyniku opalania się na słońcu lub w solarium. To właśnie przewlekła ekspozycja na promieniowanie słoneczne jest najważniejszym zewnątrzpochodnym faktorem przyczyniającym się do starzenia skóry. Zmiany wynikające z fotostarzenia współistnieją ze starzeniem biologicznym. Występują głównie na twarzy, szyi, dekolcie, przedramieniu i grzbietach dłoni. Wystąpienie oznak wewnątrzpochodnego starzenia się skóry może zostać poprzedzone skutkami nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV. W okolicach narażonych na promieniowanie słoneczne, wraz z wiekiem, pojawia się szereg zmian ogniskowych, w tym rogowacenie słoneczne, brodawki łojotokowe, rogi skórne oraz nowotwory skóry.

• Promieniowanie ultrafioletowe dzieli się na:

• UVA (długość fal 320-400 nm), UVA1 (340-400 nm), UVA2 (320-340 nm)- ma działanie melanotwórcze

• UVB (290-320 nm)- powoduje oparzenia i rumień, przyspiesza starzenie się i zwyrodnienie słoneczne skóry, może wywołać nowotwory skóry

• UVC (200-290 nm)- zwykle nie dociera do powierzchni Ziemi.

• Promienie UVA, które penetrują skórę głębiej niż promieniowanie UVB, są odpowiedzialne za fotouszkodzenia w obrębie naskórka i skóry właściwej. Fale UVB oddziałują na keratynocyty naskórka, a fale UVA pochłaniane są przez keratynocyty oraz fibroblasty skóry właściwej.

• Na poziomie naskórka pojawiają się zaburzenia pigmentacji pod postacią plam soczewicowatych, które widoczne są w obrazie histologicznym jako złogi pofragmentowanych włókien elastyny. W warstwie rogowej dochodzi do hiperkeratozy. Mimo wszystko najbardziej charakterystyczną cechą fotostarzenia się skóry jest elastoza. Rozpoczyna się ona na pograniczu warstw brodawkowatej i siateczkowatej skóry właściwej. W skórze właściwej zwiększa się liczba fibroblastów, komórek tuczych oraz makrofagów.

Główne zmiany kliniczne starzenia spowodowanego UV to:

• suchość

• szorstkość

• głębokie zmarszczki

• przerost gruczołów łojowych

• zaskórniki odsłoneczne

• teleangiektazje

• zmiany barwnikowe: odbarwienia, przebarwienia, rogowacenie słoneczne, plamy soczewicowate.

• Zmiany powstałe pod wpływem przewlekłej ekspozycji na promieniowanie UV mogą stać się podstawą rozwoju zmian łagodnych oraz nowotworów skóry- raka kolczysto- i podstawnokomórkowego. Ochronę przed szkodliwym działaniem słońca może stanowić właściwe dobranie kremu z filtrem.

Najważniejsze objawy starzenia się skóry

suchość - spowodowana utratą zdolności do wiązania wody i zatrzymywania jej w naskórku
•    zmarszczki i nierówności oraz utrata jędrności spowodowane głównie zmniejszeniem produkcji i deformacją białek strukturalnych kolagenu i elastyny - skóra staje się mniej elastyczna, a przy tym mniej odporna na urazy
•    niejednolity koloryt skóry i przebarwienia  - nieregularna  produkcja pigmentu melaniny oraz odkładanie się barwników będących produktami ubocznymi –na przykład lipofuscyna – marker starzenia
•    naskórek staje się cieńszy i szorstki, następuje spowolnienie procesu odnowy komórek, keratynocyty pomnażają się w zwolnionym tempie

o    szorstka, nierówna skóra
o    ziemista, matowa cera
o    powiększone pory skóry
•    pojawienie się poszerzonych naczyń i teleangiektazji

Czynniki wpływające na procesy starzenia się skóry

•    genetyczne

•    środowiskowe
o    zewnętrzne
o    wewnętrzne

Czynniki genetyczne wpływające na procesy starzenia się skóry

• Do niedawna uważało się, że nie mamy wpływu na czynniki genetyczne, ponieważ one po prostu są niezmienne. To prawda, nie zmienia się nasza informacja genetyczna, ale środowisko ma ogromny wpływ na ekspresję genów, czyli na to jak informacja w genach przekłada się na nasze funkcjonowanie. Wiadomo, że osoba ze skłonnością na przykład do rozwoju astmy oskrzelowej może nigdy nie rozwinąć tej choroby w sprzyjającym środowisku. To jest absolutnie nowa wiedza ostatnich kilku lat. Dopiero w 2003 roku poznano pełny genom człowieka, czyli wszystkie geny jakie są zapisane w naszych komórkach.

•  Na podstawie badania genetycznego danego człowieka można powiedzieć jak należy żyć, jak się odżywiać, jaki rodzaj aktywności ruchowej uprawiać, jakich zagrożeń bezwzględnie unikać, aby zachować dobry stan przez długie lata naszego życia. Również dobry stan naszej skóry. Badanie genetyczne wykonuje się raz w życiu, ponieważ geny się nie zmieniają. Oczywiście nie bada się wszystkich ponad 30 000 genów, a tylko pewne najważniejsze układy genów zależnie od stanu naszego zdrowia i oczekiwań. Pobranie materiału do badania jest niezwykle proste, ponieważ wykonuje się je ze śliny, z kropli krwi bądź z wymazu z błony śluzowej jamy ustnej.

Czynniki środowiskowe zewnętrzne wpływające na procesy starzenia skóry

•    Promieniowanie UVB i UVA
o    Promieniowanie UVB - penetruje skórę jedynie w naskórku, powoduje rumień i opaleniznę.
o    Promieniowanie UVA - penetruje skórę głębiej, powodując trwałe zmiany w skórze właściwej. 
Czynnikiem przyspieszającym starzenie się skóry jest nie tylko opalenizna, ale również codzienna ekspozycja, nawet na niewielkie dawki promieniowania UV, np. podczas drogi do pracy, podczas jazdy samochodem (promieniowanie UVA przenika przez szyby). Dodatkowym czynnikiem jest częste korzystanie z solarium.

•    Palenie papierosów

•    Zanieczyszczenia w tym wolne rodniki

o    Spaliny samochodowe
o    Spaliny komunalne

•    Nadmiar ozonu
•    Promieniowanie jonizujące – komputery
•    Skrajne temperatury – zimno, gorąco

• Wśród czynników środowiskowych na pierwszym miejscu należy wymienić promieniowanie ultrafioletowe oraz wolne rodniki. Nadmierna ekspozycja na słońce najsilniej wpływa na procesy degeneracyjne w skórze. Dlatego jednym z podstawowych sposobów zapobiegania przedwczesnemu starzeniu skóry jest unikanie i ograniczania działania promieni ultrafioletowych.

Czynniki środowiskowe wewnętrzne

•    czynniki hormonalne
•    niedobory pokarmowe - białka, minerały, witaminy
•    niedobór aktywności fizycznej
•    alkohol
•    stres
•    niedobór snu
•    zmniejszone przyjmowanie płynów

Postacie starzenia się skóry
1.    Chronologiczne
Chronologiczne starzenie się skóry widać po tworzących się oznakach, tj. po utracie napięcia, zwiotczeniu oraz obecności zmarszczek. Oznaki te odpowiadają niektórym zmianom fizjologicznym zachodzącym w naskórku i będącym konsekwencją upływu czasu. Możliwe jest starzenie się bez głębokich zmarszczek lub zjawisko przeciwne – liczne zmarszczki mimo młodego wieku.
Z tego właśnie powodu zjawisko starzenia się skóry należy potraktować całościowo.
Gdy patrzymy na czyjąś twarz, próbując wyczytać z niej informację o wieku, nie bierzemy pod uwagę jedynie pojedynczych oznak, ale całość, jej wygląd ogólny.
Aby wyglądać młodziej, nie wystarczy więc jedynie skorygować pojedyncze zmarszczki, konieczne jest podejście do problemu z myślą o całej twarzy.

2.    Miostarzenie
Oznaki miostarzenia pojawiają się około 35. roku życia i są wynikiem marszczenia się skóry pod wpływem mimiki twarzy. Aż 54 mięśnie mimiczne twarzy mają taką siłę napinania skóry, że jest ona w stanie spowodować z biegiem czasu zmiany na naskórku.
Nieustanne ich ruchy powodują stałe kurczenie się i rozkurczanie skóry właściwej, powstają linie mimiczne. Z biegiem czasu utrwalają się one, a wraz ze stałym powtarzaniem ruchów twarzy, skóra traci właściwości rozkurczania się w sposób naturalny. Linie mimiczne, które się zarysowywały, stopniowo zaczynają się coraz bardziej utrwalać, po pewnym czasie stają się wyraźniej widoczne.

• Najbardziej narażone na zmiany są obszary: okolice oczu, czoło, obszar między brwiami oraz na wysokości nosa i ust. Powiązanie tych zmarszczek z anatomią twarzy jest bezpośrednie i stałe: napięcia mięśni przekładają się na naskórek, który napinany wzdłuż osi prostopadłej do mięśnia, tworzy linie na skórze ułożone dokładnie w takim kierunku.
  Śmianie się, marszczenie czoła, mrużenie oczu, uśmiechanie oraz inne ruchy należą do mimiki ekspresyjnej, która towarzyszy nam w codziennym życiu, charakteryzuje naszą osobowość, lecz która jednocześnie uruchamia mechanizm tworzenia się pierwszych zmarszczek.

3.    Fotostarzenie
W tym wypadku mamy do czynienia z całkiem innym zjawiskiem, związanym nie tyle z wiekiem, co ze stylem życia.  Działanie promieniowania UVA uszkadza mechanizm odnowy komórkowej i powoduje nieregularną produkcję melaniny.

Mechanizmy starzenia się naskórka

•    spowolniona jest odnowa komórkowa. odnawiające się komórki naskórka różnicują się coraz wolniej, zranienia wolniej się goją
•    zewnętrzna warstwa naskórka (warstwa rogowa zbudowana z martwych komórek - korneocytów) w porównaniu z pozostałymi jego warstwami staje się proporcjonalnie coraz grubsza przez wolniejsze oddzielanie martwych komórek; w efekcie skóra szarzeje i jest bez blasku
•    naskórek staje się coraz cieńszy, zmniejsza się produkcja lipidów i zwartość komórek
•    zmniejsza się zdolność zatrzymywania wody (cieńszy płaszcz lipidowy) i jej wiązania; w efekcie występuje suchość skóry oraz mniejsza odporność na szkodliwe czynniki zewnętrzne

Mechanizmy starzenia się  skóry właściwej

• Skóra właściwa odpowiada za najważniejsze reakcje skórne. Ma dwie warstwy: brodawkową (graniczącą z naskórkiem) i siateczkową (z nerwami, gruczołami, naczyniami i receptorami). Jej komórki - fibroblasty - są odpowiedzialne za syntezę kolagenu (gwarantuje zwartość skóry) i elastyny (odpowiedzialna za elastyczność skóry) oraz glikozaminoglikanów (podstawowej substancji strukturalnej skóry właściwej).

• •    zmniejsza się ilość melanocytów odpowiedzialnych za produkcję melaniny - barwnika nadającego cerze ładny koloryt i odpowiedzialnego za brązowienie skóry; układ melanocytów staje się nieregularny i powstają przebarwienia, tzw. plamy starcze
  •    na skutek niedoborów hormonalnych obniża się aktywność i ilość fibroblastów

• o    w efekcie włókna kolagenowe stają się cieńsze, spłaszczone, wykazują nieprawidłowy układ; zmienia się zwartość skóry
  o    włókna elastynowe są mniej liczne, a nawet występuje ich zanik w brodawkach skórnych, co w konsekwencji daje spłaszczenie warstwy brodawkowej i wygładzenie granicy śródnaskórkowej (mniej substancji odżywczych wędruje do naskórka)

• •    następuje zmniejszenie syntezy glikozaminoglikanów (podstawowej substancji strukturalnej skóry właściwej, odpowiedzialnej za wiązanie wody)
  •    naczynia włosowate są mniej liczne, a ich światło jest szersze, ścianki grubsze i mniej elastyczne
  •    zmniejsza się zdolność naczynioruchowa, co daje w efekcie gorszą regulację ciepłoty tkanek
  •    trwałe rozszerzenie naczyń – teleangiektazje
  •    zmniejszanie ilości gruczołów łojowych (szczególnie u kobiet), co powoduje stopniowe wysuszenie skóry, z wiekiem coraz bardziej odczuwalne

• W efekcie tych procesów pojawiają się zmarszczki - spowodowane zniekształceniem i zanikiem włókien elastynowych i kolagenowych warstwy brodawkowej, zmianą struktury tych włókien oraz mimiką.

Wpływ hormonów na procesy starzenia skóry

Skóra jest jednym z narządów pozostających pod wpływem hormonów płciowych. Największy wpływ na zmiany zachodzące w skórze u kobiet mają estrogeny, które produkowane są przez jajniki. Działają głównie przez receptory dla hormonów sterydowych płciowych. Liczba receptorów jest różna w zależności od obszaru skóry

• Największe nagromadzenie występuje na skórze twarzy, okolicy narządów płciowych i kończyn dolnych. Występują one na keratynocytach warstwy podstawnej naskórka, melanocytach, komórkach dendrytycznych oraz śródbłonku naczyń, fibroblastach i makrofagach. Oprócz receptorów estrogenowych w skórze występują również receptory androgenowe (dla hormonów męskich) i progesteronowe. 

• Estrogeny działają na wszystkie warstwy skóry. W naskórku wpływają stymulująco na procesy proliferacyjne i różnicowanie keratynocytów, pobudzają fibroblasty do produkcji kolagenu oraz wpływają na zabarwienie skóry. W okresie menopauzy, w wyniku utraty aktywności pęcherzykowej jajników, dochodzi do braku pobudzania receptorów estrogenowych w skórze, co doprowadza do wystąpienia niekorzystnych objawów związanych z menopauzą. 

• W obrębie naskórka stwierdza się atrofię, dochodzi do wygładzenia granicy skórno-naskórkowej, a w skórze właściwej w wyniku obniżenia aktywności i syntezy fibroblastów, zmniejsza się ogólna ilość włókien kolagenowych i elastycznych. Klinicznie skóra jest cienka, mało elastyczna, pojawiają się pobruzdowania o przebiegu równoległym, zmarszczki o różnej głębokości oraz suchość skóry, a niekiedy objawy androgenizacji skóry.

• Starzenie menopauzalne nakłada się na starzenie chronologiczne i fotostarzenie. Stosując różne substancje czynne hamujące proces menopauzalnego starzenia się skóry można zmniejszyć objawy kliniczne, jak również opóźnić ten proces.

Wpływ nikotyny na skórę

Liczby:
•    w Polsce papierosy pali aż 22% kobiet
•    najczęściej palą te pomiędzy 30 a 49 rokiem życia 
•    pali też coraz więcej młodych dziewcząt; przyznaje się do tego aż 70% piętnastolatek. 
•    40% regularnie palących kobiet pierwszego papierosa zapala już w ciągu 30 minut po przebudzeniu
•    palące Polki wypalają średnio 14 papierosów dziennie
•    palaczki palą długo - średnio około 19 lat

• Przeciętna palaczka wygląda na 5-10 lat więcej, niż ma, głównie z powodu zmarszczek spowodowanych paleniem. Palenie tytoniu wysusza skórę i ułatwia działanie wolnych rodników. Osoby palące są więc bardziej podatne na zmarszczki, ponieważ nikotyna niszczy włókna elastyczne, które utrzymują sprężystość skóry. Cera palaczek z czasem traci też zdrowy wygląd, staje się szorstka, blada, poszarzała. Nierzadko ma rozszerzone naczyńka krwionośne. Szkodliwe substancje zawarte w dymie papierosowym ( a jest ich ponad 4 tys.)są odpowiedzialne za obniżenie poziomu witamin A, C i E. Witaminy te chronią skórę przed działaniem wolnych rodników, utrzymują jej elastyczność, a także w porę regenerują skórę. Palenie może spowodować także obniżenie poziomu estrogenów, co znacznie wysusza skórę i zmniejsza ilość włókien kolagenowych.

• Palenie nasila wpływ promieni słonecznych na skórę. 
  Jeśli palisz, nie dziw się, że przybywa Ci zmarszczek. Już rok niepalenia sprawi, że będziesz wyglądać  i czuć się młodziej, mieć więcej sił witalnych i energii, a i mniej zmarszczek. Rzucenie palenia nie jest jednak łatwe. Z 20 milionów palaczy, którzy co roku próbują to zrobić, sukces odnosi mniej niż 10%.

• Wpływ wolnych rodników na procesy starzenia skóry

• Wolne rodniki to atomy cząsteczki lub jony posiadające na zewnętrznej orbicie pojedynczy, niesparowany elektron. Dążąc do przyłączenia lub oddania elektronu wykazują dużą aktywność chemiczną utleniając każdy związek z którym mają kontakt. Obiektem ataków wolnych rodników w organizmie człowieka są głównie związki posiadające w cząsteczkach wiązania podwójne jak: białka, DNA lub nienasycone kwasy tłuszczowe wchodzące w skład błon komórkowych, polisacharydy, lipidy (cholesterol) znajdujący się w krwi. Wolne rodniki powstają w organizmie w wyniku reakcji metabolicznych, a zwłaszcza w procesie spalania wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.

• Mogą również pochodzić z zewnątrz ze skażonego powietrza, dymu z papierosów, występują w zjonizowanym powietrzu, wysoko przetworzonej lub zepsutej żywności, lekach itp. Wolne rodniki tworzą się w wielu produktach spożywczych jak: wyroby cukiernicze o długich terminach przydatności do spożycia, produkty mięsne i roślinne. Dotyczy to szczególnie tłuszczów zawierających wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które bardzo łatwo ulegają utlenieniu. 

• Najwięcej tych kwasów zawiera olej kukurydziany i słonecznikowy a najmniej oliwa z oliwek i olej lniany. W produktach smażonych lub długo przechowywanych, tłuszcze ulegają szybkiemu utlenieniu i pokarmy te zawierają bardzo dużo wolnych rodników. Spożycie takich pokarmów jak chipsy, frytki, krakersy, ciastka, ciasto do pizzy, sosy sałatkowe itp. jest w Polsce powszechne, zwłaszcza wśród młodzieży i staje się niebezpiecznym dla zdrowia przyzwyczajeniem żywieniowym.

• Wolne rodniki uszkadzają również błony komórkowe. W wyniku uszkodzenia błony komórkowej komórka nie jest wstanie pełnić swych właściwych funkcji metabolicznych, uszkodzenia kodu genetycznego prowadzą do powstawania nowotworów, zaburzeń czynnościowych układu krążenia, mózgu i innych narządów. Uważa się że jest to jedna z głównych przyczyn procesu starzenia się organizmu, w tym również starzenia się skóry. 
  Nasze organizmy wykształciły funkcje obronne przeciwko wolnym rodnikom. W komórkach wytwarzany jest glutation, który chroni je przed ich niszczącym działaniem. Z wiekiem ilość glutationu jaką organizm może wytwarzać ulega zmniejszeniu i organizm staje się coraz bardziej bezbronny. Dlatego ważne jest spożywanie pokarmów zawierających, przeciwutleniacze czyli antyoksydanty pokarmowe.

Substancje, które skutecznie przeciwdziałają procesowi starzenia się skóry

•    witamina A, retinol i jego pochodne - są w organizmie zamieniane w kwas witaminy A, który pobudza odbudowę komórek. 
•    filtry ochronne UVA i UVB - ochrona przed fotostarzeniem 
•    hydroksykwasy (w szczególności kwas glikolowy z uwagi na jego najmniejszą cząsteczkę) - wspierają odnowę i mechanizmy regeneracyjne. 
•    przeciwutleniacze (antyoksydanty) - wspierają mechanizmy ochronne i regeneracyjne; należą do nich m.in. witamina c, która jak wykazały badania, ochrania skórę, zapobiega jej fotostarzeniu się oraz stymuluje produkcję kolagenu (aby jednak witamina C zadziałała jej stężenie w preparatach musi wynosić co najmniej 10%) 
•    substancje poprawiające strukturę i funkcję naskórka 
•    substancje hormonopodobne, np. soja - spowalnia tworzenie się zmarszczek 
•    kwas hialuronowy - jest substancją silnie wiążącą wodę w tkance łącznej. wypełnia przestrzenie między włóknami kolagenowymi i utrzymuje elastyczność skóry.

Substancje chroniące skórę.

• Za stan skóry, jej gładkość, sprężystość i napięcie odpowiadają przede wszystkim trzy substancje

• •    kwas hialuronowy i jego sole - bardzo ważne składniki wewnątrzkomórkowej substancji spajającej. 
  •    mukopolisacharydy - składniki proteinowe, jeden z podstawowych składników skóry; mają działanie ochronne, wspierające i wygładzające, utrzymują prawidłowe napięcie skóry 
  •    siarczan chondroityny - substancja warunkująca nawilżenie skóry, wiążąca wodę; oprócz skóry występuje także w chrząstkach. 

Metody leczenia zmian skórnych związanych ze starzeniem

•    peelingi chemiczne

- alfa-hydroksykwasy i/ lub hydrochinony
- beta-hydroksykwasy
- retinoidy

•    mikrodermabrazja
•    mezoterapia
•    BOTOX
•    VPL światło o szerokim paśmie 500-1100 nm
•    laser KTP 
•    laser frakcyjny, ablacyjny CO2 FRx
•    radiofrekwencja IRF
•    wypełniacze na bazie kwasu hialuronowego
•    cosmelan
•    endermomasaż