Choroby uwarunkowane genetycznie i choroby wieku dziecięcego
| Choroby dziedziczone autosomalnie dominująco |
|---|
| Typ zaburzenia |
| Nerwowy |
| Ch. Huntingtona |
Nerwiakowłokniakowatość Typ I (90%) Typ II (10%) |
| Dystrofia miotoniczna |
| Stwardnienie guzowate |
| Moczowy |
| Wielotorbielowatość nerek |
| Pokarmowy |
| Rodzinna polipowatość j. grubego |
| Krwiotwórczy |
| Sferocytoza wrodzona |
| Choroba von Willebrandta |
| Kostny |
| Zespół Marfana |
Zespół Ehlersa-Danlosa Typ IV Typ VI (aut. recesywnie wyjątek) Typ VII |
| Osteogenesis imperfecta |
| Achondroplasia |
| Choroby metaboliczne |
| Rodzina hipercholesterolemia |
| Ostra porfiria przerywana |
Zespół Marfana
defekt genu FBN1 dla fibryliny 1 (chromosom 15)
sylwetka pacjentów: smukła, szczupła, wydłużone kończyny górne i dolne, palce (arachnodaktylia), podniebienie gotyckie, nadmierna ruchowość w stawach, deformacje w obrębie kręgosłupa, możliwa lejkowata/kurza klatka piersiowa
narząd wzroku: podwichnięcie soczewek (wiotkość więzadeł wieszadłowych)
układ sercowo-naczyniowy: rozwarstwienie i poszerzenie aorty -> tętniaki (pęknięcie najczęstsza przyczyną zgonu), niedomykalność zastawki aortalnej, poszerzenie i wiotkość zastawek serca (zwłaszcza mitralnej, czasem 3dzielnej)
skóra: rozstępy skórne, mięsnie miopatyczne z utratą masy i hipotonią; płuca: odma
Ehlers-Danlos
EDS typ IV- pęknięcia jelit i dużych naczyń
EDS typ VI (autosomalnie recesywnie) - kruchość w obrębie gałek ocznych(pękanie rogówki), odklejanie siatkówki
EDS typ I - przepukliny oponowe
Rodzinna hipercholesterolemia
5 kategorii mutacji rec. LDL
I - utrata możliwości syntezy receptora
II - (najczęstsze) - prawidłowa synteza białka receptorowego, transport z retikulum endoplazma tycznego do aparatu Golgiego jest zaburzony
III - możliwa jest prod. receptorów i ich transport na powierzchnię lecz zaburzone przyłączanie z LDL
IV - możliwa jest prod. receptorów i ich transport na powierzchnię lecz po przyłączeniu cz.LDL zaburzony jest proces internalizacji
V - prawidłowy proces tworzenia receptora(są zdolne do wiązania cz. LDL i internalizacji) ,lecz są wychwytywane przez endosomy ponieważ nie może dojść do dysocjacji receptora i związanej z nim cz. LDL.
Heterozygoty-2-3 krotnie podwyższone stężenie cholesterolu
Homozygoty – 5krotnie podwyższone stężenie cholesterolu
Cholesterol usuwany jest przez „scavenger receptor” który znajduje się w makrofagach (typ monocytarny) i ścianach naczyń co prowadzi do powstawania przedwczesnych zmian miażdżycowych (zawałów, plamy żólłtakowe w obrębie skóry)
Choroby sprzężone z chromosomem X
Układ mięśniowo-szkieletowy
Dystrofia mięśniowa Duchenne’a
Krew
Hemofilia A i B
Przewlekła choroba ziarniniakowi
Niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowego
Odpornościowy
Agammaglobulinemia
Zespół Wiscotta-Aldricha
Metaboliczne
Moczówka prosta
Zespół Leśny Jan (Lescha-Nyhana :)
Nerwowy
Zespół łamliwego chromosomu X
| Choroby dziedziczone autosomalnie recesywnie |
|---|
| Typ zaburzenia |
| Choroby metaboliczne |
| mukowiscydoza |
| fenyloketonuria |
| galaktozemia |
| homocystynuria |
| lizosomalne choroby spichrzeniowe |
| deficyt alfa1-antytrypsyny |
| choroba Wilsona |
| hemochromatoza |
| Krwiotwórczy |
| Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa |
| talasemie |
| Dokrewny |
| Wrodzony przerost kory nadnerczy |
| Kostny |
| Ehlers-danlos |
| Nerwowy |
| ataksja friedricha |
Fenyloketonuria(PKU)-[autosomalnie recesywnie], ciężki niedobór hydroksylazy fenyloalaninowej -napady padaczkowe(inne objawy neurologiczne),nasilone wymioty, obniżona pigmentacja włosów i skóry, rumień skóry, upośledzenie umysłowe -leczenie wyeliminowanie fenyloalaniny z pokarmów (wczesny okres niemowlęcy) -wykrycie testem Guthriego
Galaktozemia-autosomalnie recesywnie, brak urydylilotransferazy galaktozo-1-fosforanugromadzenie galaktozo-6-fosforanu i innych metabolitów(galaktitol)(wątroba,śledziona, soczewka oka, nerki, kora mózgu) -marskość wątroby,zaćma[gromadzenie galaktitolu],nieswoiste zmiany w OUN(glioza, obrzęk mózgu)-leczenieeliminacja galaktozy z diety[pierwsze 2 lata życia]
Choroby spichrzania liposomowego
Choroba Taya-Sachsa [autosomalnie recesywnie](gangliozydoza Gm2:niedobór alfa-N- acetyloheksozaminidazyA)[najczestsza z ganglizydoza] –uszkodzenie OUN +rdzeń kręgowy+nerwy obwodowe+autonomiczny układ nerwowy+siatkówka-najbardziej rozpowszechniona wśród Żydów Aszkenazyjskich
Choroba Niemanna-Picka [autosomalnie recesywnie]- 2 kategorie:[zgon w pierwszych 3 latach życia]
1.typ A i B pierwotny niedobór kwaśnej sfingomielinazyspichrzanie sfingomieliny
2.typ C mutacja w obrębie białka NPC1[przetwarzanie i transport cholesterolu LDL]
Nadmiar sfingomieliny gromadzony w fagocytach i neuronachuszkodzenie narządów śledziona,wątroba,szpik kostny, węzły chłonne, płuca, cały OUN +rdzeń kręgowy+zwoje nerwowe
Choroba Gauchera (mutacja w genie kodującym glukocerebrozydazę
Glukocerebrozydy usuwane przez fagocyty(komórki Gauchera) w wątrobie, śledzionie, szpiku kostnym.
3 warianty choroby:
Typ I (postać nieneuropatyczna [99%])-powiększenie wątroby i śledziony(niedokrwistość, leukopenia) bez zajęcia OUN.[długi okres przeżycia]
Typ II - ciężkie zaburzenia OUN ,uszkodzenie wątroby i śledziony. Dominują zaburzenia o charakterze neurologicznym.
Typ III (młodzieńczy)-zmiany w OUN i w narządach wewnętrznych typ pośredni pomiędzy typem I i II
Mukopolisacharydozy (MPS) [autosomalnie recesywnie wyjątek zespół Huntera recesywnie sprzężony z chromosomem X]
-nieprawidłowa degradacja spichrzanie mukopolisacharydów, postępujące zaburzenia wielonarządowe(wątroba, śledziona, serce[pogrubienie wsierdzia, niewydolność krążenia], naczynia krwionośne),pogrubienie rysów twarzy, zmętnienie rogówki, sztywność stawów i upośledzenie umysłowe.
MPS typI(zespół Hurlera)-niedobór L-iduronidazy [przezycie 5-10 lat] objawy jak wyżej
Mps typII(zespół Huntera)-autosomalnie recesywnie w sprzężeniu z chromosomem X niedobór sulfatazy iduronianu.brak zmętnienia rogówki, łagodniejszy przebieg kliniczny
Choroby zw. ze spichrzaniem glikogenu (Glikogenozy) wg . mechanizmów patofizjologicznych podzielono na 3 grupy:
Postacie wątrobowe-powiększenie wątroby, nerek, hipoglikemia przykład choroba von Gierkego(glikogenoza typ I defekt glukozo-6-fosfatazy)
Postacie miopatyczne-kurcze mięśni po wysiłku fizycznym, brak wzrostu mleczanów wskutek zablokowania glikolizy.Przykład choroby zespół Mc Ardle’a(glikogenowa typV obniżona aktywność fosforylazy mięśniowej)
Postacie mieszane –umiarkowane powiększenie wątroby, serca,
-glikogenoza typII (choroba pompego obniżona aktywność alfa- 1-4-glukozydazy[odkładanie glikogenu w praktycznie każdym narządzie]) -glikogenoza typIV(typ „brancher” glikogen o nieprawidłowo rozgałęzionych łańcuchach odkłada się w wątrobie, sercu i w mięśniach)
Choroby spowodowane mutacjami w obrębie genów supresorowych
Nerwiakowłókniakowatość- autosomalnie dominująco
TYPI gen NF1 chromosom 17 koduje białko supresorowe neurofibrominę dla onkogennego białka RAS
90% (choroba von Recklinghausena)-liczne uszypułowane nerwiakowłókniaki na skórze[mikroskopowo proliferacja wszystkich elementów nerwów obwodowych{komórek Schwanna, włókien nerwowych, fibroblasty} mogą wystąpić wszędzie(np. wzdłuż rdzenia kręgowego, wzdłuż nerwów)
Zmiany barwnikowe skóry(plamy o barwie kawy z mlekiem{cafe-au-lait})
Zmiany barwnikowe tęczówki typu hamartoma(guzki Lischa)
TYPII gen NF2 chromosom 22 koduje białko merlinę
Obustronne nerwiaki nerwu słuchowego, liczne oponiaki
Brak guzków Lischa
Plamy kawowe
Nieprawidłowości cytogenetyczne dotyczące autosomów
Trisomia 21(zespół downa)
nierozdzielenie w okresie mejozy
wady wrodzone: -wady serca-upośledzenie umysłowe w stopniu ciężkim
infekcje o ciężkim przebiegu
większe ryzyko wystąpienia białaczek zwłaszcza ostrej białaczki megakariocytarnej
objawy choroby Alzheimera
kariotyp: -upośledzenie umysłowe-zmarszczki nakątne, spłaszczony profil twarzy,-nadmiar skóry na szyi[pogrubienie fałdu skórnego na karku],- małpia bruzda,- przepuklina pępkowa, - wrodzone wady serca,- zwężenia w obrębie przewodu pokarmowego,- wiotkość mięśni[hipotonia]
Trisomia18(zespół Edwardsa)47,XX, +18
Objawy:- wystająca okolica ciemieniowa, - upośledzenie umysłowe, - małożuchwie, - niskie osadzenie uszów, - skrócona szyja, - zachodzące na siebie palce, - wrodzone wady serca i nerek, - ograniczone odwodzenie w stawach biodrowych,- łukowato wygięte stopy
Trisomia 13(zespół Patau) 47, XX,+13
Objawy:-małoocze, - małogłowie, - upośledzenie umysłowe, - rozszczep wargi i podniebienia, - polidaktylia, - wrodzone wady serca i nerek, - przepuklina pępkowa, - łukowato wygięte stopy
Zespół mikrodelecji 22q11
wrodzona wada serca dot. stożka naczyniowego
nieprawidłowości rozwojowe podniebienia
dysmorfia w obrębie twarzy
opóżnienie rozwoju psycho-fizycznego
hipoplazja grasicy z nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną limfocytów T
hipoplazja gruczołów przytarczycznychhipokalcemia
Zespół Di George’a-T komórkowo zależne deficyty odpornościowe + hipokalcemia
Zespół podniebienno-sercowo-twarzowy(VCFS)- umiarkowane deficyty odpornościowe z dominującymi cechami dysmorfii w obrębie twarzy oraz wadami serca.
Choroby o podłożu cytogenetycznym zależne od chromosomów płciowych
Zespół Klinefeltera- hipogonadyzm męski (47XXY)
większy wymiar od stopy do kości łonowej
eunuchoida lny wygląd ciała
skąpy zarost na twarzy, ginekomastia, hipogonadyzm niskie stężenie testosteronu
niepłodność
nieznaczne upośledzenie umysłowe
Zespól Turnera- hipogonadyzm żeński(45X)
niski wzrost
obrzmienie szyi w obrębie karku spowodowane poszerzeniem naczyń limfatycznych(w okresie niemowlęcym)co pozostawia obraz płetwistej szyi
nisko schodząca na kark linia owłosienia
koślawość łokci
puklerzowa ta klatka piersiowa
obrzęki limfatyczne dłoni i stóp
nerka podkowiasta, dwupłatkowa zastawka aortalna, zwężenie aorty
brak rozwoju II rzędowych cech płciowych-pierwotny brak miesiączki-niedojrzalłe narzady płciowe(pasmowate jajniki[brak pęcherzyków])
25-30% pacjentek autoimmunologiczna niedoczynność przytarczyc
Piętnowanie genomowe
Zespół Pradera-Willego delecja fragmentu chromosomu 15 pochodzenia ojcowskiego
upośledzenie umysłowe
niski wzrost
wiotkość mięśniowa
otyłość
małe dłonie i stopy
hipogonadyzm
Zespół Angelmana delecja fragmentu chromosomu 15 pochodzącego od matki
upośledzenie umysłowe
bezładny chód
napady padaczkowe
wybuchy niekontrolowanego śmiechu
Choroby wieku dziecięcego
Wady WRODZONE
Malformacje (wady rozwojowe) - pierwotne błędy morfogenezy (wewnątrzpochodny nieprawidłowy proces rozwojowy) może być zajęty jeden układ (np. wrodzone wady serca) lub zaburzenia wieloukładowe
Dysrupcje (przerwania) - wtórne uszkodzenie narządu lub obszaru ciała w skutek zewnątrzpochodnych zaburzeń morfogenezy (np. pasma owodniowe powstałe w skutek pęknięcia owodni przyczepiające się do różnych części ciała rozwijającego się płodu).
Deformacje - zewnątrzpochodne zaburzenia morfogenezy (uogólniony lub miejscowy ucisk wywierany przez nieprawidłowe siły biomechaniczne powodujące różnego rodzaju zaburzenia rozwojowe [najczęściej wywołany uciskiem przez macicę (macica dwurożna, mięśniaki macicy),bądź przez czynnik płodowy (ciąża mnoga, małowodzie)]
Sekwencja - mnogie nieprawidłowości rozwojowe które są wynikiem pierwotnego zidentyfikowanego zaburzenia organogenezy (np. sekwencja małowodzia które może być wywołane przez różne czynniki matczyne, płodowe, łożyskoweucisk płodu wywołany małowodziem prowadzi do powstania u noworodka szeregu zmian budowy (spłaszczona twarz, nieprawidłowe ułożenie rąk i stóp, zwichnięcie stawów biodrowych, zaburzony rozwój ściany klatki piersiowej)
Zespół malformacyjny - kilka wad bez określonego czynnika inicjującego zaburzenie morfogenezy (np. wirus albo aberracja chromosomowa)
Przyczyny wad wrodzonych u człowieka (odsetek żywo urodzonych z wadami)
Genetyczne
Abberacje chromosomowe (10-15%)
Choroby monogenowe (2-10%)
Wieloczynnikowe (20-30%)
Środowiskowe
Infekcje matczyne/przezłożyskowe (2-3%)
Różyczka/toksoplazmoza/kiła/CMV/HIV
Choroby matki (6-8%)
Cukrzyca, fenyloketonuria, endokrynopatie
Leki i środki chemiczne (ok. 1%)
Alkohol, antagoniści kwasu foliowego, androgeny, fenytoina, warfaryna, kwas 13-cis-retinojowy
Promieniowanie (ok. 1%)
Nieznane (40-60%)
Infekcje okołoporodowe
Infekcje wstępujące (przez kanał szyjki macicy) - paciorkowiec B- hemolizujący, wirus opryszczki
Infekcje przez łożysko- TORCH- T(toksoplazmoza) - R(wirus różyczki) – C(wirus cytomegalii) - H (wirus opryszczki) –O(inne np. krętek blady)
Objawy: - gorączka, zapalenie mózgu, zapalenie naczyniówki i siatkówki, powiększenie śledziony i wątroby, zapalenie płuc, mięśnia sercowego oraz niedokrwistość hemolityczna
Wcześniactwo i wewnątrzmaciczne zahamowanie rozwoju płodu
Urodzenie dziecka przed 37 tygodniem ciąży masa urodzeniowa nie przekracza2500 g
Niedojrzałość wielonarządowa :
- choroba błon szklistych,
- martwicze zapalenie jelita cienkiego i grubego
IGUR (intrauterine growth retardation) przyczyny:
Przyczyny płodowe –aberracje chromosomwe, -wady rozwojowe, - wrodzone infekcje,
∞jeśli czynnik patologiczny jest pochodzenia płodowego to opóźnienie wzrostu jest symetryczne
Przyczyny łożyskowe-wszystkie czynniki upośledzające krążenie maciczno-łożyskowe; -przodowanie łożyska, - oddzielenie łożyska, - zawał łożyska
∞opóżnienie wzrostu płodu jest asymetryczne(np. mózg płodu jest stosunkowo duży w porównaniu z innymi narządami trzewnymi [wątroba])
Przyczyny matczyne- najczęstsze czynniki opóźnienia wzrostu, - zatrucie ciążowe, - przewlekłe nadciśnienie,- narkotyki, alkoholizm, palenie papierosów
Zespół niewydolności oddechowej noworodków (RDS-respiratory distress syndrome)
Patogeneza: cz.ryzyka
- 15-20% urodzonych pomiędzy 32 a 36 tygodniem ciąży, 60% przed 28 tygodniem
-cukrzyca matki, - poród przez cesarskie cięcie,- ciąża bliźniacza
-słaba aktywność pneumocytów II rzęduspadek wydz. surfaktantu
Wcześniactwo
Obniżone tworzenie, magazynowanie i usuwanie surfaktantu
Obniżona ilość surfaktantu
Zwiększone napięcie pow. Pęcherzyków płucnych
Niedodma
Nierównomierna perfuzja hipowentylacja
Hipoksemia + retencja CO2
kwasica
zwężenie naczyń płucnych
hipoperfuzja płuc
uszkodzenie śródbłonka uszkodzenie nabłonka
przesięk osocza do pęcherzyków
włóknik + komórki martwicze(BŁONA SZKLISTA)
Morfologia:- płuca normalnej wielkości,- ciężkie, -bezpowietrzne, - purpurowe zabarwienie, - zapadnięte pęcherzyki(niedodmowe), - kwasochłonne błony szkliste, - silne przekrwienie naczyniowe
Martwicze zapalenie jelit (NEC-necrotizing enterocolitis)
Przedwcześnie urodzone noworodki
Niedotlenienie jelita(cz. pierwotny)
Zajęty końcowy odcinek jelita cienkiego i grubego
Objęty stanem zapalnym fragment jest rozszerzony, kruchy i przekrwiony
Powikłanieperforacja+ zap. otrzewnej
Mikroskopowo;-śluzówkowa i śródścienna martwica rozpływna, owrzodzenia, cechy kolonizacji bakteryjnej, podśluzówkowe pęcherze gazu zmiany naprawcze, ziarninowanie i włóknienie
Zespół nagłej śmierci niemowlęcia(SIDS-sudden infant death syndrome)
-nagła nieoczekiwana śmierć niemowlęcia poniżej 1 roku życia
-pozycja leżąca na brzuchu w czasie snu
czynniki związane z SIDS
| Matczyne | Niemowlęce |
|---|---|
-młody wiek -matka stanu wolnego -ciąże w krótkich odstępach czasu -niski status socjoekonomiczny -palenie papierosów -uzależnienie od narkotyków |
-wcześniactwo -niska masa urodzeniowa -płeć męska -dziecko z ciąży mnogiej -dziecko posiadające rodzeństwo -w wywiadzie rodzeństwo ofiar SIDS |
Obrzęk uogólniony płodu - uogólnione gromadzenie się płynu przesiękowego w organizmie płodu
-niezgodność grup krwi w układzie Rh między płodem a matką(obrzęk immunologiczny)
| Najwazniejsze przyczyny obrzęku uogólnionego płodu |
|---|
Aberracje chromosomowe: Monosomia X, Trisomie(21,13,18) Niedokrwistość płodu:- Spowodowana przyczynami immunologicznymi: hemoliza pod wpływem przeciwciał dla układów Rh lub AB0 - Spowodowana przyczynami nieimmunologicznymi: homozygotyczna alfa- talasemia,infekcja parwowirusowa B19 Zaburzenia w układzie sercowo-naczyniowym(wady serca, arytmie) Ciąża bliźniacza(zespół przetoczenia płodowo-płodowego) |
Obrzęk immunologiczny – przyczyną jest choroba hemolityczna spowodowana przeciwciałami powstałymi w wyniku niezgodności grup krwi(głownie Rh,AB0)między matką a płodem.
- w wyniku hemolizy krwinek postępująca niedokrwistość niedokrwienie tkanek,narządówwewnątrzmaciczna niewydolność krążeniaobrzęki obwodowe
-odpowiedź immunologiczna zależy od dawki immunizującego antygenu(objętość krwi płodu >1ml)
Obrzęk nieimmunologiczny - przyczyny – wady układu krążenia, - aberracje chromosomowe, - niedokrwistość(zakażenie parwowirusem B19), -płodowa niewydolność krążenia (podłoże strukturalne i czynnościowe[arytmie])
Morfologia: - izolowane wodobrzusze,płyn w jamie opłucnej, płyn w okolicy karku, - płód i łożysko jest blade, - powiększenie wątroby i śledziony(niewydolność krążenia, zastój), - kompensacyjny przerost szpiku kostnego(ukł. czerwonokrwinkowy), - pozaszpikowa hematopoeza(wątroba, śledziona, nerki, płuca), erytroblastoza płodowa,
- niedokrwistość hemolitycznahiperbilirubinemiażółtaczka jąder podkorowych (kernicterus)[zwoje podstawne i pień mózgu]
Mukowiscydoza (CF-cystic fibrosis)- autosomalnie recesywnie mutacja genu CFTR na chromosomie 7 – najczęstsza letalna choroba dziedziczna ludzi rasy białej (częstość wyst. 1-2500 żywych urodzeń),
- wieloukładowe zaburzenie procesu wydzielania wszystkich gruczołów egzokrynnychnadmiernie lepka śluzowa wydzielina blokująca drogi oddechowe i przewody wyprowadzające trzustki (nawracające przewlekłe zapalenia płuc , niewydolność trzustki)
Patogeneza: - nieprawidłowy transport jonów Cl przez nabłonki(nieprawidłowa funkcja kanałów chlorkowych c-AMP zależnych, spowodowaną mutacją[delecją3 par zasad{fenyloalaniny}] genu CFTR[cystic fibrous transmembrane conductance regulator gene]błony komórkowe są nieprzepuszczalne dla jonów Cl
Morfologia:
Zmiany w obrębie trzustki(85% chorych)-akumulacja silnie kwasochłonnej wydzieliny, - zatkanie przewodów trzustkowychatrofia gruczołów zewnątrzwydzielniczych(wysepki langerhansa są zwykle oszczędzone ), - przewody przekształcaja się w torbiele oddzielone jedynie wysepkami Langerhansa i otoczone zrębem łącznotkankowym
Zmiany płucne(prawie każdy przypadek)-zaleganie nadmiernie lepkiego śluzurozszerzenie oskrzelików i oskrzeli wtórne infekcjeprzewlekłe zapalenia oskrzeli, rozstrzenia, ropnie płucogniska rozedmy, niedodmy, -najczestsze zakażenia bakteriami S.Aureus, pseudomonas aeruginosa,Bukholderia cepacia(bakteria oportunistyczna)
Niedrożność jelit- zaczopowanie jelita cienkiego lepkim śluzem(meconium ileus), - pęknięcie jelita smółkowe zapalenie jamy otrzewnej
Zaczopowanie przewodów żółciowych(25%)marskość żółciowa wątroby
Niepłodność u mężczyzn(95%)-zaczopowanie nasieniowodów , najądrzy, pęcherzyków nasiennych
Nowotwory i zmiany guzopodobne
Zmiany guzopodobne:
Heterotopia:- odnosi się do mikroskopowo prawidłowych komórek lub tkanek występujących w nieprawidłowych i nietypowych dla nich miejscach(np. tkanka trzustki umiejscowiona w ścianie żołądka)
Hamartoma(komórki nowotworowe odpryskowe)-nadmierny rozrost komórek i tkanek o charakterze ogniskowym, ale w obrębie macierzystego narządu, są to dojrzałe elementy komórkowe identyczne z pozostałymi komórkami narządu jednak nie tworzą prawidłowej struktury otaczającej tkanki(np. naczyniaki krwionośne, naczyniaki chłonne, mięśniaki prążkowano komórkowe serca)
Nowotwory łagodne
Naczyniaki krwionośne(najcześciej występujące zmiany nowotworowe w okresie niemowlęcym) -naczyniaki jamiste, włosowate, - lokalizacja skóra twarzy, głowy,
Naczyniaki limfatyczne- przestrzenie w formie torbieli oraz tworów jamistych wysłanych komórkami śródbłonka i otoczonych naciekami limfatycznymi, komory są wypełnione płynem, - występuja w obrębie szyi, -pachy, - w śródpiersiu, - pozaotrzewnowo
Wodniaki torbielowate: - pozakarkowe gromadzenie płynu limfatycznego,- brak przestrzeni jamistych wyścielonych śródbłonkiem
Potworniaki okolicy krzyżowo-guzicznej(najczęściej występującymi [40%] guzami wywodzącymi z komórek zarodkowych)- 75% histologicznie dojrzałe, 12%złośliwe
Nowotwory złośliwe
Najczęstsze nowotwory złośliwe okresu niemowlęcego i wieku dziecięcego
| 0-4 r.życia | 5-9 r. życia | 10-14 r. życia |
|---|---|---|
|
|
|
Nerwiak zarodkowy(neuroblastoma)- po guzach OUN najczęstszy nowotwór spotykany u dzieci(15%zgonów),- może pojawić się w dowolnym miejscu współczulnego układu nerwowego(75% w jamie brzusznej[połowa w nadnerczach,reszta w brzusznych około kręgosłupowych zwojach autonomicznych],- rzadko w mózgu)
Morfologia:
mikroskopijne guzki u niemowląt, bądź duże masy zajmujące całą jamę brzuszną i wrastające w sąsiadujące narządy(nerka, wątroba, trzustka),
guz jest szarobiały, miękki i kruchy a w obrębie większych guzów często widoczne pola pokrwotoczne, zwyrodnienia torbielowate i zwapnienia,
histologicznie komórki w litych skupiskach, komórki okrągłe, owalne o niezróżnicowanym wyglądzie, duże hiperchromatyczne jądro otoczone skąpą cytoplazmą
widoczne pseudorozetki Homera-Wrighta-komórki nowotworowe grupują się wokół przestrzeni centralnie wypełnionej włókienkowymi wypustkami komórek
immunohistochemicznie-enolaza komórek nerwowych(NSE)
cechy różnicowania samoistnego bądź w wyniku terapii ganglioneuroblastoma większe komórki z obfitszą cytoplazmą, duże pęcherzykowate jądra z wyraźnymi jąderkami odpowiadające komórkom zwoju nerwowego w różnych fazach dojrzałości zmieszane z niezróżnicowanymi neuroblastami ,
-ganglioneuroma- bardziej zróżnicowane zmiany zawierają wiecej komórek przypominających dojrzałe komórki zwoju nerwowego bez udziału resztkowych neuroblastów mogą dalej pojawić się komórki Shwanna
objawy u dzieci poniżej 2 r.ż: - gorączka, - wypukły brzuch, - utrata masy ciała,
objawy u starszych może być niezauważony do momentu przerzutów dających objawyhepatomegalia, wodobrzusze, bóle kostne,
przerzuty przez ukł. krwionośny i limfatyczny(do wątroby, płuc, kości)
90% niezależnie od lokalizacji wytwarza katecholaminy wzrost stężenia katecholamin we krwi, wzrost stężenia metabolitów katecholamin w moczu[kwas wanilinomigdałowy VMA, kwas homowanilinowy HVApomimo wzrostu katecholamin nadciśnienie występuje rzadziej niż w pheochromocytoma
Na rokowanie ma wpływ stopień zaawansowania i wiek chorego
Stopnie zaawansowania nerwiaka zarodkowego
I- Guz ograniczony do narządu, z którego się wywodzi
II - Guz rozrasta się w sposób ciągły poza narząd macierzysty, nie przekracza jednak linii środkowej ciała
III-Guz rozrasta się w sposób ciągły poza linię środkową ciała: węzły chłonne znajdujące się po taj samej stronie mogą być zaatakowane lub nie
IV Stwierdzone przerzuty do innych narządów, odległych węzłów chłonnych, tkanek miękkich i szkieletu
IV-S Pacjenci, u których guz odpowiada stopniowi I i II, lecz którzy mają odległe przerzuty do wątroby, skóry lub szpiku kostnego(bez zajęcia samych kości)
Siatkówczak(retinoblastoma)- najczęstszy nowotwór gałki ocznej u dzieci (większość przypadków przed 4 r.ż)-forma rodzinna częściej obustronna, - forma sporadyczna(niedziedziczna) zawsze jednostronna
Niezróżnicowane drobne okrągłe komórki z dużymi hiperchromatycznymi jądrami, i skąpą cytoplazmąniezróżnicowane retinoblasty
Rozetki Flexnera-Wintersteinera – zbite prostopadłościenne lub walcowate komórki ułożone promieniście wokół centralnego przejaśnienia, jadra komórkowe są odsunięte od światła rozetki
Możliwy rozsiew poza gałkę oczna wzdłuż nerwu wzrokowego do przestrzeni podpajęczynówkowej
Przerzuty do: OUN, -czaszki, - kości obwodowe, - węzły chłonne
Guz Wilmsa (nephroblastoma, nerczak płodowy)
Najczęstszy pierwotny npl nerki u dzieci (2-5 r.ż.)
Częsta manifestacja wad wrodzonych.
Zespół WAGR (Wilms, Aniridia [brak tęczówki], genitourinary malformations, mental retardation) – 33% ryzyka Wilmsa
Zespół Denys-Drasha (dysgenezja gonad, wady rozwojowe nerek)
2 ww. zespoły – utrata genu supresorowego WT1 na chromosomie 11
Zespół Beckwitha-Wiedemanna (powiększenie niektórych narządów lub całych partii ciała, powiększenie komórek kory nadnerczy)
Locus dla tego genu też chromosom 11, ale inne miejsce. (piętnowanie genomowe)
Makro:
Duża, pojedyncza, wyraźnie odgraniczona masa (10%-> obustronnie/wieloogniskowo)
Na przekroju: miękki, homogenny, sporadyczne ogniska krwotoczne, zwyrodnienia, martwica
Mikro:
Wyraźna tendencja do odtworzenia różnych etapów nefrogenezy
W większości: 3 składnikowa kombinacja: kom. blastemy, podścieliska oraz nabłonkowe
Elementy nabłonkowe -> formy imitujące kanaliki/kłębuszki
Ok. 5% guzów ma ogniska anaplazji (hiperchromatyczne jądra, figury mitotyczne)
Pozostałości z okresu nefrogenezy przypuszczalnie zmiany prekursorowe dla guza Wilmsa, czasem obecne w graniczącym z guzem miąższu nerek. Gdy są te pozostałości większe ryzyko rozwoju guza Wilmsa w drugiej nerce.
Ogromny rozmiar guza, łatwo wyczuwalny, czasem bóle brzucha, wzrost temp., krwiomocz, zaparcia
Rokowanie bardzo dobre (nefrektomia + chemioterapia)
Dwuletnie przeżycie – 90% (potem wyleczenie)
Zmiany anaplastyczne szerzące się poza nerkę -> gorsze rokowanie