SEKTOR FINANSÓW PUBLICZNYCH

• Sektor publiczny to ta część gospodarki, która jest organizowana i kontrolowana przez rząd oraz jego agencje i należy do określonego społeczeństwa.

• Obejmuje on:

1. oprócz budżetu państwa

2. jednostki samorządu terytorialnego

3. fundusze para budżetowe np. FUS

4. ……..

POLITYKA FISKALNA

-Polityka fiskalna (inaczej budżetowa) – stosowanie dochodów i wydatków państwa w określonym celu.

- Funkcje: alokacyjna

redystrybucyjna

stabilizacyjna.

POLITYKA ALOKACYJNA

Polityka alokacyjna w ramach tej funkcji podstawowym celem jest niwelowanie niedoskonałości w zakresie rynkowej alokacji zasobów, w tym przede wszystkim dostarczanie dóbr i usług publicznych.

POLITYKA REDYSTRYBUCYJNA

Polityka redystrybucyjna - w ramach tej funkcji państwo dokonuje wtórnego podziału dochodów;

-wymienność równość-efektywność:

• efektywność produkcyjna – najlepsze z możliwych użycie dostępnych zasobów produkcyjnych zostaje osiągnięte wówczas, gdy każdy z czynników jest opłacany zgodnie z produktem krańcowym ,

• zmniejszanie nierówności poprzez progresywne podatki,

• skutki (nadmiernej) redystrybucji.

POLIOTYKA STABILIZACYJNA

Polityka stabilizacyjna – działania państwa zmierzają do utrzymania produkcji faktycznej na poziomie bliskim produkcji potencjalnej. Przyjmuje postać:

-polityki ekspansywnej – celem jest zwiększenie dochodu narodowego,

-polityki restrykcyjnej – celem jest zmniejszenie dochodu narodowego.

DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA JAKO INSTRUMENTY STABILIZACJI KONIUNKTURY

-automatyczne stabilizatory koniunktury i pasywna polityka fiskalna,

-nieautomatyczne stabilizatory koniunktury i aktywna (dyskrecjonalna) polityka fiskalna

• przykłady

• wady i zalety

LUKA RECESYJNA JAKO PRZESŁANKA EKSPANSYWNEJ POLITYKI FISKALNEJ

-obniżamy podatki w warunkach stałej w czasie ścieżki wydatków państwa; ekspansja fiskalna powinna pobudzić wzrost popytu globalnego….

-dzisiejsza obniżka podatków równa się zaktualizowanemu przyrostowi podatków w przyszłości, a zatem sytuacja majątkowa podmiotów nie ulega zmianie, a więc nie ulegną zmianie ich zamierzone wydatki ….

-inaczej- spadek nadwyżki budżetowej (ew. wzrost deficytu) rekompensowany jest dokładnie takim samym przyrostem oszczędności sektora prywatnego ….

-wydatki sektora prywatnego nie zmieniają się, bo przyrost dochodów rozporządzalnych zostaje – wskutek antycypacji wzrostu podatków w przyszłości- w całości przeznaczony na dodatkowe oszczędności….

-zależność ta nosi nazwę równoważności ricardiańskiej

-teoria popytu konsumpcyjnego:

• dochód absolutny

• efekt majątkowy (bogactwo)

• dochód relatywny

• dochód permanentny (cykl życia)

BUDŻET PAŃSTWA

• budżet (gospodarstwa domowego, przedsiębiorstwa) to plan wydatków i sposobów (źródeł) ich finansowania,

• budżet państwa to roczny plan finansowy zatwierdzany przez władzę ustawodawczą zawierający zestawienie dochodów i wydatków państwa niezbędnych do realizacji polityki społecznej , gospodarczej, obronnej, itp.

• Funkcje budżetu państwa: fiskalna,

redystrybucyjna

stymulacyjna (stabilizacyjna)

alokacyjna

DOCHODY BUDŻETU PAŃSTWA

-podatkowe :

podatki pośrednie - PTU

- podatek akcyzowy

-podatki bezpośrednie :

dochodowy od osób prawnych

dochodowy od osób fizycznych

- niepodatkowe :

dywidendy, wpłaty z zysku NBP

cła

dochody jednostek budżetowych

-dochody zagraniczne

PODATKI

Podatek – przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne pobierane przez państwo. Powoduje powstanie tzw. Klina podatkowego, czyli różnicy między ceną zapłaconą a ceną otrzymaną.

Podatki pobiera się w celu:

• pokrycia wydatków państwa,

• redystrybucji dochodów,

• prohibicyjnym (ograniczanie spożycia)

• prowadzenia polityki gospodarczej państwa (antycyklicznej)

Podatki proporcjonalne, progresywne i regresywne

Parapodatki – np. składki na ubezpieczenie społeczne

KRZYWA LAFFERA

Rys.

Arthur Laffer

Doradca prezydenta Ronalda Reagana, przedstawiciel ekonomii podaży, autor prostego modelu ilustrującego istnienie optymalnej stawki podatku.

WYDATKI BUDŻETU PŃSTWA

-Główne grupy wydatków publicznych :

tradycyjne wydatki państwa,

wydatki „państwa dobrobytu”

wydatki na interwencję w gospodarkę

-Cechy wydatków budżetowych

permanentny wzrost wydatków,

wysoki stopień inercji,

rosnący udział wydatków o charakterze socjalnym,

rosnące nakłady na obsługę długu publicznego.

Pieniądz i współczesny system bankowy

To nie Fenicjanie wymyślili pieniądze:

- świat bez pieniądza wymiana towar za towar (barter) i problemy człowieka pierwotnego

- płacidła – towary stosunkowo łatwo podziela o wielkiej wartości, funkcja pieniądza

- kruszcze w wymianie towarowej – trwałe i ciężkie

- pierwsze pieniądze metalowe

- pieniądz świata antycznego – moneta – wystabilizowanych rozmiarów

- pierwszy pieniądz papierowy

- pieniądz bezgotówkowy

- pieniądz jako dzieła sztuki

Pieniądz – to powszechnie akceptowany (łatwo zbywalny) trwały środek zwalniania od zobowiązań, posiadający uznaną wartość.

W przeszłości był nim towar (bydło, sól, tytoń, kruszec).

Obecnie jest to jednostka symboliczna tj. bilon, bilety banku centralnego.

Funkcje pieniądza

- środek wymiany - śluzą do dokonywania transakcji

- jednostka rozrachunkowa – wspólna jednostka

- środek tezauryzacji – pieniądz jest gromadzeniem oszczędności

- miernik wartości

Rodzaje pieniądza:

- kryterium substancjonalne:

- pieniądz towarowy

- pieniądz symboliczny

- ………………………….

- pieniądz gotówkowy

- pieniądz bezgotówkowy

Czym się różnią:

- monety i banknoty od

- bilonu i biletów banku centralnego

Współczesny system bankowy – struktura:

Bank centralny dzielmy na:

- Uniwersalny Bank Komercyjny S.A.

- Wyspecjalizowany Bank Komercyjny S.A.

- Bank Spółdzielczy

- Bank Państwowy

Działalność bankowa:

- depozyty

- kredyty

- rezerwy

- działalność rozliczeniowa

Kredyt a pożyczka:

Cechy kredytu	Cechy pożyczki
- służy zaciągnięciu długu - udzielany wyłącznie przez banki - reguluje prawo bankowe - banki nie są właścicielami pożyczanych pieniędzy (deponenci) - termin zwrotu - przekazywany kapitał nie staje się własnością kredytobiorcy (pożyczkobiorcy) - określony cel - kredyt posiada cenę - wymaga zawarcia pisemnej umowy może być 0 % kredyt ale musi być ustalona cena	- służy zaciągnięciu długu - udzielany przez dowolną osobę fizyczną i prawną - reguluje kodeks cywilny - wierzyciel jest właścicielem pożyczanych pieniędzy - może być bezterminowa - przekazywany kapitał staje się własnością pożyczkobiorcy - brak określonego celu - może być nieodpłatna - nie ma wymagalnej szczególnej formy do 2 tysięcy spisania umowy pożyczka nie ma ustalonej ceny

Popyt na pieniądz (L) – skłonność podmiotów niebankowych do utrzymania stale odnawialnego zasobu środków płatniczych, spowodowana trzema motywami:

- transakcyjnym (Ltr)

- przezornościowym

- spekulacyjnym (Ls)

Funkcje popytu na pieniądz:

determinanty nominalnego popytu na pieniądz

L = f (P x Y, r, K_tr)

+ - +

determinanty realnego popytu na pieniądz

L - popyt na pieniądz

f – funkcja

P x Y – minimalny dochód narodowy

r – stopa procentowa

Ktr – koszty transakcji – koszty zerwania lokaty bankowej

Podaż pieniądza (M) – to całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza występującego w roli środka wymiany, mierzona tzw. agregatami pieniężnymi M0, M1, M2.

Funkcja podaży:

M = f (u_m, z_ro, r ) x M0

+,- - +

um – ubytek pieniądza z sektora bankowego

zro – stopa rezerw obowiązkowych

r – stopa procentowa (im wyższa stopa procentowa pieniądza tym ich jest więcej)

M0 – agregat M0, baza monetarna pieniądz wielkiej mocy

Baza monetarna:

- agregat M0 – pieniądz wielkiej mocy wyemitowana przez bank centralny gotówka tj. bilon bilety banku centralnego, w obiegu poza bankowym oraz płynne rezerwy banków komercyjnych.

- agregat M1 – tworzy zasoby pieniądza służące dokonywaniu transakcji kupna i sprzedaży dóbr i usług (inaczej pieniądz transakcyjny) tworzy go gotówka w obiegu poza bankowym oraz depozyty na żądanie (a vista)

- agregat M2 – pieniądz w szerokim ujęciu tworzą M1 oraz depozyty o krótkim okresie zapadalności od 1 roku

Miary pieniądza – schemat

Podstawowy agregat pieniężny:

M0 – baza monetarna – rezerwy w banku centralnym – gotówka w kasach bankowych

M1 – pieniądz transakcyjny – gotówka w obiegu bankowym – depozyty na żądanie

M2 – pieniądz w szerokim ujęciu – krótkookresowe depozyty terminowe

Bank komercyjny – instytucje umożliwiające transfer środków pieniężnych od pożyczkodawców (kredytodawców) do pożyczkobiorcy (kredytobiorcy).

Od pośredników finansowych różni ………………………………………

Kreacja pieniądza w systemie bankowym – to proces przebiegający w systemie banków komercyjnych

Przykład pełnej kreacji depozytów:

( Z_ro = 0,1 )

Mnożnik kreacji depozytów:

K_dp =

Mnożnik pieniężny:

M_m =

Z_r – stopa rezerw obowiązkowych i nieobowiązkowych

U_m – ubytek gotówki sektora bankowego

Bank centralny i system pieniężny

Polityka monetarna

Bank centralny – to nadrzędna względna pozostałych banków instytucja posiadająca przywilej emisji powołana w celu dokonywania rozliczeń państwa, nadzorowania systemu bankowego i dokonywania rozliczeń międzybankowych prowadzenie polityki pieniężnej.

Współcześnie najczęściej instytucja wyposażona w atrybut niezależności koniecznym dla realizacji powyższych celów.

Funkcje banku centralnego:

- bank emisyjny

- bank banków – zajmuje się taką samą działalnością dla innych banków tak jak banki komercyjne dla nas

- bank państwa

Polityka monetarna – pieniężno-kredytowa – to oddziaływanie przez bank centralny na podaż pieniądza w gospodarce w celu utrzymania stabilizacji siły nabywczej pieniądza względnie w celu stabilizacji koniunktury.

W praktyce występują dwa rodzaje:

- polityka drogiego pieniądza – zmierza do obniżenia tempa inflacji przez obniżenie podaży pieniądza (w praktyce raczej tempa wzrostu)

- polityka taniego pieniądza – ma miejsce w warunkach niskiej inflacji oraz banku przewidywań (przez bank centralny) jej wzrostu.

Narzędzia polityki monetarnej:

- operacje otwartego rynku – bank centralny skupuje lub sprzedaje papiery wartościowe (bony pieniężne)

- stopa rezerw obowiązkowych

- operacje kredytowo-depozytowe banku centralnego (stopy procentowe) – bank centralny przyjmuje od banku i udziela kredytów, reguluje cenę pieniądza na rynku komercyjnym

- zasady polityki kursowej - …………………………………………

Jak bank centralny wykorzystuje narzędzia polityki monetarnej:

- w celu zmniejszenia podaży pieniądza banku centralnego może;

- sprzedawać papiery wartościowe bankom w ramach operacji otwartego rynku

- podnieść poziom podstawowy stopy procentowej

- podnieść poziom stopy rezerwy obowiązkowej

- w celu zwiększenia podaży pieniądza banku centralnego może:

- skupować papiery wartościowe od banków w ramach operacji otwartego rynku

- obniżyć poziom podstawowych stop procentowych

- obniżyć poziom stopy i rezerwy obowiązkowej

Równowaga na rynku pracy:

Przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej

• mikroekonomia konsumenta i producenta

• cel producenta w gospodarce rynkowej:

- maksymalizacja zysku

- inne cele?

• „zadawalający” poziom zysku

• Przetrwanie na rynku

• Osiągnięcie zakładanego udziału w rynku

• Doprowadzenie konkurencji do upadku