Makroekonomia, wykład 10 17.12.2013 r.

T: Międzynarodowa wymiana i współpraca gospodarcza

1. Międzynarodowy podział pracy

2. Przesłanki wymiany międzynarodowej

3. Korzyści bezpośrednie i pośrednie z wymiany międzynarodowej

4. Czynniki kształtujące efektywność handlu międzynarodowego

5. Instrumenty polityki handlowej i ekonomicznej i skutki jej stosowania

6. Argumenty na rzecz wolnego handlu oraz protekcjonizmu

7. Zakres i formy międzynarodowej współpracy gospodarczej

Ad.1.

Tj. Specjalizacja międzynarodowa między krajami. Polega na tym, że poszczególne kraje koncentrują się na wytwarzaniu takich dóbr lub usług, co do których mają korzystne uwarunkowania. Naturalne lub technologiczne, tradycje itp. Rezygnują te kraje z wytwarzania wielu produktów, które są im niezbędne, bo mogą je kupić za granicą, w zamian za środki finansowe, uzyskane ze sprzedaży na rynkach międzynarodowych tych produktów, które się specjalizują. Tego typu specjalizacja systematycznie się pogłębia i zmienia. I o ile w przeszłości kraje się dzieliły na przemysłowe i rolnicze czy surowcowe to później w większości z nich rozwinęła się określona produkcja przemysłowa. I specjalizowały się one wytwarzaniu określonych produktów, np. samochodów. Natomiast współcześnie specjalizacja się jeszcze bardziej pogłębia i kraje się specjalizują coraz częściej w wytwarzaniu podzespołów do produktów gotowych (finalnych) i to jest tzw. kooperacja produkcyjna. Gospodarki otwarte na tego typu wymiany i specjalizacje międzynarodową nazywa się Otwartymi. Natomiast kraje dążące do samowystarczalności nazywa się Zamkniętymi. Czyli inaczej samowystarczalne - autarkia. W długich okresach występuje tendencja do otwierania się, nie mniej w krótkich okresach, napięć politycznych, wojen czy trudności płatniczych powoduje tendencję do autarkii.

Ad.2.

Są dwie podstawowe przyczyny, że państwa się otwierają

1. Czynniki obiektywne – że żaden kraj nie ma wszystkiego co jest mu niezbędne do rozwoju, nawet te duże kraje, i z konieczności muszą handlować w skali międzynarodowej

2. Czynniki ekonomiczne – wynikające z faktu, że współpraca sprzyja specjalizacji a tym samym podnoszeniu efektywności w działalności gospodarczej i te czynniki dzisiaj są decydujące w wymianie

Wyrazem tego jest tzw. import substytucyjny, tj. taki, gdy kupujemy zagranicą dobra, które są lub mogą być produkowane w kraju. Ale te zagranicą są tańsze lub lepsze. Rozróżnia się import niezbędny, który ilustruje to, czego nie mamy w kraju. Żeby można było rozwijać import tj. kupować zagranicą równie różnych rzeczy na zasadach substytucji konieczne jest rozwijanie importu , który pozwala na rozwijanie eksportu, który pozwala na zdobywanie środków dewizowych i walutowych, które są niezbędne dla opłacenia, zrównoważenia importu. I po to, żeby kraj się nie zadłużał za granicą.

Ad.3.

Korzyści bezpośrednie to zwiększenie wartości PKB , którym dysponuje dany kraj w stosunku do wartości wytworzonego na terenie danego kraju. I korzyści te wynikają z różnic cenowych między różnymi krajami. Tam, gdzie warunki są korzystne, to ceny są niższe (?) [20:00]

Eksport ziemniaków

100 tys. ------------------------------.> x dolarów

130 tys. ---------------------------- x dolarów

+ 30 tys. Import ryżu,

Natomiast pośrednie korzyści to:

1. Możliwość zwiększenia skali produkcji i wytwarzania na szersze rynki międzynarodowe i tym samym stosowania lepszych technologii, które umożliwiają obniżanie jednostkowych kosztów

2. Handel zagraniczny pozwala lepiej dostosować strukturę podaży konsumpcyjnej i inwestycyjnej do struktury popytu.

3. Możliwość koncentracji środków (kapitałowych, ludzkich) na wybranych dziedzinach i nie rozpraszania się, a w konsekwencji możliwość osiągniecia wyższego zaawansowania tych dziedzin.

4. Efekty wynikające z technologii (komputeryzacji).

Ad.4.

Na efektywność wpływają ceny po których kupujemy i sprzedajemy zagranicą i są to tzw. ceny światowej, które kształtują się na rynkach międzynarodowych. W przypadku …. Te ceny podlegają wahaniom koniunkturalnym ( w górę i w dół). W przemysłowych produktach ceny dyktują duże firmy, wiodące, które są w sytuacji tzw. przywództwa cenowego. I ceny te w długich okresach wykazują tendencję do obniżania się wraz z postępem technicznym. W handlu zagranicznym znane są ceny dumpingowe, czyli bardzo niskie, często poniżej kosztów wytwarzania, stosowane dla zdobycia nowych rynków, nowych klientów, praktycznie są to ceny niedozwolone, traktowane jako nieuczciwa konkurencja, i w sytuacji udowodnienia, że są do dumpingowe kraj, w którym stosuje się takie ceny co zagraża rodzimej produkcji mogą stosować tzw. cła antydumpingowe. Często się stwierdza, że ceny dumpingowe, po uzyskaniu zamierzonych celów,są podnoszone do efektywnego poziomu, ale nie zawsze tak musi być. Firmy niekiedy świadomie stosują strategię cenową obliczoną na wzrost skali i obniżenie kosztów.

Rys.1.

Cena
koszty

Skala produkcji

Właściwie uwarunkowania cenowe bada się przy pomocy wskaźnika TERMS OF TRADE, który właściwie może być to wskaźnik mniej lub bardziej uproszczony.

WZÓR

Terms of trade = $\frac{\text{cena}\ \text{eksportu}\ \times \ \text{wielko}sc\ \text{eksportu}\ \times \ t_{1}}{\text{cena}\ \text{importu}\ \times \ \text{wielko}sc\ \text{importu}\ \times \ t_{1}}\ \div \ \frac{\text{cena}\ \text{eksportu}\ \times \ \text{wielko}sc\ \text{eksportu}\ \times \ t_{0}}{\text{cena}\ \text{importu}\ \times \ \text{wielko}sc\ \text{importu}\ \times \ t_{0}}\ \geq 1$

2 czynnikiem jest Struktura towarowa eksportu , to znaczy opłaca się bardziej eksportować produkty wysoce przetworzone, a kupować nisko przetworzone, bo wtedy sprzedajemy naszą wiedzę, precyzję i naukę, natomiast importować to bardziej te, które są niezbędne dla rozwoju.

3 czynnik O efektywności decydują Relacje kosztów wytwarzania do uzyskiwanych cen. Te wysokie ceny zależą od jakości, nowoczesności produktu. Natomiast dla kraju mniej korzystne jest , jeżeli się konkuruje taniością , np. ze względu na tanią siłę roboczą.

4 Bardzo ważne w handlu zagranicznym jest również marketing międzynarodowy. Marketing to umiejętność dostosowania się do potrzeb przyszłych odbiorców i stosowanie odpowiednich instrumentów.

5 Protekcjonizm państwowy, polega on na stosowaniu przez poszczególne kraje polityki ochronnej w stosunku do własnych rodzimych wytwórców, np. poprzez cła importowe czy kontyngenty. Na ogół ogranicza swobodną wymianę i np. cła importowe mogą zmniejszać, hamować import i niekorzystnie wpływać na sprzedaż.

Ad.5. Instrumenty polityki międzynarodowej i skutki jej stosowania

Protekcjonizm może dotyczyć 2 rzeczy :

1. Wspierania eksportu i Chronienia krajowej produkcji przed konkurencją zewnętrzną ze strony importu i instrumenty tej polityki można ….. to głównie cła czyli opłaty stosowane przy zakupie produktów pochodzących od zagranicznych dostawców, cła mogą występować w formie kwotowej, czyli jako dopłaty do poszczególnych produktów w stosunku do ilości i są to tzw. cła specyficzne i cła adwaloren jako % narzut od wartości. Stosowanie ceł powoduje podniesienie cen importowanych na docelowym rynku sprzedaży takich rynku, a z drugiej strony oznaczają konieczność dostosowania się importerów do tych wyższych cen i tym samym obniżania cen sprzedawanych produktów co wiąże się z mniejszą opłacalnością sprzedaży na takie rynki. W rezultacie zyskują tutaj na stosowaniu ceł krajowi producenci takich lub krajowych produktów, bo zyskują ochronę przed konkurencją. Po drugie zyskuje rząd na opłatach z ceł, tracą natomiast nabywcy takich dóbr, bo muszą na ogół płacić wyższe ceny i tracą importerzy, bo muszą najczęściej obniżać ceny sprzedaży. Drugim instrumentem są kwoty importowe – tzw. kontyngenty , które podobnie jak cła mogą mieć charakter ilościowe i mogą być ustalane ilościowo, tzn. oznaczają ile szt. samochodów można rocznie importować z kraju. Mogą też być ustalane wartościowo. Skutki stosowania tych kwot są zbliżone do cła z tą jednak różnicą, że nie przysparzają rządowi dodatkowych środków finansowych tak jak cła. Natomiast powodują często wzrost cen takich produktów na rynku krajowym, bo oznaczają ograniczenie podaży w stosunku do popytu. I dają ochronę przed konkurencją zewnętrzną. Kolejnym instrumentem przepisy domieszkowe, które polegają na ustalaniu pewnego % udziału produkcji krajowej przy produkcji jakiś dóbr finalnych. Mają one na celu przeciwdziałać tworzeniu przedsiębiorstw o charakterze MONTOWNI, gdzie montuje się o fabryczne półfabrykaty. Kolejnym instrumentem są tzw. bariery biurokratyczne, które mogą polegać na różnego rodzaju przepisach ograniczenia związanych z wymogami technicznymi, ekologicznymi itd. W odniesieniu do importowanych produktów, np. że można sprowadzać wszystko oprócz tych co nie ……….. norm technicznych.

Instrumenty wspierające eksport

To przede wszystkim dopłaty eksportowe, stosowane dla krajowych eksporterów. Mogą mieć charakter dopłat specyficznych., czyli do sztuki danego produktu, albo od wartości danego produktu. Skutki ich stosowania to : wydatki rządowe - traci rząd, zyskują eksporterzy i pośrednim skutkiem jest wzrost cen na rynku krajowym takich wspieranych produktów w eksporcie. Drugim instrumentem są subsydia do kredytów eksportowych, stosowane jako zachęta dla nabywców zewnętrznych, zagranicznych danych produktów, eksportowanych z danego kraju, np………………. I dodatkowym instrumentem są zamówienia publiczne, gdzie przedsiębiorstwa publiczne lub kontrolowane przed rząd otrzymują wsparcie w sytuacji, kiedy kupują produkty pochodzenia krajowego, mimo, ze te nie są lepsze, tańsze.

Ad.6. Argumenty na rzecz wolnego handlu oraz protekcjonizmu

Zdania co do celowości stosowania tego typu polityki protekcyjnej są zróżnicowane. Są tzw. ekonomiści liberalni, którzy wskazują na argumenty na rzecz wolnego handlu i są przeciw protekcjonizmowi. Ich argumenty to :

1. Że wolny rynek międzynarodowy zwiększa efektywność globalną, bo produkuje się dobra w tych krajach, gdzie jest to najtańsze, nie zostaje zakłócona konkurencja

2. Że sprzyja to zwiększaniu skali działalności produkcji w ramach poszczególnych przedsiębiorstw, a tym samym obniżaniu kosztów jednostkowych oraz innowacyjności

Po drugie zwolennicy stosowania polityki protekcyjnej wskazują, że rynki nie są zawsze efektywne i w sytuacji, kiedy ma miejsce marnotrawstwo w jakim kraju zasobów, np. siły roboczej to celowe może być stosowanie tego typu polityki protekcyjnej. Tego typu polityka np. poprzez cła może prowadzić / wymuszać do obniżania ceny oferowanych przez sprzedawców zagranicznych tych oferowanych produktów, czyli pewne korzyści dla danego kraju. Nie mniej jednak takie oddziaływanie dotyczy głównie dużych krajów o dużych rynkach zbytu, gdzie eksporter nie chcąc utracić takich rynków zbytu jest zmuszony do obniżania cen. Związku z tym dodatkowo wskazuje się, że istnieje pewna optymalna ……….. stawka celna, która może - te cła mogą …………………………………………..

W praktyce od dziesiątków lat istnieje tendencja do liberalizacji handlu międzynarodowego, związana jest z działalnością organizacji GATT, czyli układu ogólnego w sprawie handlu i taryf celnych i najbardziej znana runda urugwajska tej organizacji z przełomu lat 80-tych i 90-tych i doprowadziła do zobowiązania wielu krajów do obniżania ………………. I polityki protekcyjnej. W ramach tej rundy WTO – Światową organizacją handlu, która kontynuuje tą ……………………….. i egzekwuje …………………………….. Stany Zjednoczone uchodzą za kraj, który …………………… Tendencje do liberalizacji w stosunkach międzynarodowych mogą przyjmować również formę takich preferencyjnych porozumień handlowych. I zalicza się do nich tzw. tworzone strefy wolnego handlu i po drugie ugrupowania integracyjne, np. unie celne. Różnica między tymi dwoma formami polega na tym, że ……………………… Ciekawy przykład w tym zakresie stanowią kraje wschodnio-azjatyckie, które dokonały spektakularnego ……………… Stosowały specyficzną politykę protekcyjną polegającą na promowaniu własnego transportu, w tym często stosowania polityki sektorowej przemysłowej, czyli wspierania pewnych przemysłów, a jednocześnie tworzyły bariery ochronne przez importem.

Ad.7. Zakres i formy międzynarodowej współpracy gospodarczej

Międzynarodowa współpraca gospodarcza obejmuje:

1. Tradycyjną sferę wymiany, tj. handel zagraniczny dóbr i usług

2. Oraz przepływy czynników produkcji, tj. kapitałów, siły roboczej i myśli technicznej

W sferze tradycyjnej wymiany, m.in. w wyniku postępującej liberalizacji ma miejsce:

- szybki wzrost eksportu w wielkości PKB poszczególnych krajów i internacjonalizacja produkcji

- wzrost znaczenia tzw. kooperacji (współpracy) produkcyjnej ponadto

- wzrasta znaczenie międzynarodowej wymiany usług

Wykres 1 – Eksport na 1 mieszkańca w dol. W USA w 2010 r.

1. Belgia

2. D

3. Luksemburg

Wykr. 2 - Udział eksportu wyrobów wysokiej techniki w eksporcie , ogółem w %, 20007, 2008, 2009 r.- Polska na 21 miejscu, Pierwsza jest Malta, drugi Luksemburg, trzecie Węgry

Wykres 4. Kierunki geograficzne handlu zagranicznego Polski

Kierunki importu Kierunki eksportu

Niemcy Niemcy

Rosja Francja

Przepływy czynników produkcji odgrywają coraz większą rolę w skali międzynarodowej. Jeśli chodzi o przepływ kapitału to może dokonywać się w 3 formach:

1. Lokat pożyczkowych i depozytowych – że kraje między sobą

2. W formie lokat portfelowych – ma on miejsce, kiedy zagraniczne podmioty kupują udziały czy akcje firm, ale w ilości, która nie daje możliwości kontroli nad tymi firmami, najczęściej są to zakupy akcji na rynku kapitałowym w celach spekulacyjnych lub w celu dywidendy, często ten kapitał nazywa się spekulacyjnym, bo …………………………

3. Tzw. bezpośrednie inwestycje zagraniczne (biz) –polegające na tym, że podmioty z za granicy kupują w danym kraju udziały czy akcje już istniejących przedsiębiorstw i to w takiej ilości, która umożliwia kontrolę nad tymi firmami ( formalnie przyjmuje się 10%n tych akcji, udziałów) lub też na budowaniu od podstaw nowych firm ……. Te ostatnie inwestycje nazywa się inwestycje …GREEN FIELD - ZIELONE POLA, inwestycje budowane od podstaw. Znaczenie tych ostatnich …… szczególnie istotny wpływ na gospodarkę danego kraju i zmniejszenie bezrobocia mają inwestycje te od postaw ………………………………………. Natomiast te inwestycje polegające na przejmowaniu już istniejących firm ………………………………. Często wiązało się ze …… Zjawisko przepływów kapitałowych znane jest od wieków, jednak szczególnie się nasiliło w drugiej połowie XX w. i przyjęło niespotykaną wcześniej skalę co jest również efektem liberalizacji w tym zakresie.

Istotnym elementem …….. są przepływy siły roboczej. Może mieć charakter przepływu okresowego – inaczej zarobkowego, czyli kiedy ludzie wyjeżdżają okresowo w celu zarabiania, lub przepływ osiedleńczy na stałe. Najczęściej przepływ osiedleńczy dotyczy …….. np. hydraulik. Niemniej jednak coraz częściej zjawisko to dotyczy ludzi o wyższych kwalifikacjach, a nawet bardzo wysokich. I znane jest zjawisko DRENAŻU MÓZGU. Polegające na tym, że kraje najbogatsze poprzez oferowanie wysokich plac mogą pozyskiwać najbardziej utalentowanych ludzi. Podstawowym skutkiem przepływu sily roboczej jest zmniejszanie różnic płacowych między krajami, bo w krajach do których napływa siła robocza emigranci ………………………………………………….. Natomiast w krajach, gdzie odpływa siła robocza ………

Przepływy technologii, technik – mogą mieć formę przepływów maszyn i urządzeń, czyli mogą dokonywać się ……. – tzw. formie uprzedmiotowionej i tzw. formie czystej. W tej drugiej jest to tzw. zakup licencji. Są 3 rodzaje licencji.

1. Licencje patentowe, gdzie kupuje się prawo do korzystania przez jakiś okres zopatentowanego wynalazku, pomysłu, technologii, wzoru

2. Licencje typu know-how, „wiedzieć jak”, gdzie kupuje się prawo do przeszkolenia wiedzy nieopatentowanej, ………, umiejętności, itp.

3. Licencje mieszane, gdzie wykupuje się patent, ale jednocześnie know-how