2. równanie Paula Ehrlicha, które wyraża nacisk cywilizacji na środowisko naturalne:
I= P ´ A ´ T, gdzie:
I - nacisk grupy społecznej lub narodu na środowisko,
P - wielkość populacji,
A - konsumpcja zasobów na głowę,
T - miara zmian wywołanych technologiami.
Energia znajduje się w centrum naszego życia - jeżeli nie jest w sposób ciągły podawana do naszych komórek lub ciał, umieramy. Energia uruchamia ekosystem, który wspiera społeczeństwo. Jest to centralny problem dla życia cywilizacji; jeżeli społeczeństwo przemysłowe nie będzie pochłaniać energii w znacznych rozmiarach, musi się załamać. Zrozumiałe jest więc, że energia spełnia centralną rolę w gwałceniu (assault) środowiska przez człowieka, zawarta jest więc we wszystkich składnikach równania I=PAT
3. -Motyw religijny i kulturowy
Pierwotne motywy ochrony środowiska miały swe źródło niewątpliwie w wierzeniach religijnych różnych narodów. Umiejscawianie w drzewach i innych osobliwościach przyrody siedziby bogów, demonów przyczyniło się do otaczania ich czcią religijną. Na skutek tego były one uznawane za święte i nietykalne, a dzięki temu chronione, co najmniej tak długo, jak długo wierzenia utrzymywały się wśród ludzi. Tak było na przykład z polami gejzerowymi na terenach dzisiejszego parku narodowego Yellowstone w Górach Skalistych. Indianie bali się bowiem wybuchów gorącej wody i obłoków pary wodnej, uznając je za przejaw działalności złych duchów. Dzięki temu zachował się aż do drugiej połowy XIXw. wielki obszar puszczy leśnej, który objęto granicami utworzonego w 1872 r., pierwszego na świecie parku narodowego. Unikanie przez ludzi różnych "groźnych" osobliwości przyrody, nazywano często "diabelskimi", "diablimi", "czartowskimi", "czarodziejskimi", "cudownymi" itp. ratowało przed zniszczeniem wiele starych drzew, skał, źródeł. Czynnikiem ochrony było także czczenie różnych miejsc upamiętnionych w kulturze narodowej zdarzeniami historycznymi, czy związanych z postaciami historycznymi. Przekładów z tej dziedziny jest bardzo wiele, jak choćby liczne w Polsce "aleje Sobieskiego", "lipa w Czarnolesie", dęby "królewskie" w pozostałości Puszczy Niepołomickiej pod Krakowem, "Igła Deotymy" w Dolinie Ojcowskiej, "Wodogrzmoty Mickiewicza" w Tatrach itd.
-Motyw gospodarczy
Pojawienie się motywów gospodarczych ochrony przyrody następowało w miarę intensyfikacji wykorzystania jej użytków. Do ukształtowania się tej motywacji przyczyniło się także coraz lepsze poznawanie przyrody o dokonanie odkrycia, że szkody w gospodarce naturalnej mają swoje wyraźne przyczyny. Tak na przykład pierwsze zarządzenie dotyczące ochrony ptaków śpiewających w Europie zostało wydane w Zurychu w 1353 r., gdy uświadomiono sobie jasno pożyteczną rolę ptaków jako tępicieli szkodników w lasach i sadach. Król Władysław Jagiełło, aby zapobiec nadmiernemu wyrębowi i wywożeniu z Polski drewna cisowego, z którego wtedy wyrabiano kusze i łuki, wydał zakaz samowolnego wycinania cisa w 1423 r. Podobnie król duński Chrystian V wydał w 1671 r. zakaz wyrębu lasów w południowej Danii. Zakaz ten był jednym z pierwszych tego rodzaju zakazów w Europie. Podobną rolę odegrały w Rosji zarządzenia cara Piotra I z lat 1703, 1714 i 1722, dotyczące ochrony lasów.
4. 1934 – 10 marca. Sejm RP uchwalił ustawę. Na ówczesne czasy ustawa nowoczesna i wykraczająca
w przyszłość. Pierwsza ustawa ale nie weszła w życie bo wojna. Z inicjatywy Rady
utworzono 180 rezerwatów przyrody, zaplanowano powołanie dalszych (ok. 200) tego
typu obiektów i 4500 obiektów przyrodniczych uznano za pomniki przyrody. Powołano
także następujące parki narodowe: białowieski, wielkopolski, babiogórski, pieniński oraz w
Czarnohorze (Karpaty Wschodnie). Szósty park narodowy, tatrzański, powstał formalnie na
kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej.
2004 – najnowsza ustawa „wadliwa”
5. Formy ochrony przyrody wg ustawy :
- Parki Krajobrazowe
- Obszary Natura 2000
- Parki Narodowe
- Rezerwaty przyrody
- Obszary chronionego krajobrazu
- Pomniki przyrody
- Stanowiska dokumentacyjne
- Użytki ekologiczne
- Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
- ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów
6. Międzynarodowe działania w zakresie ogólnoświatowego kryzysu środowiska
- 1980 „ Światowa strategia ochrony przyrody”
- 1992 Konferencja ONZ „ Środowisko i rozwój” w Rio de Janeiro
- 1993 Konferencja w Maastricht „ Ochrona dziedzictwa przyrodniczego Europy”
- 2002 Konferencja ONZ , II Szczyt Ziemski
* do 2005 r. zintegrować plany gospodarki wodnej
* do 2010 r. osłabić tempo wymierania rzadkich gatunków fauny i flory
* do 2015 r. zwiększenie zarybienia mórz i oceanów
* do 2020 r. zaprzestanie produkcji środków chemicznych szkodliwych dla ludzi i środ.
* zwiększenie produkcji odnawialnych źródeł energii ( wiatr, słońce .. )
7. ramiarska?, paryska, waszyngtońska, bońska, berneńska, o różnorodności biologicznej
8. -Konwencja w sprawie trans granicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (Konwencja Genewska z 13 listopada 1979 roku) Polska jest stroną tej Konwencji od 17 października 1985 roku.
-Konwencja o kontroli trans granicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych z 22 marca 1989 roku (Konwencja Bazylejska) Polska jest stroną tej Konwencji od 20 marca 1992 roku
-Konwencja o ochronie i użytkowaniu cieków trans granicznych i jezior międzynarodowych z dnia 17 marca 1992 r. Konwencja weszła w życie z dniem 6 października 1996 r. Polska podpisała Konwencję w dniu 18 marca 1992 r. Konwencja została ratyfikowana 17 lutego 2000 r
-Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście trans granicznym (Konwencja z Espoo z 25 lutego 1991 roku). Polska jest stroną tej konwencji od 10 września 1997 roku.
9. Ekorozwój
- rozwój nie zagrażający środowisku naturalnemu, harmonijne włączanie człowieka w świat przyrody, proekologiczne działania i próba stworzenia ładu ekologicznego
- podporządkowanie potrzeb i aspiracji społeczeństwa możliwościom, jakie daje nam środowisko, którym dysponujemy
-przebudowa mentalności społeczeństwa i wszelkich instytucji, które ją utrwalają (nauki, gospodarki)
Zrównoważony rozwój
Podstawowym założeniem zrównoważonego rozwoju jest takie prowadzenie polityki i działań gospodarczych aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania z nich, zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, przy jednoznacznym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz różnorodności biologicznej
10. Zasady ekorozwoju:
- respektowania ekorozwoju
- integralności środowiska – jej istotą jest zalecenie aby myśleć globalnie (całościowo, holistycznie),
lecz działać lokalnie
- ekonomizacji
- prewencji (zapobiegania) – nazywana zasadą likwidacji zanieczyszczeń
- reagowania
- partnerstwa
- regionalizacji
- praworządności – w warunkach polskich oznacza konieczność takiej przebudowy systemu prawa
ekologicznego i sposobu jego realizacji, aby każdy przepis był ściśle przestrzegany i
niemożliwe było zastępowanie przepisów argumentacją o „wyższej konieczności”,
„interesie społecznym”, lub „jesteśmy za biedni na ochronę środowiska”.
- przestrzegania międzypokoleniowej równości
11. Ekorozwój w Polsce – dokumenty i akta prawne :
- strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 r.
- I, II, III Polityka Ekologiczna Państwa (1991, 2001, 2009)
- ustawa o odpadach (2001)
- prawo wodne (2001)
- prawo ochrony Środowiska (2001)
- ustawa o ochronie przyrody (2004)
15. Zasoby nieodnawialne
- tworzyły się wiele mln lat
- ich wielkość jest wartością skończoną dla dł. życia ludzkiego
- do surowców nieodnawialnych należa :
*paliwa kopalne (węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny)
* rudy metali
Zasoby odnawialne
- są niewyczerpane
- nieograniczone perspektywy czasowe
- energia wiatru, słońca, wody, biomasa, biogaz
16. Miejsca wydobycia węgla kamiennego w Polsce:
Zagłębia : - Górnośląskie - największe
- Dolnośląskie
- Lubelskie
Miejsca wydobycia węgla brunatnego w Polsce:
Zagłębia: - Bełchatowskie - największe
- Konińsko-Tureckie
- Turoszowskie
17. Podział zanieczyszczeń powietrza
a) ze względu na źródło
- naturalne : nieorganiczne ( pyły i gazy z erupcji wulkanicznej, cząstki soli z wody morskiej) i organiczne
- antropogenie : kontrolowane ( emisje, które odbywają się wg określonych przepisów) i przypadkowe ( emisje w czasie wybuchania budynków)
b) ze względu na typ substancji
- stałe ( popioły, sadza, rdza) pyłowe – przemysł cementowy
- ciekłe ( aerozole : maleńkie cząsteczki)
- gazowe ( spalanie paliw kopalnych) : CO2, CO, NOx, SO2, CxH
c) ze względu na przemiany
- pierwotne : substancje emitowane bezpośrednio
- wtórne : substancje, które stają się szkodliwe jakiś czas po ich wyemitowaniu
20. Ochrona powietrza – akty prawne :
- ustawa z dnia 27.04.2001 o odpadach
- ustawa z dnia 27.04.2001 Prawo ochrony środowiska
- ustawa z dnia 10.04.1997 Prawo energetyczne
- Polska 2025 Długookresowa Strategia Trwałego i Zrównoważonego Rozwoju
21. I Protokół Siarkowy
Ministrowie ochrony środowiska 21 państw podpisali 1985r. w Helsinkach I Protokół Siarkowy. Pozostałe państwa, w tym Polska, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i niektóre kraje Europy Południowej, nie przyjęły zobowiązania ograniczenia o 30% emisji SO2 do atmosfery. Dokument ten został ratyfikowany tylko przez 16 państw, wszedł w życie 2.9.87 i obowiązywał do końca 1993r.
II protokół Siarkowy
Podpisany w Oslo w 1994 roku – zobowiązuje Polskę do ograniczenia emisji SO2 w stosunku do poziomu z 1980 r. odpowiednio o 37% w 2000r.; 47% w 2005 r. i o 66% w 2010 r.
23. Obszary o nadmiarze wody w Polsce
- Karpaty i Podkarpacie
- Pojezierze Pomorskie i Warmia
- środkowe Sudety
- obszary w dolinach większych rzek
Obszary deficytowe w wodę
- GOP i Wyżyna Łódzka
- Wyżyna Kielecko-Sandomierska
- Nizina Wielkopolska i Kujawy
- Roztocze i Wyżyna Lubelska
24. Przyczyny wystąpienia „suchej plamy” w Polsce
- niska suma opadów rocznych w Polsce
- zbyt równinne ukształtowanie terenu (duża powierzchnia wystawiona na parowanie – ok. 70 % opadów tracimy wskutek parowania)
- mozaikowa budowa geologiczna utrudnia infiltrację wód w głąb
- „niesprawiedliwość przyrody” tzn. nad terytorium naszego kraju przemieszcza się rokrocznie gigantyczna masa wody podążająca na wschód. Efektem tego jest u nas duże zachmurzenie a deszcz spada na wschodzie. Blisko połowa sumy opadów w Polsce pochodzi z deszczy ulewnych, co stwarza warunki do szybkiego powierzchniowego odpływu wód.
-
25. Podział źródeł zanieczyszczeń wód ze względu na :
a) powstawanie
- punktowe ( ścieki z systemów kanalizacyjnych, podgrzane wody chłodnicze, zasolone wody kopalniane )
- liniowe ( zanieczyszczenia pasmowe wzdłuż szlaków komunikacyjnych )
- obszarowe ( odpływy z terenów rolniczych, odpływy z terenów przemysłowych oraz ze składowisk odpadów komunalnych, zanieczyszczenia atmosfery przedostające się do wód )
b) umiejscowienie
- zanieczyszczenia wód podziemnych ( zaniecz. infiltrujące, zaniecz. wprowadzane bezpośrednio)
- zanieczyszczenia wód lądowych ( zaniecz. organiczne, zaniecz. nieorganiczne)
- zanieczyszczenia mórz i oceanów ( ropa naftowa i oleje opałowe, inne zanieczyszczenia)
- zanieczyszczenia
c) pochodzenie
- naturalne ( domieszki wody wodociągowej, domieszki wody)
- antropogeniczne ( rolnictwo, przemysł)
26. Sposoby ochrony wód przed zanieczyszczeniami
Ochrona zasobów wodnych polega przede wszystkim na rozwiązaniach technicznych, takich jak:
- stosowanie bezściekowych technologii w produkcji przemysłowej
- napowietrzanie wód stojących
- zamykanie obiegów wodnych w cyklach produkcyjnych i odzysk wody ze ścieków
- utylizacja wód kopalnych oraz powtórne wtłaczanie tych wód do górotworu
- zabezpieczanie hałd i wysypisk
- ograniczenie emisji zanieczyszczeń przemysłowych do powietrza
- ograniczenie emisji zanieczyszczeń z terenów rolniczych
- zastosowanie przybrzeżnych stref buforowych wokół jezior i rzek
- oczyszczanie ścieków
27. Eutrofizacja
- starzenie się jeziora na skutek dostarczania substancji organicznych i mineralnych ze zlewni i przechodzenie jeziora oligotroficznego
- to wzbogacenie jeziora w zw. Bagienne takie jak azot i fosfor
- wytwarzanie substancji org. w obrębie misy jeziora
- to proces wzbogacenia wód na drodze naturalnej lub sztucznej w mineralne substancje odżywcze
Rodzaje eutrofizacji :
- e. naturalna – proces b.powolny, zachodzący od momentu powstania jeziora na skutek takich
czynności jak : temperatura, opady atmosferyczne.
- e. antropogenna
28. Gleba
- biologicznie czynna powierzchnia ziemi, powstała z utworu geologicznego, zwanego skałą macierzystą, w wyniku wietrzenia fizycznego, chemicznego, biologicznego
- element środowiska przyrodniczego. Jest ośrodkiem życia i spełnia wiele istotnych funkcji w ogólnym procesie życia na Ziemi, m.in. f. produkcyjną, retencyjną, sanitarną, sorpcyjną. G. jest fizycznym podłożem dla rozwoju infrastruktury i źródłem surowców, takich jak: piasek, żwir, glina, torf
- jest naturalnym tworem wierzchniej warstwy skorupy ziemskiej, powstałym ze zwietrzeliny skalnej w wyniku oddziaływania na nią zmieniających się w czasie zespołów organizmów żywych i czynników klimatycznych w określonych warunkach rzeźby terenu.
Skład gleby :
- 45 % składniki nieorganiczne
- 25 % woda glebowa z rozpuszczonymi solami mineralnymi
- 25 % powietrze glebowe
- 5 % składniki organiczne
29. Degradacja gleb - pogorszenie ich właściwości chemicznych, fizycznych i biologicznych oraz spadek aktywności biologicznej, co powoduje zmniejszenie ilości i jakości pozyskiwanej biomasy roślin.
Dewastacja gleb – to całkowita utrata wartości użytkowych gruntu
Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych
30. Formy degradacji gleb
- wyjałowienie ze składników pokarmowych i naruszenie równowagi jonowej
- zakwaszenie i alkalizacja środowiska glebowego
- zanieczyszczenie składnikami fitotoksycznymi
- zasolenie gleby
- nadmierny ubytek próchnicy
- przesuszenie bądź zawodnienie (przewilgocenie)
- różne formy erozji gleb
- zniekształcenie struktury gleby
- zniekształcenie rzeźby terenu
- zanieczyszczenia mechaniczne
- zanieczyszczenia chemiczne
- zanieczyszczenia biologiczne
31. Metody przeciwdziałania degradacji
- rekultywacja gleb
- zabiegi agrotechniczne
- uzupełnianie niedoborów ważnych pierwiastków w glebie
- korygowanie odczynu (pH) gleby
- ograniczenie emisji pyłów i gazów do atmosfery
- pokrycie powierzchni warstwą próchnicy lub warstwą gleby o lepszych parametrach
- właściwa lokalizacja dróg i innych szlaków komunikacyjnych wzdłuż urodzajnych gleb