Termin kryminologia pochodzi od łacińskiego słowa crimen (przestępstwo) oraz greckiego logos (nauka). Kryminologia zajmuje się osobą sprawcy przestępstwa, przyczynami jego czynu i warunkami społecznymi, w jakich go dokonał.

Za twórcę kryminologii uważa się włoskiego lekarza, Cesare Lombroso (druga połowa XIX w.), który stworzył teorię antropologiczną zakładającą istnienie "przestępcy z urodzenia"

Kryminologia jako nauka powstała w XVIII wieku, ale przestępczość pojawiła się wraz z tworzeniem się grup ludzkich. Słowo „kryminologia” zostało użyte po raz pierwszy przez Włocha Rafaello Garofalo (prawnik, lekarz) – zajmował się osobą przestępcy, samym przestępstwem i ofiarą. Lub pierwszy Paul Topinard. Użyte około 1879 r., a wśród twórców tej dziedziny prawa wymieniani są: Paul Topinard, Rafaele Garofalo, Cesare Lombroso, Adolphe Quetelet, Michel-Andre Guerry

Kryminologia jest nauką o charakterze interdyscyplinarnym tz. że nie posiada własnej metodologii badawczej. Jest, więc zmuszona do posiłkowania się metodami wykształconymi przez takie nauki, jak m.in.: antropologia, biologia, medycyna, psychiatria, psychologia, socjologia, statystyka, ekonomia, historia itp.

Kryminologia: nauka o przestępstwie. Logos –nauka, crimen- przestępstwo - -czyli nauka o przestępstwie

Definicja kryminologii wąskim zakresie- B. Hołysta

Kryminologia jest nauką o przestępstwie i przestępcy, o objawach i przyczynach przestępczości i innych związanych z nią zjawiskach patologii społecznej oraz o ich zapobieganiu, a także o funkcjonowaniu systemu sprawiedliwości karnej

Definicja kryminologii w szerokim zakresie A. Gaberle – kryminologia to nauka społeczna zajmująca się badaniem i gromadzeniem całościowej wiedzy na temat przestępstwa jako pewnej szczególnej formy zachowania dewiacyjnego, przestępczości jako pewnego zjawiska społecznego, a także osoby sprawcy przestępstwa, a także instytucji i mechanizmów kontrolnych, jakie tworzą społeczeństwa w celu zapobiegania i zwalczania przestępczości. KRYMINOLOGIA – według prof. Tyszkiewicza jest nauką, która bada przestępstwo, przestępcę oraz funkcjonowanie środków przeciwdziałania przestępczości. Działy zajmujące się kryminologią:
- fenomenologia lub symptomatologia – obszar, zakres, objawy przestępczości, sposób popełniania-modus operandi
- etiologia kryminalna – badanie przyczyn przestępczości, badanie osobowości przestępcy
- wiktymologia – badanie ofiar przestępstw
Działy kryminologii: 1. symptomatologia (fenomenologia) dział ten zajmuje się objawami formami przestępczości do których zaliczamy: - dynamikę i strukturę przestępczości- rozmiar przestępczości - geografię kryminalną - sposoby popełniania przestępstw- (modus operandi) - elementy organizacji świata przestępczego oraz wiedza na ich temat . 2. Etiologia kryminalna: koncentruje swoją uwagę na badaniach czynników przyczynowych przestępczości, (dlaczego to robi?) 3. Profilaktyka kryminologiczna – obejmuje on różne zagadnienia dysocjacyjne: system wychowania i oświaty, treści kultury samoobrony obywateli, funkcjonowanie środków masowego przekazu, skuteczność polityki karnej.

4.Polityka karna- czyli funkcjonowanie systemu sprawiedliwości karnej( poza zjawiskami stricte przestępczymi, bada zjawiska kryminogenne (nadużywanie alkoholu, prostytucja , hazard, patologia rodziny0

Różnice kryminologii a kryminalistyki.

Kryminologia jest to nauka o przestępstwie w szerokim ujęciu, polega na gromadzeniu całościowej wiedzy na temat przestępstwa, przestępcy i mechanizmach kontrolujących.

Celem kryminologii jest opracowywanie metod zapobiegania przestępczości przez usuwanie przyczyn natury ogólnej, zajmuje się badaniem przest. jako zjawiska społecznego.

Kryminolog zada pytanie „ dlaczego?” - w odniesieniu do każdego przestępstwa.

Posługuje się metodami : statystycznymi, socjologicznymi, psychologicznymi.

Kryminalistyka – najprościej - jest sztuką znalezienia dowodów przestępstwa, tak, aby nie można ich było obalić

Celem kryminalistyki jest zwalczanie konkretnych przestępstw poprzez :

- ujawnianie ich, - wykrywanie sprawców, - zbieraniu materiału dowodowego. Odwołuje się do metod przyrodniczych, technicznych.

Kryminalistyk zada pytanie „kto?”

( kto?, co?, gdzie?, za pomocą czego?, dlaczego? W jaki sposób?, Kiedy? .

Def. Kryminalistyki- jest to nauka o metodach ustalania faktów przestępstwa, sposobu jego popełniania, wykrywania sprawców i zapobiegania przestępstwom oraz innym ujemnym zjawiskom społecznym.

Kryminologia w aspekcie innych dziedzin naukowych:
1. Prawo karne zajmuje się kwestią istnienia przesłanek, zachowań, które możemy uznać za niezgodne z prawem, zajmuje się przestępstwem, dotyczy fazy przygotowania poznawczego, przesłuchanie. Prawo karne to szukanie rozwiązań, za pomocą których można ocenić konkretne zachowanie jako przestępne.
Kryminologia zaś zajmuje się osobą przestępcy, zapobieganiem przestępstwom, prawomocnym skazaniem a także działaniami zapobiegającymi ponowne popełnienie przestępstwa.
Kryminologia odpowiada na pytanie jakie czynniki leżą u źródła przestępstwa, co warunkuje przestępstwo oraz jaka jest struktura i dynamika przestępstwa.
2. Psychologia- jako sprawdzenie procesów psychicznych, określenie celów psychologicznych przestępstwa, motywacja czynu, kwestia podłoża procesów psychicznych, osobowość i środowisko człowieka, w którym przebywa.
3. Socjologia – socjologia kryminalna – zrozumienie procesów i zjawisk społecznych umożliwiających analizę przestępstw; bada patologie społeczne (np. alkoholizm, narkomania).
4. Pedagogika w stosunku do kryminologii jest resocjalizacją – pomocą osobom nieprzystosowanym społecznie, pomoc w powrocie do normalnego życia po odbyciu kary.
5. Medycyna, neurologia (ukł. nerwowy) – bada czy dana osoba nie przeszła jakichś urazów czaszki, mózgu, zwyrodnień, uszkodzeń, które mogły by spowodować zmiany w osobowości człowieka.
6. Kryminalistyka – zajmuje się śladami przestępstwa, czym X popełnił przestępstwo, daje możliwość postawienia konkretnej osobie zarzutu.
7. Ekonomia - wykorzystuje pewne metody i pojęcia wy-

kształcone przez ekonomię do badań nad zjawiskami przestępczymi. Z biegiem czasu pojawiła się w nauce kryminologii tzw. ekonomiczna teoria przestępczości

8. Historia - a zawłaszcza historia społeczna, stanowi niezwykle cenne źródło wiedzy w przeprowadzaniu analizy kryminologicznej. Dzięki spojrzeniu na pewne zjawiska w znacznie szerszym kontekście społecznym, a przede wszystkim czasowym, możliwe jest zbudowanie dokładniejszej i bliższej rzeczywistości analizy.

Nurt kryminologii klasycznej –paradygmat klasyczny- wykształcił się w XVIII w. Do jego głównych twórców należy: Cesare Beccaria, Immanuel Kant czy Anselm Feuerbach. Szkoła klasyczna zakładała, że każdy człowiek, w tym także sprawca przestępstwa jest jednostka racjonalną. Każdy człowiek świadomie wybiera między alternatywnymi sposobami postępowania. Każdy człowiek jest wyposażony w wolną wolę. Szkoła klasyczna opiera się na założeniu, że przestępca niczym szczególnym się nie wyróżnia. W ujęciu szkoły klasycznej każdy jest potencjalnym przestępcą. Każdy człowiek jest zdolny do popełnienia przestępstwa. Każdy człowiek jest skłonny do popełniania przestępstw, a więc szkoła klasyczna zakładała pesymistyczną wizję natury ludzkiej. Człowiek jest zatem istotą, której zachowania mogą być manipulowane za pomocą obawy przed karą.

Skrajny indeterminizm – człowiek jest wolny ale z natury zły tylko pręgierz kary powstrzymuje nas przed przestępstwem. Czyli że człowiek jest wolny ale z natury zły i tylko kara powstrzyma go.

Kant i Hegel uważali że z kary nie można wyprowadzić żadnych pozytywnych – społecznie użytecznych spraw-inaczej niż dziś, bo mamy resocjalizację.

O karze decydowało kiedyś np. pochodzenie.

Kara: retrybutywna- (sprawiedliwościowa, bezwzględna)

Kara odwetowa-oko za oko ząb za ząb

Kantowski imperatyw moralny –zakładał naczelną zasadę bezwzględnej sprawiedliwości (kara za czyn – nie szukamy przyczyn)

Kara ma być dolegliwa – (np. system celkowy-przebywali w celach sami, ale... pracowali razem)

a nieuchronność kary miała prowadzić do unikania złych czynów.

Nurt-paradygmat – pozytywistyczny- rodzi się w XiX wieku czyli nurt praktyczny, czyli empiryczny- Pierwsza myśl resocjalizacyjna – korekcjonizm – korekta w człowieku. Korekcjonizm zakłada redukowanie odmienności będących przyczyną zachowań przestępnych. Przebudowa w człowieku w sferach emocjonalnej, intelektualnej, wolicjonalnej (wola, motywacja). Pojawia się odraczanie kar, zawieszanie kar przedterminowe zwolnienia. Pozytywiści uważali, że człowiek jest dobry z natury i dlatego należy wyeliminować czynniki endogenne (wewnętrzne w nim) lub egzogenne –zewnętrzne -np. środowiskowe) i wtedy człowiek będzie działał i zachowywał się należycie.

Np. obecnie art. 79 kpk – osoby z deficytami parcjalnymi mają obrońców z urzędu (deficyty psychiczne/fizyczne)

Dużo uwagi poświecono wtedy działaniom resocjalizacyjnym – bez efektów. Skupiał się na badaniu ludzi Lombrosso (nos, czółko)-te badania nie były reprezentatywne ale bardzo ważne bo skupiały się na człowieku/osobie.

Kryminologia pozytywistyczna była więc nauką o przyczynach przestępczości (tzw. etiologia przestępczości). Ponieważ koncentrowała się na osobie przestępcy cechował ją indywidualizm - kryminologia zorientowana na sprawcę.

Do historii przeszło pytanie sformułowane przez Lombroso, które sprowadzało się do tego, „dlaczego jedni ludzie popełniają przestępstwa, a inni nie ?” Było to tzw. pytanie lombrozjańskie. Odpowiedź opierała się na założeniu, że sprawca przestępstwa jest w pewien sposób odmienny od pozostałych ludzi, posiada pewne cechy szczególne. "dlaczego to, chłopczyku, właśnie ty zostałeś przestępcą, a twój sąsiad nie ?".

Poprzez zadanie pytania queteleowskiego –nurt socjologiczny w kryminologii pozytywistycznej- dąży się do uzyskania odpowiedzi na zagadnienie dotyczące nasilenia przestępczości w ramach różnych grup społecznych. Pytanie to brzmi: dlaczego nasilenie przestępczości w ramach różnych grup społecznych jest rożne ?

Nurt antynaturalistyczny - paradygmat antynaturalistyczny- pojawił się w latach 60-70 XX w. najmłodszy zakłada, że nie powinniśmy zajmować się tylko osobą sprawcy czyli przestępcą. Antynaturaliści zajmowali się dewiacja wtórną, dominowało naznaczenie społeczne, stygmatyzacja, etykietowanie.

Pytanie reaktywne pojawia się przy paradygmacie antynaturalistycznym kryminologii, pytanie to brzmi: dlaczego pewne zachowania są uznawane za przestępstwa i pewni ludzie są uznawani za przestępców, a inne zachowania ludzi i inni ludzie nie ? Jest to pytanie o mechanizmy funkcjonowania instytucji kontroli społecznej, o źródła i mechanizmy społecznych procesów kryminalizacji. W tym ujęciu kryminologia przekształca się z nauki o przestępcy i jego zachowaniu w socjologię prawa karnego i kontroli społecznej.

Przedmiotem kryminologii antynaturalistycznej są mechanizmy społecznej reakcji na zachowania przestępne. Podstawowym problemem do rozwiązania przez antynaturalistów jest problem kontroli społecznej oraz konflikt społeczny we współczesnych społeczeństwach.

Teoria Konrada Lorenza -siłę napędową ewolucji gatunków stanowią cztery instynkty, mianowicie: seksualny, głodu, agresji, ucieczki. Za pojawienie się zachowań agresywnych odpowiedzialny jest instynkt agresji. Jest on wrodzony a zachowania agresywne wywołane przezeń są spontaniczne, a do ich ujawnienia nie jest konieczna żadna określona sytuacja. Teoria Lorenza wykazuje szereg powiązań z teorią Freuda. Obie przyjmują funkcjonowanie wrodzonego instynktu agresji i utrzymują, że energia tego instynktu musi ulec rozładowaniu, wywołując akty agresji. Słabością obu teorii jest pominięcie wpływu oddziaływań sytuacji zewnętrznej na zachowanie agresywne.

Teoria frustracji - agresji – (sformułowana przez Dollarda i Millera) teoria, według której zachowania agresywne są poprzedzone przez frustrację - każda frustracja prowadzi do agresji (lub podnosi gotowość do zachowania agresywnego) i każda agresja poprzedzona jest przez jakiś rodzaj frustracji. Siła frustracji (a w związku z tym gotowość do i siła zachowań agresywnych) może być modyfikowana przez różne czynniki.

Teoria Berkowitza. Amerykański psycholog Leonard Berkowitz dokonał modyfikacji teorii frustracji jako przyczyny zachowań agresywnych. Zdaniem Berkowitza teoria Dollarda nie pozwala w pełni zrozumieć przyczyn i mechanizmów zachowań agresywnych. Wprowadził on do schematu frustracja-potrzeby-zachowanie agresywne, emocję specyficzną dla agresji. Stan gotowości do zachowań agresywnych może być wywołany nie tylko przez frustrację, lecz także przez utrwalony nawyk reagowania agresywnego. O nasileniu zachowań agresywnych decyduje nasilenie gniewu wywołanego frustracją bądź siła nawyku reagowania agresywnego. Istotna jest również siła bodźców sytuacyjnych. Podkreślić warto, że szczególnie istotnym faktem w teorii Berkowitza jest nawyk agresywnego reagowania.

Przestępstwo: czyn człowieka zabroniony przepisami prawa (ustawą) pod groźbą kary, jako zbrodnia lub występek bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy ( L. Gardocki).

0-13 – całkowita nieodpowiedzialność

13-17- nieletni sprawca czynu karalnego, (generalnie jest to granica standardowa,a od 15 lat z pewnymi wyjątkami)

17- osoba dorosła

15 latka można skazać jako dorosłego jeżeli popełni zbrodnię lub inne ciężkie przestępstwo.

Zbrodnia- przestępstwo umyślne w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym ( dolna granica od 3 lat pozbawienia wolności). Szkodliwość duża, działanie umyślne, dolna granica zagrożenia karą od lat trzech.

Wina jest podstawowym czynnikiem przestępstwa. Winę dzielimy na umyślną i nieumyślną lub mieszaną.

Ciemna liczba : stosunek liczby przestępstw rzeczywiście popełnionych do liczby przestępstw , w których sprawy zostały zakończone prawomocnym wyrokiem skazującym. Fałszywe zeznania-zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc. Od występku należy odróżnić występek o charakterze chuligańskim, za którego popełnienie ustawodawca przewidział zaostrzenie sankcji karnej. Sprawca, wg prawa ten, którego zachowanie, istotne dla społeczeństwa, doprowadziło w sposób choćby pośredni do realizacji znamion typu czynu zabronionego. Jest to zawsze osoba fizyczna generalnie po ukończeniu 17 roku życia. Działanie jak i zaniechanie działania.

Rozmiar przestępczości: Pr.- przestępczość rzeczywista—to ogół czynników przestępczych jakie popełnione zostały w danej jednostce czasu na określonym teranie (powiązania z ciemną liczbą przestępstw- nieujawnionych- Przyczyny- pokrzywdzony: uważa przestępstwo za zbyt błahe, wyraża zgodę by być przestępcą, wybiera samosąd, brak wiary w organy ścigania ,błędne rozpoznanie charakteru czynu.)

PU ujawniona lub pozorna – to ogół czynników o kt. organa ścigania uzyskały info i na tej podstawie wszczęły post.przygotowawcze.

PO. osądzona Stwierdzona PS Ujawniona PU PR

PS-stwierdzona-ogół czynników kt. charakter został potwierdzony w wyniku post. przygotowawczego. PS osądzona wyrokiem skazującym-. Ogół czynników, kt. charakter jako przestępstwo został potwierdzony w wyniku postępowania sądowego..