WYKŁADY Z EKOLOGII

WYKŁADY Z EKOLOGII
Oikos (gr)- dom, miejsce
Logos- nauka o miejscu życia org.
Ekologia- nauka zajmującą się badaniem wzajemnych oddziaływać miedzy org., a środowiskiem
Składniki środowiska osobnika:
• środowisko abiotyczne - materia nieożywiona w środowisku, np. H2O, O2, temp, wilgotność, światło
• środowisk biotyczne- elementy ożywione; oddziaływanie ze wszystkimi osobnikami- konkurencja, drapieżnictwo, pasożytnictwo, kooperacja
Działy ekologii:
autekologia- ekologia org, zajmuje się badaniem wzajemnego oddziaływania środowiska abiotycznego na poszczególne org i odwrotnie
synekologia- dział ekologii, zajmuje się problemami ochrony przyrody i jej zasobom
Pojęcia ekologiczne:
Gatunek- gr organizmów podobnych do siebie o wspólny pochodzeniu, mogący się krzyżować i wydawać płodne potomstwo
Populacja- zbiór osobników jednego gatunku zamieszkujących wspólny obszar, zdolnych do wymiany informacji genetycznych
Biocenoza- zespól populacji rożnych gatunków zamieszkujących dany teren
Biotop- miejsce życia danego org. Obszar będący siedliskiem dla biocenozy lub osobnika
Ekosystem- układ biologiczny składający się z biocenozy i biotopu
Biom- zespól ekosystemów tworzące duże regiony ekologiczne na ziemi(tajga, tundra)
Biosfera- inaczej ekosfera, w której może ostaniec Zycie, czyli zespól wszystkich występujących na ziemi ekosystemów.
- troposfera
-hydrosfera
- litosfera
Nisza ekologiczna- wielowymiarowa przestrzeń obejmująca zespól wszystkich warunków środowiskowych w jakich żyje org.
Środowisko+ genotyp(zespól genów osobnika)= fenotyp(zespól cech osobnika)
Biosfera◊biom◊ekosystem◊biocenoza◊ populacja◊gatunek◊organizm
Prawo minimum Liebiga:
Możliwość rozwoju i wzrostu organizmu określa ten składnik, którego jest najmniej w stosunku do zapotrzebowania. Czynnikami ograniczającymi wzrost i rozwój może być: niedobór witamin, wody, pożywienia; u roślin- światła, wody
Prawo tolerancji Snelforda:
Możliwość bytowania organizmu określają minima i maksima czynnika. Niedobór i nadmiar czynnika maja ograniczający wpływ na org.
Zasady uzupełniające prawo Snelforda:
Organizmy mogą mieć szeroki zakres tolerancji w stosunku do jednego czynnika, a wąski w stosunku do innego.
Organizmy o szerokiej tolerancji dla wielu czynników są szeroko rozpowszechnione.
Jeżeli warunki środowiskowe nie SA optymalne dla org. względem jednego czynnika to granice wobec innych mogą być zawężone( azot w glebie)
W przyrodzie organizmy nie zawsze żyją w zasięgu optimum jakiegoś czynnika abiotycznego, gdyż wchodzą w grę czynniki biotyczne- konkurencja, drapieżnictwo itd.
Granice tolerancji i zakres optimum czynnika SA zmienne w  rożnych warunkach geo. Zmienność geo w obrębie jednego gatunku
Okres rozrodczy należy uznać za okres krytyczny, w którym czynniki środowiskowe maja najbardziej ograniczony wpływ
Tolerancja:
-eury- szeroki zakres, np. eurytermiczny- temp( Wrobel)
-steno- wąski zakres, no stenohydryczny( pstrąg potokowy)
Grupy ekologiczne- organizmy o podobnym stopniu tolerancji w stosunku do określonych czynników środowiska
Gatunki wskaźnikowe- gatunki o wąskim zakresie tolerancji-//-
• kwaśne deszcze- skrzyp
• mało soli mineralnych- borówka
• małe zanieczyszczenie powietrza- mech

Populacja
Rośliny i zwierzęta ograniczone własnym areałem występowania tworzą populacje o różnych zagęszczeniach. Niektóre z nich są rzadkie, inne występują pospolicie. Wielkość i skład populacji oraz ich organizacja uzależnione są od procesów i zmian zachodzących w środowisku.
Populacja – zespół osobników jednego gatunku, wzajemnie na siebie oddziałujących i zamieszkujących określoną przestrzeń, w tym samym czasie, w którym istnieje prawdopodobieństwo krzyżowania się, a więc możliwość wymiany materiału genetycznego.
Siedlisko- miejsce, w którym żyje populacja danego gatunku.
Populacja może rozwijać się tylko w granicach określonych przez pojemność ekologiczną siedliska, na którą składają się przestrzeń, kryjówki, pokarm tak więc każda populacja zajmuje tę samą przestrzeń, która zapewnia jej niezbędne warunki życiowe oraz funkcje, jakie spełnia w ekosystemie, czyli niszę ekologiczną.

Cechy populacji
Każda populacja charakteryzuje się własną organizacją i strukturą, na którą składają się: liczebność osobników o określonej organizacji przestrzennej i socjalnej, proporcje dotyczące rozmiarów, wieku i płci osobników, forma i tempo wzrostu oraz wewnętrzne, takie jak rozrodczość, śmiertelność oraz zmienność genetyczna.
1. Liczebność to liczba osobników składających się na populację zasiedlających określony obszar.
2. Zagęszczenie populacji to liczebność populacji występująca na określonej jednostce powierzchni (lub objętości) np. 1000 świerków/ha, 2 ślimaki/dm3. Liczebność i zagęszczenie zależą od wielkości organizmów. Im organizmy większe, tym populacja mniej liczna i mniej zagęszczona.
3. Rozrodczość – wytwarzanie w populacji nowych osobników. Miarą rozrodczości jest liczba potomstwa produkowanego w określonym czasie. Wskaźnikiem rozrodczości jest stosunek liczby nowo urodzonych osobników w określonym czasie do liczebności całej populacji. 
4. Śmiertelność – jest to proces przeciwstawny rozrodczości i oznacza liczbę osobników umierających w określonym przedziale czasu. Wskaźnikiem śmiertelności jest stosunek liczby osobników umierających w określonym czasie do liczebności całej populacji.
5. Przeżywalność jest odwrotnością śmiertelności. Dane dotyczące przeżywania przedstawia się w formie krzywych przeżywania tj. krzywych pokazujących procent osobników przeżywających w zależności od czasu mierzonego ich wiekiem. Wyróżnia się trzy krzywe przeżywania które różnią się między sobą zmiennością prawdopodobieństwa przeżycia osobnika w różnych stadiach wiekowych.
Krzywa typu I – prawdopodobieństwo przeżycia jest wysokie w młodym wieku i dojrzałym i zmniejsza się gwałtownie u osobników starych. Jest charakterystyczna np. u człowieka, większości afrykańskich kopytnych.
Krzywa typu II – jest charakterystyczna dla populacji, w których prawdopodobieństwo przeżycia osobnika jest stałe (niezależne od wieku) np. zgromadzone w glebie nasiona z wielu populacji roślin.
Krzywa typu III –jest charakterystyczna dla populacji, którą cechuje wysoka śmiertelność w okresie młodocianym, a jednocześnie znaczna przeżywalność w wieku zaawansowanym, np. u ryb morskich produkujących miliony jaj, z których zaledwie przeżywa niewielka część i rozwija się w dorosłe osobniki.
Śmiertelność może być uwarunkowana przyczynami środowiskowymi, osobniczymi, populacyjnymi i biocenotycznymi

Rozprzestrzenianie – polega na przemieszczaniu się osobników między populacjami. Istnieją trzy formy rozprzestrzeniania się:
• emigracja – jednokierunkowy ruch osobników na zewnątrz, opuszczanie populacji;
• imigracja - jednokierunkowy ruch osobników do wewnątrz, przybywanie nowych osobników spoza populacji;
• migracja – ruch dwukierunkowy, przemieszczanie się osobników między populacjami

Struktura populacji :
W obrębie populacji obserwuje się znaczne zróżnicowanie poszczególnych osobników, co przejawia się w postaci struktury wiekowej, płciowej, przestrzennej i socjalnej.
Struktura wiekowa – jest wyrażana przez względną liczbę osobników należących do określonych grup wiekowych. Wyróżnia się populacje:
rozwijające się,
ustabilizowane,
wygasające
Struktura płciowa – stanowi najprostszą formę struktury demograficznej populacji. Jest charakterystyczna dla gatunków, które wykazują dymorfizm płciowy i obejmuje zależności między liczbą samic i samców. Struktura nie dotyczy osobników populacji obojnaczych np. dżdżownica, winniczek lub jednopłciowych mp. Mszyce. 
Struktura przestrzenna związana jest z rozmieszczeniem osobników populacji na danym obszarze. Wyróżnia się trzy typy rozmieszczenia organizmów w terenie:
Równomierne np. rośliny w sadzie, pingwiny w kolonii;
Losowe np. niektóre gatunki drzew wiatropylnych w lesie mieszanym;
Skupiskowe np. kolonie nietoperzy, dęby, mszyce.
Struktura socjalna- związki socjalne w obrębie populacji. Obejmuje różnorodne zależności organizacyjne występujące w zorganizowanych społeczeństwach np. termitów oraz te, które zachodzą w przypadkowo powstających skupiskach organizmów np. nietoperzy podczas noclegu. Organizacja socjalna u kręgowców oparta jest na trzech zasadach :zachowania terytorium, dominacji i przewodzenia. W grupowym życiu kręgowców np. ssaków, ptaków formę organizacji stanowi dominacja lub hierarchia socjalna. Organizacja hierarchiczna wiąże się z terytorializmem. Przewodnictwo polega na kierowaniu stadem np. u wilków do jednego osobnika lub większej grupy osobników np. renifery.
Najwyższe formy rozwoju organizacji socjalnej występują u owadów społecznych: pszczół, mrówek termitów. Występuje zjawisko zróżnicowania budowy osobników tzw. polimorfizm i przystosowania do pełnienia określonych funkcji w społeczeństwie np. u błonkówek (robotnica, żołnierz, królowa
Interakcje pomiędzy populacjami
Jeden gatunek może wpływać na drugi w sposób pośredni, przez modyfikację środowiska oraz wprost, przez działanie bezpośrednie. Wyróżnia się wiele typów wzajemnych stosunków między populacjami dwóch gatunków neutralizm, konkurencja, drapieżnictwo, pasożytnictwo, mutualizm, protokooperacja, komensalizm i amensalizm. Wszystkie interakcje, oprócz neutralizmu, można podzielić na ujemne (antagonistyczne) i dodatnie (nieantagonistyczne).
Neutralizm – dotyczy sytuacji, gdy populacje nie wpływają na siebie, ponieważ pod względem ekologicznym są sobie obojętne. Zjawisko to występuje w przyrodzie niezwykle rzadko.
Interakcje antagonistyczne
Amensalizm – jest takim rodzajem antagonizmu, który polega na tym, że straty ponosi jedna z populacji, podczas gdy druga nie ponosi strat ani nie osiąga korzyści. Jest to oddziaływanie jednej populacji na drugą przez wydzielanie rozmaitych związków chemicznych hamujących lub pobudzających wzrost sąsiednich gatunków. Przykładem amensalizmu jest zjawisko tzw. dodatniej allelopatii to znaczy, gdy dawca pozytywnie wpływa na rozwój biorcy np. łubin pozytywnie wpływa na rozwój  ziemniaków. Ujemna allelopatia polega na szkodzeniu wydzielinami innym roślinom np. zjawisko hamowania wzrostu chwastów przez niektóre rośliny uprawne.
Konkurencja – zachodzi wtedy, gdy dwie populacje różnych gatunków o tych samych wymaganiach życiowych, zajmują tę samą przestrzeń i korzystają z tych samych zasobów będących w ilości niedostatecznej np. zwierzęta roślinożerne: antylopa, zebra, bawół. Konkurencja zaznacza się także między osobnikami tego samego gatunku lub gatunków blisko spokrewnionych. Interakcja konkurencyjna powoduje, że zmienia się gęstość populacji obu gatunków oraz dostosowanie osobników do eksploatacji zasobów.
Drapieżnictwo – jest zależnością, w której populacja jednego gatunku odnosi korzyści (drapieżca), przynosząc szkodę drugiej (ofiara). Drapieżca wykrywa ofiarę, chwyta ją, zabija i zjada. Jest do interakcja która ogranicza liczebność i rozmieszczenie populacji ofiar, wpływa na strukturę i organizację grup wielogatunkowych, ma znaczenie selekcyjne i prowadzi do wielu przystosowań.
Pasożytnictwo – to negatywny typ zależności między żywicielem a pasożytem. Pasożyt żyje kosztem gospodarza i działa na jego szkodę, sam nie mogąc utrzymać się przy życiu. Pasożytnictwo dzielimy na zewnętrzne i wewnętrzne.
Pasożyty zewnętrzne (ektopasożyty) żyją na powierzchni ciała gospodarza np. kleszcze, pchły, pijawki natomiast pasożyty wewnętrzne (endopasożyty) żyją wewnątrz gospodarza np. bakterie wywołujące choroby u człowieka (gruźlicę, błonicę, czerwonkę; u roślin mokrą zgniliznę ziemniaka.
Interakcje nieantagonistyczne
Komensalizm – jest stanem, w którym ze współwystępujących populacji dwóch gatunków jedna odnosi korzyści, a druga ani nie ponosi strat, ani nie osiąga korzyści np.hiena, szakal czy sęp korzystające z resztek upolowanej przez lwa zdobyczy lub otwory i zagłębienia w ciele organizmów morskich gąbek, koralowców służące za schronienie olbrzymiej liczbie małych morskich skorupiaków czy pierścienic.
Protokooperacja – współżycie dwu gatunków czerpiących korzyści ze swej obecności, ale nie będących całkowicie od siebie uzależnionych. Przykładem mogą być wspólne łowy pelikanów i kormoranów zapędzających ryby na płycizny lub wielogatunkowe stada dużych afrykańskich roślinożerców wspólnie wypatrujących niebezpieczeństwa.
Mutualizm – ścisła współzależność dwu różnych gatunków czerpiących obopólne korzyści,  przy czym jeden gatunek nie jest zdolny do życia bez obecności drugiego np. wiele gatunków grzybów kapeluszowych dojrzewa tylko wtedy, gdy grzybnia ich wyrasta w sąsiedztwie korzeni drzew, np. maślak – sosna, koźlarz – brzoza, borowik –dąb.
Biocenoza
Biocenozą nazywamy grupę populacji współwystępujących w określonym miejscu (zajmują określone nieożywione środowisko) i czasie. Stanowi ona biotyczną (zespolenie istot żywych) część ekosystemu. Właściwości biocenozy wynikają z oddziaływań między osobnikami z różnych populacji, takich jak konkurencja, drapieżnictwo, pasożytnictwo czy mutualizm.
Wyróżniamy biocenozy:
sztuczne np. biocenozę stawu hodowlanego, pola, sadu, pastwiska – w powstaniu których uczestniczył człowiek,
naturalne np. biocenozę morza, rzeki torfowiska.
Biocenoza charakteryzuje się specyficzną organizacją, zachodzącymi procesami oraz występującymi związkami.
Na początku XX w. strukturę i organizację porównywano do organizmu, dlatego uważano biocenozy za superorganizmy, które żyją, umierają i podlegają ewolucji. Obecni ten sposób rozumienia biocenozy został zastąpiony podejściem indywidualistycznym, czyli biocenozę traktuje się jako zbiór populacji w którym wszystkie właściwości mogą być wyjaśnione przez procesy odbywające się na poziomie osobniczym.
Wyróżnia się kilka zasadniczych cech biocenozy:
1. jedność biotopu i biocenozy – wszystkie elementy biotyczne i abiotyczne są ze sobą powiązane i wpływają na siebie;
2. warunkiem trwałej i samodzielnej egzystencji biocenozy w przyrodzie jest z istnienie trzech współzależnych biologicznie grup organizmów: producentów, konsumentów i reducentów, powoduje, że w biocenozie utrzymuje się zamknięty obieg materii;
3. organizacja biocenozy – zintegrowany układ oparty na wielostronnych powiązaniach pokarmowych i konkurencyjnych pomiędzy poszczególnymi kompenentami. Organizacja wynika w rozmaitości gatunków, stosunków ilościowych, interakcji, struktury troficznej opartej na łańcuchach i sieciach pokarmowych, strukturę przestrzenną;
4. autonomia biocenozy – związana z jej odrębnością terytorialną, organizacją wewnętrzną oraz powiązaniami i wzajemnymi uwarunkowaniami wszystkich komponentów;
5. względna równowaga biocenotyczna (stabilizacja układu) wyrażająca się względnie stałym składem gatunkowym i równowagą stosunków wewnętrznych, będących wynikiem adaptacji organizmów do przeciętnych warunków środowiska;
6. sukcesja ekologiczna – proces ciągłych kierunkowych, sekwencyjnych zmian struktury gatunkowej. Wynika ze stopniowego rozwoju zwiększania integracji komponentów  oraz dostosowania się do zmieniających się warunków środowiska.

Termin sukcesja został po raz pierwszy użyty do opisania zmian zachodzących w biocenozie opuszczonych pól uprawnych we wschodniej części Ameryki Północnej. Sekwencja biocenoz następujących po sobie po ugorowaniu pól okazała się możliwa do przewidzenia i postępowała od zbiorowiska zdominowanego przez trawy, przez dominację roślin zielonych, do zbiorowisk krzaczastych i leśnych (głównie klony, dęby, sosny). Sekwencja biocenoz następujących po sobie nazywa się serą lub serią
Struktura biocenoz - różnorodność gatunkowa biocenozy zależy od liczby gatunków tworzących ją, a także od tego, jak zróżnicowane są liczebności populacji poszczególnych gatunków. Każda biocenoza charakteryzuje się strukturą:
1. troficzną (pokarmową),
2. przestrzenną (pionową i poziomą),
3. dominacji.
Przez strukturę troficzną biocenozy należy rozumieć powiązania pokarmowe pomiędzy jej elementami strukturalnymi tj. producentami, konsumentami i reducentami. Dzięki istnieniu tych trzech ekologicznych grup organizmów biocenozy są samowystarczalne.
Producenci – organizmy samożywne (autotroficzne), które są zdolne do wytwarzania (produkowania) materii organicznej w procesie fotosyntezy lub chemosyntezy. Są to wszystkie rośliny zielone oraz bakterie fotosyntetyzujące i chemosyntetyzujące; w niektórych ekosystemach producenci nie występują, np. w jaskiniach, które są zasilane w materię organiczną z zewnątrz. W ekosystemach lądowych grupę producentów stanowią przede wszystkim rośliny; w oceanach – glony tworzące fitoplankton. Produkcja w oceanach zachodzi w górnych warstwach wody, na glębokościach, do których dochodzi światło słoneczne.
Konsumenci – organizmy cudzożywne (hetrotroficzne), głownie zwierzęta przystosowane do pobierania (konsumowania) gotowej materii organicznej wyprodukowanej przez rośliny lub zawartej w tkankach zwierząt. Zalicza się do nich zwierzęta:
roślinożerne – fitofagi,
mięsożerne – zoofagi,
saprofagi – odżywiające się martwą materią organiczną.
Wśród konsumentów wyróżniamy grupy:
Konsumenci I rzędu – organizmy odżywiające się pokarmem roślinnym, a więć roślinożercy i pasożyty roślinne,
Konsumenci II rzędu – organizmy rozwijające się kosztem organizmów roślinożernych, a więc drapieżcy, pasożyty zwierzęce,
Konsumenci III rzędu – organizmy odżywiające się mięsożernymi konsumentami II rzędu.
• Reducenci( destruenci)- bakterie, grzyby rozkładające martwą materię organiczną na proste substancje  nieorganiczne

Najwyższą wydajność ekologiczną maja producenci
Szereg organizmów ustawionych w takiej kolejności, że każda poprzedzająca grupa (ogniwo) jest podstawą pożywienia następnej określa się jako łańcuch troficzny, czyli pokarmowy.
Wyróżnia się dwa podstawowe typy łańcuchów troficznych:
• Spasania- producenci( roślina zielona)◊konsumenci I ( ślimak)◊ konsumenci II ( ptak)
• Detytrusowy- martwa materia organiczna◊ mikroorganizmy( grzyby)
• Pasożytów- lat◊ pchła◊ org. pasożytujące na pchle

Reducenci (destruenci) – organizmy heterotroficzne (bakterie i grzyby), które rozkładając i redukując substancje organiczne (pochodzenia roślinnego i zwierzęcego) powodują ich mineralizację. Przetworzona (zredukowana) martwa materia organiczna jest przyswajana w postaci prostych związków nieorganicznych (mineralnych ) przez producentów.
Proste łańcuchy pokarmowe w przyrodzie występują rzadko. Spotykamy się z sieciami zależności pokarmowych, czyli złożonymi relacjami pokarmowymi między gatunkami. Każdą biocenozę można zobrazować za pomocą sieci zależności pokarmowych.
Przepływ energii i materii zachodzący w łańcuchu pokarmowym prowadzi do powstania w biocenozie określonej struktury troficznej, charakterystycznej dla poszczególnych ekosystemów (jeziora, lasu, łąki, rafy koralowej
Człowiek w łańcuchu pokarmowym jako konsument 4 rzędu:
martwa materia organiczna◊wiciowce◊okoń◊szczupak◊człowiek

Ekosystem
Ekosystem – zespół żywych organizmów tworzących biocenozę łącznie ze wszystkimi elementami środowiska nieożywionego, czyli z biotopem, w którym wzajemnie na siebie oddziaływają żywe organizmy i nieożywiona część środowiska. Zawiera cztery składowe: substancje abiotyczne, producentów, konsumentów i destruentów. Przy stałym dopływie energii promienistej ekosystem dysponuje możliwościami podtrzymania swego bytu.
Twórcą koncepcji ekosystemu był Tansley. W 1935 r. zdefiniował on ekosystem jako układ ekologiczny obejmujący wszystkie zwierzęta i rośliny występujące na określonym obszarze wraz ze środowiskiem fizycznym i chemicznym, w którym organizmy te żyją i z którym pozostają we wzajemnych zależnościach. Współcześnie ekosystem definiuje się opierając się na procesach przepływu energii i krążenia materii w układzie.
Składniki ekosystemu
Ciała wszystkich żywych organizmów występujących na określonej jednośce powierzchni tworzą pewną ilość biomasy, nazywanej w ekologii stanem biomasy. Biomasa wyrażana jest w jednostkach energii (np.J.m-2) lub tzw. suchej masie (np.tony.ha-1) na jednostkę powierzchni w przepadku środowiska lądowego  lub jednostkę objętości dla środowiska wodnego. Ogromną część biomasy w ekosystemach lądowych stanowią rośliny. W skład biomasy wchodzą cale ciała organizmów, nawet jeśli ich części są martwe. Szybkość z jaką biomasa wytwarzana jest przez producentów w określonej jednosce powierzchni nazywamy produkcją pierwotną ekosystemu. Wyraża się ją w jednostkach energii lub suchej masy materii organicznej.
Całkowita ilość energii, jaka jest wiązana przez producentów w procesie fotosyntezy, nazywa się produkcją pierwotną brutto. Część tej produkcji (respiracja) zużywana w procesach życiowych producentów i rozpraszana w postaci ciepła staje się niedostępna dla innych organizmów w ekosystemie. Różnica między produkcją brutto i respiracją nazywa się produkcją pierwotną netto i jest tą częścią produkcji pierwotnej brutto, która może zostać skonsumowana przez organizmy heterotroficzne (bakterie, grzyby, zwierzęta). Produkcja biomasy heterotrofów nazywa się produkcją wtórną.
Obecność lub brak producentów w ekosystemie są podstawą do podziału ekosystemów na autotroficzne (99,9% ekosystemów) i heterotroficzne.
Ekosystem autotroficzny – podstawą jego funkcjonowania jest obecność światła i materia organiczna zwana autochtoniczną, wytwarzana przez rośliny zielone. Materia zapewnia samowystarczalność i niezależność ekosystemu np. las, torfowisko,łąka staw itp.
Ekosystem heterotroficzny – ekosystem niepełny, niesamowystarczalny, pozbawiony producentów, w którym materia pochodzi z zewnątrz np. jaskinia gdzie brak światła uniemożliwia występowanie roślin.

Naturalny ekosystem stanowi układ otwarty i funkcjonuje dzięki przepływowi energii i krążeniu materii. Najważniejszym źródłem energii w ekosystemach jest energia słoneczna

1.Schemat przepływu energii przez ekosystem.
ATMOSFERA R
Energia słoneczna
R ( straty energetyczne)
R - respiracja

PRODUKCJA K I  KII KIII
(produkcja pierwotna ( roślinożercy) ( drapieżcy) ( pasożyty)
brutto)

REDUCENCI

AKUMULACJA
Mamy tu do czynieniea z łańcuchem spasania i łańcuchem detrytusowym.

Sukcesja ekologiczna- proces kierunkowych zmian prowadzących do stopniowego przekształcenia ekosystemów, a takim kierunku, że ekosystemy o mniejszej różnorodności ekologicznej przekształcają się w coraz bardziej złożone:
• Pierwotna- zachodzi na terenie wcześniej niezajętym przez żadną biocenozę
( piaszczyste plaże)
• Wtórna- zachodzi na terenie wcześniej zajętym przez biocenozę, która została zniszczona( ugory)

Stadia sukcesji:
• Stadium pionierskie
• Stadium przejściowe ( sera)
• Stadium końcowe ( klimaks)

W trakcie sukcesji ma miejsce ciągła wymiana gatunków roślin i zwierząt. Gatunki, które miały duże znaczenie w początkowych etapach zmian tracą je w stadium klimaksu. Wzrasta biomasa i zwiększa się różnorodność gatunkowa. Wzrost różnorodności gatunkowej stabilizuje ekosystem, który ma większe możliwości buforowania (neutralizowania) wpływów środowiska abiotycznego. W chwili zbliżania się do stadium klimaksu, osiągana jest równowaga między środowiskiem biotycznym i abiotycznym.

KRĄŻENIE MATERII I PRZEPŁYW ENERGII 
Dział zajmujący się tym problemem to bioenergetyka.
Energia - zdolność do wykonywania pracy ,np.: ruch, oddychanie, transport asymilantów, wszystkie te czynności są związane z wydatkowaniem energii. Energia może być chemiczna, mechaniczna, cieplna.
Bioenergetykę rozwoju ekosystemu ocenia się na podstawie stosunku produktywności pierwotnej, czyli tempa fotosyntezy całkowitej (P), do oddychania biocenozy – respiracji (R). We wczesnych stadiach sukcesji ekologicznej stosunek P:R jest różny od 1, a w stadium klimaksu równy jest 1. Wyróżnia się dwa rodzaje sukcesji:
Heterotroficzną – w której R od samego początku jest większe od P, czyli R>P;
Autotroficzną – w której stosunek ten jest odwrotny, czyli R<P.
W większości sukcesje heterotroficzne są efektem działania czynników antropogenicznych (ekosystemy silnie zanieczyszczone związkami organicznymi)
Obieg materii – cykle biogeochemiczne
Podstawą funkcjonowania ekosystemów jest przepływ energii i obieg materii (naturalne krążenie pierwiastków chemicznych). Pierwiastki krążące między organizmami a środowiskiem tworzą mniej lub bardziej zamknięte obiegi zwane cyklami biogeochemicznymi. Wyróżnia się dwa typy obiegu:
gazowy, w którym zbiornikiem jest atmosfera lub hydrosfera;
typu sedymentacyjnego, w którym zbiornikiem jest litosfera.
Spośród znanych w przyrodzie ponad 90 pierwiastków organizmy żywe zawierają 40. Podstawowymi zużywanymi w dużych ilościach są węgiel, azot, tlen, wodór. Inne zaś w niewielkich lub znikomych. Pierwiastki zawarte w środowisku w postaci mineralnej muszą przejść w postać rozpuszczalną, by mogły być absorbowane przez korzenie roślin i wkomponowane w skład materii organicznej.

Węgiel (C) to podstawowy pierwiastek budulcowy związków organicznych.
Wielkim zbiornikiem węgla jest atmosfera. Udział procentowy dwutlenku węgla w powietrzu jest znikomy – około 0,03% - ilość węgla zawartego w całej atmosferze jest ogromna. Odbiór węgla odbywa się tylko jednym kanałem – przyswajania przez organizmy samożywne, co na lądzie jest praktycznie równoznaczne z fotosyntezą przez rośliny. Im większa część powierzchni Ziemi jest pokryta roślinnością, im ta roślinność jest bujniejsza, tym szerszy jest ten kanał i większy przepływ od atmosfery do biomasy roślin. Im więcej lasów się wycina, im więcej  ziemi zmienia się w pustynię, tym więcej węgla pozostaje w atmosferze. Dopływów węgla do atmosfery jest kilka. Jeden z nich to oddychanie wszystkich żywych organizmów: roślin, zwierząt, grzybów, pierwotniaków. Drugi dopływ to spalanie paliw kopalnianych, czyli przywracanie do atmosfery tego węgla, który został wyłączony z obiegu przed wielu milionami lat. Trzeci to wypalanie wapna – uwalnianie węgla ze skał węglanowych. Jeszcze jeden, ostatni kanał ma przepływ dwukierunkowy i nie do końca poznany. Jest to wymiana dwutlenku węgla między atmosferą a wodami oceanów.
Obieg azotu (N)-
drugi ważny pierwiastek biogenny
Azot należy do makroelementów i jest podstawowym pierwiastkiem wchodzącym w skład białek, a także kwasów nukleinowych. Azot pomimo, że zawartość jego w powietrzu wynosi 78%, jest bardzo trudno dostępny dla roślin.. Wolny azot atmosferyczny wiązany jest głównie przez symbiotyczne lub wolno żyjące bakterie azotowe. Bakterie te redukują azot do jonu amonowego. W glebie zachodzi dwustopniowy proces nitryfikacji czyli najpierw jony amonowe utleniane są do jonów azotynowych, a w drugim etapie następuje utlenianie azotynów do azotanów. Te ostatnie są absorbowane przez rośliny i wbudowywane w ich białka. Przez łańcuchy pokarmowe azot dostaje się na wszystkie poziomu troficzne heterotrofów.
Nitryfikacja- proces polegający na utlenianiu amoniaku do azotynów . W procesie tym biorą udział mikroorganizmy:
Amoniak ◊Azotyny◊Azotany
NH3+ ◊ NO2 ◊ NO3-
Martwa materia organiczna oraz wydalane produkty przemiany materii rozkładane są w procesie amonifikacji i powstaje amoniak. Amoniak w wodzie tworzy sole amonowe i jest pobierany przez rośliny i bakterie nitryfikacyjne.
Amonifikacja- rozkład związków organicznych zawierających azot znajdujących się w wydalinach i obumarłych szczątkach roślin i zwierząt. Azot w nich zawarty ulega mineralizacji.
Proces powrotu do wolnego azotu z azotanów postępuje poprzez denitryfikację (proces odwrotny w stosunku do nitryfikacji)
Obieg tlenu
Tlen jest podstawowym, bardzo w przyrodzie  rozpowszechnionym pierwiastkiem. W wyniku procesu oddychania organizmów żywych wydzielany jest do atmosfery dwutlenek węgla, który na powrót zostaje pobrany przez rośliny zielone w procesie jego wbudowywania do związków organicznych (fotosynteza) i na powrót zostaje uwolniony do atmosfery tlen. Wolny tlen niezbędny jest również do utleniania materii organicznej i nieorganicznej. W zbiornikach wodnych część dwutlenku węgla wiąże się w sole mineralne – węglany, a te pobierane są bezpośrednio przez rośliny. Procesy gnicia i butwienia zachodzą w warunkach z częściowym dostępem tlenu i produkty ich ulegają częściowemu utlenieniu.
Ekosystem ma zazwyczaj czteropoziomową strukturę pokarmową. Te poziomy to:
• środowisko abiotyczne- materia nieożywiona w środowisku,
• producenci –organizmy samożywne, które użytkują wyłącznie abiotyczną część ekosystemu,
• konsumenci – organizmy cudzożywne (głównie zwierzęta),
•
• reducenci destruenci czyli bakterie i grzyby powodujące rozkład materii organicznej.

TYPY EKOSYSTEMÓW
Środowiska wodne na kuli ziemskiej są prawie 2,5 razy obszerniejsze niż lądowe. Wody liczą 361 059 tys. km2, lądy zaś 148 892 tys. km2. Oceany i morza stanowią aż 98% powierzchni wód, natomiast na wody śródlądowe, głównie jeziora i rzeki, przypada zaledwie 0,40%. Pozostałe 1,6% przypada na lądolody i lodowce. Oceany i morzą są rezerwuarami o roli regulacyjnej, łagodząc klimat kontynentalny oraz utrzymując korzystny stosunek gazów atmosferycznych – tlenu i dwutlenku węgla. W głębinach mórz składowane są również wartościowe minerały spływające z kontynentów. Biosfera w wodach sięga głęboko, nawet na kilka kilometrów, na lądzie ma charakter powierzchniowy, sięga najwyżej kilka metrów w głąb ziemi i kilkadziesiąt metrów ponad jej powierzchnią. Środowisko lądowe jest znacznie bardziej zmienne: zarówno w czasie, jak i w przestrzeni. Warunki życia na lądzie są znacznie mniej ustabilizowane, znacznie bardziej zróżnicowane, o dużej liczbie nisz ekologicznych
i odpowiednio wielu możliwych współzależnościach między populacjami.
Podstawowy podział ekosystemów:
• lądowe
• wodne
• sztuczne
• naturalne
Ekosystemy wodne i lądowe bardzo się różnią wytwarzaną ogólną biomasą roślin i produkcją pierwotną. Na lądach ogólna biomasa roślin  wynosi około 2,4 x 1012 mld ton, z czego ponad połowa wytwarzana jest w strefie tropikalnej. Ogólna biomasa roślin w wodach jest kilkanaście rzędów wielkości niższa i wynosi zaledwie około 0,17 mld ton.
Produkcja roczna biomasy nie wykazuje już tak silnych dysproporcji – na lądach wynosi około 171 mld ton, a w wodach 47 - 72 mld ton. Wynika ona z przewagi w wodach organizmów jednokomórkowych reprodukujących się w szybkim tempie.
Ekosystemy wodne – ze względu na stopień zasolenia dzielimy na morskie i słodkowodne. Morskie są na ogół izolowane od ekosystemów lądowych (poza strefą przybrzeżną) natomiast uzależnienie ekosystemów słodkowodnych od lądów jest silne. Położenie geograficzne i związana z tym temperatura warstwy powierzchniowej umożliwia podział mórz na zimne (arktyczne i antarktyczne), północne i południowe morza strefy umiarkowanej oraz morza tropikalne.
Ekosystemy słodkowodne dzieli się na stojące (jeziora, stawy i bagna) oraz płynące –źródła, strumienie i rzeki.
Oceany i morza zajmują znacznie większy obszar niż wody śródlądowe, a różnorodność zespołów i gatunków roślinnych jest wyższa niż w wodach słodkich.
W środowiskach wodnych wyróżniamy kilka grup organizmów w zależności od miejsca występowania. Główne z nich to: neuston, plankton, nekton i bentos.
• Neuston reprezentują organizmy żyjące na powierzchni wody lub bezpośrednio pod nią. Zalicza się do nich drobne organizmy, między innymi nartniki, poślizgi, pluskolcowate, larwy komarów, bakterie i wiele jednokomórkowych pierwotniaków, glony oraz wrotki.
• Plankton to zespół drobnych organizmów unoszonych przez wodę, które są zdolne przeciwstawić się silniejszym jej prądom. Organizmami planktonowymi są m.in: drobne glony (okrzemki, zieleńce), pierwotniaki, drobne skorupiaki, larwy wielu zwierząt bezkręgowych.
• Nekton tworzą organizmy samodzielnie pływające w wodzie. Należą do nich duże owady, ryby, płazy, gady i ssaki wodne.
• Mieszkańcami środowisk wodnych związanymi z dnem są organizmy bentosowe.
W ekosystemach wodnych (morza, jeziora) występuje strefowość zarówno pozioma - od brzegu do środka zbiornika wodnego jak i - pionowa od powierzchni do dna.
W strukturze  wyróżnia się trzy główne strefy: przybrzeżną, czyli litoralną (literal), otwartej toni wodnej, czyli pelagiczną (pelagial), głębinową, czyli profundalną (profundal).
Oceany – ta część hydrosfery, która rozdziela ląd na kontynenty i wyspy. Stosunki wodne w oceanach regulowane są przez opady atmosferyczne, spływ wody z kontynentów oraz parowanie. Bezpośredni wpływ na temperaturę wody ma dostęp energii słonecznej. Powierzchniowe obszary okolic równika są najcieplejsze, w miarę przesuwania się w kierunku biegunów temperatura wody obniża się. Na zasolenie oceanów wpływa intensywność parowania, związana z istnieniem wiatrów i temperaturą, intensywność opadów oraz dopływ wody słodkiej z rzek. Średnie zasolenie wynosi 35 promili. Charakterystyczne dla oceanu są ciągłe ruchy wody wskutek falowania, działania wiatru, pływów związanych z oddziaływaniem Księżyca i Słońca, prądów morskich oraz ruchów poziomych wywoływanych stałymi wiatrami i różnicami w gęstości wody.
Morza stanowią przylegające do lądu części oceanu i są na ogół płytsze. Dzielą się na morzą przybrzeżne, kontaktujące się szeroko z oceanem np. Morze Północne, Morze Japońskie oraz morza śródziemne, otoczone lądami, a kontaktujące się z oceanem przez wąskie cieśniny np. Morze Śródziemne, Bałtyk. Zasolenie mórz zależy od intensywności parowania oraz dopływu rzek.
W morzu wyróżniamy 3 strefy:
Litoralną - Obejmuje płytkie wody na szelfie kontynentalnym.
Charakteryzuje się bogactwem fauny. W zależności od dna rozwijają się w tej strefie rożne organizmy:
• na skalistym dnie- zieleńce, brunatnice, krasnorosty oraz małże, a w rejonach tropikalnych popularne rafy koralowe, w których żyje ogrom organizmów np.: rozgwiazdy, jeżowce kraby, ślimaki.
• na ubogim piaszczystym dnie rozwijają się trawy morskie tworząc łąki podwodne, wśród których żyje wiele gatunków ryb.

Pelagiczną - jest to środowisko otwartej toni wodnej (ok. 50 m głębokości)
Głównymi producentami są organizmy planktonu roślinnego, zaś konsumentami roślinożernymi są ślimaki, skorupiaki. W strefie tej występują także duże głowonogi, kałamarnice, ryby- makrele, śledzie, sardynki; oraz ssaki – wieloryby, delfiny.
Bentoniczną - obejmuje obszar dna.
Na dużych głębokościach tej  strefy fauna jest bardzo uboga, ponieważ nie dociera tam światło. Strefę tą zamieszkują min. skorupiaki, mięczaki.
Jeziora są naturalnymi zagłębieniami terenu, wypełnianymi wodą całkowicie lub częściowo, stale lub okresowo, bez połączenia z morzem. Powierzchnia jezior na Ziemi liczy 2,7 mln km2, zaś pojedyncze jeziora liczą od kilkaset metrów kwadratowych powierzchni i od kilku do ponad 1500 m głębokości.
W wodach jezior wyróżniamy 3 strefy takie jak:
Litoralną – przybrzeżną
Obejmuje płytkie wody wzdłuż brzegu. Występują w niej głównie przedstawiciele producentów, gdyż dochodzi tu najwięcej światła, niezbędnego do fotosyntezy. Bogaty jest także świat konsumentów, często ściśle związanych z roślinami. Do strefy tej należą takie organizmy jak: skrzyp bagienny, jaskier wodny, mchy wodne, ośliczki, pijawki, żaby, płoć, okoń.

Pelagiczną – strefa otwartej toni wodnej
Rozciąga się w środkowej części zbiornika wodnego oraz sięga do głębokości przenikania światła.
Występują tu małe wahania temperatury, a wraz z głębokością zmniejsza się ilość światła .
Najliczniejsza grupą organizmów jest tu plankton, którego głównymi producentami są glony.
W strefie tej występują min. rozwielitki, oczliki, ukleja, sandacz.
Profundalną –głębinową
Znajduje się pod strefą toni wodnej. Nie dociera do niego światło, a temp. wody waha się w granicach 40C. Nie występują tu rośliny, a zwierzęta stanowią min. rureczniki i larwy muchówek oraz bakterie i grzyby.
Stawy –są to sztuczne zbiorniki wodne usytuowane w naturalnych zagłębieniach, stosunkowo płytkie (na całej powierzchni występuje roślinność zakorzeniona, jak w strefie przybrzeżnej), zarośnięty, Podobnie jak jeziora nie mają bezpośredniego połączenia z morzem. Niektóre z nich są zasilane przez wody rzeczne. Często otacza je sztuczne obwałowanie. Rozróżnia się:
• stawy naturalne (rozlewiska wody gromadzącej się w zagłębieniach terenu),
• stawy sztuczne (zbiorniki wodne tworzone przez spiętrzenie wód do celów gospodarczych lub dekoracyjnych)
• stawy rybne (służą do hodowli lub tymczasowego przetrzymywania ryb).
Źródła są ujściami wody podziemnej na powierzchni ziemi, o prawie jednakowej temperaturze w ciągu roku. Klasyfikacja zależy od sposobu wypływu  wody.
Bagna – są to obszary podmokłe z powierzchniową warstwą gruntu okresowo lub stale zatopioną. Tworzą się one nie tylko poprzez zarastanie jezior, lecz także na terenach o wysokim poziomie wód zaskórnych i o utrudnionym ich odpływie. W bagnie zachodzi proces tworzenia się torfu. Stanowią ważny element powierzchni Ziemi. Bardzo często są pozostałością po jeziorach, płytkich zatokach morskich, korytach rzecznych bądź rozległych deltach. Mogą też powstawać w wyniku procesów krasowych.
Bagna i mokradła są astrefowym elementem środowiska geograficznego. Spotkać je można niemal wszędzie – we wszystkich strefach klimatycznych oraz na wszystkich wysokościach między poziomem morza a strefą wieloletniego śniegu. Istnieją dla nich jednak pewne uprzywilejowane obszary – terasy zalewowe w dolinach rzecznych, pojezierza, rozległe płaskie obszary zbudowane z trudno przepuszczalnych skał, subarktyczne i arktyczne obszary wieloletniej zmarzliny, pobrzeża mórz i oceanów. Ze swą wodną specyfiką bagna i mokradła stanowią pomosty między wodami powierzchniowymi i wodami podziemnymi.
Rzeki są naturalnymi ciekami wodnymi, płynącymi w wyodrębnionym korycie o określonym nachyleniu. Wody pochodzące bezpośrednio z opadów atmosferycznych, topniejących śniegów i lodowców oraz ze źródeł, pod wpływem grawitacji spływają w dół tworząc strumienie i rzeki uchodzące do zbiorników wodnych – mórz i jezior.
Wody rzek stanowią znikomą część hydrosfery (ok. 0,0001%), ale są najbardziej ruchliwym jej składnikiem. W ciągu roku rzeki odprowadzają do wszechoceanu 41 tys. km3, tj. około 34 krotnie więcej wody, niż niosą jej w danej chwili (1,2 tys. km3 ). Oznacza to, że woda w rzekach ulega odnowieniu co 10-11 dni. Wody spływając z powierzchni lądów wywierają duży wpływ na modelowanie powierzchni Ziemi. Modelowanie to odbywa się poprzez:
a). żłobienie, czyli erodowanie podłoża,
b). przenoszenie, czyli transport materiału oraz
c). osadzanie (akumulacja) niesionego materiału.
Skutki modelowania zależą w głównej mierze od ilości spływającej wody i jej prędkości,.
W górnym biegu, na terenie górskim, gdzie rzeka ma największy spadek i jej siła niszcząca jest  największa, najwyraźniej widoczne jest wcinanie się rzeki w podłoże, czyli erozja wgłębna.
W biegu środkowym maleje spadek rzeki, a wraz z nim siła erozji wgłębnej; wolniej płynąca rzeka nie ma już siły wlec grubego materiału skalnego po dnie koryta, natomiast przesuwa po nim drobniejszy żwir i piasek oraz unosi drobną zawiesinę.
Czasem w wyniku ulewnych deszczów lub gwałtownego tajania śniegów zdarzają się powodzie. Wtedy wody rzeczne zalewają całkowicie lub częściowo dno doliny. Wody powierzchniowe ustępując osadzają różne mineralne (przeważnie ilaste) i organiczne substancje, z których powstają aluwialne gleby zwane madami.
W biegu dolnym rzeka niesie dużą ilość drobnego materiału, który osadza się u ujścia do morza lub jeziora z powodu zaniku siły transportowej. W ten sposób powstaje delta (np. delta Padu, Wołgi, Missisipi). Składany w delcie materiał zagradza ujście rzeki, wobec czego dzieli się ona na liczne ramiona (np. delta Nilu, Gangesu-Brahmaputry).
Z energetycznego punktu widzenia rzeki są ekosystemami niekompletnymi, znaczna część materii organicznej importowana jest z sąsiadujących ekosystemów lądowych bądź jezior. Plankton rzeczny jest niespecyficzny, bez stratyfikacji, o niewielkiej liczbie gatunków, bogatszy w starszych lub wolno płynących rzekach, uboższy zaś w młodszych rzekach o szybkim nurcie.
Ekosystemy lądowe zdecydowanie różnią się od wodnych. Głównymi czynnikami ograniczającymi są tu woda oraz temperatura. Wśród ekosystemów lądowych wyróżniamy min: torfowiska, lasy, łąki itd.
Zbiorniki wodne w miarę z tym jak staja się coraz płytsze zmieniają się najpierw w bagna, a później w torfowiska.
Wyróżniamy 3 typy torfowisk:
1. Torfowiska wysokie Nie mają dopływu wody, zasilane są wodą opadową.
Są bardzo kwaśne i ubogie w składniki odżywcze, co powoduje słabe zróżnicowanie gatunkowe. Wśród organizmów dominują mchy oraz nieliczne: wełnianka wąskolistna, bagno zwyczajne. Warunki torfowisk powodują powstawanie torfu. Zwierzęta tego terenu to: drobne skorupiaki, ważki, owady wodne.

2. Torfowiska niskie – łąkowe.
Powstają w obniżeniach terenu, np.: na bagnach, w dolinach wolno płynących  rzek, strumieni, starorzeczach. Torfowiska te są bogate w próchnicę i sole mineralne. Dominuje tu roślinność szuwarowa - trzcina pospolita, pałka wodna, różne gatunki turzyc
Organizmy zwierzęce to: stułbie, pijawki i mięczaki.
3. Torfowiska przejściowe. Są to torfowiska przejściowe pomierzy torfowiskami wysokimi, a torfowiskami niskimi. Porasta je roślinność obu rodzajów torfowisk.
Innym przykładem Ekosystemu lądowego jest las.
las - kompleks roślinności swoisty dla danego kontynentu geograficznego, charakteryzujący się dużym udziałem drzew rosnących w zwarciu, wraz ze światem zwierzęcym i różnymi czynnikami przyrody nieożywionej oraz związkami, które między nimi występują.
Las lub biocenoza leśna według definicji prof. J.J. Karpińskiego to dynamiczny twór przyrody, w którym są zespolone w niepodzielną całość układem zależności, powiązań i wzajemnych wpływów: określona roślinność z przeważającym udziałem form drzewiastych, związanych z nim zwierzętami oraz wykorzystywane przez rośliny i zwierzęta podłoże geologiczne, gleba, woda i klimat.
W sensie prawnym (zgodnie z ustawą o lasach z 1991 roku) lasem jest grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) - drzewami i krzewami oraz runem leśnym - lub przejściowo jej pozbawiony. W sensie prawnym do lasu należą także grunty związane z gospodarką leśną, zajęte pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywane na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.
Las jest przykładem systemu o wielowarstwowej strukturze. W strukturze pionowej wyróżniamy:
I warstwa koron drzew.
Drzewa te posiadają najlepsze warunki świetlne i wywierają wpływ na niższe rośliny
Najczęściej tworzą ją sosny, świerki, lipy. W koronach drzew szukają pożywienia ptaki owadożerne- sikorki, wilgi, kukułki itp.
II warstwa krzewów i niższych drzew – podszyt.
III warstwa ziół. krzewinki, trawy, rośliny jednoroczne.
IV Warstwa przyziemna.
Mchy i porosty. Jest warstwa ochronną gleby, zapobiega przed nadmiernemu wyparowywaniu wody i utracie temperatury.
Naturalny las jest najbardziej  złożonym i najtrwalszym ekosystemem lądowym. Charakteryzuje się uwarstwieniem pionowym, w lesie szpilkowym dość prostym (warstwa koron, warstwa krzewów, warstwa runa). Las spełnia ważną rolę w regulacji stosunków wodnych na danym terenie. Na obszarach wylesionych często zdarzają się powodzie, a w górach lawiny śnieżne i błotne. Większość lasów w Polsce to lasy sztuczne, wyhodowane przez człowieka.

W zależności od przyjętych kryteriów lasy można dzielić na różne sposoby, np. biorąc pod uwagę klimat strefowy układ roślinności, w bardzo skrótowy sposób lasy można podzielić na:
• lasy strefy równikowej, las deszczowy, las tropikalny, popularnie zwany także dżunglą) — charakterystyczna, wiecznie zielona formacja leśna strefy międzyzwrotnikowej. Występuje na ubogich glebach, w klimacie przez cały rok jednostajnie gorącym i wilgotnym. Na skutek szybkiego rozkładu materii organicznej roślinność jest gęsta i bujna. Lasy te cechuje brak sezonowej rytmiki w życiu roślin, ogromne bogactwo gatunkowe drzew(na 1 hektarze lasu tropikalnego występuje ok. 200 gatunków drzew, podczas gdy w lesie strefy umiarkowanej, dziesięciokrotnie mniej), wielowarstwowy układ drzewostanu oraz obfitość lian i epifitów. Drzewa mają proste, wysokie (do 80 m) pnie. Wnętrze lasu jest bardzo cieniste, wskutek czego słabo wykształca się warstwa krzewów i runa.
• lasy strefy podrównikowej,
• Lasy suchej strefy podrównikowej,
• Lasy strefy podzwrotnikowej
• Lasy strefy umiarkowanej.
Ze względu na ich skład i przynależność geograficzną można wyróżnić:
• Lasy iglaste, bory występują przede wszystkim na glebach bielicowych w klimacie umiarkowanym. Dominującymi gatunkami drzew są tu: różne gatunki sosen, modrzewi, świerków oraz drzew liściastych takich jak osika, jarząb i brzoza. Natomiast w runie leśnym można spotkać przede wszystkim borówki, wrzosy lub jagody czarne. Jeśli teren, na którym znajduje się las, jest bardzo podmokły to głównym charakterystycznym gatunkiem rosnącym w runie leśnym jest bagno zwyczajne oraz mchy.
Las liściasty - ekosystem leśny z udziałem przede wszystkim drzew liściastych. Charakter lasu liściastego zmienia się w zależności od regionu geograficznego i klimatu.
• Lasy liściaste zrzucające liście na zimę spotyka się w strefie  umiarkowanej, z wyraźnie zaznaczoną sezonowością i temperaturach poniżej zera w zimie i powyżej 12°C w lecie. Las liściasty strefy umiarkowanej charakteryzuje się stosunkowo bogatym runem, które rozwija się na wiosnę, gdy drzewa nie mają liści i światło może bez trudu penetrować głębsze warstwy lasu.
• szerokolistny las liściasty strefy subtropikalnej występuje w strefie, w której nie ma wyraźnych różnic między latem i zimą. Roślinność stanowią dęby, a także tamaryndowce, magnolie, palmy, pnącza i storczykowate.
• wilgotny las tropikalny strefy okołorównikowej charakteryzuje duża ilość opadów i ogromna różnorodność gatunkowa. Lasy te rosną w dorzeczach wielkich rzek tej strefy, takich jak Orinoko, Kongo, Zambezi, a także na Borneo iNwej Gwinei. Drzewa wilgotnego lasu tropikalnego są wiecznie zielone i wysokie.
Lasy mieszany – siedliskowy typ lasu występujący na nizinach i zajmujący na terenie Polski ok. 10,5% powierzchni siedlisk leśnych, głównie żyźniejsze gleby typu skrytobielicowego lub brunatnego: piaski gliniaste oraz gliny spiaszczone.

Z uwagi na zagospodarowanie lasów można zróżnicować je na:
• lasy ochronne,
• lasy gospodarcze.
Łąka – obszar lądowy, na którym rośnie zwarta roślinność zielna z dominacją lub znacznym udziałem traw.
W szerokim znaczeniu termin obejmuje wszelkie zbiorowiska trawiaste występujące na Ziemi: stepy, sawannę i tundrę trawiastą. W takim ujęciu do łąk zaliczane są także występujące u nas: murawy kserotermiczne, napiaskowe i bliźniaczkowe, niektóre zbiorowiska roślinności torfowiskowej występującej na torfowiskach niskich i przejściowych.
W węższym znaczeniu stosowanym w typologii użytków rolnych oraz klasyfikacji użytków gruntowych używanej w geodezji pojęcie łąki jest ograniczone do zbiorowisk tworzonych przez wieloletnie trawy, turzyce, rośliny motylkowe i rośliny innych rodzin, które występują na mezotroficznych i eutroficznych glebach o wysokim poziomie wód gruntowych, zawierających przez większą część roku od 60 do 80 procent wilgoci w stosunku do całkowitej ich pojemności wodnej. Niedobory wody mogą być uzupełniane między innymi przez nawadnianie bądź wykorzystywanie bliskiego poziomu wody gruntowej lub zalewów rzek.
Biomy kuli ziemskiej
Biomy lądowe
Biom jest największą lądową jednostką biocenotyczną,  w obrębie której przeważa jednolita forma życiowa roślinności, będąca w stanie względnej równowagi (klimaksu) i uwarunkowana klimatem, np. w biomie obszarów stepowych klimaksową roślinnością są trawy. W skład biomu wchodzą oprócz roślinności zwierzęta. Występowanie roślinności i obecność zwierząt na danym terenie są ukształtowane przez klimat. W rozmieszczeniu tym można dostrzec pewien porządek; od bieguna ku równikowi rozciągają się kolejne strefy (pasma biomów) uzależnionych od coraz wyższej temperatury i nasłonecznienia oraz ilości dostępnej wody.
Do głównych biomów zalicza się:
• tundrę, występującą w strefie okołobiegunowej, w klimacie subpolarnym;
• tajgę, zajmującą obszary północnej Eurazji i Kanady, w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego;
• lasy liściaste klimatu umiarkowanego;
• lasy i zarośla twardolistne strefy podzwrotnikowej (tzw.śródziemnomorskie);
• step, występujący w obszarze klimatu kontynentalnego, umiarkowanego suchego;
• Półpustynie i pustynie strefy umiarkowanej i gorącej;
• sawannę – biom charakterystyczny dla strefy podrównikowej;
• lasy zrzucające liście w porze suchej i suche lasy podzwrotnikowe;
• wiecznie zielone lasy stref podzwrotnikowych;
• wiecznie zielone lasy równikowe;
• roślinność wysokogórską
Tundra
Arktyczna tundra tworzy okołobiegunowy pas ciągnący się między Oceanem Arktycznym i polarnymi czapami lodowymi na północy a iglastymi lasami na południu. Mniejsze, ale ekologicznie podobne regiony na terenach wysokogórskich powyżej granicy lasów są nazywane tundra alpejską lub wysokogórską. Są to obszary bezleśne i jałowe, a skrajne warunki środowiskowe poważnie ograniczają wzrost roślin. Przez większość roku utrzymują się tu temperatury uniemożliwiające wzrost roślin. Sezon wegetacyjny trwa 8-10 tygodni. Roczna suma opadów wynosi poniżej 250 mm i głównie występuje w postaci śniegu. Poniżej określonej głębokości ziemia pozostaje stale przemrożona, tworząc wieczną zmarzlinę. Mała produkcja i ograniczona aktywność mikroorganizmów powodują, że warstwa gleby jest cienka. Średnie temperatury stycznia wynoszą od –16oC do -26 o C, okresowo spadają do -60 oC, natomiast średnie temperatury lipca nie przekraczają + 15 oC. Wierzchnia warstwa gruntu - do około 1 metra- ulega rozmarznięciu (tak zwana wieczna zmarzlina), wskutek czego staje się on często grząskim bagnem, w głąb którego nie może wsiąknąć nadmiar wody. Większość roślin wyrasta  zaledwie kilka centymetrów nad ziemię. Przy samej powierzchni ziemi rosną mchy i porosty (najbardziej znany to chrobotek reniferowy); nieco wyżej są trawy i niewielkie krzewinki (np.borówki). Występują tam także turzyce. Najwyższą warstwę roślin tworzą pojedyncze karłowate brzozy i wierzby, które nie osiągają wysokości większej niż 30 cm. Ich gałęzie rosną poziomo i mogą mieć kilka metrów długości. Wraz z nadejściem lata roślinność tundry budzi się do życia. Rośliny starają się jak najlepiej wykorzystać niewielką ilość docierającej do nich energii słonecznej. Szybko rozwijają liście, kwitną i wydają nasiona. Niektóre zioła mają kolorowe kwiaty. W wielu rejonach położonych na południu tundry zbiera się jagody: borówki i maliny.
Biomasa i produktywność pierwotna jest na obu półkulach bardzo niska. Biomasa tundr waha się w granicach od 5 do 30 t/ha w zależności od warunków glebowych, a produktywność roczna od 1,0 do 2,5 t/ha. Na śródoceanicznych wyspach, zarówno półkuli południowej, jak i północnej, jest nieco wyższa. Biomasa wynosi tam średnio 35-50 t/ha, maksymalnie nieraz 200 t/ha, a produktywność od 10 do 20 t/ha.
Najliczniejszymi i najbardziej charakterystycznymi ssakami tundry są lemingi. Żywią się korzeniami, mchami i trawą. Rozmnażają się bardzo intensywnie i są głównym pożywieniem tamtejszych drapieżników: gronostajów, lisów polarnych i wilków. Ponadto drapieżniki tundry polują na pardwy, zające bielaki i susły.
Ze ssaków roślinożernych występuje tu renifer, wól piżmowy i zając bielak. Do charakterystycznych ptaków tundry należą: myszołów włochaty, białozór, pardwa mszarna i sowa śnieżna. Latem wiele ptaków, zwłaszcza siewkowatych, przylatuje odbyć tu lęgi.
Tundrę Kanadyjską zamieszkują duże ssaki takie jak karibu i piżmowół. Z gryzoni zamieszkujących tundrę powszechne są lemingi. Do największych drapieżników należą niedźwiedź polarny, lis polarny (piesiec) i wilk.
Mała produkcja i cienka warstwa gleby charakterystyczne dla tundry sprawiają, że w przypadku zaburzeń roślinność odradza się bardzo wolno. Neutralizacja ścieków i innych zanieczyszczeń jest bardzo powolna ze względu na niską temperaturę. Udowodniono, że eksploracja w  ostatnich latach ropy naftowej i minerałów w rejonie Arktyki stanowi największe zagrożenie dla relatywnie pierwotnych ekosystemów. Obecnie działalność taka musi być poprzedzona wszechstronnymi ekspertyzami oceniającymi wpływ na stan środowiska. Uszkodzenie pokrywy śnieżnej przez pojazdy przyczynia się do większej absorbcji energii słonecznej przez ciemną powierzchnię gleby, czego efektem jest roztapianie się wiecznej zmarzliny. Nawet pojedynczy przejazd może spowodować wypełnienie wodą kolein, które będą się pogłębiać ze względu na zwiększoną przewodowość cieplną nasączonych wodą torfowisk. W rezultacie powstanie głęboki zbiornik wodny, a następnie zmieni się skład roślinności, której odtworzenie stanu pierwotnego zając może setki lat. Opisane zmiany szczególnie intensywnie wystąpią latem.
Kolejnym problemem są wycieki ropy naftowej, które uszkadzają i niszczą rośliny oraz zmniejszają dostępność biogenów. Monitoring stanu środowiska i ochrona arktycznej tundry to problemy o międzynarodowym znaczeniu.
Tajga, lasy borealne - borealne lasy szpilkowe występujące w północnej części Ameryki Pólnocnej (Kanada), Europy, oraz Azji w obrębie klimatu umiarkowanego chłodnego na półkuli północnej.
Według niektórych klasyfikacji nazwa \"tajga\" zarezerwowana jest do borów porastających północno-wschodnią Europę i Syberię (Eurazję), zwykle jednak bywa ona stosowana do całego biomu.
Tajgę w większości porastają lasy szpilkowe oraz w niewielkim stopniu lasy liściaste. Gatunki liściaste są częstsze na obrzeżach lasów, pożarzyskach, nad brzegami rzek i na bagnach. Większy udział gatunków liściastych daje się zauważyć także na obszarach przymorskich, gdzie klimat jest znacznie łagodniejszy. Na północy tajga sąsiaduje przez obszar zwany lasotundrą z tundrą, a na południu z lasami liściastymi albo ze strefą stepową. Dosyć rozległy obszar Europy Środkowej i Wschodniej zajmuje boreo-nemoralna strefa przejściowa charakteryzująca się mozaikowatością formacji leśnych. Strefa ta ciągnie się od południowej Szwecji, poprzez kraje nadbałtyckie, aż po góry Uralu. W jej południowych rejonach przeważają lasy liściaste, natomiast ku północy dominują lasy iglaste. W rejonie zachodnim, gdzie występują lepsze gleby, występują głównie drzewostany dębowe z domieszką buka. W Europie Wschodniej dominującą rolę w składzie lasów borealnych odgrywa natomiast  sosna. Podobnie mieszany charakter mają formacje na Dalekim Wschodzie. W zachodniej części Ameryki Północnej borealne lasy iglaste przechodzą w iglaste lasy górskie lub nadmorskie (deszczowe lasy strefy umiarkowanej). W uproszczonych klasyfikacjach formacji roślinnych wszystkie te lasy iglaste bywają łączone jako jeden biom, mimo znacznych różnic klimatycznych.
Tajga Eurazji rozciąga się 9 000 km z zachodu na wschód od półwyspu Skandynawskiego do Oceanu Spokojnego. Występuje tam krótkie ciepłe lato i długa, mroźna, śnieżna zima z temperaturami spadającymi do –60 oC. W większej części strefy lasów iglastych występuje wieczna zmarzlina. Grunt jest bardzo głęboko zamarznięty i tylko latem rozmraża się na głębokość 1 m. Wieczna zmarzlina uniemożliwia odpływanie wód opadowych, co sprzyja tworzeniu się rozległych obszarów bagiennych.
Biomasa jest, ogólnie biorąc, bardzo duża, w granicach od 80 t/ha do 350 t/ha, uzależniona od typu lasu i kontynentalizmu klimatu. Produktywność roczna jest natomiast dość niska i waha się w granicach od 4 do 10 t/ha, a więc niższa niż w lasach liściastych lub na stepach. Rzadko kiedy w szczególnie korzystnych warunkach może osiągnąć 15 t/ha. Znamienną cechą tych lasów jest ogromna, sięgająca 1000 t/ha masa ściółki, dość powoli się rozkładającej. Jednak nigdzie z wyjątkiem lasów torfowych, nie następuje jej gromadzenie się na stałe,
Na obszarach tajgi rosną głównie drzewa iglaste: świerki, sosny, sosny limby, jodły syberyjskie, modrzewie, lecz także - najczęściej drobnolistne - liściaste: brzozy, osiki, olsze, jarzębiny. Drzewa szpilkowe są bardzo dobrze przystosowane do panujących tu warunków klimatycznych. Mogą rosnąć aż do tych obszarów, na których zaledwie przez 30 dni w roku średnia temperatura przekracza 10°C a w dwóch następnych miesiącach nie ma mrozu. Gruba, woskowa okrywa szpilek chroni je przed mrozami. Drzewostany w borealnej strefie lasów iglastych półkuli północnej są z reguły jednowarstwowe, zwarte, ciemne, albo też zbudowane dość luźno. Im dalej na północ tym są one bardziej luźne i bardziej ubogie gatunkowo. Luźna,  forma tych lasów związana jest przede wszystkim ze zmianą pokroju koron drzew, które na tych szerokościach geograficznych są węższe, bardziej strzeliste. Ma to swoje ekologiczne uzasadnienie, gdyż wąskie i wysokie korony pozwalają na lepsze wykorzystanie promieni słonecznych podczas niskiego położenia słońca. Takie, a nie inne ukształtowanie koron drzew nie powoduje także szkód okiścią śnieżną.
Warstwa krzewów w borealnych lasach iglastych jest bardzo słabo wykształcona i składają się na nią przeważnie pojedyncze egzemplarze młodych drzewek, ale najczęściej reprezentowany jest jałowiec.
W runie występują liczne gatunki grzybów, mszaków, mchów oraz rośliny z rodziny wrzosowatych : borówka, żurawina błotna, gruszyczka.
Fauna tajgi jest bardziej urozmaicona niż tundry. Dominują drapieżniki: gronostaje, kuny, sobole, borsuki, rosomaki, lisy, wilki, rysie, niedźwiedzie brunatne; wśród roślinożerców – łosie i zające. Charakterystycznymi dla tajgi ptakami są głuszce, cietrzewie, jarząbki, czyżyki, krzyżodzioby, sowy.
Borealne lasy iglaste są coraz intensywniej niszczone, co w wielu miejscach doprowadziło do powstania trwałych zabagnień, np. nad Podkamienną Tunguzką po całkowitym wyrębie ponad 400 tys. km2 tajgi, około 200 tys.km2 uległo tak wielkiemu podtopieniu, że odrost lasu stał się niemożliwy. Wskazuje to na konieczność nie tyle ochrony lasów typu tajgowego, ile na konieczność racjonalizacji ich użytkowania.
Lasy liściaste klimatu umiarkowanego
Lasy liściaste i mieszane rozciągają się na ogromnym obszarze na południe od strefy tajgi. Spotykamy je również daleko na południe głównie na terytorium Ameryki Południowej i Australii. Bardzo trudno precyzyjnie ustalić granice występowania lasów liściastych. Dobrze widoczne są jedynie u wybrzeży mórz gdzie w postaci pasm, a nawet wysp przechodzą w inne środowiska. W Europie lasy liściaste i mieszane od północy graniczą z tajgą, od południa z wiecznie zieloną roślinnością śródziemnomorską, a od wschodu ze stepami porośniętymi roślinami zielonymi. W Azji jest podobnie, od północy i północnego wschodu łączą się z tajgą, na wschodzie docierają do równin środkowych Chin, a na południu łączą się z zalewowymi równinami  żółtej rzeki. Lasy liściaste Ameryki Północnej od zachodu ograniczone są Wielkimi Równinami, które sięgają aż po Góry Skaliste, na północy zaś (jak w Europie i Azji) stopniowo ustępują miejsca lasom iglastym na południu sięgają Zatoki Meksykańskiej i subtropikalnych lasów na Florydzie.
Lasy liściaste rosną wszędzie tam, gdzie panuje łagodny, umiarkowany klimat (występują cztery pory roku: wiosna, lato, jesień, zima) i jest dostateczna wilgotność. Charakterystyczną cechą drzewa liściastego jest jesienne zrzucanie liści (reakcja na trudne warunki klimatyczne zimy). Dlatego w lasach liściastych spotykamy znacznie bogatszą a niżeli w lasach iglastych warstwę ściółki i próchnicy, doskonałego podłoża dla życia roślin i zwierząt.
Są to układy leśne o dużej biomasie, wahającej się w zależności od uwilgotnienia klimatu od 200 do 400 t/h. Również ich produktywność jest znaczna i waha się w granicach od 8 do 20 t/h, średnio około 12-15 t/h.
Lasy liściaste i ich mieszkańcy ulegają dominującemu wpływowi zmian pór roku. Leśne rośliny i zwierzęta żyją i rozmnażają się w zmieniających się warunkach. Muszą przetrwać zimę, aby jak najlepiej wykorzystać lato. Gleby tych lasów, mające zdolność do zatrzymywania wody, doskonale nadają się do celów rolniczych i dlatego wielkie obszary tych lasów zostały wycięte przez człowieka.
Do najbardziej charakterystycznych drzew lasu liściastego należą: buki i dęby. Obok nich występują tu jeszcze klony, graby, jesiony, leszczyny, lipy, kasztanowce, brzozy i wierzby. Pod parasolem dużych drzew rozwija się młodnik, krzewy, zioła, trawy, wrzosy, paprocie i borówka czernica. Wszystko to rośnie na grubej warstwie rozkładających się liści.

Las liściasty jest doskonałym środowiskiem dla bardzo wielu gatunków zwierząt. Setki ich żyją, mieszkają i mnożą się pod ziemią, wśród martwych liści zaścielających jej powierzchnię, w gęstwinie trawy, pod korą drzew, wśród korzeni, w dziuplach, na wysokich konarach i wśród koron drzew. Na opadłych liściach żyją miliony bakterii, grzybów, maleńkich stawonogów, robaków i pierwotniaków, które przekształcają martwe szczątki w próchnicę i  cały czas użyźniają glebę. Wśród opadłego listowia żyją żuki, chrząszcze, stonogi, pluskwiaki, a na powierzchni mrówki i mięczaki. Zwierzęta są pokarmem dla licznych kręgowców w tym ropuch, salamander, jaszczurek, kretów, jeży i wielu innych.

Do leśnych drapieżników polujących na ziemi należą liczne węże, łasice, borsuki, lisy, jenoty, kuny i (spotykane głównie w Ameryce północnej) niedźwiedzie. Wszystko, co znajduje się na powierzchni ziemi jest pokarmem dla dzików. Jelenie, sarny, daniele i żubry odżywiają się roślinami, głównie liśćmi, pędami, trawą i korą. Wszystkie zwierzęta roślinożerne są pokarmem dla wilków, pum, rysi, tygrysów (występujących jeszcze bardzo rzadko jedynie w Azji).

Przeżuwacze i niemal wszystkie drapieżniki poszukują pożywienia na polanach, w korytach rzek i w leśnych przesiekach, ale wypoczywają zwykle w młodnikach i gąszczu jeżyn lub innych krzewów.
Wiele ptaków różnych gatunków zakłada gniazda w jamkach opuszczonych przez leśne kręgowce, na powierzchni ziemi. Liczne są w tym środowisku ptaki aktywne nocą: sowy i lelki, które łowią stawonogi i gryzonie ukryte wśród obumarłych pni i opadłych gałęzi. Inne, polujące na tą samą zwierzynę, ale aktywne w dzień (np. myszołowy) gniazdują zwykle wysoko w koronach drzew i w poszukiwaniu naziemnych gryzoni wylatują daleko poza las na otwarte przestrzenie. Dzięcioły szukają owadów i ich larw pod korą drzew a więc, w miejscach praktycznie niedostępnych dla większości gadów, ptaków i ssaków. Wszystkie żyjące tu zwierzęta odgrywają własną, niezwykle znaczącą rolę w łańcuchu biologicznym przemian środowiska leśnego.
Większość mieszkańców lasu liściastego w porze jesieni rozpoczyna wędrówkę w ciepłe strony, ci zaś, którzy pozostają, przygotowują się do snu zimowego.
Jesienią i w pierwszych dniach zimy wiele zwierząt takich jak lisy, borsuki, kuny, jelenie, daniele, sarny odżywiają się owocami na niskich drzewach. Tu również żerują różne ptaki, na przykład sikory, kosy, drozdy i inne, zjadające oprócz owoców niezliczone ilości owadów.

Podczas szczególnie srogiej zimy jelenie, sarny, dziki, wiewiórki, sowy  i zwierzęta innych gatunków całe tygodnie spędzają ukryte w gęstwinach. To zacisze opuszczają tylko w skrajnej potrzebie, gdy zagrozi im wróg naturalny lub człowiek. W tym biomie występuje wiele ogniw i zależności troficznych,
Obszary lasów liściastych klimatu umiarkowanego są najbardziej przekształcone przez człowieka. Naturalnych lasów pozostało już bardzo mało, dlatego wszystkie ich fragmenty o charakterze pierwotnym powinny być ściśle chronione.
Lasy i zarośla twardolistne strefy podzwrotnikowej (tzw. śródziemnomorskie)
Wiecznie zielone lasy i zarośla twardolistne rozwijają się tam gdzie panują specyficzne warunki klimatyczne charakteryzujące się dżdżystymi zimami, nieraz z krótkotrwałymi mrozami i opadami śniegu oraz gorącymi i suchymi okresami letnimi.
Ten typ roślinności występuje na wszystkich kontynentach w tej strefie klimatycznej, zajmując niewielkie, często odosobnione enklawy. Najszerzej rozprzestrzeniona, a zarazem najbardziej zróżnicowana jest roślinność twardolistna w Europie, północnej Afryce i Azji Zachodniej – na wybrzeżach Morza Śródziemnego a także w południowo-zachodniej części Ameryki Północnej. Na półkuli południowej biomy te tworzą wąski pas w zachodniej części Ameryki Południowej, zajmują najbardziej na południe wysuniętą część Afryki i południowo-zachodnie wybrzeża Australii
Drzewa Rosnące w strefie sródziemnomorskiej nie są wysokie, mają niewielkie skórzaste liście odbijające promienie słoneczne oraz grubą korę. Są to drzewa przeważnie liściaste z przewagą dębów, lasy mieszane oraz iglaste. Na szczególną uwagę zasługują pozostałości lasów cedrowych z dominacją cedru libańskiego, sosen, jodeł i drzewiastych jałowców i dębu korkowego. Pierwotna roślinność tego obszaru została silnie zniszczona przez człowieka. W jej miejsce pojawiła się formacja wtórna w postaci twardo-listnych kolczastych zarośli, zwanych makią. Tworzą ją zarośla pistacji, mirtów oraz karłowate drzewa. Zarośla te są zwykle wielowarstwowe, kolczaste, mają wysokość do 10 m., wydzielają duże ilości łatwopalnych olejków eterycznych. Na siedliskach zdegradowanych i uboższych występuje formacja niskich krzewinek zwana garrigue, typowa dla południowej Francji. Podstawowymi gatunkami są laury (wawrzyny), oleandry, oliwki, dąb korkowy, cyprysy, cedry, tuje, kasztanowce, bukszpan i cytrusy. Występują  również niskie palmy. W północnej Afryce, w górach Atlasu, Rif i Aures, miejsca zniszczone porastają tzw. lasy arganiowe. Są to widne, zimozielone zarośla z pojedynczymi drzewami arganii, krzewami pistacji atlantyckiej i akacją gumodajną
Odpowiednikiem makii w Ameryce Północnej (głównie w zachodniej Kalifornii) jest chaparral. Są to niewysokie zarośla złożone głównie z sucholubnych krzewów o drobnych owłosionych liściach i łodygach uzbrojone w długie kolce. Tworzą je niskie karłowate dęby, perukowce, wiśnie, szakłaki; lokalnie liczna jest juka i grochdrzew, a w miejscach suchych- opuncje i agawy. Jedynie w Kolorado występuje chaparral z udziałem drzew, głównie niewysokich dębów.
W Ameryce Południowej lasy twardolistne noszą nazwę qucbracho i występuje wyłącznie nad Pacyfikiem. Są to obecnie jedynie pozostałości dawnej bogatej roślinności, gdyż większość terenu wzięto już pod uprawę. Są to niskie lub średniej wielkości laski wielogatunkowe z bogatą warstwą krzewów i ziół, wizualnie mało różniących się od śródziemnomorskich.
W Australii roślinność twardolistna występuje na dwóch izolowanych obszarach. Są to głównie formacje leśne z przeważającymi eukaliptusami, z licznym udziałem w poszyciu i runie pięknie kwitnących roślin.
Biomasa i produktywność zależy od struktury roślinności i sposobu jej wykorzystywania przez człowieka. W formacjach leśnych fitomasa waha się od 160 do 200 t/ha, produkcja pierwotna wynosi 16-18 t/ha. W formacjach krzewiastych natomiast obie te wartości są niższe: zasoby biomasy wahają się w granicach od 20 do 60 t/ha, a produktywność – od 5 do 8 t/ha.
Na różnych kontynentach napotkamy w tym biomie różne zwierzęta zależnie od tego, jaka jest ogólnie cała fauna kontynentu. Dorodność tej roślinności jest jednak mniejsza niż puszcz tropikalnych czy lasów liściastych klimatu umiarkowanego, więc wśród zwierząt są na ogół gatunki nieco mniejsze. W Europie charakterystycznymi mieszkańcami były daniele, muflony i króliki, w Ameryce Północnej jelenie wirgińskie. Nie wytworzyły się gatunki typowe dla tej formacji, dlatego zawsze duży jest udział zwierząt charakterystycznych dla innych biomów. W Eurazji żyją  zwierzęta przybyłe z sawann Afryki: jeżozwierz, żeneta, szakal, hiena pręgowana, miejscami nawet lampart. W Kalifornii występuje jeszcze puma, licznie pojawia się kojot. Zawsze dużo jest różnorakiego ptactwa, mnóstwo wróblowych, sporo kuraków (czyli grzebiących), ale na każdym kontynencie są to inne rodzaje i gatunki specyficzne dla danego lądu. Bardzo liczne są gady ze względu na sprzyjający im klimat. Na przykład w Europie jest ich czterokrotnie więcej, niż w strefie lasów liściastych i mieszanych. Wśród bezkręgowców szczególnie liczne są ślimaki z gatunków przystosowanych do znoszenia okresu letniej suszy. Niektóre na ten czas kryją się głęboko pod ziemią inne przeciwnie, przywierają do gałązek krzewów. Lecz i jedne i drugie zaciągają otwór muszli grubą błoną i zawieszają wszystkie czynności życiowe. W tym stanie mogą przetrwać lato (a nawet kilka). Wiele owadów, na które polują między innymi rozmaite pajęczaki (pająki, skorpiony, a także szybkonogie solfugi uzbrojone w kleszcze równie potężne, jak u skorpiona, ale ustawione pionowo.

Lasy typu śródziemnomorskiego występują na około 5% dawnej powierzchni. Pozostałe 95% zostało w większym lub mniejszym stopniu zdewastowane. Ochrona ocalałych fragmentów naturalnych zbiorowisk jest więc koniecznością.
Stepy i prerie
Step jest to bezdrzewna formacja zielno-trawiasta o charakterze sucho roślinnym typowa dla klimatu umiarkowanego kontynentalnego. Z mroźną zimą i suchym, gorącym latem o opadach poniżej 500 mm rocznie, z wyraźnie zaznaczonym okresem spoczynku zimowego.
W Europie stepy zajmują wielki obszar (od Niziny Węgierskiej na zachodzie poprzez Dobrudżę, aż po Ural na wschodzie), a bardzo rozległe są w Azji (od wybrzeża Morza Czarnego po środkowe Chiny). Ogromne obszary zajmują także w Ameryce Północnej (gdzie nazywane są prerią) tworzą „Wielki Równiny”, a w Południowej Ameryce Urugwaju i Argentynie nazywane są pampą.
Typową gleba stepową (z wyjątkiem jego najsuchszych postaci z glebami kasztanowymi) są czarnoziemy. Bogate w próchnicę, gdyż deszcz nie rozpuszcza substancji organicznych i nie wymywa ich na niższe poziomy. Stepy w postaci najwilgotniejszej  zostały niemal całkowicie zaorane i zamienione w pola uprawne, a w najsuchszych postaciach zdegradowane przez wypas.
Kontynentalizm klimatu a więc małe opady i duże wahania temperatur, uniemożliwiają rozwój formacji drzewiastej, dlatego rozwija się ona niemal wyłącznie w zasobnych w wodę dolinach większych rzek. Najważniejszymi roślinami stepowymi, nadającymi charakterystyczny wygląd tej formacji, są wieloletnie trawy. Występują tam zarówno gatunki kępowe, jak i tworzące darnie. Niektóre są niskie inne dorastają nawet dwóch metrów wysokości. Wszystkie rośliny przystosowały się do przetrwania okresu letniej suszy dzięki gromadzeniu wody w korzeniach.
Do najpospolitszych traw stepowych należą przede wszystkim bardzo liczne gatunki ostnic oraz kostrzewy, kurzyce i wiechlina. Większość stepów już w kwietniu rozkwita wydając tysiące różnokolorowych kwiatów. Oprócz dominujących wiatropylnych traw duża ilość gatunków stepowych jest owadopylna, co często pociąga za sobą okazałe rozmiary kwiatów i kwiatostanów, intensywny ich zapach i jaskrawe kolory. Do najatrakcyjniej kwitnących gatunków należą: posiadające złocistożółte kwiaty miłek wiosenny i wołżański, krwistoczerwone-żmijowiec czerwony, fioletowe-kosaciec, różowofioletowe-sasanka otwarta, niebieskie-hiacynt, czerwone lub żółte-tulipan i wiele innych. Roślinność stepowa dostarcza zwierzętom dosyć dużo pożywienia, natomiast większym z nich nie stwarza żadnych możliwości ukrycia się przed prześladowcą. Nie mogą także skryć się przed niesprzyjającą pogodą, latem upałem a zimą mrozem.
Biomasa stepów nie jest zbyt duża i waha się w granicach od 15 do 25 t/ha. Również ich produktywność nie jest duża, w granicach od 5 t/ha w formacjach zbliżonych do półpustyń do 15 t/ha w żyznych czarnoziemach.
Ssaki roślinożerne stepów na wszystkich lądach z wyjątkiem Australii to głównie dwie grupy biologiczne. Jedna to duże ssaki kopytne, które ratunku szukają w szybkiej ucieczce. Druga, to drobne i średnie gryzonie, które kopią głębokie nory i w nich kryją się przed niebezpieczeństwem. Na stepach Eurazji żyły kopytne miedzy innymi suhak i dziki koń tarpan stepowy wytępiony w połowie XIX w. Na stepach Azji Centralnej żyje do dzisiaj, lecz  bardzo zagrożony, koń Przewalskiego, niewielki o grzywie sterczącej jak szczotka. Występują tam również gazele, i kilka gatunków półosłów. Są to zwierzęta trochę podobne do konia, trochę do osła. Małe, szybkie i wytrzymałe w biegu. Bardzo duża jest różnorodność gatunkowa gryzoni. W każdym stepie znajdziemy wiele myszy, norników i polników albo ich krewnych. Również rozmaite susły znane z tego, że zimą przesypiają nawet 6 miesięcy od października do kwietnia.
Krewniakami susłów w Eurazji są bobaki, bardzo przypominające świstaka. Niemal na wszystkich stepach jakieś większe gryzonie wiodą swoiste życie społeczne. Niektóre susły, wszystkie bobaki, a w Ameryce Północnej pieski preriowe żyją zawsze w licznych koloniach. Nory leżą w pobliżu, i gdy cała społeczność żeruje, kilka zwierząt stoi na tylnych łapach i obserwuje okolicę w razie niebezpieczeństwa alarmuje resztę. Na pampie, stepach Ameryki Południowej w zupełnie ten sam sposób żyją wiskacze gryzonie z odrębnej grupy, występującej wyłącznie na tym kontynencie. Wilk pojawia się w tym biomie na wszystkich kontynentach północnych. Przeważnie jednak drapieżcy stepów są mniejsi niż w lasach, zwykle to nieduże lisy i koty (rysie, kojoty). Ptaków również jest mniej, ale ich grupy są liczne. Wszystkie muszą z konieczności gnieździć się na ziemi. Niektóre szukają schronienia w norach gryzoni. Charakterystycznym dla stepów są ptaki, które częściej chodzą i biegają niż latają, a żywią się owadami i nasionami. Taki tryb życia pędzą różne przepiórki i kuropatwy, a także okazałe dropie. Na stepach napotykamy ptaki drapieżne. Jastrzębie, sokoły, orły i sępy także gnieżdżą się na ziemi. Upalne lato sprzyja rozwojowi szarańczy a w norach gryzoni znajdują schronienie węże, jaszczurki oraz żółwie.

Sawanna

Sawanna to formacja roślinna, gdzie występują tylko dwie pory roku sucha i deszczowa (dżdżysta), typowa dla strefy pod- i międzyzwrotnikowej. Sawanny występują przede wszystkim w Afryce (uznawana z największą powierzchnia ponad miliona km2), a także w Ameryce Południowej i Środkowej,  Australii i Azji (na półwyspie Indyjskim). Wtórnie rozprzestrzenione są w miejscu lasów suchych w wyniku ich degradacji spowodowanej wypasem lub corocznym wypalaniem.
Sawanna powstała na skutek działania klimatu, między innymi wspomnianych już dwóch pór roku. Wyniszczająca pora sucha, która trwa do 5 miesięcy, uniemożliwia rozwój drzew. Przetrwać może tylko odporniejsza na brak wilgoci roślinność trawiasta i krzewy (zwykle kolczaste). Podczas suszy bujniejszą roślinność spotyka się na obrzeżach sawanny, w rejonach jej styku z lasami tropikalnymi i korytach rzek. Podczas wielotygodniowej suszy wysychają naziemne części traw i wielu innych roślin, drzewa i krzewy tracą liście, zatrzymując niezbędną do życia wilgoć w grubej korze i rozbudowanych korzeniach. Następuje okres zwolnionych procesów życiowych, nastawionych tylko na przetrwanie. Trudna dla wszystkich organizmów żywych pora sucha wymaga od mieszkańców sawanny różnych przystosowań. Duże ssaki trawożerne (słonie, żyrafy, antylopy, zebry, bawoły) odbywają długie wędrówki w poszukiwaniu pokarmu i wody. Za nimi podążają drapieżcy żywiąc się osobnikami, które padły podczas trudnej drogi.

Pora dżdżysta przynosi ze sobą ciągłe i obfite opady powodujące gwałtowny rozwój życia na sawannie. Pojawiają się bujne trawi i wiele innych roślin, drzewa oraz krzewy pokrywają się liśćmi i kwiatami. W ogromnym tempie rozmnażają się zwierzęta i rozwijają rośliny. Podczas pory deszczowej następują przyspieszone lęgi ptaków i liczne porody u ssaków. (Zarówno drapieżników jak i roślinożerców). Obfitość pokarmu wykorzystywana jest w maksymalnym stopniu. Trawy i niską roślinność zjadają zwierzęta ciężkie i małe (nosorożce, hipopotamy, bawoły, gazele, antylopy). Roślinność wyższa jest dostępna dla dużych antylop, łodygi wysokich krzewów i liście drzew to pokarm dla słoni i żyraf.
Wśród flory sawanny przeważają okazałe trawy, bujnie rozwijające się i zakwitające w czasie deszczów (dorastające do 5 m), a wysychające i prawie zanikające w sezonie bezdeszczowym. Krajobraz sawanny urozmaicają rozrzucone pojedynczo lub w niewielkich grupkach kolczaste drzewa o parasolowatej koronie, okresowo zrzucające liście (np. akacje, baobaby, drzewiaste wilczomleczowate,  a także palmy). To rzadkie i równomierne rozmieszczenie drzew jest skutkiem konkurencji o wodę, eliminującej drzewa słabiej ukorzenione. W porze suchej częstym zjawiskiem są pożary, pełniące ważną rolę w formowaniu tego biomu. (Niestety często człowiek powoduje je w nadmiarze.)

Biomasa sawann jest stosunkowo niska- od 15 do 60 t/ha, przy czym zaznacza się wyraźna różnica pomiędzy wielkością biomasy warstwy korzeniowej i nadziemnej. Nawet na terenach niespasanych stosunek biomasy zmagazynowanej pod ziemią do nadziemnej ma się jak 6 do 1. Produkcja roczna również nie jest znaczna i waha się w granicach 6-15 t/ha.
Obecność wielkich kopytnych roślinożerców wywiera bardzo duży wpływ na roślinność sawannową. Faunie zwierząt kopytnych sawanny afrykańskiej nie dorównuje żadna inna na świecie ani pod względem liczebności, ani różnorodności składu. Obok dużej liczby szybko biegających ssaków kopytnych (antylopy, bawoły, zebry) występują wielkie drapieżniki (lwy, pantery, gepardy, hieny, liakaony). Dość miękka ziemia sprawia, że wiele drobnych, a nawet średnich zwierząt kopie w niej nory, w których znajduje schronienie przed upałami. (Zjawisko przesypiania suszy w podziemnych norach zwane jest estywacją.)
Sawanna jest przykładem koewolucji traw i zwierząt trawożernych. Również i krzewy oraz drzewa rosnące na sawannach utrzymują się przy życiu dzięki zwierzętom. Zależności te są widoczne głównie w postaci symbiozy, np. bardzo pospolitej pomiędzy mrówkami i krzewami. Rośliny w tym przypadku zapewniają mrówkom dom i pożywienie, a te bronią je przed roślinożercami. Również podgryzanie pędów drzew i krzewów przez zwierzęta liściożerne nie tylko nie niszczy, ale stymuluje ich rozwój. Spasanie sawann przez wielotysięczne stada siłą rzeczy sprzyja rozszerzaniu się zbiorowisk trawiastych kosztem leśnych. Szacuje się, że około 20% dzisiejszych sawann powstało przy udziale zwierząt, natomiast drugie 20% to skutek działań ludzkich.
Półpustynie i pustynie
Półpustynie i pustynie występują na wszystkich kontynentach (prócz Europy i Antarktydy). Półpustynia to rodzaj formacji roślinnej i równocześnie jeden z najczęściej  spotykanych rodzajów krajobrazu na kuli ziemskiej. Cechuje ją suchy (ale nie skrajnie suchy) klimat, brak stałej sieci cieków wodnych, występowanie okresowych słonych jezior i solnisk. Występujące tam rośliny są dość ubogie przeważają suchorosty (kserofity i sukulenty) roślin gromadzących i przechowujących w sobie wodę, a także roślin efemerycznych pojawiających się epizodycznie po opadach deszczu i szybko ginących.
Półpustynia stanowi formację pośrednią pomiędzy pustynią a sawanną w klimacie zwrotnikowym oraz pustynią a stepem w klimacie umiarkowanym.
Półpustynie zajmują wielkie obszary lądów między innymi w Azji środkowej, w Afryce (na południe od Sahary i w południowej części kontynentu-Kalahari) oraz w zachodniej i środkowej Australii.
Wyróżnia się dwa główne rodzaje pustyń-gorące i zimne. Rodzaj pustyni jest często odbiciem jej położenia geograficznego oraz usytuowania nad poziomem morza. Pustynie chłodne są gorące w ciągu dnia i zimne w nocy, podczas gdy pustynie gorące są gorące w ciągu dnia i ciepłe w nocy.
Gorące pustynie występują tam, gdzie dociera gorące, tropikalne powietrze z rejonów równikowych, a więc w rejonach zwrotników Raka i Koziorożca (rónoleżniki300N i 300S), powietrze jest tam nieustannie suche i gorące. Charakteryzują się opadami rocznymi nie przekraczającymi 200 mm rocznie. (a czasem wynoszą jedynie kilka milimetrów lub przez kilka lat nie występują wcale). Występuje tam stały deficyt wilgotności, łączne parowanie wody z roślin, skał i gleby jest większe niż wielkość opadów deszczu oraz dopływu wody w postaci mgieł nadciągających od morza. (Ilość opadów jest do 30 razy mniejsza od parowania potencjalnego). Charakterystyczne jest też silne nasłonecznie (związanym z dużą liczbą dni bezchmurnych), duże dobowe wahania temperatur, całkowity lub prawie całkowity brak wody i roślinności, brak cieków lub występowaniem ich tylko epizodycznie.
Pustynie występują w klimacie skrajnie suchym zwrotnikowym (np. Północna Afryka, Półwysep Arabski, Australia), występują również w suchych wnętrzach kontynentów w klimacie podzwrotnikowym, a także umiarkowanym (Azja Środkowa, Ameryka Północna). Specyficznym typem są pustynie nadbrzeżne (Atacama, Namib)  związane z wysuszającym oddziaływaniem chłodnych prądów morskich.
Wiele pustyń charakteryzują duże wahania temperatury powietrza w ciągu doby, sięgające nawet 50 stopni C. W dzień może być bardzo gorąco, a w nocy temperatura spada poniżej zera. Największe i najszybsze zmiany temperatury mają miejsca o wschodzie i zachodzie słońca.

Pustynie i półpustynie gorące zajmują jedną trzecią powierzchni Afryki. Największym kompleksem pustyń jest Sahara. Obecnie zajmuje ona około 9 mln km2. Jeszcze 5000 lat p.n.e. większą część dzisiejszej Sahary zajmowały zbiorowiska trawiaste. Na skałach gór Ahaggar w samym sercu Sahary, gdzie dziś z trudem udaje się hodować kozy, owce i wielbłądy, pozostały malowidła przedstawiające wielkie stada bydła. Jednak im więcej czasu upływało od ustąpienia lądolodu w Europie, tym klimat stawał się suchszy. W dodatku osłabioną suszą roślinność niszczyli ludzie prymitywną gospodarką. Sahara rozszerza swój zasięg głównie na południe, gdyż z innych stron graniczy z morzem oszczędzając jedynie wąski skrawek przybrzeżnej roślinności twardolistnej (makii). Najbardziej kojarzące się z Saharą zwierzę (wielbłąd) było w starożytnym Egipcie egzotyczne, a starożytni władcy bogatych, rolniczych państw północnej Afryki używali podczas wojen rozpowszechnionych tu wówczas słoni.
Flora większości pustyń jest uboga. Wyróżnia się trzy formy życiowe roślin przystosowanych do życia na pustyni.
Rośliny efemeryczne, które przeżywają suszę w postaci nasion lub podziemnych organów przetrwalnych. Rosną tylko wtedy, gdy jest odpowiednia wilgotność. Sklerofity rośliny o silnie rozwiniętych systemach korzeniowych. Sklerofity mają małe i grube liście, które mogą zrzucać, gdy przedłuży się okres suszy. Sukulenty rośliny magazynujące wodę w łodygach (kaktusy) lub liściach (aloes) albo w organach podziemnych (pelargonie).
Biomasa i produkcja pustyń gorących jest minimalna. Biomasa substancji roślinnej waha się w granicach od 0,5 do 1,5 t/ha, włączając w to masę korzeniową stanowiąca tam około 90% fitomasy ogólnej. Roczna produkcja waha się w granicach od 0,05 do 1 t/ha, najczęściej około 0,1 t/ha. Biomasa zwierząt jest prawie równa roślinnej, a nawet  ją niekiedy przewyższa.
Biomasa półpustyń i pustyń strefy umiarkowanej jest znacznie wyższa niż w analogicznych zbiorowiskach strefy gorącej. Jest ponadto znacznie bardziej zróżnicowana: od 1,5 t/ha na sołonczakach do 30t/ha na glebach piaszczystych. Średnia wielkość biomasy oscyluje w granicach od 3t/ha do 9t/ha, przy czym blisko 90% biomasy tworzą korzenie. Produktywność roczna netto jest bardzo niska i waha się w granicach od 5t/ha do 0,5t/ha. Wraz z opadami deszczu produktywność wzrasta prawie liniowo, a opady są dominującym czynnikiem limitującym rozwój roślin. Na kalifornijskiej pustyni Mojave 100 mm rocznych opadów daje w efekcie 0,6 t/ha produkcji netto.. Zwiększenie ilości opadów do 200 mm powoduje wzrost produkcji netto do 1t/ha. Na chłodniejszych pustyniach, gdzie utrata wody w wyniku parowania jest mniejsza, 200 mm opadów daje w efekcie produkcję rzędu 1,5-2,0 t/ha.
Zwierzęta na pustyni, podobnie jak rośliny, przystosowują się do braku wody i ciężkich warunków dlatego jest ich bardzo mało. Są to nieliczne szarańczaki, chrząszcze, pajęczaki, jaszczurki, węże, ptaki. W czasie dnia zwierzęta pozostają ukryte w norach, aktywne są jedynie nocą.
Pustynia jest obszarem nie nadającym się do celów gospodarki rolnej ani też w większości do hodowli. Pustynia występuje w obrębie różnych makroform rzeźby. Wyróżniamy pustynie: nizinne, wyżynne i górskie. Pustynie dzieli się też na:
1)pustynie piaszczyste (erg) z różnorodnymi formami wydmowymi;
2) pustynie ilaste (takyr, kewir, sebkha, playa), pokryte twardym, spękanym, silnie zasolonym iłem, stanowiące niekiedy dno okresowych jezior;
3) pustynie kamieniste, pokryte złomiskami skalnymi;
4) pustynie skaliste (hamada), pokryte wygładzoną, prawie płaską powierzchnią litych skał;
5) pustynie żwirowe (serir, reg, gibber), których powierzchnia zasłana jest materiałem żwirowym.
Do powiększania obszaru pustyń (a nawet powstawania nowych) często przyczynia się człowiek, prowadząc niewłaściwą gospodarkę, np. degradującą naturalną pokrywę roślinną.
Potencjał obszarów pustynnych jest tak duży, że tam gdzie gleby są odpowiednie, nawadnianie może przekształcić pustynie w produktywne tereny rolnicze. Jednakże nawadnianie  pustyń jest zabiegiem dyskusyjnym. Znaczne ilości wody parującej z gleby powodują odkładanie się toksycznych ilości soli- proces ten zwany jest salinizacją. Zawracanie biegów rzek czy odprowadzanie wody z jezior w celu sprostania potrzebom rolnictwa może mieć destrukcyjny wpływ na okoliczne tereny np., ze względu na odwrócenie biegu rzek dla potrzeb irygacyjnych poziom wody w Morzu Aralskim obniżył się o 9 m, a oczekuje się, że obniży się o dalszych 8-10 m. Linia brzegowa i odsłonięte dno są prawie pustynią, a dobrze niegdyś prosperujące na skalę przemysłową rybołówstwo zostało doszczętnie zrujnowane.

Lasy zrzucające liście w porze suchej i suche lasy podzwrotnikowe
Ten szeroko rozpowszechniony typ lasów występuje w warunkach klimatu gorącego o dużej zmienności opadów w czasie. Zwykle po okresie intensywnych opadów występuje pora sucha, trwająca niekiedy do 8 miesięcy. Do przetrwania tego niesprzyjającego okresu rośliny przystosowują się w różny sposób – m.in. poprzez zrzucanie liści, co zmniejsza transpirację, rozbudowę warstwy korzeniowej w głąb, umożliwiającą czerpanie wody z głębszych warstw podłoża, lub też przez magazynowanie wody w samej roślinie.
W porze deszczowej przypominają bujne zawsze zielone lasy deszczowe. (Drzewa są niższe niż w lasach równikowych). Na suchszych obszarach powstaje tak zwany las parkowy.
Są to lasy mało wydajne. Ich biomasa waha się w granicach od 100 do 250 t/ha, produktywność pierwotna netto zamyka się w granicach od 25 do 15t/ha * rok, a więc niższa zarówno od właściwej wilgotnym lasom równikowym, jak i sawannom.
Lasy w swojej strukturze są bardzo różne. Na obszarach najwilgotniejszych, zwłaszcza w strefie oddziaływania monsunów (typowe rośliny lasów monsunowych to: bambusy do 60 m wysokości), przypominają na pierwszy rzut oka wilgotne lasy równikowe, a w miejscach suchych przez dłuższą część roku – krzewiaste półpustynie. Jedyną cechą wspólną łączącą formacje tego cenobiomu jest to, że większość gatunków drzew i krzewów w porze suchej traci liście.

Fauna  jest podobna do fauny lasów równikowych: pancerniki, jaguary, pumy, grzechotniki. Większość zwierząt żyje w zaroślach. Żyją tam również słonie indyjskie, małpy, tygrysy, bogaty jest świat gadów, ptaków, owadów.
Lasy te występują na Półwyspie Indochińskim i Indyjskim, w północnej Australii i Nowej Zelandii. Lasy podzwrotnikowe rosną w południowej części Wyżyny Brazylijskiej i południowo-wschodnich Chinach, na obrzeżach Kotliny Kongo i w Ameryce Środkowej.
Zróżnicowanie ekologiczne tych lasów jest bardzo duże, tworzy je kilkadziesiąt różnych formacji.
W Ameryce Południowej najbardziej zbliżone do wilgotnych lasów równikowych
są różnorodne formacje tzw. pseudomonsunowe (wysokopienne, wielogatunkowe lasy złożone z drzew, które tracą częściowo liście w okresie suchym), występujące na pacyficznych pobrzeżach Meksyku, w Ameryce Środkowej, na Wyspach Antylskich oraz w Brazylii, Wenezueli i Gujanie, zwykle u podnóży gór, tworząc strefę przejściową między typową hyleą 1a lasami suchymi. Największe przestrzenie w Ameryce Południowej zajmują formacje suchych lasów określane jako caatinga. Są to zazwyczaj niewysokie laski lub zarośla. Częste są również drzewa o kształcie butelkowym gromadzące w pniu wodę. Odmiennym od caatingi typem lasów zrzucających liście w porze suchej jest formacja zwana chaco. Występuje ona od Boliwii po Argentynę. Są to widne lasy parkowe lub zarośla z charakterystycznymi niskimi palmami, wysokimi kandelabrowymi kaktusami oraz kolczastymi krzewami. Chaco jest ojczyzną ostrokrzewu paragwajskiego oraz najtwardszego drzewa świata quebracho.
W Afryce suche i półsuche lasy równikowe zajmują ogromne przestrzenie i są bardzo zróżnicowane np. na pobrzeżach Oceanu Indyjskiego i we wschodniej części Madagaskaru występują typowe lasu monsunowe o wysokich drzewach i bogatym składzie florystycznym. Dziś lasy te zostały prawie całkowicie wytrzebione. Do najszerzej rozpowszechnionych suchych lasów w Afryce należą formacje miombo i mopane. Lasy miombo zajmują zwykle wyniesienia wśród sawanny oraz południowe zbocza niższych partii gór od Sudanu po Afrykę Południową. Są to lasy dość niskie, z przewagą drzew o parasolowatych koronach, o ciemnozielonych skórzastych liściach opadających w porze suchej.
W  Azji lasy suche i półsuche występują na półwyspach Indyjskim i Indochińskim, na Cejlonie i Wyspach Sundajskich, wszędzie tam, gdzie opady monsunowe są niewielkie.
W Australii wilgotne lasy równikowe i podzwrotnikowe zrzucające liście w porze suchej występowały we wschodniej i środkowej części kontynentu, Zostały one w większości zniszczone przez aborygenów, którzy wypalali je na wielką skalę. Również biali osadnicy obrócili w pola uprawne lub przeznaczali pod sztuczne nasadzenia eukaliptusów. Do chwili obecnej dotrwało ok. 5% pierwotnego cenobiomu.
Lasy monsunowe występują jedynie w północno-wschodniej części Australii. Są to widne, wysokie lasy i wiecznie zielone eukaliptusy. Niższą warstwę tworzą zwykle akacje

Omawiane typy lasów jak dotąd zachowały się dobrze i raczej nie zagraża im większe niebezpieczeństwo ze strony rolnictwa; ich ochrona powinna polegać na zapobieganiu pustynnienia na skutek nadmiernego wypasu lub wypalania, natomiast lasy monsunowe którym udało się przetrwać, powinny być bezwzględnie chronione.

Wiecznie zielone lasy stref podzwrotnikowych
Lasy te występują na obszarach o klimacie ciepłym i wilgotnym, w strefie podzwrotnikowej i częściowo umiarkowanej, wszędzie tam, gdzie wahania zarówno temperatury, jak i wielkości opadów są małe. W obszarach podgórskich i w strefie umiarkowanej zdarzają się krótkotrwałe przymrozki, a nawet mrozy, które jednak nie wpływają na procesy życiowe roślin.
W Ameryce Północnej wilgotne lasy podzwrotnikowe występują w niższych partiach Gór Kaskadowych na pobrzeżu Pacyfiku. W lasach tych dominuje wiecznie zielona, iglasta sekwoja, będąca reliktem jeszcze trzeciorzędowym, daglezja, klin wielkolistny. Bardziej na południe lasy sekwojowe zajmują środkowe piętra pasma górskiego Sierra Nevada. Tam występuje najwyższe drzewo świata – sekwoja olbrzymia wraz z reliktową sosną Lamberta. Innym cenobiomem w Ameryce Północnej jest Floryda. Występują tam dwie podstawowe formacje genetycznie młodsze – w miejscach suchszych – wielogatunkowy bujny las z dębami wiecznie zielonymi, magnolią wielkokwiatową. Liczne są tam pnącza, a wśród nich – znane u nas dzikie wino.
W Ameryce Południowej lasy omawianego cenobiomu występują w dwóch obszarach. W  południowej Brazylii, tworzą je lasy araukariowe. Dzielą się one na dwie formacje: pinheiro, w których dominują wysokie araukarie i pinherino zbudowane głównie z Podocarpus lambertii. Pierwsze są widnymi, wysokimi lasami iglastymi z bogatym runem, drugie zaś – dość gęstymi, wielogatunkowymi, niezbyt wysokimi laskami. Lasy tego typu występują na obszarach środkowego i południowego pogórza Chile. Istnieją tam trzy formacje. Na niższych stokach gór środkowego Chile występują dość zwarty, gęsty las nibybukowy. Dalej na południe, lecz jeszcze w strefie względnie ciepłej, występuje formacja rauli, a dalej, już w strefie umiarkowano-chłodnej – formacja tique, w której dominują: drzewo tike i dwa gatunki laureli.
Wśród wiecznie zielonych lasów podzwrotnikowych, na uwagę zasługują ocalałe pozostałości wysokopiennych lasów wawrzynowych, które zachowały się na Wyspach Kanaryjskich.
W Afryce omawiany typ cenobiomu występuje jedynie po wschodniej stronie Gór Smoczych.
W Azji wilgotne lasy podzwrotnikowe zajmowały niegdyś znaczne powierzchnie zarówno w górach, jak i na nizinach. Obecnie występują jedynie w kilku izolowanych obszarach. Składają się na nie trzeciorzędowe relikty, jak i późniejsi przybysze. Tworzą je liczne gatunki drzew iglastych oraz liściaste, np. zimozielone dęby, magnolie, tulipanowce. Podszyt i runo są również bardzo bogate, składają się z roślin dwuliściennych, sagowców, bambusów, splątanych różnorodnymi pnączami. Tego typu lasy, jedne z najpiękniejszych na świecie zachowały się w niższych partiach gór, na obszarach mało przydatnych do rolnictwa w Nepalu, Asamie, środkowych Chinach, Korei Południowej i Japonii.
Na przeciwległym krańcu Azji na Zakaukaziu, występują swoiste formy wilgotnych lasów podzwrotnikowych
W Australii wilgotne lasy podzwrotnikowe występują na wschodnich zboczach Gór Wododziałowych. Tworzą je głównie bardzo wysokie eukaliptusy z akacjami i trawami.. W niższych partiach rosną liczne paprocie drzewiaste oraz bogata roślinność runa..
W miejscach bardziej wilgotnych na południowym zachodzie Australii występuje odmienny typ lasu tzw. jarra z dominującymi, wysokimi eukaliptusami z akacjami i trawami w podszyciu..
Biomasa roślinna waha się w granicach od 450 do 350 t/ha; produkcja pierwotna  zaś – od 20 do 15 t/ha*rok, a więc oba te wskaźniki są wysokie, plasując je na trzecim miejscu po wilgotnych lasach równikowych i bagnach w strefie klimatu gorącego.
Świat zwierzęcy wilgotnych lasów podzwrotnikowych ma mało gatunków endemicznych. Endemity, jakie tam istnieją, to głównie monofagi żywiące np. panda wielka, żywiąca się głównie pędami bambusów i mieszkająca we wschodnim Tybecie lub też australijski koala monofag eukaliptusów.
Lasy te zachowały się jedynie we fragmentach. Szacuje się, że synantropizacji uległo około 90% układów naturalnych najmniej (przekształcone zostały lasy nibybukowe w Chile – 48,3%, na Zakaukaziu – ok.52% i w górzystych partiach Chin – 55%, najwięcej zaś południowoafrykańskie lasy knysna – 95,7% i lasy wawrzynowe na Wyspach Kanaryjskich – 80%).
Dane te wskazują wyraźnie na stopień zagrożenia biomu wilgotnych lasów podzwrotnikowych, być może najwyższy w porównaniu ze wszystkimi innymi typami układów ekologicznych istniejących na lądach kuli ziemskiej. Całkowita ochrona ocalałych pozostałości tego biomu jest niezbędna przede wszystkim dlatego, że są to układy niebywale bogate w gatunki endemiczne o charakterze reliktów trzeciorzędowych i, jak można sądzić na podstawie analizy materiałów kopalnych, nie różnią się prawie niczym od istniejących w neogenie. Są więc, obok hylei, najstarszymi ekosystemami leśnymi, które powinny być traktowane jako ogólnoświatowe dobro przyrodnicze o najwyższym znaczeniu.

Wilgotne lasy równikowe
Jest to najbogatszy na świecie biom występujący w równikowej i częściowo podrównikowej strefie klimatycznej na nizinach (dorzecze Amazonki, Orinoko) i niższych partiach gór w Ameryce Południowej, w Afryce w Kotlinie Konga i w Dolnej Gwinei oraz we wschodnim Madagaskarze, w Azji Południowo-Wschodniej od Półwyspu Indyjskiego (Ghaty Zachodnie) aż po Melanezję. Na wybrzeżach tropikalnych mórz i w ujściach wielkich rzek występuje las namorzynowy (mangrowy). Tworzą go drzewa i krzewy będące słonoroślami, które zalewane są w czasie przypływów aż po korony. W czasie odpływów odsłaniają się liczne korzenie przybyszowe, utrzymujące drzewa w grząskim dnie.
Tropikalne lasy  deszczowe istnieją nieprzerwanie od 60 milionów lat. W tych stałych warunkach stały się one najbogatszym w gatunki środowiskiem. Chociaż zajmują zaledwie 6% powierzchni Ziemi żyje w nich przeszło połowa wszystkich gatunków roślin i zwierząt występujących na Ziemi. (Na hektarze lasu tropikalnego może występować 200 gatunków drzew, podczas gdy na takim samym najbogatszego lasu strefy umiarkowanej rośnie najwyżej 25 gatunków.) Wzdłuż rzek rozpościerają się lasy galeriowe będące odmianą lasów deszczowych.
Pomimo tej różnorodności las deszczowy wygląda z lotu ptaka jak rozległy jednostajny dywan, nad którym wznoszą się najwyższe drzewa (rozrzucone tu i ówdzie-dorastające do 60m). Zwarte sklepienie stanowi podporę dla 30 gatunków lian i roślin epifitycznych. Pod drzewami rosną krzewy i pnącza, a na zacienionym dnie można spotkać tylko drobne glony i grzyby.
Leśne rośliny tworzą siedlisko życia zwierząt. Dostarczają im schronienia, miejsc do spania a także pożywienia w postaci liści, owoców, kwiatów. Rośliny są także siła napędową ekosystemu leśnego, zapewniają mu życiodajny obieg wody i substancji pokarmowych.
Cienka warstwa gleby jest przerośnięta strzępkami grzybni różnych grzybów saprofitycznych, które rozkładają szczątki roślin i zwierząt na substancja przyswajane przez rośliny. Centymetr sześcienny gleby może zawierać wiele metrów strzępków i liczbę bakterii przekraczającą liczbę ludzi na Ziemi.
Lasy deszczowe tworzą głównie szerokolistne, wieczne zielone drzewa, które rosną przez cały rok i dlatego nie mają pierścieni przyrostów rocznych. Lasy takie występują w rejonach, gdzie temperatura jest wysoka (średnio 25 stopni), a roczne opady deszczu przekraczają 2000 mm.

Oprócz obfitości roślin na obszarze 100 km2 wilgotnego lasu równikowego można spotkać około 400 gatunków ptaków, 150 gatunków motyli, 150 gatunków gadów i płazów. Oraz około 125 gatunków ssaków. Świat owadów na takim obszarze jest zbyt bogaty, aby pokusić się o oszacowanie liczby bytujących tam gatunków. Wilgotny las równikowy ma wyraźnie zaznaczoną strukturę warstwową. Formą dominującą są wysokie drzewa, co wynika z faktu, że  w warunkach, gdy temperatura i wilgotność są optymalne, czynnikiem ograniczającym staje się światło. Stąd też liczba drzew ogromna tworząca trzy warstwy:
• Bardzo wysokie drzewa o wysokości od 45 m (nawet do 60m) rozrzucone gdzieniegdzie, wyrastające ponad przeciętny dach lasu.
• Warstwa drzew tworzących „dach lasu”, czyli zieloną pokrywę sięgającą wysokości 24-30m trudno przepuszczalny dla światła.
• Warstwa drzew niższych, wyrastających tylko tam gdzie pojawi się luka w koronach drzew wysokich.
Są to lasy o bardzo wysokiej produktywności, sięgającej niekiedy 4000 g/m2, średnio około 2200 g/m2, czyli sumarycznie biom ten produkuje rocznie około 38*109 t materii biologicznej. Biomasy tego typu lasów wahają się w zależności od ich budowy w granicach od 6 do 80 kg/m2, co daje łączną sumę około 765*109 t.

W warunkach tych zaznacza się ostra konkurencja o światło, co przejawia się w silną tendencją wszystkich roślin do pięcia się wzwyż, czego przykładem są liany. Niższe piętro lasu tworzy warstwa krzewów, zbudowana najczęściej z wysokich bylin (banany, bambusy). Na dnie lasu panuje mrok stąd też warstwa runa jest słabo rozwinięta (tworzą ją paprotniki, grzyby). Poza nadrzewnymi ssakami, takimi jak leniwce, wiewiórki, nietoperze, małpy, licznie występują tu gady (kameleony, iguany i węże nadrzewne), płazy (rzekotki, ropuchy) oraz ptaki. Duże znaczenie ekologiczne mają mrówki, motyle i patyczaki.
Tropikalny las deszczowy charakteryzuje się wielką biomasą i wysoką produktywnością. Wskutek rabunkowej działalności człowieka (wyrąb i wypalanie lasu) kurczy się zasięg lasów tropikalnych, a wraz z nim ginie wiele gatunków zwierząt i roślin.
Światowe tempo wycinania lasów: 1 hektar na sekundę, 860 km2 dziennie, 310 tysięcy km2 rocznie: to prawie powierzchnia Polski. Tempo wymierania gatunków: w lasach tropikalnych: 35 gatunków dziennie na całej Ziemi: 137 gatunków dziennie.
W czasie potrzebnym na przeczytanie tej statystyki zniszczono ponad 30 hektarów lasów tropikalnych, a w następnej godzinie około 6 gatunków roślin i zwierząt zniknie bezpowrotnie. Wymieranie  to proces naturalny, lecz jego obecne tempo można porównać jedynie z wielkim wymieraniem dinozaurów i jest ono w przeważającej mierze wywołane działalnością człowieka. Przyczyna numer jeden tkwi w niszczeniu środowiska naturalnego. Jeżeli tempo wycinania lasów utrzyma się, zostanie zniszczony około 80-90 procent ekosystemów puszcz tropikalnych.
Biomy lądowe Rozmieszczenie Warunki klimatyczne Rodzaj gleby Rośliny Zwierzęta
Tundra Wokółbiegunowo, przede wszystkim na półkuli północnej T –50 – 0 st. Opady poniżej 250 mm/rok Oglejone, wieczna zmarzlina Mchy, porosty, karłowate krzewiny, trawy, turzyce Gryzonie, renifery, wół piżmowy, zając bielak, lis polarny, sowa polarna, komary
Borealny las iglasty okołobiegunowe obszary Europy, Azji i Ameryki T – bardzo szeroki zakres (-30 st do + 20 st) bielicowe Drzewa iglaste: sosna, jodła świerk, oraz liściaste: topola, brzoza; ubogi podszyt Wiewiórka, gronostaj, sobol, borsuk, lis, wilk, ryś, niedźwiedź, łoś, sójka, krzyzodziób, dzięcioły
Las liściasty strefy umiarkowanej Europa, obszary Dalekiego Wschodu, wschodnie obszary Ameryki północnej, Chile T – zimą poniżej 0 st., latem powyżej 12 st., opady 750-2000 mm/rok brunatne Buk, dąb, grab, olsza, lipa, bogaty podszyt i runo Ptaki owadożerne (sikory, kowaliki), łosie, jelenie, dziki, borsuki, owady ściółki
Makia/chaparral obszary śródziemnomorskie-wokół Morza Śródziemnego oraz południowe wybrzeża Afryki zima wilgotna i chłodna, lato gorące i suche gęste zarośla, mirt, pistacja, rozmaryn, macierzanka, lawenda gaje oliwne królik, daniel, kulczyk
Step W Europie od Niziny Węgierskiej na zachodzie poprzez Dobrudżę, aż po Ural na wschodzie, w Azji od wybrzeża Morza Czarnego po środkowe Chiny, w Ameryce Północnej (gdzie nazywane są prerią) tworzą „Wielki Równiny”, a w Południowej Ameryce Urugwaju i Argentynie nazywane są pampą. Ciepłe lata, chłodne zimy, opady 300-500 mm/rok Czarnoziemy,
buroziemy i gleby kasztanowe Ostnice, kostrzewy, kurzyce, wiechlina, miłek wiosenny i wołżański, żmijowiec kosaciec, sasanka otwarta, hiacynt, tulipan suhak i dziki koń tarpan stepowy, koń Przewalskiego, gazele, i kilka gatunków półosłów, susły, bobaki,wiskacze, lisy, kojoty,
jastrzębie sokoły, orły, węże jaszczurki.
Sawanna Afryka, Ameryka Pd, Australia T 14-20 st. C , opady 200-1500 mm/rok, klimat sezonowy czarnoziemy Roślinność trawiasta, samotne drzewa, krzaczasty busz Duże kopytne roślinożerne (słonie, zebry, antylopy), drapieżniki (lew, likaon, lampart), padlinożercy (hieny,  sępy), gady, bezkręgowce (termity, mrówki, pająki)
Pustynie Afryka Pn, środkowa Azja i Australia, zachodnie rejony Ameryki Pd Temperatura bardzo zróżnicowana w ciągu doby, w nocy ujemna, opady poniżej 250 mm/rok lubklimat suchy o opadach nie przekraczających 200 mm/rok pustynne, szaroziemy Gatunki efemeryczne, kserofity, sukulenty(aloes, agawa, wilczomlecze, kaktusy) Szarańczak, mrówki, skoczki pustynne, wielbłądy
Lasy zrzucające liście w porze suchej i suche lasy podzwrotnikowe Półwyspie Indochińskim i Indyjskim, w północnej Australii i Nowej Zelandii. w południowej części Wyżyny Brazylijskiej i południowo-wschodnich Chinach na obrzeżach Kotliny Kongo i w Ameryce Środkowej. Klimat gorący o dużej zmienności opadów. Pora sucha trwa do 8 miesięcy Różne na różnych kontynentach i zależą od wielkości opadów oraz ich długości Na obszarach najwilgotniejszych, zwłaszcza w strefie oddziaływania monsunów (typowe rośliny lasów monsunowych to: bambusy do 60 m wysokości), a w miejscach suchych przez dłuższą część roku – krzewiaste półpustynie. Jedyną cechą wspólną łączącą formacje tego cenobiomu jest to, że większość gatunków drzew i krzewów w porze suchej traci liście. Fauna jest podobna do fauny lasów równikowych: pancerniki, jaguary, pumy, grzechotniki. Większość zwierząt żyje w zaroślach. Żyją tam również słonie indyjskie, małpy, tygrysy, bogaty jest świat gadów, ptaków, owadów.

Wiecznie zielone lasy stref podzwrotnikowych W Ameryce Północnej - Gór Kaskadowe na pobrzeżu Pacyfiku, Floryda,
W Ameryce Południowej, Afryce, Azji, Australii. obszary o klimacie ciepłym i wilgotnym, w strefie podzwrotnikowej i częściowo umiarkowanej, wszędzie tam, gdzie wahania zarówno temperatury, jak i wielkości opadów są małe. Gleby względnie bogate w substancje organiczne Nibybuki,
zimozielone dęby, magnolie, araukarie tulipanowce, wawrzyny, eukaliptusy.
Podszyt i runo to rośliny dwuliściennych, sagowce i bambusy, Panda, koala
Tropikalny las deszczowy (dżungla) Afryka równikowa, dorzecze Amazonki, Filipiny, Indonezja, Półwysep Malajski T powyżej 17 st. C, opady 2400mm/rok lateryty Wiecznie zielony wilgotny las równikowy; epifity, liany Rozmaite gatunki ptaków, ssaki (w tym nadrzewne i latające),płazy i bezkręgowce



Środowisko przyrodnicze a turystyka
Działalność gospodarcza człowieka okazałaby się mało opłacalna, gdyby Natura wystawiała rachunki za użytkowanie jej zasobów. Amerykańscy specjaliści obliczyli, że całkowita wartość wyprodukowanych towarów i świadczonych usług w skali roku jest prawie dwukrotnie mniejsza od wartości użytków z przyrody. Jednocześnie wyliczono, że człowiek powinien płacić 33 mld USD rocznie za korzystanie z różnych elementów środowiska przyrodniczego.
Organizatorzy i uczestnicy turystyki korzystają ze wszystkich dóbr przyrody (rzek, jezior, morza, łąk, lasów, pól, raf koralowych) i one stanowią rdzeń produktu turystycznego i decydują o wartości i atrakcyjności wypoczynku lub podróży. Tylko nieliczni organizatorzy uświadamiają sobie bezpośrednią zależność między wyczerpywaniem się zasobów naturalnych regionu a ubożeniem jego walorów turystycznych. Turystyka, która niszczy konieczne do dalszego rozwoju składniki środowiska, zmierza ku samozagładzie..
Zagadnienie ujemnego wpływu turystyki na środowisko przyrodnicze i społeczno- kulturowe pierwszy raz podniesiono w latach 50. XX w., kiedy stawała się zjawiskiem masowym. W Europie pierwsze symptomy niekorzystnych oddziaływań gospodarki turystycznej zauważono w Alpach i na wybrzeży Morza Śródziemnego. W latach 70. XX w. nasiliła się1 międzynarodowa krytyka ujemnego wpływu turystyki na środowisko przyrodnicze, kulturowe i społeczne. Koniec XX w. i początek XXI w. przyniósł wiele międzynarodowych deklaracji, konwencji i strategii dotyczących turystyki i środowiska, które mają nadawać kierunek rozwojowi gospodarki turystycznej m.in. Ekoturystyczną Deklarację z Quebek opracowana z okazji Światowego Roku Ekoturystyki w 2002 r. Następuje „ekologizacja” branży turystycznej objawiająca się m.in. tym, że oferty są kształtowane przez nowe potrzeby i oczekiwania samych turystów.
Granice odporności środowiska na działalność turystyczną
Zdrowe środowisko przyrodnicze charakteryzują dwie podstawowe właściwości: bioróżnorodnośc i zdolność zachowania równowagi ekologicznej. Różnorodność biologiczna jest przejawem wielości form życia na Ziemi. Równowaga ekologiczna wyraża się w zachowaniu odpowiednich proporcji między poszczególnymi elementami środowiska, tak aby  następowała ciągła odnowa zużytych zasobów i aby została zachowana egzystencja świata organicznego. Środowisko ma zdolność utrzymania równowagi ekologicznej, tzw zdolność samoregulacji. Obciążenia ekosystemu ze strony działalności człowieka są przezeń tolerowane do pewnych granic, określanych mianem pojemności środowiska lub wydolności naturalnej środowiska. Po przekroczeniu tych granic zmiany są nieodwracalne.
W turystyce granice odporności środowiska przyrodniczego i kulturowego, a także całej infrastruktury turystycznej i paraturystycznej, na obciążenia powstałe wskutek działalności inwestycyjnej, eksploatacji bieżącej obiektów oraz penetracji przez osoby zwiedzające region okresla się za pomocą wskaźników chłonności naturalnej i pojemności turystycznej.
Chłonność turystyczna odnosi się do środowiska przyrodniczego i oznacza maksymalną liczbę turystów, która może swobodnie penetrować dany obszar, bez obawy powstania w nim ujemnych zmian ekologicznych. Wielkość chłonności wyraża się wskaźnikiem chłonności naturalnej czyli wielkość dopuszczalnego obciążenia na jednostkę powierzchni, które z jednej strony zapewnia komfort wypoczynku turyście, a z drugiej nie powoduje degradacji środowiska. Określenie tego wskaźnika wiąże się z badaniem roślinności, która stanowi najważniejszy element środowiska rekreacyjnego. Badanie roślinności pozwala ustalić wskaźniki chłonności siedlisk roślinnych, następnie chłonność naturalną w odniesieniu do różnych rodzajów turystyki i na koniec określić tzw. optimum turystyczne użytkowania regionu do celów turystycznych i rekreacyjnych.
Chłonność naturalna zmienia się w poszczególnych porach roku; zależy od typu pogody lub poziomu wód gruntowych.
Granice wytrzymałości ekosystemu na skutki różnego rodzaju działalności człowieka określa się mianem krańcowego progu przyrodniczego. Wyróżnia się trzy jego typy:
• krańcowy przestrzenny próg przyrodniczy, informujący o tym, jakie części obszaru można, a jakich nie można użytkować;
• krańcowy ilościowy próg przyrodniczy, odpowiadający terminowi chłonności naturalnej, oznaczający liczbę turystów mogących jednocześnie wypoczywać lub zwiedzać dany teren bez powodowania poważnych zakłóceń w środowisku przyrodniczym;
• krańcowy czasowy próg przyrodniczy, który określa granice użytkowania obszaru w pewnych okresach.

Pojemność turystyczna dotyczy bezpośrednio infrastruktury turystycznej i paraturystycznej, obiektów muzealnych i zabytków, regionów recepcji turystycznej. Oznacza maksymalna liczbę turystów, jak w tym samym czasie może korzystać z infrastruktury  turystycznej, paraturystycznej, komunalnej, nie powodując obniżenia się jakości i zakresu usług oraz produktów turystycznych i nie zakłócając życia społeczno-ekonomicznego w regionie.
W zagranicznej literaturze przedmiotu autorzy używają terminu pojemności turystycznej, które łączą definicje dwóch pojęć: chłonności naturalnej i pojemności turystycznej. EUROPARC Federation (organizacja licząca 500 członków w 38 krajach) wyróżnia trzy rodzaje tak rozumianej pojemności:
• ekologiczną pojemność turystyczną - stopień, do jakiego ekosystem, siedlisko przyrody, krajobraz lub region turystyczny mogą tolerować różne skutki rozwoju turystyki i związanej z nią infrastruktury bez utraty atrakcyjności i istotnych walorów;
• kulturową i społeczną pojemność turystyczną – poziom, po którego przekroczeniu, rozwój turystyki ma szkodliwy wpływ na społeczność lokalną, jej życie i kulturę;
• psychologiczną pojemność turystyczna - poziom, po którego przekroczeniu podstawowe wartości poszukiwane przez turystów (estetyczne, rekreacyjne, wartości związane z możliwością odpoczynku w ciszy i spokoju) zostałyby zdegradowane na skutek nieprawidłowego rozwoju turystyki.

Teoretyczne metody szacowania wskaźników chłonności i pojemności turystycznej jest trudne do wykorzystania. W praktyce odporność regionu na rozwój turystyki zależy od warunków lokalnych. Zarządzanie regionem i optymalne rozmieszczenie turystów na obszarach najczęściej odwiedzanych jest trudne np. na 1 km2 Tatrzańskiego Parku Narodowego przypada 15 tys. turystów, gdy we Francji wskaźnik na 1 km2 powierzchni gór wynosi 916 osób, a w Austrii 126 osób. Wiele regionów i miejscowości turystycznych wskutek przeinwestowania i wyeksploatowania staje się nieatrakcyjna turystycznie.
Szkody w środowisku przyrodniczym powodowane przez turystykę
Turystyka w skali masowej stanowi zagrożenie dla środowiska przyrodniczego porównywalne z oddziaływaniem niektórych gałęzi przemysłu lub intensywnych upraw rolnych. Wg badań przemysł przyczynia się do degradacji środowiska naturalnego w 40%, budownictwo w 20%, komunikacja, podobnie jak rolnictwo, w 15%, natomiast udział gospodarki turystycznej wynosi 5-7%.
Do najważniejszych szkód w środowisku przyrodniczym spowodowanych działalnością turystyczną należą:
Zabór ziemi i wody
Infrastruktura turystyczna pochłania wielkie powierzchnie gruntów. Powstają hotele, pola kempingowe, parkingi, wyciągi narciarskie, baseny, szlaki piesze,  drogi dojazdowe. Wg niektórych szacunków na jedno miejsce noclegowe konieczna jest powierzchnia 30 m2 w hotelu,50 m2 na kempingu, 200m2 w domku letniskowym, 100 m2 w wielkim ośrodku wypoczynkowym ora 50 m2 w schronisku. Wg innych badań wartości te są jeszcze wyższe.
W turystyce woda zużywana jest w ilościach porównywalnych do przemysłu. Obiekty hotelarskie i inne elementy infrastruktury turystycznej zużywają ogromne ilości wody do celów bieżące eksploatacji. Co roku na jedno miejsce noclegowe przypada zużycie ok. 350-1200 l wody a na utrzymanie pola golfowego na Majorce na polu standardowej wielkości (z 18 dołkami) wykorzystuje się 1500-2000 m3 wody dziennie, czyli tyle, ile w ciągu doby zżywa średnio 800 ludzi.
W południowej Hiszpanii na skraju rezerwatu Marismas Guaddalquivir, obejmującego jedno z najcenniejszych bagien w Europie, usytuowano sieć wielkich hoteli. Zużycie wody przyczyniło się do zniszczeń cennych żuław, stanowiących największą atrakcję regionu.
Ubożenie krajobrazu
Zabudowa krajobrazu prowadzi do urbanizacji terenów turystycznych, powstają wielkie miasta turystyczne np. kurorty na wybrzeżu Costa Brava w Hiszpanii czy Acapulco lun Cancun w Meksyku. Chociaż znajdują się one na dwóch różnych krańcach świata, są niemal identyczne bez własnego wizerunku i dopasowania do istniejącego krajobrazu. Krajobraz szpecą obiekty wznoszone w obcych stylach i nieznanych tradycjom regionu materiałów budowlanych.
Klasycznym przykładem dewastacji krajobrazu górskiego jest rejon polskiego Podtatrza. Architekturę tego regionu zdominowało bezstylowe budownictwo wielorodzinne, kilkupiętrowe domy stawiane na wysokich kamiennych podmurówkach. Na ubożenie naturalnego krajobrazu przez turystykę duży wpływ ma zaśmiecanie terenu. W 1992 r. w czasie akcji sprzątania Tatr po okresie wakacyjnym w ciągu trzech dni uzbierało się w okolicach Kasprowego Wierchu 1200 kg odpadków szklanych. Statki wycieczkowe na Karaibach produkują rocznie ponad 70 tys. ton śmieci.
Zanieczyszczenie powietrza
Źródłami zanieczyszczeń powietrza w regionach turystycznych są emisje szkodliwych związków (dwutlenku i tlenku węgla, dwutlenku siarki, tlenków azotu, węglowodorów, metali ciężkich) spowodowane głównie przez motoryzację i  stosowane technologie grzewcze. Są one głównymi przyczynami zanieczyszczenia atmosfery w regionach turystycznych.
W większości regionów turystycznych w Polsce m.in. w otulinach parków narodowych, stosowane się nadal ogrzewanie węglem, co zimą powoduje ogromne skażenie powietrza, najbardziej dwutlenkiem siarki. Ogrzewanie gazowe, olejowe czy też elektryczne z powodów ekonomicznych ma mniejsze zastosowanie. Ze względu na dość znaczne rozproszenie terytorialne infrastruktury turystycznej niecelowe jest również funkcjonowanie zbiorczych elektrowni, szczególnie w małych i średnich ośrodkach turystycznych. Skutkiem ogrzewania węglowego, nasilenia komunikacji samochodowej, rozwoju infrastruktury narciarskiej w postaci armatek śniegowych, wyciągów i ratraków, szczególnie w zimie, przy stabilnej masie powietrza w wyżu atmosferycznym, są zjawiska smogowe nasilające się w kotlinach górskich.
Emisje zanieczyszczeń powstają w wyniku środków transportu turystycznego np. szacuje się, że prywatny ruch samochodowy przyczynia się w 80% do emisji dwutlenku węgla wywołanych przez motoryzację w Europie.
Najbardziej energochłonny jest transport lotniczy a przemieszcza się nim w ciągu roku tylko 20% podróżujących.
Przemysł turystyczny na wielką skalę korzysta z urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych wykorzystujących związki węglowodorów, które przyczyniają się do niszczenia powłoki ozonowej.
Zanieczyszczenie wód
Obiekty hotelarskie i gastronomiczne wydalają niebezpieczne ścieki, często w ogóle nieoczyszczane, zawierające związki azotu, fosforu, chlorków, substancje organiczne i zanieczyszczenie bakteryjne, które dostając się do wód powierzchniowych i gruntowych powodują przyspieszoną eurotrofizację jezior, zanieczyszczają morza i plaże. Pola golfowe wymagają ciągłego nawożenia. Przeciętne pole golfowe w tropikalnym kraju w Tajlandii, zużywa rocznie 1500 kg nawozów sztucznych. Istotne zagrożenie dla zasobów wody stanowią śmieci wytwarzane przez organizatorów ruchu turystycznego oraz powstające podczas obsługiwania przez nich infrastruktury, jak i pozostawione przez samych turystów. Odpadki z obiektów turystycznych są składowane na dzikich wysypiskach albo nawt wrzucane wprost do oceanu lub jeziora np. z dna Morskiego Oka płetwonurkowie wyłowili w czasie jednej z akcji oczyszczania Tatr całą tonę smieci. Inny przykład to w rejonie miasteczka Zermatt w Szwajcarii używanie ratraków na trasach narciarskich powoduje wyciekanie olejów  i zanieczyszczanie lodowców, które są głównym źródłem wody pitnej dla mieszkańców tej miejscowości. W Austrii ze względu na ochronę wód przed tego typu zanieczyszczeniami na niektórych obszarach zezwala na jeziorach korzystać turystom jedynie z łodzi z napędem elektryczny
Degradacja gleby
Wzmożony ruch turystyczny przyczynia się do degradacji gleb, powoduje zwiększenie ich zwięzłości. Skutkiem tych procesów jest powstanie charakterystycznej mikrorzeźby; rynien i bruzd ściekowych, wałów przyścieżkowych, tarasów i niecek powstałych wskutek wydeptywania oraz niż i stożków osuwiskowych. Intensywność oddziaływań jest uzależniona od struktury podłoża, nachylenia stoku i liczby turystów. Powyższe zmiany są na tyle niebezpieczne, że mogą zapoczątkować przekształcenie typu całego ekosystemu.
Do procesów degradacji gleb przyczyniają się: narciarstwo zjazdowe i turystyka piesza. Największa dewastacja gleby odbywa się podczas prac ziemnych związanych z przygotowaniem tras zjazdowych, wycinaniem drzew, wykopywaniem dołów pod słupy nośne wyciągów i kolejek linowych.
Zakłócenia klimatu akustycznego – Klimat akustyczny regionów turystycznych kształtowany jest przez hałas komunikacyjny (drogowy, kolejowy, lotniczy), przemysłowy i komunalny związany m.in. z imprezami rozrywkowymi, działalnością lokali rozrywkowych i gastronomicznych. Turystka masowa , a także grupy pseudoturystów, powodują zakłócenia klimatu akustycznego rezerwatów przyrody poprzez głośne rozmowy, gromkie nawoływania się, donośne śmiechy i gwizdy.
Hałas negatywnie wpływa na warunki bytowania zwierząt i przyczynia się do obniżenia walorów turystycznych poszczególnych miejscowości.

Szkody w przyrodzie ożywionej
Zagrożeniem dla roślinności znajdującym się na obszarze rekreacyjnym jest zarówno bezpośrednie użytkowanie terenu dla zwiedzających i wypoczywających ludzi, jak i eksploatacja obiektów i urządzeń turystycznych. Turyści zbaczając ze szlaków, depczą roślinność, łamią gałęzie drzew, kaleczą korę, zrywają rośliny i niszczą grzybnie. Turystyka często powoduje zmiany składu gatunkowego różnych ekosystemów, wyginięcie gatunków bardzo cennych i charakterystycznych dla danego obszaru, wyparcie rodzimych zbiorowisk roślinnych i pojawienie się obcych. Całkowite odtworzenie zniszczonej biocenozy następuje po 15-20 latach, a przyrost roślinności może nastąpić dopiero po 5-10 latach od zaprzestania wydeptywania. Szczególnie silne na szatę roślinną  oddziałuje narciarstwo zjazdowe np. badania przeprowadzone w Dolinie Goryczkowej w Tatrach wykazały, że 56% wszystkich kęp kosodrzewiny znajdujących się na trasie narciarskiej oraz 12% kęp na terenach odgrodzonych zostało mechanicznie uszkodzonych. Ponadto przygotowanie tras do narciarstwa zjazdowego wiąże się z wycinaniem znacznych połaci lasów, co prowadzi do tzw. fragmentacji terenu leśnego, a w konsekwencji nawet do poważnych zmian w stosunkach ekologicznych ekosystemu np. do lasu dociera zbyt dużo światła i wiatru, co wpływa niekorzystnie na roślinność runa leśnego.
Fragmentacja lasu bardzo niekorzystnie oddziałuje na wiele ptaków oraz wszystkie większe ssaki drapieżne. Szlaki turystyczne, trasy narciarskie lub trasy wyciągów i kolejek przecinają szlaki wędrówek zwierząt, a także ograniczają ich przestrzeń życiową. Jeśli zakłócanie życia dzikich zwierząt odbywa się w okresie karmienia i wychowywania młodych, to zdarza się, że rodzice porzucają potomstwo. Innym następstwem rozwoju turystyki może być spadek liczebności i zmiany sposobu życia zwierząt np. w Tatrach obniżyła się populacja świstaka, niedźwiedzia brunatnego i kozicy. W latach 70. XX w. było w Tatrach ok. 1000 kozic, obecnie jest ich ok. 100.
Turystyka wodna kajakowa, żeglarska, często przyczynia się do wypłoszenia wielkiej liczby ptaków wodno-błotnych. Nurkujący w morzach turyści niszczą rafy koralowe, zabierając ze sobą fragmenty koralowców i muszle.

Wpływ turystki na środowisko społeczno-kulturowe
Wpływ turystyki na środowisko społeczno-kulturowe dotyczy przede wszystkim społeczności lokalnych zamieszkujących tereny turystyczne, ich tradycji, zwyczajów, wierzeń i wartości, więzi rodzinnych, stosunków społecznych. Istnieją sposoby zmniejszenia wpływu turystyki na środowisko przyrodnicze obszarów turystycznych, lecz w przypadku jej oddziaływania na kulturę społeczności lokalnych wydaje się bardzo trudne, a czasem niemożliwe szczególnie na obszarach zacofanych ekonomicznie.
Najistotniejsze szkody wyrządzane w środowisku społeczno – kulturowym powodowane przez turystykę:
Akulturacja – zetknięcie się dwóch różnych kultur w wyniku czego następuje zmiana obyczajów i stosunku do pierwotnych tradycji, przejmowanie wzorców zachowań od przyjezdnych. Najbardziej dotkliwe skutki rozwoju  turystyki odczuwają społeczności słabsze ekonomiczne i oddalone od wpływu cywilizacji.
Komercjalizacja kultury regionalnej – w miarę wzrostu atrakcyjności turystycznej regionu i wzrostu liczby odwiedzających to, co stanowiło dawniej dla mieszkańców wielką wartość religijną, kulturową, obyczajową staje się atrakcją turystyczną „na sprzedaż”. Kiedy rośnie popyt na pamiątki i wyroby rzemiosła artystycznego jest narażone na uproszczenie, zubożenie, powstawanie kiczu. Wyroby tradycyjnego rękodzielnictwa artystycznego, malarstwa czy rzeźbiarstwa utalentowanych twórców giną wśród przedmiotów tandetnych mających mało wspólnego z prawdziwą sztuką. Doprowadza to do sytuacji, że turyści nie mają możliwości zapoznania się z prawdziwą kulturą materialną regionu.
Zanik autentyczności krajobrazu kulturowego i architektury – skutkiem rozwoju turystycznego jest standaryzacja form architektonicznych, wprowadzanie obcych tradycjom regionu form architektonicznych i materiałów budowlanych. Zanikanie ładu przestrzennego i estetyki krajobrazu. Obszary wiejskie podlegają urbanizacji. Ciche wsie zamieniają się w ośrodki turystyczne, a małe osiedla rybackie w zatłoczone kurorty zabudowane jednakowego typy infrastrukturą rybacką.
Niszczenie struktur społecznych i rozbijanie wspólnot lokalnych – badania prowadzone w miejscowościach turystycznych w tym np. w Bukowinie Tatrzańskiej wskazują na wyraźne zmiany stosunków w ramach współżycia społecznego. Zmniejszyła się współpraca i pomoc między mieszkańcami miejscowości, a jednocześnie wzrosła niechęć do pracy.
W krajach rozwijających się, najsilniej widoczne są kontrasty między przyjezdnymi, wypoczywającymi w luksusie, a miejscową, biedną ludnością. Zjawisko to nazywane jest „neokolonializmem”
Wzrost postaw konsumpcyjnych ludności miejscowej – wszystko wystawione jest na sprzedaż, zanikają rodzime cechy gościnności, życzliwości i zaufania.
Pogorszenie jakości życia lokalnych mieszkańców; wzrost zjawisk patologicznych – turystyka przyczynia się do aktywizowania regionów, przynosząc materialne korzyści ludności miejscowej, ale jednocześnie może mieć ujemny wpływ na jakość życia mieszkańców, a są nimi utrudnienia komunikacyjne, kłopoty z zakupami, hałas, zanieczyszczenie środowiska, przenoszenie groźnych chorób a także kradzieże, nielegalny handel, terroryzm, alkoholizm, narkomania czy prostytucja.
Problemem jest także fakt, że społeczność lokalna uzyskuje jedynie znikomą część korzyści materialnych z rozwoju turystyki
Szkody w materialnych dobrach kultury - wrażliwe  na presję turystyki różnego rodzaju zabytki, muzea, przedmioty o wartości historycznej lub dzieła sztuki. Przyczyną są obciążenie obiektów zabytkowych oraz dewastacyjne zachowania turystów.  

Szkody w środowisku przyrodniczym i społeczno – kulturowym powodują utratę przez region zdolności do zaspokajania potrzeb turystycznych. Poniżej przedstawiono cztery fazy eksploatacji produktu turystycznego (odpowiadają fazom cyklu życia produktu na rynku dóbr i usług), które wyjaśniają paradoks turystyki masowej.
W I etapie zostaje odkryty ciekawy zakątek świata. Natężenie ruchu turystycznego nie zakłóca równowagi ekologicznej i nie przekracza wskaźników chłonności.
W II etapie promocja przyciąga coraz więcej ludzi, powstaje infrastruktura turystyczna. Miejsce powoli zatraca swój oryginalny charakter i niepowtarzalną atmosferę. Środowisko zaczyna tracić zdolności samoregulacyjne.
W III etapie żywiołowy i niekontrolowany ruch prowadzi do całkowitej degradacji środowiska oraz do zaniku tożsamości kulturowej ludności miejscowej. Region zostanie całkowicie wyeksploatowany.
W IV etapie zniszczone, przeobrażone środowisko ustali nowy poziom równowagi, adekwatny do zmienionych warunków, lecz dawny, atrakcyjny turystycznie region utraci walory. Rejon przekształca się w typowy ośrodek turystyki z dużą ilością hoteli, lokali gastronomicznych typu „fast food”, tandety pamiątkarskiej, automatów do gier hazardowych.
Poznanie i  zrozumienie wzajemnych relacji między turystyką a środowiskiem przyrodniczym i społeczno - kulturowym leży u podstaw nowego modelu turystyki. Rola gospodarki turystycznej polega na takim korzystaniu z zasobów materialnych i niematerialnych środowiska, aby była zachowana równowaga w sferze ekologicznej, ale także społecznej, ekonomicznej i przestrzennej. Można powiedzieć, że współczesna cywilizacja wkroczyła w nowy etap rozwoju, którego cechą charakterystyczną jest świadomość ekologiczna.
Najwyższy stopień świadomości ekologicznej wykazują społeczności zamieszkujące kraje i regiony wysoko rozwinięte Europy Zachodniej, Ameryki Północnej, Australii czy Japonii.
Turystyka, która jest nierozłącznie związana ze środowiskiem przyrodniczym i zależy od jego jakości, szczególnie elastycznie reaguje na zachodzące zmiany myślenia i potrzeb współczesnych ludzi. Szacuje się, że podstawowym motywem 63,7% wyjazdów turystyczno-rekreacyjnych na świecie jest podziwianie nowych pięknych krajobrazów, 48,2% poznawanie i odkrywanie przyrody, 33,7% ucieczka od hałasu, pośpiechu życia, zanieczyszczonego środowiska.
Światowa Organizacja Turystyki notuje, że wraz z rozwojem turystyki na świecie rośnie dywersyfikacja produktów turystycznych, a także popyt na formy turystyki do miejsc przyrodniczo cennych, w tym ekoturystykę.
Ekoturystyka stanowi rdzeń koncepcji turystyki zrównoważonej (już wcześniej omówionej)
Jan Paweła II w swoim orędziu podczas XXIII Światowego Dnia Turystyki w 2002 roku zawarł następujące stwierdzenie:.
Wśród niezliczonej liczby turystów, którzy każdego roku „wyruszają w świat”, wielu wyraźnie stawia sobie za cel podróży poznawanie natury i eksploruje ją aż po najbardziej ukryte zakątki. Inteligentna turystyka pozwala dowartościować piękno świata stworzonego. Dzięki niej człowiek podchodzi do niego z szacunkiem, cieszy się nim i nie narusza jego równowagi.
Według jednej z pierwszych definicji sformułowanej w 1991 r. przez Międzynarodowe Towarzystwo Ekoturystyczne TIES, ekoturystyka to „świadoma podróż do naturalnych miejsc przyrodniczych, która z jednej strony pomaga chronić środowisko naturalne, a z drugiej podtrzymuje dobrobyt lokalnych mieszkańców.”
Wg definicji sformułowanej przez Richarda Denmama ekoturystyka to: podróżowanie w celu studiowania, podziwiania i czerpania zadowolenia z piękna krajobrazów, obserwacji dzikiej przyrody, jak również podziwiania miejscowych obyczajów i kultury.
Z kolei  definicja przyjęta w Deklaracji o Ekoturystyce z Quebec z 2002 r. ekoturystyka jest formą turystyki zrównoważonej, która z tej szerokiej koncepcji rozwoju turystyki wyróżnia się tym, że: aktywnie przyczynia się do ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, angażuje lokalne społeczności w planowanie i rozwój, przyczyniając się do ich dobrobytu oraz jest skierowana do turystów indywidualnych i podróżujących w małych grupach.
Zagraniczni eksperci twierdzą, że ekoturystyka jest jednym z najbardziej praktycznych sposobów ocalenia światowego dziedzictwa przyrody przed szkodliwymi formami eksploatacji
Z powyższych definicji wynika że „ekoturystyka” ma dwa znaczenia:
• Jest to dziedzina ekologii stosowanej zajmująca się kompleksowym oddziaływaniem wszystkich form turystyki oraz infrastruktury turystycznej na środowisko;
• Jest to turystyczna podróż w małych grupach do miejsc przyrodniczego i kulturowego zainteresowania, preferująca troskę o środowisko przyrodnicze. Wycieczki powinny być planowane w taki sposób, aby mieszkańcy byli świadomi ekonomicznych korzyści płynących z ochrony naturalnych zasobów i zdawali sobie sprawę, że jest to cel długoterminowy.
Przytoczone definicje pozwalają wyodrębnić trzy najważniejsze cechy ekoturystyki wyróżniające ją spośród innych form podróżowania:
• ekoturystyka jest forma aktywnego i dogłębnego zwiedzania obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych;
• ekoturystyka strzeże harmonii ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnej społeczności;
• ekoturystyka dostarcza środków finansowych skutecznej ochronie wartości dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz przynosi korzyści ekonomiczno-społeczne ludności miejscowej.
Przedstawione cechy ekoturystyki pozwalają dostrzec wzajemne zależności między podstawą do powstania zielonej ekoturystyki (zasoby przyrody i krajobrazu oraz zasoby kultury materialnej i duchowej) a efektem rozwoju tej formy podróży (ochrona przyrody i krajobrazu, zachowanie wartości kulturowych oraz poprawa poziomu życia rdzennych mieszkańców danego regionu).

Duża część obszarów cennych przyrodniczo na świecie jest objęta ochroną, dlatego organizatorzy i uczestnicy ekoturystyki są szczególnie zainteresowani różnego typu terenami prawnie chronionymi. Obszary te mogą również wiele skorzystać z rozwoju zielonej turystyki, pod warunkiem, że jest dobrze zaplanowana i przeprowadzana zgodnie z priorytetami ekoturystyki i zrównoważonego rozwoju. Zarządzanie rozwojem ekoturystyki ma polegać na umiejętnym sterowaniu  ruchem turystycznym w czasie i przestrzeni, urządzaniu stref służących różnym typom penetracji turystycznej oraz zaplanowaniu potrzebnej infrastruktury dostosowanej do indywidualnych warunków obszaru chronionego.
W Europie obserwuje się nową tendencję do organizowania na obszarach chronionych tzw. systemów zarządzanych stref, w ramach których są określane formy aktywności gospodarczej i rekreacyjnej dozwolone na danym fragmencie obszaru.
Prawidłowy rozwój ekoturystyki na obszarach chronionych powinien spełniać cele:
• ekologiczne,
• społeczne,
• ekonomiczne.
Do zadań ekologicznych należy zaliczyć zapewnienie ochrony przyrody i krajobrazu w długiej perspektywie oraz stworzenie klimatu poparcia dla terenów chronionych 2śród społeczności lokalnych oraz turystów.
Do celów społecznych należy zapewnienie turystom ciekawego i wartościowego pobytu na łonie natury, poprawę jakości życia ludności miejscowej, szerzenie zasad i potrzeby rozwijania zrównoważonej turystyki oraz zagwarantowanie, że różne grupy społeczne będą korzystać i czerpać przyjemność z istnienia terenów chronionych.
Cele ekonomiczne wiążą się ze wspieraniem zrównoważonego rozwoju gospodarczego w najbardziej wrażliwych i cennych regionach świata, a tym samym przyczyniają się do rozwoju gospodarki narodowej danego kraju, likwidowania bezrobocia i dostarczania środków finansowych na cele przyrody i krajobrazu.

Światowa Komisja Terenów Chronionych (WCPA) Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody opracowała program działań na rzecz europejskich obszarów chronionych pod nazwą „Parki dla Życia” .
Program ten stanowi część większej strategii ochrony przyrody przyjętej podczas IV Światowego Kongresu Parków Narodowych w 1992 r. W Polsce promocję tego dokumentu zorganizowała w 1994 r. Sekcja Parków Narodowych Polskiego Klubu Ekologicznego we współpracy z instytucjami i organizacjami zajmującymi się ochroną przyrody.
Istotą założeń programu jest przekonanie, że tereny chronione jako kluczowe narzędzia ochrony bioróżnorodności nie mogą rozwijać się w oderwaniu od strategii rozwoju regionu i polityki władz na rzecz zrównoważonego rozwoju i zagospodarowania przestrzennego. Zarządzanie obszarami chronionymi powinno być zintegrowane z życiem i potrzebami miejscowej ludności oraz wszystkich tych, którzy czerpią pośrednie korzyści z istnienia terenów prawem chronionych.
W omawianym dokumencie podkreślono rolę ekoturystyki jako tej która  bazuje na wartościach przyrodniczych , środowiskowych i kulturowych.
W programie IUCN obszary chronione dzieli się na sześć głównych kategorii i każdej z nich przypisuje się określone funkcje i zakres możliwej ingerencji człowieka.

Kategoria I Ścisłe rezerwaty przyrody: chronione obszary naturalnej przyrody utrzymywane w celach naukowych.
Kategoria II Parki narodowe: utrzymywane w celu ochrony ekosystemów oraz udostępniania zwiedzającym (większość polskich parków narodowych)
Kategoria III Pomniki przyrody: ochrona szczególnych wartości przyrodniczych
Kategoria IV Obszary czynnej ochrony siedlisk oraz gatunków: ochrona przez zabiegi i interwencje człowieka
Kategoria V Obszary ochrony krajobrazu lądowego i morskiego; zagospodarowanie w celu ochrony krajobrazu i do celów rekreacyjnych (parki krajobrazowe w Polsce)
Kategoria VI Obszar czynnej ochrony zasobów przyrodniczych: ukierunkowany na zrównoważone korzystanie z zasobów naturalnych

Problematykę ekoturystyki podjęła europejska federacja EUROPARC Federation, która traktuje o potrzebie opracowania zasad polityki turystycznej na terenach objętych prawną ochroną. W raporcie Loving them to Heath? opracowanym przez tę organizację zawarto wskazówki dla menedżerów obszarów chronionych na temat rozwoju zrównoważonych form turystyki oraz opisano kolejne etapy procesu opracowywania planów rozwoju turystyki przyjaznej środowisku, ze szczególnym nastawieniem na ekoturystykę. Treści merytoryczne zawarte w raporcie stanowiły podstawę do przygotowania Europejskiej Karty Zrównoważonej Turystyki na Obszarach Chronionych definiującej założenia dla rozwoju turystyki przyjaznej środowisku.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wyklady ekologia, TURYSTYKA, Geografia turystyczna
Ekologiczne Systemy Chowu i Żywienia Zwierząt - Wykład 01, WYKŁAD I- EKOLOGICZNE SYSTEMY CHOWU I ZYW
Ekologia w gospodarce leśnej, Wykłady, Ekologia
Ekologia a ochrona przyrody, Wykłady, Ekologia
Wykłady - Ekologia i Patologia Zwierząt Łownych, III ROK, łowne - stare wykłady
Ekologia różnorodności biologicznej i jej ochrona, Wykłady, Ekologia
WYKŁAD 1. EKOLOGIA, Architektura Krajobrazu, I SEMESTR
GWSH - Ekologia, Ekologia - wykłady, EKOLOGIA 29
ekologia, Eklogia wykłady, EKOLOGIA - 1866r
ekologia krajobrazu wykład 8, Ekologia Krajobrazu
WYKLADY EKOLOGIA OKEJ

więcej podobnych podstron