KUMARYNY: Pochodne benzo-α-pironu

Benzo-α-piron(kumaryna): charakterystyczny zapach siano podobny. Występuje w zielu nostrzyka. Prekursorem jest melilotozyd- glikozyd kwasu kumarynowego. Kumaryna ma właściwości spazmolityczne, przeciw obrzękowe i uspokajające. Związek toksyczny, hepatotoksyczny i kancerogenny.

ESCULETYNA(aglikon)->ASCULINA(glikozyd)

Występuje w kasztanowcu(nasiona, kora, kwiat). Właściwości: uszczelniająco na naczynia krwionośne, przeciw żylakowo.

FRAKSYDYNA występuje w korze jesionu właściwości żółciopędne.

IZOFRAKSYDYNA w zielu bożego drzewka właściwości żółciopędne.

FURANOKUMARYNY

Bergapten, ksantotoksyna- pochodne psoralenu. Wykorzystywany w terapii PUVA w leczeniu bielactwa i łuszczycy.

-Ziele nostrzyka- surowcem jest kwitnące ziele ze stanu naturalnego w okresie kwitnienia.

SUBSTANCJE:

-Melilotozyd: po ususzeniu kumaryna. Jako środek zmiękczający. Występuje dikumarol, ma właściwości przeciw zakrzepowe.

ZWIĄZKI TERPENOWE

Podział:

-Monoterpeny- 2 cząsteczki C10(lotne)

-Seskwiterpeny- 3 cząsteczki C15(częściowo lotne)

-Diterpeny- 4 cząsteczki C20

-Triterpeny- 6 cząsteczek C30

-Tetraterpeny- 8 cząsteczek C40

-Politerpeny

Właściwości fizykochemiczne:

-Nierozpuszczalne w wodzie, lotne

Mono i seskwi terpeny- składniki olejków eterycznych.

-Diterpeny- składniki żywic

-Triterpeny- saponiny tri terpenowe

-Tetraterpeny- związki barwne(β karoten, luteina)

-Politerpeny- charakteryzują się dużą trwałością(kauczuk)

MONOTERPENY

Ciecze lub ciała stałe(składniki olejków eterycznych) Np. mentol w mięcie, kamfora w drzewie kamforowym zastosowanie rozgrzewające, borneol w drzewach iglastych, zapach leśny, składnik olejków eterycznych, Limonen w cytrusach, Linalol w lawędzie.

Właściwości farmakologiczne związków nonoterpenowych:

-miejscowo drażniąco skórę i błony śluzowe, przeciw bakteryjne, wyksztuśne, żółciopędnie i żółciotwórcze.

SESKWITERPENY:

-składniki olejków eterycznych i żywic, oleiste lub ciała stałe, częściowo lotne, lipofilowe(nierozpuszczalne w wodzie)

Przykłady:

-Farmezol: w olejku eterycznym zawartym w kwiatostanie lipy. Właściwości uspokajające i rozkurczające.

-Bisabolol: występuje w rumianku. Wł. Przeciw zapalne i spazmolityczne.

-Kadinen: w olejku eterycznym sosny, jodły i jałowca

-Absyntyna pobudza trawienie i łaknienie.

-Kniacyna: właściwości goryczkowe.

-Natrycyna(w rumianu) ->Hamazulen(przeciw zapalnie) właściwości przeciw zapalne, niebieskie zabarwienie.

-Kwas walerenowy: w walerianie, wł uspokajające

-Partenolid: w złocieniu maruny wł przeciw migrenowe.

-Hamazulen: związek lotny występujący w koszyczku rumianku, należy do tzw azulenów(niebieskie zabarwienie) wł przeciw zapalne

DITERPENY C20

Mogą być rozpuszczalne w wodzie, są nielotne

-Kwas giberelinowy(hormon wzrostu roślin)

-Kwas abietynowy w terpentynie i kalafonii wł przeciw bakteryjne i przeciw wirusowe, wł alergizujące.

-Ginkgolid A i B: w miłorzębie japońskim- pobudza krążenie mózgowe i wieńcowe.

TRITERPENY C30

Substancje stałe, nielotne, wł lipofilowe(nierozpuszczalne w wodzie)

-Glicyrytyna w lukrecji w postaci glicyryzyny Glicyrytyna + cukier ->glicyryzyna

-Protopanaksadiol + cukier ->protopanaksatriol.

-Ginsenozydy- w rzęszeniu wł zwiększające wytrzymałość na przemęczenia.

-Limonoidy- substancje goryczkowe występujące w cytrusach.

-Kwas bosweliowy- w żywicy kadzidłowca wł przeciw zapalne, stosowany, jako środek przeciw artretyczny.

SAPONINY

-Obniżają napięcie powierzchniowe(pienią się)

-Hemoliza erytrocytów

-Działanie wyksztuśne

Saponiny:

Triterpenowe: Escyna w kasztanach. Działanie przeciw zapalne, uszczelniające naczynia krwionośne, stosowane przy żylakach.

-Saponozyd A(korzeń mydlnicy)

-Glicyryzyna(korzeń lukrecji) działanie wyksztuśne, przeciw zapalne, w chorobie wrzodowej żołądka.

-Hedrasaponina(ziele bluszczu)

-Prymulasaponina(korzeń pierwiosnki) działanie wyksztuśne.

Tetraterpenowe: Mają dużo wiązań podwójnych, charakterystyczne zabarwienie(żółte, pomarańczowe, czerwone, brązowe) w komórce występują w chromoplastach.

Substancje: β karoten: anty kancerogennie i działanie ochronne na skórę, prowitamina A

-Luteina(w żółtkach jaj, aksamitka) działa przeciw degeneracji plamki żółtej

-Zeaksantyna (aksamitka, kukurydza)

-Krocetyna(szafran)

POLITERPENY

Występują w sokach mlecznych np. drzewo kauczukowe.