Analiza chodu prawidłowego, przykłady chodu patologicznego przy różnych dysfunkcjach układu ruchu i układu sterowania ruchami.
Kiedy człowiek stoi w spoczynku z lekko rozstawionymi stopami i lekko zrotowanymi na zewnątrz to tylko mięśnie kręgosłupa oraz kończyn dolnych są aktywne
W pozycji swobodnej stojącej stawy biodrowe oraz kolanowe są wyprostowane i ustawiają się w stabilnej pozycji: maksymalny kontakt powierzchni stawowych w celu przeniesienia ciężaru ciała oraz napięcie struktur wspierających czyli więzadeł.
Staw skokowy jest mniej stabilny, wynika to z położenia środka ciężkości, który umiejscowiony jest z przodu osi obrotu stawu skokowego jest to miejsce sprzyjające pasywnemu zgięciu grzbietowemu stopy. Dlatego też aby utrzymać stabilizację istotne jest napięcie bilateralne mięśni znajdujących się z tylnej strony kończyn dolnych.
Postawy i chód
Rozstaw stóp i rotacja zew sprzyjają bocznej stabilności stawu skokowego
Kiedy pojawiają się ruchy „kołyskowe” (rocking) oraz rotacja stóp, to są one równoważone przez:
odwiedzenie biodra (wykonywane przez pasmo biodrowo – lędźwiowe)
napięcie więzadła pobocznego
aktywność mięśni rotujących stopę na zew po jednej stronie ciała oraz napięcie: m. przywodzicieli, więzadła przyśrodkowego i mięśni rotujących stopę do wewnątrz po stronie przeciwnej w celu utrzymania prawidłowej postawy ciała
wymaga to stałego wkładu ze strony organów somatosensorycznych i modulacji nerwowo – mięśniowej do utrzymania stałego stanowiska (koordynacja ośrodków w móżdżku)
Chód
Nauka chodu składa się ze zmiennych złożonych zachowań zwierających przenoszenie masy ciała podczas trwania pojedynczej fazy podporu z równoczesną kontrolą ruchu w przód
Co najmniej jedna stopa jest zawsze w kontakcie z ziemią i spadek przeniesionej masy ciała w przód jest główną siłą napędową
Cykl chodu
Proces chodu można podzielić na tzw.: strides czyli cykle chodu: jest to odległość między kolejnymi punktami pierwszego kontaktu stopy z podłożem po tez samej stronie. Długości cyklu są zawsze takie same.
Cykl chodu dzieli się na fazę podporu oraz wykroku
Podczas chodu jedna stopa stale utrzymuje kontakt z podłożem, w przeciwieństwie do biegu gdzie nie występuje stały kontakt z podłożem
Faza podporu – rozpoczyna się ona w momencie kontaktu pięty z podłożem i kończy się gdy palce opuszczają podłoże. Trwa 3/5 całego cyklu chodu. Kończyny dolne zapewniają wsparcie ciała, którego ciężar jest przenoszony z pięty na głowy kości śródstopia, tak jak środek ciężkości przechodzi do przodu nad stopą.
Fazę podporu można podzielić na 5 pod faz:
Initial contact (IC) – kontakt pięty z podłożem
Loading response phase (LR) – faza amortyzacji
Stopa ułożona jest płasko na podłożu a kończyny dolne reagują na ciężar ciała powodując ruch toczenia pięty w przód aby utrzymać tempo ciała I doprowadzić do pełnego kontaktu stopy z podłożem. IC + LR obie fazy tworzą zapoczątkowanie fazy podwójnego podporu (obie stopy znajdują się na podłożu).
Midstance phase (MST) – środkowa faza podparcia
Rozpoczyna fazę pojedynczego podporu. Staw skokowy rozpoczyna wykonywać ruch „kołyskowy” przenosząc ciężar ciała nad stopą, pozwala to utrzymać ciała w ruchu w przód.
Terminal stance phase (TST) – oderwanie pięty
Rozpoczyna się uniesieniem pięty (Heel-off), kończyna dolna zgina się w przód na przodostopie a ciało przesuwa się do przodu przed łydkę wspomagając stopę MST + TST rozpoczynają fazę pojedynczego podporu.
Preswing phase – przed przeniesieniem
Jest to ostatnia podfaza fazy podporu i ostatni okres podwójnego podporu. Kończyny dolne ustawione są w pozycji szybkiego przeniesienia w przód, ciężar ciała jest przenoszony z jednej kończyny na drugą. Faza ta kończy się gdy przodostopie przetoczy się prowadząc do rozpoczęcia nowej fazy lub uniesienia palców. Koniec tej fazy charakteryzuje się brakiem zgięcia w stawie biodrowym, 40 stopni zgięcia w stawie kolanowym oraz 15 stopni zgięcia w stawie skokowym.
Faza przenoszenia - tfaza zajmuje 2/5 całkowitego cyklu chodu i rozpoczyna się uniesieniem palców stopy nad podłoże.
Składa się z trzech podfaz:
Initial swing phase (ISW) – oderwanie palców:
Stopa jest zepchnięta z podłoża a kończyny dolne przyśpieszają do przodu pomagając w ten sposób wytworzyć odpowiednie siły do przeniesienia tułowia w przód.
Midswing phase (MSW) – środkowa faza przenoszenia
Kończyna dolna przechodzi pod ciałem gdzie piszczel znajduje się w pozycji pionowej
Terminal swing phase (TSW) – końcowa faza przenoszenia
Kończyna dolna spowalnia ruch do przodu w ramach przygotowania do pierwszego kontaktu stopy z podłożem (IC) i zapoczątkowania następnego kroku
FAZA PODPORU
Mięsień pośladkowy wielki oraz grupa kulszowo-goleniowych prostują staw biodrowy we wczesnej fazie podporu a zginacze stawu biodrowego oceniają ten ruch zanim palce uniosą się z podłoża
Mięsień pośladkowy średni oraz przywodzicieli mały odwodzą staw biodrowy oraz rotatory wewnętrzne stawu biodrowego rozpoczynają swa aktywność w pierwszej połowie trwania fazy podporu. W późniejszym okresie fazy podporu przywodziciele i
rotatory zew oceniają ten ruch generowany przez uprzednie mięśnie.
Mięsień czworogłowy uda rozpoczyna swoją aktywność na początku fazy podporu prostując staw kolanowy. Mięśnie kulszowo-goleniowe zginają kolano zanim palce stopy uniosą się z podłoża.
Mięśnie zginające grzbietowo stopę rozpoczynają swoją aktywność bezpośrednio po uderzeniu piętą w podłoże aby ocenić zgięcie podeszwowe w sile grawitacji i doprowadzi stopę do pełnego kontaktu z podłożem. Głębokie lub częste uszkodzenie nerwu strzałkowego lub radikulopatia L5 będzie źle skutkować powstawaniem stopy opadającej wynikającej z niemożności zgięcia jej grzbietowo oraz wykonania powolnego zgięcia podeszwowego.
Mięśnie zginające podeszwowo stopę rozpoczynają swoją aktywność w drugiej połowie fazy podporu zasilając wysunięcie ciała do przodu przy pomocy uda i nogi jako pojedynczej jednostki. Ruch ciała w przód jest zasilany przez zginacze podeszwowe stopy oraz prostowniki stawu biodrowego.
Ponieważ masa ciała przechodzi na stopę, wewnętrzne mięśnie stopy napinają się aby wspomóc pracę więzadłom.
FAZA PRZENOSZENIA
Zginacze stawu biodrowego rozpoczynają swą aktywność bezpośrednio pod koniec fazy podporu i kontynuują pracę na początku fazy przenoszenia wraz z przywodzicielami oraz rotatorami zewnętrznymi. Jednakże, są one wyciszone we właściwej fazie przenoszenia, opierając moment ruchu na masie uda aby przenieść je w przód. Ten moment ruchu jest oceniany pod koniec fazy przenoszenia przez prostowniki stawu biodrowego.
Mięśnie kulszowo-goleniowe rozpoczynają swoja aktywność w późnej fazie podporu i kontynuują ją wewnętrznie, wczesnej fazie przenoszenia aby zgiąć staw kolanowy. Ruch kończyny dolnej w przód w fazie przenoszenie=a skutkuje transmisją sił w mięśniach zaginaczach i prostownikach stawu kolanowego, czasem ze wspomaganiem mięśni czworogłowych. Ten moment ruchu jest oceniany przez mięśnie kulszowo-goleniowe przed kontaktem piety z podłożem.
Mięśnie zginające stopę grzbietowo pozostają aktywne przez cały czas fazy przenoszenia
Mięśnie uczestniczące w cyklu chodu
Przyspieszenie uda – m. biodrowo lędźwiowy, prostu uda
Hamowanie – kulszowo-goleniowe, które wchodzą w staw biodrowy i napinają się ekscentrycznie (wydłużenie)
Uderzenie piętą – zginacze grzbietowe: piszczelowy przedni, prostownik długi palucha oraz palców napinają się ekscentrycznie i obniżają stopę w kierunku podłoża. Mięsień czworogłowy napina się ekscentrycznie aby pochłonąć energię w momencie gdy staw kolanowy zgina się co zabezpiecza przed ugięciem kolan
Uderzenie stopą – odwodziciele napinają się aby utrzymać tułów w pozycji pionowej. Strona ciężkości ciał przesuwa się wprzód brzuchaty, płaszczkowaty i podeszwowy
Uniesienie palców - czworogłowy napina się koncentrycznie aby wspomóc zginacze podeszwowe stopy aby popchnąć ciało w przód i wydłużyć krok.
Chód o kulach:
Czasowe :
urazy kkd
odciążenie kkd
po urazach kkg przy zaburzeniach równowagi.
zespoły bólowe
u dzieci jałowe martwice kości
uszkodzenia łąkotek
chondromalacja rzepki
uszkodzenie mięśni
urazy w obrębie stopy
ostrogi piętowe
halluxy - operacyjne
Stałe:
amputacje
uszkodzenia nerwów obwodowych
niedowłady, osteoporoza
zaburzenia równowagi
choroby wieku starczego
Wysokość kul – pacjent wyprostowany dotyka kulami podłoża. Lekko ugięte stawy łokciowe. Nie obciąża się nadgarstków – zespół troczka, kciuk w kontrze.
Chodzenie o kulach.
Staw kolanowy – kula w ręce po stronie urazu. W czasie chodu pacjent przenosi kulę razem z nogą chorą, chód może być o jednej kuli lub o dwóch (jeśli pacjent nie czuje się komfortowo)
Staw biodrowy – kula po stronie przeciwnej od urazu. W czasie chodu pacjent przenosi kulę razem z nogą chorą.
Chód o kulach po schodach.
Wchodzenie – chód rozpoczyna się od nogi zdrowej. Po wejściu na stopień, dostawia się nogę chorą z kulą
Schodzenie – chód rozpoczyna się od nogi chorej. Przenosi się ją z kulą na stopień niższy a następnie dostawia nogę zdrową.
Rodzaje patologiczne chodu:
Chód połowiczo – niedowładny (hemiparetyczny) – w niedowładach, brak balansowania KG po stronie niedowładnej lub zmniejszone balansowanie, po włóczenie KD niedowładną.
Chód połowiczo – kurczowy (koszący) – niedowładna KD wyprostowana w stawie kolanowym, stopa końsko – szpotawa, zataczanie chorej KG wokół kolana, KG po stronie chorej odwiedziona, przedramię zgięte i nawrócone, nadgarstek zgięty, chód ten występuje np. po udarach mózgu
Chód paraparetyczny (chód niedowładny KD wiotki) – chory chodzi powoli z wysiłkiem, nie odciąga stóp, chodzi z laską lub z drugą osobą, niekiedy chwieje się i pada, często zgina KD w kolanach, chód ten występuje np. w poprzecznym uszkodzeniem rdzenia
Chód paraparetyczny spastyczny – chory usztywnia niedowładne KD, nie zgina kolan, zaczepia palcami o podłogę, chód ten występuje np. w chorobach rdzeniowych ze skurczowym niedowładem KD
Chód nożycowy – KD przywiedzione i zrotowane do wewnątrz, w stawach kolanowych podczas chodu KD krzyżują się, chód powolny, utrudniony; w tułowiu obserwujemy ruchy kompensacyjne, chód ten występuje np. u chorych z porażeniem KD kurczowym, w chorobie Little’a (mózgowe porażenie dziecięce)
Chód parapetyczno – ataktyczny (chód kurczowo – bezwładny) – chory usztywnia KD, wyrzuca je chwiejnie, stopami mocno uderza o podłoże, chód ten występuje np. u osób z SM
Chód brodzący (koguci, koński) – nadmierne unoszenie KD, nadmierne zginanie KD przy opadających stopach, chód ten występuje np. w:
Przypadku porażenia mięśni prostowników stopy i palców, zapaleniach wielonerwowych
Odosobnionym zapaleniu nerwu strzałkowego
Postępującym zaniku mięśni typu strzałkowego (chód Charkota Mariego – Tootha) – pacjent nie może wspiąć się na piętach lub palcach
W niedowładach obwodowych KD
Polineuropatiach
Porażeniach nerwu strzałkowego – chory stawia stopę przed stopą (chód brodzący)
Chód kaczkowaty – kołysanie się w stawach biodrowych na skutek niedowładu mięśni obręczy stawu biodrowego, chód ten występuje np. w dystrofiach mięśniowych postępujących (brak odwodzenia w stawie biodrowym)
Chód drobnymi kroczkami – chory przyjmuje postawę zgięciową bez balansu KG, chód ten występuje np. w chorobie Parkinsona, parkinsonizmie po śpiączkowym, w porażeniu rzekomo – opuszkowym
Przymusowy pęd ku tyłowi lub do boku – występuje sztywność mięśni ciała, stan akinetyczny, chory ułatwia sobie chodzenie, tak, że porusza się bokiem lub tyłem na skutek pochylenia górnej części ciała do przodu (przesuwa się wtedy środek ciężkości do przodu), chory, aby nie upaść porusza się do przodu, nie mogąc przechylić tułowia do tyłu (propulsji), chód ten występuje np. w stanach parkinsonowskich
Chód móżdżkowy – chód na szerokiej podstawie z szeroko rozstawionymi KD, chód chwiejący się, tułów nie podąża za KD (podąża trochę z tyłu), chód ten występuje np. w guzach robaka móżdżku (tułów podąża w tę stronę chwieje się w tę stronę, po której jest guz)
Chód chwiejny (pijacki) – chód ten występuje np. w: ostrym upojeniu alkoholowym, zapaleniu wielonerwowym, SM, przedawkowaniu leków, guzach mózgu
Chód gwiaździsty – chód ten charakteryzuje się tym, że przy poleceniu pacjentowi przejścia 5 kroków w przód a następnie 5 w tył, następuje zbaczanie w stronę ogniska chorobowego, chód ten występuje np. w schorzeniach móżdżku lub błędnika
Chód tylno – sznurowy (tabetyczny) – chód niepewny o dużych krokach, charakteryzuje się nadmiernym zginaniem KD w stawie kolanowym, wyrzucaniem stóp i silnym oderzaniem pięty o podłoże, chory cechuje się brakiem czucia ułożenia ciała – pomaga sobie kontrolą wzroku, chory chodzi o lasce, chód ten występuje np. w wiądzie rdzenia, zwyrodnieniu tylno – sznurowym rdzenia, zapaleniu wielonerwowym
Chód antalgiczny – chód ten występuje np. gdy pacjent ucieka przed bólem (odciąża chorą KD)
Chód histeryczny – jest to chód zaburzony czynnościowo, nadmierne balansowanie biodrami
Chód defiladowy – chód ten występuje np. w uszkodzeniach układu pozapiramidowego
Chód patologiczny w fizjologicznej przesadzie ruchu:
Chód kołyszący występuje często u kobiet
Chód marynarski występuje u kobiet lub mężczyzn; chód ten charakteryzuje się kołysaniem biodrami (bujanie się)
Chód majestatyczny cechą charakterystyczną jest wysoko uniesiona głowa i wyrzut KD
Chód sztywny brak oscylacji barków i bioder
Chód drobnymi kroczkami charakterystyczny dla niskich osób