Miejsce Polski w Europie i świecie

• Powierzchnia Polski: 312 685 km²

• Polska zajmuje 9. miejsce pod względem wielkości powierzchni w Europie.

• Długość linii granicznej - ogółem: 3 495 km

- morska: 440 km

• Granica

- z Czechami: 790 km

- ze Słowacją: 539 km

- z Ukrainą: 529 km

- z Niemcami: 467 km

- z Białorusią: 416 km

- z Rosją: 210 km

- z Litwą: 103 km

II. POLITYKA ZAGRANICZNA POLSKI

1. Polityka zagraniczna Polski
   a) prowadzona przez władze PRL
   b) po nowelizacji konstytucji w grudniu 1989 przez władze Rzeczypospolitej Polskiej
   c) odzyskanie suwerenności

4. zmiana uwarunkowań:

   • zewnętrznych (polityka pierestrojki, rozpad bloku wschodniego),

   • wewnętrznych (Okrągły Stół, wybory czerwcowe, rozpoczęcie transformacji)

5. nowy kierunek

• kierunek euroatlantycki

• integracja ze strukturami międzynarodowymi Zachodu

• Rada Europy

• Wspólnoty Europejskie

• NATO

4. drugi główny kierunek polityka wschodnia

• bezkonfliktowe wyjście z obozu państw socjalistycznych

• budowa dobrosąsiedzkich relacji z Rosją, Ukrainą i Białorusią.

4. Uwarunkowania zewnętrzne

• Zjednoczenie Niemiec

• Zakończenie zimnej wojny

• demokratyzacja i rozpad ZSRR
  - 25 grudnia 1991r. zakończenie istnienia
  - sukcesorem Federacja Rosyjska

• likwidacja Układu Warszawskiego
  - 17 września 1993 roku ostatni żołnierze byłej Armii Radzieckiej opuścili RP

• Powstanie nowych państw w tej części Europy
  - Litwa
  - Łotwa
  - Estonia
  - Białoruś
  - Ukraina

4. Procesy integracyjne w europie

W okresie 1989–1992 reorientacja polityki zagranicznej,

1. wyrażająca się w trzech celach

• gwarancji bezpieczeństwa poprzez uczestnictwo w nowym systemie bezpieczeństwa;

• wsparcia dla przemian rynkowych;

• budowanie prestiżu Polski i Polaków, jako narodu, który pierwszy wyłamał się z bloku wschodniego.

4. Program Partnerstwo dla Pokoju

• 2 lutego 1994 premier Waldemar Pawlak podpis pod ramowym programem Partnerstwa dla Pokoju,

• zobowiązanie do rozwijania współpracy wojskowej z NATO,

• 29 stycznia 1999 Polska, Republika Czeska i Węgry zostały oficjalnie zaproszone do członkostwa w Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego

• 17 lutego Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej wyraziły zgodę na ratyfikację Traktatu waszyngtońskiego,

• 26 lutego aktu ratyfikacji dokonał prezydent Aleksander Kwaśniewski

• 12 marca 1999 roku wysiłki polskiej dyplomacji zostały zakończone pomyślnie – Polska, wraz z Węgrami i Czechami została państwem członkowskim NATO

III. Zasady działania Unii Europejskiej

Unia Europejska

• Filar I - Wspólnota Europejska (unia gospodarcza) - wspólny rynek, wspólna polityka rolna i strukturalna, unia walutowa i rozwój regionów

• Filar II - Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (unia polityczna) - UE w stosunkach zewnętrznych występuje jako jeden podmiot

• Filar III - Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych (unia policyjno-sądownicza) - wspólne rozwiązywanie problemów imigracji, przestępczości zorganizowanej, terroryzmu i patologii społecznej.

1. Unia Europejska (skrót w języku polskim: UE) – gospodarczo-polityczny związek demokratycznych państw europejskich.

• jako organizacja prawnomiędzynarodowym funkcjonuje od 1 grudnia 2009.

• Zastąpiła Wspólnotę Europejską.

• Od 1 grudnia 2007 r., w skład UE wchodzi 27 państw.

3. Początki integracji europejskiej

• powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.

• W 1958 r. została stworzona Europejska Wspólnota Gospodarcza
  - sukcesorem unia europejska

• Podstawowe akty prawne

• podstawę prawną funkcjonowania tj. 1 grudnia 2009 Traktat Lizboński

- Likwiduje podział Unii na filary
- nadaje jej osobowość prawną
- podmiotowość prawnomiędzynarodową,
- likwiduje Wspólnotę Europejską
- Unia jej następcą prawnym
- status organizacji międzynarodowej

4. Podstawa prawna funkcjonowania Unii Europejskiej

• - Traktat o Unii Europejskiej
  - Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
  - Karta Praw Podstawowych

• Prawem wiążącym są też

• umowy międzynarodowe z państwami trzecimi

• (w tym układy stowarzyszeniowe) których stroną były Wspólnota Europejska i Unia Europejska.

5. Charakter organizacji

a) Do grudnia 2009 r. UE była kombinacją struktur

• ponadnarodowych (ponadpaństwowych, uwspólnotowionych)

• międzyrządowych (międzynarodowych).

• organizacji międzynarodowej do 2009 r. - nie była organizacją międzynarodową w prawnym tego słowa znaczeniu

b) wewnętrzne regulacje

• układ z Schengen,

• Unia Gospodarczo-Walutowa

c) osobne organizacje

• Unia Zachodnioeuropejska,

• Europejska Agencja Kosmiczna

• Rada Europy

6. Cele Unii Europejskiej

W TUE w artykule 2 wśród celów Unii wymienione są m.in.:

• promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez

• zacieśnianie współpracy gospodarczej

• likwidowanie barier w obrocie handlowym między państwami członkowskimi

• wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mówiącego jednym głosem na arenie międzynarodowej poprzez

• prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej

• dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej wspólnoty u zwykłych obywateli poprzez

• zapewnienie jednakowych norm prawnych

• pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie Unii

• rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania, którym ma być UE poprzez

• wprowadzanie wspólnych norm prawnych

• socjalnych

• stałą poprawę poziomu życia państw uboższych

• ujednolicenie struktury gospodarczej krajów członkowskich

• wyrównanie rozwoju gospodarczego regionów,

• polepszenie standardów życia.

7. Kompetencje, polityka i główne obszary działań

Art. 2 TFUE

• określa i rozdziela kompetencje Unii Europejskiej

• dzieli je pomiędzy

• instytucje ponadnarodowe

• państwa członkowskie.

1. Kompetencje wyłączne to kompetencje:

• w których pierwszeństwo posiada Unia i jej instytucje

• państwa mogą podjąć działania za uprzednią zgodą UE

• funkcjonowanie rynku wewnętrznego

• unia celna

• polityka monetarna krajów, które przyjęły walutę euro

• zasoby morskie i polityka rybołówstwa

• wspólna polityka handlowa

1. Kompetencje dzielone to kompetencje

• Unia i państwa członkowskie wspólnie stanowią prawo

• tylko tam, gdzie Unia nie wykonała swoich kompetencji

• lub zaprzestała wykonywać swoje kompetencje
  Są to:

• wspólny rynek

• polityka społeczna (w zakresie spraw wymienionych w Traktacie)

• spójność ekonomiczna,

• społeczna

• terytorialna

• rolnictwo i połów ryb (wyłączając morskie zasoby)

• ochrona środowiska

• ochrona konsumencka

• transport

• sieci, drogi i połączenia transeuropejskie

• energia

• przestrzeń wolności

• bezpieczeństwa i sprawiedliwości

• ochrona zdrowia

• bezpieczeństwo publiczne (w zakresie spraw wymienionych w Traktacie).

1. Kompetencje wspomagające

• mają charakter koordynujący

• wspierający

• uzupełniający

• jednak bez harmonizacji prawa w tych obszarach.
  Są to:

• ochrona i polepszanie ludzkiego zdrowia

• przemysł

• kultura

• turystyka

• edukacja

• młodzież

• sport i doradztwo zawodowe

• ochrona obywatelska

• współpraca administracyjna

8. Suwerenność państw członkowskich

• Państwa nie zrzekają się swojej suwerenności

• przekazują kompetencję wykonywania suwerenności organom ponadnarodowym

• pewnego rodzaju ograniczenie suwerenności

• nie oznacza to jej przekreślenia

• Narody zyskują bowiem możliwość współkształtowania decyzji podejmowanych w Unii Europejskiej

9. Instytucje, organy, agencje Unii

1. Unia Europejska wykształciła specyficzny dla siebie system rządzenia

• Opiera się na wykształceniu odrębnej od władz krajowych administracji wykonawczej szczebla unijnego na czele z Komisją Europejską

• Funkcje prawodawcze skupia Rada Unii Europejskiej, czyli ministrowie poszczególnych sektorów

• Ten szczebel zapewnić ma ochronę narodowych interesów państw członkowskich

• W procesie legislacji bierze także udział wybierany w wyborach powszechnych Parlament Europejski

• Trójpodział władzy dopełnia Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, będący swoistym Trybunałem Konstytucyjnym i Sądem Najwyższym.

- Bada on zgodność przepisów unijnych z Traktatami oraz poprawne wykonywanie prawa UE w państwach członkowskich

• rządów i głów państw – tutaj w formie zinstytucjonalizowanej Rady Europejskiej - W systemie prawnym nie spełnia żadnych funkcji poza „wyznaczaniem celów i kierunków działań”, de facto jest najważniejszą z instytucji.

Instytucje międzyrządowe

1. Rada Europejska

1. Radę Europejską tworzą:

• szefowie rządów państw członkowskich i

• prezydenci Francji i Finlandii (choć zwykle towarzyszą im też premierzy)

• oraz przewodniczący Komisji Europejskiej.

• W obradach biorą też udział ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich, a także jeden z członków Komisji.

1. Przewodniczący Rady Europejskiej jest wybierany przez:

• Radę Europejską

• większością kwalifikowaną na okres 2,5 roku

• z jednokrotną możliwością odnowienia kadencji,

• Przewodniczący Rady Europejskiej musi pochodzić spoza grona Rady Europejskiej. Obecnie jest nim Donald Tusk.

1. Rada Europejska zbiera się co najmniej 4 razy w roku, na dwóch formalnych i dwóch nieformalnych, krótkich, zwykle dwudniowych posiedzeniach. Zgodnie z traktatem nicejskim, od momentu rozszerzenia Unii 1 maja 2004 r. wszystkie formalne spotkania Rady odbywają się w Brukseli.

2. Nie należy jej mylić z Radą Europy, która jest osobną organizacją.

3. Kompetencje Rady Europejskiej:

• Określa ogólne wytyczne polityki Europejskiej

• Wyznacza kierunki rozwoju organizacji

• Koordynuje politykę zagraniczną państw członkowskich oraz zajmuje stanowisko wobec najważniejszych problemów światowych

• Podejmuje decyzje o przyjęciu nowych członków i stowarzyszenia

1. Rada Unii Europejskiej

Rada Unii Europejskiej, jest głównym organem decyzyjnym Wspólnot Europejskich.

1. Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych

2. Rada ds. Gospodarczych i Finansowych (Ecofin)

3. Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (JHA)

4. Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Polityki dotyczącej Konsumentów

5. Rada ds. Konkurencyjności

6. Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii

7. Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa

8. Rada ds. Środowiska

9. Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury.

1. Prezydencja

Przewodniczącym Rady jest minister z kraju sprawującego aktualnie prezydencję. Prezydencja Rady przypada co pół roku na kolejne państwo członkowskie. Jest ściśle związana z Radą UE, a nie z Radą Europejską.

1. COREPER - Komitet Stałych Przedstawicieli.

Składa się ze stałych przedstawicieli państw członkowskich. Jego głównym zadaniem jest przygotowywanie posiedzeń Rady. Faktycznie większość decyzji głosowanych w Radzie zapada właśnie już na szczeblu ambasadorów/stałych przedstawicieli. Na szczeblu ministerialnym dyskutuje się tematy sporne i drażliwe.

1. Sekretariat Rady Unii Europejskiej

2. Wysoki Przedstawiciel ds. WPZiB

Instytucje ponadnarodowe

1. Parlament Europejski

Parlament Europejski jest:

• jednoizbowy i

• reprezentuje obywateli państw należących do Unii.

• Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg

• komisje parlamentarne i władze klubów mieszczą się w Brukseli.

• Sekretariat i biblioteka ma swoją siedzibę w Luksemburgu.

• Parlament Europejski liczy obecnie (na mocy Traktatu z Lizbony) 750 członków (deputowanych) plus przewodniczący, sprawujących mandat wolny, wybieranych na pięcioletnią kadencję.

• oficjalne określenie funkcji brzmi: „poseł do Parlamentu Europejskiego”.

  Najważniejsze uprawnienia Parlamentu to:

• współudział w tworzeniu prawa poprzez:

  • konsultacje;

  • współpracę;

  • współdecydowanie;

  • akceptację (zgodę) – uprawnienie to dotyczy tylko niektórych dziedzin polityki wspólnotowej, co do wielu pozostałych dziedzin wyłączne kompetencje prawodawcze ma Rada Unii Europejskiej;

• uprawnienia budżetowe – Parlament zatwierdza corocznie budżet i udziela Komisji absolutorium z jego wykonania;

• uprawnienia kontrolne;

  • zatwierdzanie Komisji i jej przewodniczącego;

  • prawo uchwalenia wotum nieufności wobec Komisji (większością 2/3 głosów);

  • prawo zadawania pytań Komisarzom;

  • zwyczajowa możliwość zadawania pytań Radzie;

• powoływanie Rzecznika Praw Obywatelskich.

Kandydaci do Parlamentu startują w wyborach zwykle w barwach którejś z partii istniejącej w swoim kraju, jednak po wejściu do Parlamentu przyłączają się oni zwykle do jednej z frakcji politycznych funkcjonujących oficjalnie w Parlamencie lub pozostają niezależni. Frakcje te odpowiadają mniej więcej ogólnemu podziałowi partii politycznych w Europie. Posłowie zasiadają w izbie parlamentu według przynależności do frakcji, a nie według przynależności narodowej.

Komisja Europejska

Komisja Europejska, oficjalnie Komisja Wspólnot Europejskich, to:

• rodzaj władzy wykonawczej rządu Unii Europejskiej,

• odpowiedzialny za bieżącą politykę Unii,

• nadzorujący prace wszystkich jej agencji i zarządzającej funduszami Unii.

• Siedzibą Komisji jest Bruksela

• Po wejściu w życie traktatu nicejskiego członkami Komisji jest każdorazowo tyluż komisarzy, ile państw liczy Unia (od początku lipca 2013 roku, po wejściu Chorwacji liczba ta wynosi 28).

• Każdy z komisarzy jest odpowiedzialny za określony dział pracy,

• Ich wyznaczenia dokonują rządy poszczególnych państw.

• Członkowie komisji nie mogą czuć się związani żadnymi instrukcjami – są politykami, których powołanie rekomenduje Rada Europejska i zatwierdza Parlament Europejski. Ich zadaniem jest nadzór nad przydzielonymi im dyrekcjami generalnymi.

Instytucje sądowe

Trybunał Sprawiedliwości

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest sądem:

• międzynarodowym,

• konstytucyjnym i

• administracyjnym.

• Powstał na mocy traktatu o EWWiS, a na mocy umowy o wspólnych instytucjach z 25 marca 1957 roku oraz Protokołu o statucie Trybunału Sprawiedliwości, objął jurysdykcją sprawy wszystkich trzech Wspólnot.

• W jego skład wchodzi 28 sędziów mianowanych przez każde państwo członkowskie oraz 8 rzeczników generalnych (adwokatów) obsadzanych na sześcioletnią kadencję na zasadzie rotacji.

• Orzeczenia Trybunału mają charakter ostateczny.

• Siedzibą Trybunału jest Luksemburg.

Nie należy mylić z Europejskim Trybunałem Praw Człowieka ze Strasburga,

który jest organem Europejskiej konwencji praw człowieka

Sąd Pierwszej Instancji

Do rozpatrywania drobniejszych spraw

Sąd do spraw Służby Publicznej[

W ramach wspólnotowej instytucji sądowniczej Sąd do spraw Służby Publicznej zajmuje się sporami z zakresu służby publicznej Unii Europejskie

Instytucje kontrolne

Europejski Trybunał Obrachunkowy (ETO)

Znany też jako Trybunał Rewidentów Księgowych

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

Europejski Pełnomocnik ds. Ochrony Danych

Instytucje gospodarcze

Europejski System Banków Centralnych

Obejmuje EBC i banki centralne państw członkowskich.

Europejski Bank Centralny (EBC)

Europejski Bank Centralny

EBC jest bankiem centralnym Unii Europejskiej i w tym charakterze odpowiada za:

• nadzorowanie systemów bankowych w krajach Unii;

• zbieranie danych statystycznych potrzebnych dla prowadzenia polityki monetarnej;

• funkcjonowanie systemów płatniczych (zwłaszcza systemu TARGET);

• zapobieganie fałszerstwom banknotów;

• współpracę z innymi organami w zakresie regulacji rynków finansowych.

10. Europejski obszar gospodarczy

• Kraje Unii mają zintegrowane rynki z:

• Islandią

• Liechtensteinem

• i Norwegią

• pierwszy stopień integracji (strefa wolnego handlu)

• trzeci stopień integracji (jednolity rynek)

• z pominięciem stopnia drugiego (unia celna)

• umowę liberalizacyjną zawarto także ze Szwajcarią w 1999 i 2004 r.

• Państwa te, formalnie nie są członkami Unii Europejskiej

• uczestniczą w wybranych politykach i porozumieniach

• (m.in.: układ z Schengen)

• zobowiązują się do aplikacji niezbędnych unijnych przepisów prawnych do swoich porządków krajowych,

• co stanowi przykład rozszerzenia zakresu terytorialnego stosowania prawa unijnego.

11. Państwa kandydujące

Obecnie status kandydata posiadają:

• Turcja,

• Chorwacja,

• Islandia,

• Macedonia,

• Serbia i Czarnogóra

12. Najczęstsze błędy

Najczęstsze błędy popełniane w polskiej publicystyce dotyczące instytucji UE i systemu podejmowania decyzji:

• Mylenie Rady Europejskiej z Radą Europy – pierwsza to organ UE, druga to organizacja międzynarodowa.

• Mylenie Rady Europejskiej z Radą Unii Europejskiej – to dwie odrębne instytucje z innym składem i różnymi kompetencjami.

• Mylenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.

• Pogląd, że UE ma tylko dwa sądy (Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji), zapominając o Sądzie do spraw Służby Publicznej.

• Pogląd, że Trybunał Obrachunkowy jest sądem Unii – jest to instytucja kontrolna, odpowiednik polskiej Najwyższej Izby Kontroli

• Uznawanie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka za instytucję unijną. To organ Rady Europy.

• Utożsamianie prezydencji z Radą Europejską, podczas gdy traktatowo prezydencja ściśle przypisana jest do Rady Unii Europejskiej. Historycznie pierwsza była Rada Ministrów Wspólnot Europejskich (obecna Rada Unii Europejskiej), a Rada Europejska powstała dopiero w latach 70.

• Uznanie, że polskim reprezentantem w Radzie Unii Europejskiej jest tylko Minister Spraw Zagranicznych, podczas gdy jest on reprezentantem Polski w Radzie ds. Ogólnych i Radzie do Spraw Zagranicznych, a np. w Radzie ds. Gospodarczych i Finansowych jest nim Minister Finansów.

• Pogląd, że cała władza legislacyjna skupiona jest w Parlamencie Europejskim, podczas gdy faktycznie Rada Unii Europejskiej posiada kompetencje legislacyjne w szerszym zakresie.

• Mylenie Unii Europejskiej ze Wspólnotą Europejską.

• Mylenie Wspólnoty Europejskiej ze Wspólnotami Europejskimi.

• Utożsamianie prawa europejskiego z prawem Unii Europejskiej. Prawo europejskie, jeżeli przyjmie się, że takowe istnieje, powinno być utożsamiane z prawem obowiązującym na całym kontynencie europejskim. Zaliczać się do niego powinno więc akty OBWE i Rady Europy, gdyż tylko te dwie organizacje skupiają w sobie wszystkie państwa Europy. Indyferencja i niezrozumienie tematu prowadzi do zamiennego używania pojęć europejski, unijny, wspólnotowy, podczas gdy pojęcia te obejmować powinny zupełnie inne katalogi aktów prawnych.

IV. UDZIAŁ W WIELOSTRONNYCH FORMACH WSPÓŁPRACY MIĘDZYNARODOWEJ PO 1989 ROKU

Akcesja Polski do organizacji międzynarodowych
Rok przystąpienia
1991
1991
1992
1995
1995
1996
1999
2004
2008

Nieformalne formy współpracy regionalnej
Zainicjowanie współpracy
1991
1991

Zakończone uczestnictwo
Zainicjowanie współpracy
1949
1955
1992