Kinezjologia

dr Joanna Łuczak

Wykład 2

Diagnostyka

W systemie

kinezyterapii na

pierwszym miejscu

umieszczono badanie

pacjenta.

Fizjoterapeuta musi poprawnie

ocenić pacjenta pod kątem ubytków

funkcji. Znajomość patomechaniki

pozwala odszukać zmiany i

przyczyny niedoborów

czynnościowych.

Fizjoterapeuta musi uzyskać

odpowiedź:

W jaki sposób w zmienionych

warunkach

nauczyć nowych funkcji, nowych

ruchów?

Badanie pacjenta dla potrzeb kinezyterapii:

Wywiad.

II.

Badanie dla potrzeb kinezyterapii miejscowej

Pomiary linijne:

•

Długości,

•

Obwodów.

Badanie zakresów ruchów w stawach.

Ocena siły mięśni.

Badanie odruchów i wybrane testy.

Badanie zaburzeń czynnościowych narządu ruchu.

III.

Badanie dla potrzeb kinezyterapii

ogólnousprawniającej.

Badanie wydolności ogólnej.

Badanie globalnych możliwości funkcjinalnych.

IV.

Badania specjalne na użytek metod

kinezyterapeutycznych.

Badanie

•

Badanie podmiotowe

(wywiad) – wiek, zawód, sytuacja

rodzinna,

początek

przebieg

schorzenia,

sposoby

rodzinna,

początek

przebieg

schorzenia,

sposoby

dotychczasowego leczenia, zainteresowania.

•

Badanie przedmiotowe

(fizykalne) – oglądanie, opukiwanie,

osłuchiwanie, pomiary linijne, ocena postawy ciała, badanie

zakresu

ruchomości,

ocena

siły

mięśniowej,

testy

zakresu

ruchomości,

ocena

siły

mięśniowej,

testy

czynnościowe, analiza chodu.

•

Badania

dodatkowe

Badania

dodatkowe

wykorzystujące

skomplikowane

wykorzystujące

skomplikowane

aparatury, np. diagnozowanie.

Wywiad

•

Personalny

•

Dotyczący aktualnej choroby

•

Wywiad socjalny

Badanie przedmiotowe:

Statyczne

•

Pomiary linijne – pomiary długości obwodów części

recepcyjnej układu nerwowego (np. lekki dotyk, ból,

temperatura)

Dynamiczne

•

Badanie zakresu ruchomości (czynny wywołany pracą

mięśni osoby badanej, bierny wynikający z przyłożenia

siły zewnętrznej).

•

Ocena siły mięśniowej

•

Testy czynnościowe

Statyczne badania ogólne

Ocena postawy ciała – zdefiniowanie prawidłowej postawy

ciała

•

Subiektywne

– mało kosztowne ale niezbyt dokładne,

np:

metoda sylwetkowa

do której należą między innymi:

Browna, Fischera, Meyera, Staffela

metoda punktowa

– do której należą metody: Drew,

Stobieckiej, Kasperczyka

•

Obiektywne

– dokładne, powtarzalne, zajmujące

sporo czasu, np: rejestracyjno – pomiarowe,

wykorzystujące techniki fotograficzne.

SUBIEKTYWNE – są one mniej

dokładne.

Opierają się na ocenie wzrokowej

części lub całego ciała i porównywane

są z odpowiednimi wzorcami.

Jedna z nich to podział Stafella.

Ocenia ona przednio – tylne krzywizny

kręgosłupa i wyróżnia 5 typów postawy,

tj. :

- normalna

- plecy okrągłe

- plecy wklęsłe

- plecy okrągło – wklęsłe

- plecy płaskie

Typologia Browna

, która rozróżnia postawę:

•

doskonałą (A),

•

dobrą (B),

•

wadliwą (C)

•

i bardzo złą (D).

Prawidłowa postawa ciała

OPIS: Najłatwiej ocenić postawę, oglądając człowieka z

boku w swobodnej pozycji stojącej.

• W prawidłowej postawie głowa nie powinna być wysunięta

do przodu, lecz znajdować się ponad kręgosłupem.

• Barki również nie są wysunięte do przodu, łopatki

przylegają do klatki piersiowej i nie odstają.

• Wystawanie brzucha zależne jest od typu somatycznego i

wieku człowieka, ale nie powinno być zbyt wielkie.

• Przy prawidłowej postawie pion spuszczony z okolic otworu

słuchowego powinien przechodzić przez staw ramienny,

biodrowy, nieco do przodu od stawu kolanowego i

skokowego oraz przez środek stóp.

Dobra postawa zależna jest od:

• prawidłowo ukształtowanego układu kostno -

wiązadłowego,

• dobrze rozwiniętego i wydolnego układu

mięśniowego,

• sprawnie działającego układu nerwowego.

Ustawienie całego kręgosłupa zależy od pochylenia

miednicy, z którą połączony jest dwoma bardzo ścisłymi

i prawie nieruchomymi stawami.

Prawidłowy kąt pochylenia miednicy wynosi:

• dla mężczyzn - 31 stopni

• dla kobiet - 28 stopni

• dzieci w wieku 4 lat - 22 stopni a następnie z wiekiem

zwiększa się.

Ogromne znaczenie w utrzymaniu

prawidłowej postawy ma gorset mięśniowy
do którego należą mięśnie brzucha,
pośladkowe, prostowniki grzbietu , mięśnie
ud i podudzi.

Plecy

wklęsłe

są

wadą

odcinka

lędźwiowego kręgosłupa. W odcinku tym u
osób

zdrowych

występuje

wygięcie

kręgosłupa do przodu. Pogłębienie tego
wygięcia, czyli hiperlordoza lędźwiowa, to
właśnie

plecy

wklęsłe.

Sylwetkę

dziecka

plecami

wklęsłymi

charakteryzuje:

pogłębiona lordoza lędźwiowa,
zwiększone przodopochylenie miednicy,
uwypuklenie pośladków.

• Plecy wklęsło-okrągłe

Plecy wklęsło-okrągłe

Plecy
płaskie

Plecy okrągłe

Na podstawie stopnia pochylenia

miednicy oraz ruchomości
kręgosłupa Wiles rozróżnia cztery
zasadnicze typy wadliwej postawy:

• Plecy wklęsło-wypukłe - pogłębienie kifozy

piersiowej i lordozy lędźwiowej.

• Plecy kołyskowe - pogłębienie kifozy

piersiowej i lordozy lędźwiowej
(hiperlordoza).

• Plecy płaskie - brak fizjologicznych wygięć

kręgosłupa.

• Plecy okrągłe - pogłębienie kifozy piersiowej

• PLECY

WKLĘSŁO

–

WYPUKŁE

większości

przypadków przyczyną powstawania tej wady jest

zwiększony kąt przodopochylenia miednicy. Doprowadza

to do nadmiernej lordozy lędźwiowej, a przez odcinkową

kompensację do pogłębienia kifozy piersiowej. Zmienione

ukształtowanie

kręgosłupa

oraz

zwiększone

przodopochylenie miednicy wpływa na stan mięśni i

więzadeł: · mięśnie prostowniki grzbietu odcinka

piersiowego ulegają rozciągnięciu a w odcinku

lędźwiowym skróceniu, · mięsień piersiowy większy i

mięśnie obręczy barkowej ulegają przykurczowi, ·

mięśnie pośladkowe ulegają rozciągnięciu i zwiotczeniu,

· mięsień czworogłowy uda (głowa prosta) ulega

skróceniu.

Charakterystyczne w tej wadzie postawy jest : ·

pochylenie głowy ku przodowi, · ustawienie barków do

przodu, · odstawanie łopatek, · spłaszczenie klatki

piersiowej, która bierze mniejszy udział w oddychaniu, ·

przesunięcie narządów jamy brzusznej ku przodowi i

rozciągnięcie

mięśni

brzucha,

Przesunięcie narządów jamy brzusznej upośledza ruchy

oddechowe przepony i utrudnia odpływ z nich krwi

żylnej. Prowadzi to do zaburzeń oddychania i

krążenia.Rys.1. Plecy wklęsło - wypukłe (

wg Colsona

)

• PLECY KOŁYSKOWE

W tym typie wady również

występuje zwiększone przodopochylenie miednicy.

Doprowadza to do powstania hiperlordozy w odcinku

lędźwiowo - krzyżowym (kręgosłup odgina się w

odcinku lędźwiowo - krzyżowym ostro do tyłu,

tworząc krótką, ostrą lordozę), a w odcinku wyższym

kręgosłupa tworzy się nadmierna kifoza piersiowo -

lędźwiowa. Spojenie łonowe jest tu najbardziej

wystającą ku przodowi częścią ciała.

Charakterystyczne w tej wadzie są: zmiana w

układzie barków i łopatek. Postawa ciała jest bardzo

podobna do postawy o typie pleców wklęsło -

wypukłych, a uwagę zwraca przesunięcie górnej

części tułowia ku tyłowi. Spojenie łonowe jest tu

najbardziej wystającą ku przodowi częścią ciała.

Mogą występować zaburzenia oddychania, krążenia,

trawienia i miesiączkowania. W wielu przypadkach

osoby z wadą postawy typu plecy kołyskowe

uskarżają się na dolegliwości bólowe okolicy

lędźwiowo - krzyżowej kręgosłupa.Rys.2. Plecy

kołyskowe

(

wg Colsona

)

• PLECY PŁASKIE

Wada ta występuje przy

zmniejszonym kącie przodopochylenia miednicy.

Charakteryzuje się ona spłaszczeniem lub brakiem

fizjologicznych krzywizn kręgosłupa. W badaniu nie

stwierdza się natomiast ograniczenia ruchomości w

poszczególnych odcinkach kręgosłupa. U osób z

wadą o typie pleców płaskich klatka piersiowa jest

płaska, jej ruchomość i pojemność są ograniczone,

barki opadnięte. Zmniejszenie fizjologicznych wygięć

kręgosłupa powoduje wypadnięcie funkcji

amortyzacyjnej kręgosłupa, sprzyja powstawaniu

zmian przeciążeniowych i zwyrodnieniowych

kręgosłupa, dlatego ludzie z tą wadą często

uskarżają się na bóle głowy.

Plecy płaskie są często spotykane u dzieci i

młodzieży. Przyczyn należy dopatrywać się w

siedzącym trybie życia. Nasze dzieci długo

przebywają w szkole i na zajęciach dodatkowych, a

kiedy uwolnią się już od obowiązków najchętniej

"odpoczywają" przy komputerze lub przed

telewizorem. Siedzący tryb życia wpływa nie tylko

na obniżenie ogólnej kondycji organizmu, lecz także

na osłabienie siły mięśni.

• PLECY OKRĄGŁEW tym typie wady również występuje

zmniejszone przodopochylenie miednicy. Doprowadza to

do spłycenia lordozy lędźwiowej, czego następstwem jest

pogłębienie kifozy piersiowej. Cały tułów nachylony jest

do przodu, a równowagę można utrzymać dzięki cofnięciu

miednicy do tyłu. Nadmierne wygięcie kręgosłupa w

odcinku piersiowym skompensowane jest w odcinku

szyjnym zwiększoną lordozą szyjną i pochyleniem głowy

do przodu. Wada ta charakteryzuje się : · wysunięciem

do przodu głowy i barków, · odstawaniem łopatek, ·

osłabieniem lub nawet zwiotczeniem mięśni grzbietu, ·

przykurczem mięśni klatki piersiowej · tym, że kolana i

łokcie są często w pozycji lekkiego zgięcia.Bardzo często

funkcja oddechowa klatki piersiowej jest upośledzona.

Wada postawy o typie pleców okrągłych może być

wrodzona lub nabyta. Nabyta powstaje najczęściej w

następstwie chorób takich jak: krzywica, gruźlica, choroba

Scheuermanna, zesztywniające zapalenie stawów

kręgosłupa. Przyczyną powstawania pleców okrągłych

może być dystonia mięśniowa, czyli zaburzenie napięć

mięśniowych mięśni grzbietu, które mogą być wynikiem

przeciążenia mięśni prostowników grzbietu pracą

statyczną np. w czasie nieprawidłowego siedzenia czy

stania przy pracy lub nauce.Rys.4. Plecy okrągłe

(

wg Colsona

)

Typ konstytucyjny

, budowa ciała,

konstytucja człowieka, somatotyp,
biol.

opis

ciała

ludzkiego

uwzględnieniem

całokształtu

cech

metrycznych

opisowych

charakteryzujących jego budowę; 3 gł.
typy morfol.:

• leptosomatyczny (smukły),
• typ atletyczny
• i pykniczny (przysadzisty);

mat. metodę

określania t.k. opracował A. Wanke. E. Kretschmer
ekstremalne ukształtowania leptosomatyczne nazwał typem
astenicznym.

Ludzie na całym świecie mają określone
typy morfologiczne. Ernst Kretschmer był
profesorem neurologii i psychiatrii. W
latach 1888-1964 pracował w Marburgu.
Podzielił on wszystkich ludzi na cztery typy
konstytucjonalne

według

cech

morfologicznych.

Wyróżnić

możemy

następujące typy:

Typ pykniczny

zwany również eurysomiczny.

Nazwa wywodzi się z słowa pyknos, czyli

gruby. Osoby pykniczne są krępe, bardzo

dobrze zbudowane. Typ tej budowy może

ujawnić się już w dzieciństwie, u większości

zaś pojawia się około 30 roku życia. Twarz

ma kształt okrągły i szeroki. Kończyny

pylnika zarówno dolne jak i górne są grube.

Często osoby pykniczne mają problemy z

nadwagą. Ich skóra jest bardzo delikatna,

słabo rozwinięte są mięśnie. Krótka klatka

piersiowa. Jeśli chodzi o szerokość to

znacznie przeważa nad długością

Typ

leptosomiczny

inaczej

zwany

asteniczny. Nazwa typu leptosomicznego
pochodzi od słów leptos, czyli wąski oraz
soma, czyli ciało. Człowiek o tym typie
budowy charakteryzuje się płaską klatką
piersiową, Jego kończyny są bardzo długie,
cienkie. Długość ciała w znacznym stopniu
ma przewagę nad szerokością ciała. Ciało
leptosomatyka

jest

wąskie,

smukłe.

Zauważalna jest duża wysokość ciała.

Typ

atletyczny

inaczej

zwany

również

inuskularny, nazwa tego typu wywodzi się od

słowa athlon, które oznacza walkę. Jest to typ

zajmujący

miejsce

pomiędzy

typem

pyknicznym, a leptosomicznym. Ludzie o tym

typie budowy mają bardzo dobrze rozwinięty

kościec. Charakteryzują się również dobrze

rozwinięta tkanką mięśniową. Jeśli chodzi o

rozwój długości i szerokości są one mniej

więcej równomierne. Człowiek atletyczny ma

silnie wysklepioną klatkę piersiową, jego bary

są szerokie zaś miednica stosunkowo wąska.

Twarz podobnie jak szyja jest bardzo szeroka.

Dla kończyn charakterystyczne są duże oraz

szerokie dłonie i stopy.

...

Typy budowy ciała człowieka:
1 - pykniczny, 2 - leptosomiczny, 3 - atletyczny

Pomimo, iż istnieją trzy typy budowy i tak
nie da się przyporządkować każdego
osobnika do którejś z nich, dlatego
stworzono

typ

asymetryczny,

czyli

dysplastyczny.

Kształt ciała i jego wymiary zależą od:

budowy kośćca, masy mięśni i tkanki
tłuszczowej, oraz ich rozłożenia, wieku,
płci, pokolenia, warunków: geograficznych
regionalnych i środowiskowych (sposób
odżywiania, charakter pracy, stopień
aktywności ruchowej).

Oczywiście

oprócz

podziału,

który

wprowadziła uczony Kretschmera, istnieją

również inne podziały. Podział ludzi według

Sigmonda, wyróżnił on pięć typów:

• - typ oddechowy

• - typ trawienny

• - typ mięśniowy

• - typ mózgowy.

Podział według Menouvriera, trzy typy:
• - typ brachyskeliczny
• - typ mezoskeliczny
• - typ makroskeliczny.

Dynamiczne badanie ogólne

•

Analiza chodu

•

Ocena czynności chwytnej kończyny

górnej

•

Testy funkcjonalne

W latach od 1979 do 1985

przeprowadzono kompleksowe badania,

których celem było:

Ujednolicenie pozycji wyjściowych do badań z zakresów

ruchów dla potrzeb fizjoterapii.

Określenie, o jaki procent fizjologiczny proces starzenia

się pogarsza wskaźniki zakresów ruchów w stosunku do

wartości optymalnych.

Opracowanie nowych aktualnych norm zakresów ruchów

dla odpowiednich przedziałów wiekowych polskiej

populacji końca XX wieku.

Stosowanie przez Polskich specjalistów zasad zapisu

zakresów ruchów według metody SFTR.

SFTR

– nazwę swą zawdzięcza pierwszym

literom określającym w języku angielskim

odpowiednie płaszczyzny, w których badane

są wszystkie ruchy (metoda Schlaaffa):

S - sagittal – płaszczyzna strzałkowa

F - frontal – płaszczyzna czołowa

T - transverse – płaszczyzna poprzeczna

R - rotation- płaszczyzna skrętna

Położenie płaszczyzn

pomiarowych w

antropometrii:

A -płaszczyzna strzałkowa

B - płaszczyzna czołowa

C - płaszczyzna poprzeczna

Test siły – wykonuje się rękami

badającego według określonej

metodyki (dla potrzeb gabinetu

fizjoterapeutycznego).

Określenie siły z jaką badany ruch jest

wykonywany, nie próbując oceniać

pojedynczych mięśni współdziałających w

danej czynności.

Oznaczenie punktów kostnych – fragmenty

szkieletu badaniem palpacyjnym dają się

wyczuć poprzez skórę.

W linii pośrodkowej ciała na granicy szyi i tułowia

wyczuwamy

wcięcie szyjne

poniżej

rękojeść

, dalej

trzon

wyrostek

mieczykowaty mostka

W bok od wcięcia szyjnego

wyczuwamy

obojczyk

na całej

jego długości, aż do połączenia z

wyrostkiem barkowym.

Poniżej linii obojczyka u przyśrodkowej

krawędzi mięśnia naramiennego w momencie,

gdy badany wykonuje ruch odwodzenia i

przywodzenia w stawie ramiennym, możemy

wyczuć pod palcami przesuwanie się wyrostka

kruczego łopatki.

Rękojeść mostka łącząc się z trzonem

tworzy kąt rozwarty w kierunku wnętrza

klatki piersiowej. Jest to jednocześnie

miejsce połączenia drugiego żebra z

mostkiem. Żebro to jest również

wyczuwalne

badaniem

palpacyjnym.

wyczuwalne

badaniem

palpacyjnym.

Żebro I ukryte pod obojczykiem jest

niedostępne

badaniu

dotykowemu.

niedostępne

badaniu

dotykowemu.

Wszystkie dalsze żebra są wyczuwalne

jak również i łuki żebrowe utworzone

przez chrząstki żeber VII – X.

W okolicy karkowej wyczuwalny jest

wyrostek kolczysty VII kręgu szyjnego, a

dalej na powierzchni grzbietu – kolejno

wyrostki kolczyste wszystkich kręgów

piersiowych, lędźwiowych aż do kości

krzyżowej.

Na grzbietowej powierzchni tułowia,

między II a VIII żebrem leży łopatka.

Badaniem palpacyjnym odnajdujemy jej

kąt górny i dolny, łączącą je krawędź

przyśrodkową oraz wyrostek barkowy i

grzebień łopatki.

Na kości biodrowej wyczuwalny jest z

przodu kolec biodrowy przedni górny, w

tyle odnajdujemy kolec biodrowy tylny

górny, między nimi wyczuwa się

grzebień kości biodrowej.

Badając obręcz kończyny dolnej w partii tylnej

odnaleźć można guz kulszowy. Na przedłużeniu

wyrostków kolczystych kręgów lędźwiowych na

kości krzyżowej napotykamy grzebień krzyżowy

pośrodkowy

Punkty kostne na kończynie górnej
(przód):

1 - obojczyk
2 - wyrostek kruczy
3 - wyrostek barkowy
4 - guzek większy kości ramiennej
5 - głowa kości ramiennej
6 - nadkłykieć boczny
7 - nadkłykieć przyśrodkowy
8 - głowa kości promieniowej
9 - wyrostek rylcowaty kości
promieniowej
10 - wyrostek rylcowaty kości łokciowej
11 - głowy kości śródręcza od I do V

Punkty kostne na kończynie górnej (tył):

1 – kąt górny łopatki
2 – grzebień łopatki
3 - wyrostek barkowy łopatki
4 – brzeg przyśrodkowy łopatki
5 – guzek większy kości ramiennej
6 – kąt dolny łopatki
7 – wyrostek łokciowy kości łokciowej
8 – nadkłykieć przyśrodkowy kości
ramiennej
9 - nadkłykieć boczny
10 – głowa kości promieniowej
11 – trzon kości łokciowej
12 – wyrostek rylcowaty kości
promieniowej
13 - wyrostek rylcowaty kości łokciowej
14 – kości śródręcza od I do V

• Punkty kostne na kończynie

dolnej (przód):

1 –kolec biodrowy przedni

górny

2 – kolec kulszowy

3 - krętarz większy

4 – nadkłykieć i kłykieć boczny

5 – nadkłykieć i kłykieć

przyśrodkowy

• 6 – rzepka

7 – kłykieć boczny kości

piszczelowej

8 – głowa kości strzałkowej

• 9 – powierzchnia przyśrodkowa

trzonu kości piszczelowej

10 – kostka przyśrodkowa

11 –kostka boczna

Punkty kostne na kończynie dolnej
(tył):

1 – grzebień biodrowy
2 – krętarz większy
3 - guz kulszowy
4 – powierzchnia podkolanowa
5 – kłykieć i nadkłykieć boczny
6 – kłykieć i nadkłykieć
przyśrodkowy
7 – głowa kości strzałkowej
8 – kostka boczna
9 – guz piętowy
10 – kostka przyśrodkowa

Goniometria

Zagadnieniami zakresu ruchomości stawów

zajmują się różne dyscypliny nauk.

Przyrząd służący do wykonania pomiaru z

zakresu ruchów nosi nazwę goniometru.

goniometr

W użyciu jest wiele goniometrów różnej

konstrukcji najczęściej używane:

•

goniometr obrotowy – do pomiaru ruchów

rotacyjnych

•

goniometr dwuramienny - do pomiaru

ruchów

zginania prostowania,

odwodzenia, przywodzenia.

Środki ciężkości ciała i metody ich

wyznaczania

Środek ciężkości ciała jest to

teoretyczny punkt przyłożenia

wypadkowej sił ciężkości

poszczególnych części ciała.

W organizmie żywym położenie środka ciężkości

ciała może się zmienić w zależności od:

•

Pozycja ciała,

•

Stan fizjologiczny organizmu

Znajomość usytuowania środka ciężkości
ciała ma pierwszorzędne znaczenie przy
dokonywaniu oceny stanu równowagi, przy
ocenianiu prawidłowości postawy; środek
ciężkości ciała jest punktem który
obserwujemy przy przeprowadzaniu analizy
ruchów (np.. Tor lotu skoczka w dal).

Rolę środka ciężkości ciała człowieka
doceniano od dawna. Pierwszych prób
oznaczenia jego usytuowania dokonano już w
drugiej połowie XVII wieku, kiedy to włoski
uczony Borreli ustalił przybliżone miejsce
środka ciężkości.