4.11.2014r.

Ameryka Południowa

Nazwa Ameryka została nadana w 1507 przez kartografów: Martina Waldseemüllera oraz Matthiasa Ringmanna na cześć Ameriga Vespucciego. Wraz z Ameryką Północną nazywana jest Nowym Światem.

Podstawowe dane:

Powierzchnia - 17,8 mln km2 (około 12% lądów) (4 na świecie)

Rozciągłość południkowa - 7550 km

Równoleżnikowa - 5170 km

Najwyższy punkt - Aconcagua 6961 m npm

Najniższy punkt - Laguna del Carbon 105 m ppm

Najdalej wysunięte punkty kontynentu na stałym lądzie (mapka powyżej):

• Północ – Przylądek Gallinas

• Południe – Przylądek Forward (+Horn na Ziemi Ognistej)

• Zachód – Przylądek Parinas

• Wschód – Przylądek Branco

Darién – bagnisto-leśny przesmyk o wymiarach około 160 km na 50 km, oddzielający panamską prowincję Darién i Kolumbię, uniemożliwiający komunikację pomiędzy Południową a Środkową Ameryką. Dżungla w Darién jest uważana za najbardziej malaryczną na świecie. Istnienie Darién uniemożliwia swobodny przejazd Autostradą Panamerykańską, zmuszając do pokonania około 90 km odcinka drogą morską.

Główne regiony geograficzne

• Andy

• Altiplano

• Wyżyna Brazylijska

• Wyżyna Gujańska

• Nizina Amazonki

• Nizina Orinoko

• Nizina La Platy

• Wyżyna Patagońska

Zlewisko Atlantyku – 85%

Pacyfiku - 15%

Główne rzeki

• Amazonka - 6400 km (7040 km): rzeka o największym średnim przepływie na Ziemi, posiada największe na świecie dorzecze (o powierzchni ok. 7 mln km²) i największe zasoby wodne – lasy tropikalne, leży na terenie 3 państw: Brazylii, Peru i Kolumbii (rzeka graniczna),

• Parana - 4380 km: płynie przez terytorium Brazylii, Paragwaju i Argentyny, druga po Amazonce rzeka pod względem długości i powierzchni dorzecza rzeka w Ameryce Południowej; posiada ujście typu lejkowe. Powstaje z połączenia rzek Rio Grande i Paranaiba, które zbierają wody z południowo-wschodniej części Wyżyny Brazylijskiej. Płynie w kierunku południowo-zachodnim i uchodzi do Oceanu Atlantyckiego w postaci estuarium La Plata.

• San Francisco - 2896 km

• Orinoko - 2160 km: położona w Wenezueli, a także na krótkim odcinku jest rzeką graniczną z Kolumbią. Wypływa z gór południowej Wenezueli (Serra Parima) i zatacza wielkie półkole wokół Wyżyny Gujańskiej, uchodząc deltą do Atlantyku naprzeciw Trynidadu.

• Magdalena - 1540 km

Główne jeziora:

• Maracaibo - 14 tys km2

• Lagoa dos Patos - 10 tys km2

• Titicaca - 8,3 tys km2

Ważniejsze wyspy zaliczane do Ameryki Południowej:

• Ziemia Ognista 71 tys km2

• Ilha de Marajo 42 tys km2 (największa wyspa położona na rzece??)

• Chiloe 8,4 tys km2

• Falklandy

• Galapagos

• Wyspa Wielkanocna

• Juan Fernandes

Zwyczajowo także:

• Aruba, Bonaire, Vuracao, Trynidad, Tabago

Największe aglomeracje:

• Sao Paulo (ok. 21 mln)

• Rio de Janeiro (12 mln)

• Lima (ok. 8 mln)

• Bogota (ok. 7 mln)

Francisco Pizarro (1478 - 1541) – hiszpański konkwistador, który w latach 1531 – 36 ujarzmił imperium Inków w Peru i Chile, a także założył miasto Lima, współczesną stolicę Peru.

Ludność.

Amerykę Południową zamieszkuje ponad 392 mln mieszkańców. Ludność Ameryki Południowej jest zróżnicowana rasowo; Brazylia, Peru i Kolumbia to państwa o dużych mieszankach ras. Ludność tubylcza należy do rasy żółtej (mongoloidalnej) i zamieszkuje obecnie głównie Andy Środkowe, Peru i Boliwia, gdzie stanowi około 40% ludności.

Kontynent jest bardzo nierównomiernie zaludniony. Najgęstszy wskaźnik zaludnienia posiada Ekwador (40 os./km²), a najmniejszy Surinam (3 os./km²). Największe skupiska ludności w Ameryce Południowej znajdują się na terenach aglomeracji: São Paulo (ok. 21 mln), Rio de Janeiro (12 mln), Lima (ok. 8 mln) i Bogota (ok. 7 mln).

Na kontynencie jest 12 niepodległych państw i jedno terytorium zależne – Gujana Francuska. W sąsiedztwie kontynentu leżą grupy wysp: (Falklandy, Galapagos, Antyle razem z Trynidad i Tobago, Ziemia Ognista), z których tylko niektóre są niepodległe, a pozostałe stanowią terytoria zamorskie innych państw.

Główne języki tubylcze:

• Keczua (język Inków) – ok. 10 mln osób w Ekwadorze, Peru, Chile, Argentynie i Boliwii,

• Ajmara – ok. 1,5 mln osób w Boliwii, Peru oraz rzadziej Chile,

• Guarani – ok. 1 mln osób w Paragwaju i, w znacznie mniejszym zakresie, Boliwii,

Trzy języki atochtoniczne (keczua, ajmara i guarani) są uznawane, obok hiszpańskiego, jako języki urzędowe.

Hiszpański (193,243,411 osób posługujących się tym językiem) oraz portugalski (193,197,164 osób) są najbardziej rozpowszechnionymi językami w Ameryce Południowej. Hiszpański, wraz z innymi ojczystymi językami, jest językiem urzędowym w większości krajów. Portugalski natomiast jest językiem urzędowym w Brazylii.

Ukształtowanie terenu.

Ameryka Południowa ma trójkątny kształt oraz mało zróżnicowaną linię brzegową.

W Ameryce Południowej przeważają tereny nizinne, średnia wysokość kontynentu wynosi 655 m n.p.m. Wzdłuż zachodniego wybrzeża rozciągają się Andy, będące przedłużeniem Kordylierów z Ameryki Północnej. Najwyższym szczytem jest Aconcagua w Argentynie (6962 m n.p.m.), a najniżej położonym obszarem – Laguna del Carbon (105 m p.p.m.), również znajdująca się na terenie Argentyny.

Brazylia jest największym krajem kontynentu i zajmuje około połowy jego powierzchni i obejmuję połowę populacji. Pozostałe kraje i terytoria są podzielone pomiędzy trzy regiony: kraje andyjskie, guajańskie i stożek południowy.

Fauna i flora

Ameryka Południowa, dzięki swojej niedostępności dla człowieka oraz dużej rozciągłości południkowej, jest jednym z najbardziej biologicznie zróżnicowanych kontynentów na Ziemi. Kontynent jest zamieszkiwany przez wiele interesujących i rzadkich zwierząt, takich jak lama, anakonda, pirania, jaguar, wigoń czy tapir. Również lasy Amazonii są niezwykle zróżnicowane biologicznie – można tam spotkać znaczną część gatunków występujących na Ziemi. Najczęściej spotykane rośliny użytkowe to: ziemniaki, tytoń, kakaowce oraz ananasy.

PATAGONIA

Kraina geograficzna w południowej części Ameryki Południowej, położona na terenie Argentyny i Chile. Na zachodzie wybrzeże posiada liczne fiordy i wyspy. Bezpośrednio nad Patagonią wznoszą się Andy – góry wulkaniczne i silnie zlodowacone.

Odkrywca tych obszarów, Ferdynand Magellan, według przekazu kronikarza wyprawy dookoła świata i jednego z nielicznych uczestników, którzy przeżyli, A. Pigafetty nazwał ludy zamieszkujące ten obszar "Patagão" (lub Patagón), a samą krainę Patagonia. Nazwa pochodzi od imienia dzikiego stworzenia "Patagón", walczącego z greckim Primaleónem, bohaterem hiszpańskiego eposu o błędnym rycerzu Francisco Vázqueza, wydanego w roku 1512. Książka ta była oparta na ulubionej lekturze Magellana, powieści "Palmerín de Oliva"[1]. Magellan postrzegał odzianych w skóry i spożywających surowe mięso tubylców na równi z dzikim stworem z literatury.