PSYCHOLOGIA KLINICZNA:

PRZEDMIOT I ZADANIA PSYCHOLOGII KLINICZNEJ:

Psychologia kliniczna ma stuletnią historię, w wyodrębnieniu tej dziedziny praktyki psychologicznej sprzyjało utworzenie przez Witmer’a w Filadelfii w 1896 roku pierwszej kliniki psychologicznej, w której zajmowano się dziećmi głuchymi, z zaburzeniami mowy i nieprzystosowanymi społecznie, z jego inspiracji w 1908 roku powstało pierwsze pismo „Psychologia kliniczna”, na wzór jego kliniki powstawały analogiczne ośrodki w Europie. Do rozwoju psychologii klinicznej przyczynił się RUCH HIGIENY psychicznej zapoczątkowany w 1908 roku przez Beers’a i utworzenie przez niego w 1909 Towarzystwa Higieny Psychicznej. W rozwoju nurtu teoretycznego istotną rolę odegrała psychoanaliza Freud’a oraz prace Kretschnier’a, który zajmował się psychologią lekarską.

W POLSCE PIONIERAMI PSYCHOLOGII KLINICZNEJ BYLI:

1)Julian Ochorowicz – w 1891 założył sekcje psychologiczną w Towarzystwie Lekarzy i Przyrodników, szukał związków i zastosowań psychologii w medycynie.

2)Stefan Błachowski – badał zaburzenia spostrzegania i zjawisko epidemii psychicznej. Założył w 1949 Polskie Towarzystwo Psychologiczne, był redaktorem „kwartalnika Psychologicznego” i „przeglądu psychologicznego”

3)Edward Abramowski – założył katedrę psychologii w 1910 na Uniwersytecie Warszawskim. Prowadził badania nad podświadomością.

4)Prof. Maria Grzegorzewska – założyła Instytut Pedagogiki Specjalnej, zajmowała się osobami głuchymi i niewidomymi.

5)Prof. Kazimierz Dąbrowski – twórca teorii deintegracji pozytywnej, w 1932 roku założył w Warszawie Instytut Higieny Psychicznej, który przyczynił się do powstania sieci poradni dla dzieci w całej Polsce. I Polski podręcznik psychologii klinicznej powstał pod redakcją prof. A. Lewickiego, który także założył katedrę psychologii klinicznej na UAM w Poznaniu.

6) prof. Andrzej Lewicki- pod jego redakcją powstał pierwszy polski podręcznik psychologii klinicznej, założył katedrę psychologii klinicznej w Poznaniu.

DEFINICJA PSYCHOLOGII KLINICZNEJ:

Wg. Andrzeja Lewickiego psychologia kliniczne ma swój własny obszar badań i praktyki. Jest to nauka o zaburzeniach zachowania i zaburzeniach czynności ukierunkowanych na cel i osiadających wewnętrzny mechanizm regulacyjny.

Zachowanie człowieka jest zaburzone gdy nie spełnia co najmniej 1 funkcji regulacyjnej:

1. nie zaspokaja potrzeb człowieka, zwłaszcza potrzeby rozwoju. Zaburzona jest wtedy regulacja standardów samoregulacji.

2. nie służy wypełnianiu zadań życiowych wynikających z wymagań otoczenia uspołecznionej kultury.

Prof. Sękowa postuluje szersze określenie psychologii klinicznej, winna się ona zajmować nie tylko opisem i wyjaśnianiem zaburzeń w regulacji stosunków człowieka z otoczeniem oraz przyczynami i rozwojem tych zaburzeń ale także przemianami jakie zachodzą w toku psychoterapii, rehabilitacji, resocjalizacji i reedukacji. Inny ważny problem to zasady diagnozowania życia psychicznego oraz zaburzeń zachowania w biopsychospołecznym funkcjonowaniu człowieka. Winny też zostać opracowane założenia psychologii klinicznej dla całego cyklu rozwoju człowieka.

POJĘCIE NORMY I PATOLOGII:

Istnieje duża liczba koncepcji zdrowia psychicznego i choroby. Pojęcia te są uzależnione od uwarunkowań kulturowych. Istnieje nawet tendencja stwierdzająca bezsenność kategoryzacji chorób psychicznych.

Rosenhan podjął się weryfikacji tych terminów zadał sobie pytanie czy jednostką zdrową psychicznie można odróżnić od zaburzonego otoczenia. Przeprowadził on eksperyment: 8 osób zdrowych, psychiatrów i psychologów zgłosiło się do szpitali psychiatrycznych skarżąc się na halucynacje słuchowe, po przyjęciu na oddział przestali symulować, zachowywali się normalnie, podawali że czują się dobrze, zajmowali się obserwacją pracy oddziału i sporządzaniem notatek co nikogo nie interesowało. Raporty pielęgniarek nie wykazywały na żadne zaburzenia zachowania. Pomimo tego pokazu zdrowia psychicznego 7 osób otrzymało diagnozę schizofrenia w stadium remisji. W ciągu 129 dni pobytu otrzymali 2100 tabletek, które wyrzucali, w kartach nie było żadnych podejrzeń co do ich statusu – pacjenta szpitala psychiatrycznego.

Sytuacja taka była wynikiem:

1. trwałości etykiet psychodiagnostycznych

2. bezsilnością pacjenta traktowanego podejrzliwie i nieufnie

3. depersonalizacją w traktowaniu pacjentów wynikającą ze struktury hierarchicznej szpitala i ubogiego kontaktu z pacjentem. Lekarze poświęcali pacjentom czas od 3.9 minuty do 25,1 minuty

4. z akceptacji diagnozy przez pacjenta, który się do niej dostosowuje. Pseudopacjenci odnosili wrażenie, że nienormalne zachowania stanowią tylko niewielki procent całości zachowań ludzi chorych, stąd wniosek, że chorzy psychicznie nie zawsze są chorzy, podobnie u ludzi zdrowych występują pojedyncze objawy zaburzeń.

5.nadmierna wiara w leki

Podobnie u ludzi zdrowych występują objawy zaburzeń, np. depresji, lęku, gonitwy myśli, rozkojarzenia, które stanowią wg. prof. Jarosza małą psychopatologię życia codziennego.

WNIOSEK: diagnoza psychiatryczna niewiele mówi o samym pacjencie, ale dużo o środowisku w jakim znajduje się pacjent. O zaburzeniach można mówić gdy występuje zespół objawów nasilających się w czasie i trwających powyżej 6 miesięcy.

W koncepcji teoretycznych Kordas wyróżnia 3 rodzaje normy:

I STATYSTYCZNA – ILOŚCIOWA – określająca nasilenie cechy lub stanu, może ona wyznaczać obiektywnie indywidualny poziom zdrowia psychicznego.

II KULTUROWA – SPOŁECZNA – to zachowania i styl bycia charakterystyczny dla danej kultury i makrospołeczności. Sowa pisze, że jednym z wymiarów zdrowia psychicznego jest aby nie być całkowicie nieprzystosowanym do dostępnych w danej kulturze wzorów postępowania ten rodzaj normy dotyczy rzeczywistości społecznej, liczbie zdrowych i chorych jest funkcją tolerancji społecznej, a nie rzeczywistych zmiennych psychologicznej

III TEORETYCZNA – to stan jednostki lub grupy odnoszący się do ogólnych prawidłowości lub twierdzeń zawartych w różnych teoriach człowieka i grupy. Podejście to poszukuje normy jako wzorca ideału.

Zdaniem Sękowej utopijne jest poszukiwanie jednej definicji zdrowia psychicznego. Pojęcie zdrowia psychicznego jest wieloznaczne i wielowymienne. Trudno podać konkretne kryteria zdrowia psychicznego. Prof. Sęk podkreśla, że należy tworzyć teoretyczne modele zdrowia psychicznego, będące rekonstrukcją modeli zawartych w konkretnych teoriach osobowości lub w ogólnych koncepcjach człowieka.

Sękowa twierdzi, że człowiek w toku rozwoju przejmuje nie tylko wartości i modele zachowań, ale także wzorce normalności i zdrowia psychicznego.

Ze względu na samoświadomość jest zdolny do konstruowania własnej koncepcji lub wyboru którejś z istniejących. Psycholog winien odkryć ten indywidualny model, a nawet w toku interakcji z pacjentem. Powinien określić różne rodzaje normalności pacjenta: biologiczna, psychiczna i społeczno-kulturowa, warunkująca jego zdrowie psychiczne. „Jak w krysztale, tak w każdym człowieku te normalności załamują się w sposób indywidualny. W każdym można też odkryć zasadę krystalizacji normalności i ujawnić potencjały zdrowia psychicznego, jest to indywidualna koncepcja zdrowia psychicznego ujawniająca się w interakcjach społecznych, także z psychologiem klinicznym”.

Rosenhan i Seligmann podają, że słowo nienormalny nie może być precyzyjnie zdefiniowane z uwagi na wielość znaczeń. Poszukują oni, że nienormalność jest rozpoznawana przez określenie, czy dane zachowanie, myśl lub osoba zawiera podobieństwo do zachowań myśli i ludzi, których uznaliby za nienormalnych. Rozpoznanie to jest możliwe dzięki wyróżnieniu elementów świadczących o nienormalności zachowania:

1. cierpienie

2. trudności w przystosowaniu

3. nieracjonalność i dziwaczność

4. nieprzewidywalność i utrata kontroli

5. wyrazistość i niekonwencjonalność

6. dyskomfort obserwatora

7. naruszenie ideałów i norm moralnych

Aby mówić o nienormalności psychicznej chociaż 1 cecha musi być wykryta. Im więcej tych elementów można zaobserwować tym łatwiej daną osobę lub zachowanie można uznać za nienormalne. Norma jej zdaniem to brak patologii, dobry sposób życia, życie optymalne.

Wg. Jahoda istnieją następujące kryteria optymalności:

1. pozytywne nastawienie do siebie

2. wzrost i rozwój osobisty

3. autonomia

4. adekwatne spostrzeganie rzeczywistości

5. kompetencje w działaniu

6. pozytywne stosunki interpersonalne

Dokładne sposoby oceny stopnia patologii zawierają poradniki diagnostyczne i statystyczne chorób psychicznych. Zaburzenia psychiczne to zespół objawów przejawiających się zachowaniem lub przeżyciami, którym towarzyszą:

1. Cierpienie

2. Niesprawność

3. Doświadczenie zwiększonego ryzyka śmierci, bólu, niesprawności

4. Znaczna utrata swobody

Definicja podkreśla indywidualny wymiar zaburzeń, co nie wyklucza ich wpływu na funkcjonowanie w rodzinie i grupie społecznej.

Do najnowszych koncepcji należy koncepcja salutogenezy Antonowskz’ego.

KONCEPCJA SALUTOGENETYCZNA ANTONOVSKY’EGO

Koncepcja ta jest komplementarna do koncepcji patogenezy. Odpowiada na pytanie – dlaczego ludzie zachowują stan zdrowia lub szybko do niego powracają mimo trudnych warunków, stresów, obciążeń i czynników patogennych.

Podstawowe założenie mówi, że zdrowie i choroba to kontinuum stanu od pełnego zdrowia do pełnej choroby ( ze stanami pośrednimi).

Skuteczność radzenia sobie ze stresem zależy od ogólnych zasobów odporności obejmujące:

1. cechy środowiska naturalnego

2. cechy środowiska materialnego i społeczno-kulturowego

3. cechy organizmu

4. cechy psychiczne jednostki

Główną zasadą prozdrowotną jest globalna orientacja życiowa tzn. poczucie koherencji. Poczucie koherencji obejmuje: poczucie zrozumienia, sterowalności i sensowności. Jest to orientacja życiowa polegająca na spostrzeganiu świata jako zrozumiałego, sensownego, sterowalnego, wartego podejmowania wysiłku i inwertowania emocjonalnego w życie.

Te 3 pierwsze cechy umożliwiają sobie radzenie z realizacją zadań życiowych i pokonywania sytuacji trudnych.

Zaburzenia psychiczne stanowią poważny problem psychiczny.

Wg. prof. Czobały 30% osób szukających pomocy medycznej cierpi na zaburzenia psychiczne. Najwięcej osób cierpi z powodu zaburzeń nerwicowych i zaburzeń osobowości. Wzrasta liczba osób z zaburzeniami.

Zaburzenia dzieli się wg Czobały, Meder i Sawickiej na:

1. Zaburzenia nerwicowe

2. Osobowości

3. Nastroju

4. Schizofreniczne

Ogólnie rzecz biorąc zaburzenia psychiczne powodują następujące skutki:

1. Deficyt intelektualny

-dezorientacja intelektualna

-ograniczenie funkcji intelektualnych (zaburzenia pamięci, koncentracji, uwagi i zdolności tworzenia pojęć)

1. Deficyty umiejętności

-komunikowania się

-przystosowania

-rozwiązywania problemów

Carson, Butcher i Minenkan w etiologii zaburzeń wyróżniają:

1. Warunki konieczne np. porażenie postępujące jest wywołane degradacją mózgu, a to jest konsekwencją sytylisu

2. Warunki wystarczające np. poczucie beznadziejności jest przyczyną depresji

3. Warunki znaczące np. odrzucenie przez rodziców może u dziecka spowodować trudności w nawiązywaniu więzi społecznych, a w życiu dorosłym depresję

PRZYCZYNY ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH:

1. BLIŻSZE PRZYCZYNY:

1. Mało znaczące

2. Poważne występujące tuż przed zaburzeniem np. śmierć osoby.

Przyczyny wzmacniające to warunki podtrzymujące niewłaściwe zachowanie już występujące np. osoba z depresją odsuwa się od ludzi, ludzie odsuwają się od niej to wzmaga istniejącą depresję. Wymienienie autorzy proponują też rozpatrywanie zaburzeń z perspektywy biologicznej, psycho- społecznej i społeczno- kulturowej. Seligmon i Rosenhan mówią z kolei o modelu biomedycznym, psychodynamicznym i egzystencjalnym oraz środowiskowym.

PRZYCZYNY BIOLOGICZNE ZABURZENIA PSYCHICZNEGO:

1. Zaburzenia równowagi neuroprzekaźników i hormonów np. nadmiar dopaminy jest związany ze schizofrenią, serotonina wiąże się z lękiem i depresją, kwas gamma- amino- masłowy ze stanami lękowymi.

2. Podatność genetyczna- objawia się z reguły w okresie dorastania i wieku dorosłym. Dziedziczność predysponuje do np. depresji, alkoholizmu. Wady dziedziczne wpływają na regulację biochemiczną mózgu, mogą też predysponować do zaburzeń psychicznych. Są przenoszone w kodzie genetycznym. Przejawiają się jako metaboliczne lub biochemiczne odchylenia od normy. Z wadami genetycznymi wiążą się zaburzenia intelektualne np.. zespół Downa.

3. Skłonności organiczne, przypominają przyczyny genetyczne. To specyficzne cechy nabyte w okresie prenatalnym lub wrodzone. Zalicza się tutaj:

1. Upośledzenie fizyczne wiąże się przede wszystkim z niską wagą urodzeniową (<2,5 kg). Dzieci te mają często kłopoty emocjonalne, trudności w nauce, przejawiają zaburzenia zachowania.

2. Temperament obejmuje reaktywność i sposoby samoregulacji. Już niemowlęta różnią się reakcjami pobudzenia emocjonalnego na bodźce. Jest on podstawą rozwoju osobowości. Typ temperamentu wiąże się m. in. z neurotycznością, ekstrawertywnością, sumiennością i ugodowością.

1. Dysfunkcje mózgu dotyczą uszkodzenia tkanki mózgowej. Występują przede wszystkim u osób starszych. Wiążą się z niewydolnością naczyń sercowych, a także z wypadkami i neuroinfekcją.

2. Deprywacja potrzeb fizjologicznych i uszkodzenia fizyczne związane z brakiem odpoczynku, niewłaściwą dietą, ciężką pracą. Dotyczą potrzeb odżywiania, oddychania, wody, snu i wydalania np. brak jedzenia wywołuje irytację, aspołeczne zachowanie, kłamstwa, kradzieże, dysfunkcje uwagi, apatię, depresję. Niedobór snu powoduje senność w ciągu dnia, zwiększa podatność na wypadki, prowadzi do nadużywania alkoholu i kofeiny, problemy z nastrojem i zachowaniem, a także do dysfunkcji uwagi i pamięci.

Mimo uchwycenia roli podłoża biologicznego w genezie zaburzeń nie można jego roli przeceniać. Niektórzy przeceniają, że wszelkie zaburzenia psychiczne to stany biologiczne o biologicznych przyczynach lub sądzą, że przyczyny psychologiczne i psychospołeczne nakładają się na aktywność centralnego układu nerwowego.

Zdaniem Gorensteina przyczyny psychologiczne można odróżnić od biologicznych zanim zaczną one funkcjonować w centralnym układzie nerwowym. Autorzy podkreślają, że zaburzenia psychiczne są zależne od osobowości i cierpień człowieka wynikających z różnych problemów życiowych.

PRZYCZYNY PSYCHOSPOŁECZNE ZABURZEŃ SĄ ZWIĄZANE Z TEORIĄ UCZENIA SIĘ:

1. Z punktu widzenia psychoanalitycznego zdaniem Freuda tzw. nerwice aktualne powstają na skutek niezaspokojenia poglądu libido w sposób adekwatny. Neurastenię uważał za rezultat autoerotyzmu. Objawy psychonerwicowe tzn. nerwicę histeryczną, lękową i natręctw wiązał z lękiem, który jest konsekwencją nierozładowanego napięcia seksualnego, prowadzącego do konfliktu itego i sperego. Stłumienie tego konfliktu wywołuje nerwicę. Nerwica wiąże się też z urazem związanym z urodzeniem, przyjściem na świat, a więc z oddzieleniem od matki i rzuceniem się w świat jest też efektem innych sytuacji zagrażających. Do likwidacji lęków człowieka używa mechanizmów ochronnych, wsparcia, projekcji, racjonalizacji. Naczelną zasadą leczenia jest dążenie terapeuty do uświadomienia pacjentowi nieświadomych przyczyn jego choroby. Poznaje się je przez swobodne skojarzenie, analizę snów i przejęzyczenia.

2. Psychoanaliza kulturowa np. zdaniem Karin Horney nerwice są wywołane przez czynniki kulturowe związane z zakłóceniem stosunków międzyludzkich. Nerwica jest zaburzeniem w stosunkach człowieka z samym sobą i innymi ludźmi, jest rodzajem walki o życie w trudnych warunkach, jest wywołana lękiem i obroną przed tym lękiem. Cokolwiek człowiek robi dąży do zagłuszenia lęku. Lęk przeżywany przez człowieka leży u podstaw konfliktu między jego różnymi postawami wobec ludzi albo dąży się do zbliżenia się do nich albo występuje przeciwko nim albo odsuwa się od nich. Poza tym przyczyną tego konfliktu są też kłopoty z samorealizacją, które wynikają ze sprzeczności ja „idealnego” i ja „realnego”. Również dzieciństwo ma wpływ- rola dzieciństwa w powstawaniu nerwicy wiąże się z kształtowaniem konfliktowej struktury charakteru na skutek przeżywanego przez dziecko lęku podstawowego, właściwego naszej kulturze. Lęk te wzbudza poczucie samotności, bezradności, słabości wywołane m. in. przez hipokryzję otoczenia. Dziecko broniąc się kształtuje jedną z postaw wobec ludzi, która natychmiast wywołuje postawę przeciwstawną. Tą drogą przeżywane lęk pogłębia się i otoczenie społeczne staje się coraz bardziej niebezpieczne, a stosunek do siebie wrogi. Opisana struktura charakteru, na którą składają się: lęk, pogorszenie stosunków z ludźmi i z samym sobą staje się jądrem nerwicy.

3. Koncepcja interpersonalna wiąże się z poglądami Sullivana. Jego zdaniem to stosunkowo trwały wzorzec powtarzających się sytuacji interpersonalnych, które charakteryzują ludzkie życie. Zachowanie człowieka jest motywowane:

1. Dążeniem do zadowolenia wyrastającym z potrzeb biologicznych

2. Dążeniem do bezpieczeństwa, wyrastającym z potrzeb kulturowych wyrażającym się w oparciu osób znaczących. Realizacja tych dążeń jest możliwa tylko w kontaktach z innymi ludźmi. Daje dziecku uczucie błogości, a także stan euforii. Geneza nerwicy tkwi w lęku powstałym w wyniku interakcji matka- dziecko. Jego złagodzenie jest możliwe przez dobre stosunki międzyludzkie opierające się na wzajemnym zrozumieniu ludzi. Lęk podstawowy jest nabyty przez dziecko od matki na zasadzie symptomii. Tworzy on pierwotną strukturę lękową, ujawniającą w toku całego rozwoju. Lękowi temu przeciwstawiają się mechanizmy obronne takie jak: apatia, senne odizolowanie się, tłumiące się przeżywanie napięcia. U dziecka starszego pojawia się też strach przed karą związaną z potrzebą unikania bólu. Dziecko broni się przed nim np. przez działanie na niby, odgrywa rolę swojego ojca, matki, przez sublimację tzn. zastępuje zachowania prowadzące do konfliktu zachowaniem aprobowanym społecznie. Broni się też przez wybiórczą nieuwagę tzn. ignoruje wszystko co zaburza poczucie bezpieczeństwa.

KONCEPCJA FENOMENOLOGICZNA NA PRZYKŁADZIE ANALIZY EGZYSTENCJALNEJ I LOGOTERAPII FRANKLA

Frankl do podstawowych potrzeb człowieka obok libido i dążenia do mocy zaliczał dążenie do znalezienia sensu życia. Frustracja tego dążenia powoduje tzw. nerwicę egzystencjalną i depresję, a nawet tendencje samobójcze. Szczególną postacią tej nerwicy jest tzw. nerwica niedzielna, występująca, gdy ludzie kończą swoje zajęcia. Istotą terapii jest logo terapia (słowo „logos” oznacza sens, duchowość). Pomaga ona człowiekowi odnaleźć system wartości i sposoby jego realizacji. Człowiek nie jest wg niego wytworem dziedziczności i środowiska, ale jest bytem dążącym do znalezienia sensu życia, zdolnym do podejmowania decyzji i odpowiedzialności wobec sumienia.

KONCEPCJA UCZENIA SIĘ NA PRZYKŁADZIE POGLĄDÓW EYSENCKA

Objawy nerwicowe zdaniem Eysencka to nieprawidłowe zachowanie nabyte w określonej sytuacji w drodze uczenia się. Zachowanie nerwicowe jest wadliwie przystosowane tzn. osoba uzyskuje to co jest dla niej niekorzystne jest to tzw. paradoks neurotyczny Mownera. Powstawanie symptomów neurotycznych zależy od:

1. Labilności emocjonalnej wyznaczonej przez reaktywność wegetatywnego układu nerwowego

2. Zdolności układu nerwowego do warunkowania reakcji co z kolei wpływa na ukształtowanie cech introwersywnych i ekstrawersywnych. Wysokie wyniki w introwersji i w niestabilności emocjonalnej predysponują do dystymii. Jej objawy to: lęki, fobie, czynności przymusowe, niezdolność do wysiłku, a także depresyjność, apatyczność, drażliwość. Wysokie wyniki tej ekstrawertywności i niestabilności emocjonalnej usposabiają do reakcji histerycznych i psychopatycznych. Aktywizacja tych predyspozycji zależy od środowiska. Nerwica zdaniem Eysencka rozwija się w trzech fazach:

1. Przeżycia traumatyczne wywołujące silne i……. reakcje

2. Obojętny bodziec przez skojarzenie z bodźcem bezwarunkowym wywołuje takie same jak tamten reakcje emocjonalne

3. Wytwarzają się indywidualne wzory reagowania, które w wyniku wzmacniania utrwalają się

Terapię behawioralną stosuje metody oparte na regułach uczenia się. Jej celem jest nie tylko zrozumienie pacjenta co przekształcenie jego zachowania. Do najbardziej znanych technik zalicza się trening uniewrażliwienia, terapię awersyjną i powtarzanie niepożądanych reakcji.

PERSPEKTYWA SPOŁECZNO- KULTUROWA ZABURZEŃ

Wiele zaburzeń psychicznych u dzieci i dorosłych ma charakter uniwersalny. Występuje w różnych kulturach np. shizofrenia czy depresja. Czynniki kulturowe wpływają na rozwój zaburzeń i ich doświadczanie np. w społeczeństwach zachodnich depresja jest częstą reakcją na stres indywidualny a jaj ważnym symptomem jest poczucie winy, które nie występuje u ludzi chorych na depresję w innych kulturach. Inne elementy depresji to utrata sensu życia, nadziei, apatia. W Chinach ludzie depresyjni odczuwają zmęczenie i osłabienie.

Środowisko społeczno kulturowe obejmuje dziedzictwo społeczno- kulturowe będące efektem tysiąca lat ewolucji społecznej. Obejmuje ona:

• Wzorce kulturowe

• Normy regulujące zachowanie

• Przekonania

• Role społeczne i wartości

Patogenne wpływy wiążą się z niskim statusem społeczno- ekonomicznych i bezrobociem. Dzieci z rodzin ubogich mają:

• niższy iloraz inteligencji,

• gorszą stymulację rozwoju,

• bardziej są narażone na słabe zdrowie,

• często mają niską masę urodzeniową,

• w okresie planetarnym często narażone są na działanie np. alkoholu, papierosów.

Bezrobocie wywołuje u ludzi dorosłych:

1. Depresję

2. Problemy małżeńskie

3. Problemy somatyczne

4. Molestowanie dzieci przez ojców

U żon bezrobotnych mężów występuje często lęk i wrogość.

Zaburzenia wynikają też z roli społecznej np. u żołnierzy występuje poczucie winy.

Role społeczne powodują:

• Uprzedzenia

• Dyskryminację rasową

• Dyskryminacją kulturową

ŹRÓDŁEM STRESU I ZABURZEŃ SĄ RÓWNIEŻ:

Zmiany w edukacji, pracy, w świecie przekonań i wartości, w rodzinie

• Powoduje to niepokój, niepewność. Nie można wierzyć, że przyszłość będzie lepsza od przeszłości, a technika rozwiąże wszystkie problemy. Prowadzi to do rozpaczy, demoralizacji, poczucia bezradności co predysponuje do zaburzonych reakcji na sytuacje stresowe a więc do agresji, samo agresji, depresji reaktywnej a nawet psychozy reaktywnej.

T: CHOROBA JAKO STRES, JEJ WPŁYW NA PSYCHIKĘ. TERAPEUTYCZNA ROLA LECZENIA EMOCJONALNEGO I WSPARCIA PSYCHICZNEGO.

Choroba jest silnym stresorem, flustruje potrzebę bezpieczeństwa, wywołuje lęk, uczucie bezradności. Personel medyczny nie zawsze zwraca uwagę na emocjonalne reakcje pacjentów, chociaż że stany emocjonalne i typy osobowości odgrywają ważną rolę w podatności na zachorowania i w powracaniu do zdrowia.

Wg Eysenega próg skuteczności medycyny zwiększa troska o stan emocjonalny pacjenta, a więc interwencja emocjonalna. Mogą stać się ważnym elementem opieki medycznej w poważnych chorobach. Stan emocjonalny pacjenta np. przeżywany niepokój i panika podnoszą ciśnienie krwi co prowadzi do rozszerzenia żył, które podczas zabiegu chirurgicznego obficie krwawią prowadząc do komplikacji pooperacyjnych.

Szereg zebranych wyników badań wykazało, że niepokój, pesymizm, nieustanne napięcie, wrogość, cynizm, podejrzliwość zwiększają dwukrotnie ryzyko zachorowania na:

• Astmę

• Choroby serca

• Uporczywe bóle głowy

Negatywne emocje są takim samym czynnikiem ryzyka dla zdrowia jak palenie czy wysoki poziom cholesterolu. Ciekawe badania prowadzono na Wydziale Medycznym na Uniwersytecie S…… na temat wpływu złości na uszkodzenia serca pacjenta. Nawet samo wspominanie przykrych wydarzeń związanych z uczuciem złości obniżało wydolność pracy serca o 5- 7%. A więc taki, który powoduje niedokrwienie mięśnia sercowego. Skutku takiego nie powoduje niepokój ani wysiłek fizyczny.

Badania Williamsa wykazały, że studenci medycyny o wysokim wskaźniku wrogości byli siedmio krotnie bardziej narażeni na groźne dla życia choroby przed 50 rokiem życia. Łatwe wpadanie w złość jest lepszym prognostykiem poważnych chorób w młodszym wieku niż palenie, wysokie ciśnienie i wysoki poziom cholesterolu.

Barefoot stwierdził, że poziom wrogości koreluje z rozległością i stopniem schorzenia tętnic wieńcowych. Atak złości obciąża serce, zwiększa rytm pracy i ciśnienie co może doprowadzić do pęknięcia w naczyniach i szybszego nawarstwiania się blaszek miażdżycowych.

Złość jest szczególnie szkodliwa dla osób, które już chorują na serce. Badania wykazały, że z 1012 osób po pierwszym zawale miało drugi zawał w ciągu 8 lat od pierwszego. Pojawił się on przede wszystkim u mężczyzn o wysokim poziomie agresywności, badania wykazały, że złość dwukrotnie zwiększa ryzyko zatrzymania pracy serca u osób, które już były chore. Występuje ono ok. 2 h po ataku złości. Źle działa też tłumienie negatywnych emocjo prowadzące do schorzeń psychosomatycznych jak również ujawnienie złości, która ją podsyca.

Williams podkreśla, że niebezpieczny jest styl życia cechujący się:

• Nieufnością

• Cynizmem

• Skłonnością do drwin i szyderstw

• Nawracających wybuchów gniewu i wściekłości

Złość jest nawykiem, którego można się pozbyć przez zmiany postaw na neutralne lub pozytywne np. przez uruchomienie mechanizmu obronnego sublimacji i poczucia humoru. Wskazane są ćwiczenia dostrzegania złości gdy powstaje i powstrzymywanie jej przez przekonanie siebie do jej szkodliwości oraz rozwijanie zdolności do kierowania złością poprzez odwołanie się do empatii tzn. do wyobrażenia sobie jak inni przeżywają naszą złość.

Pacjenci pozbywają cię wrogich lub cynicznych myśli mówiąc sobie np. stop, to skraca życie, nic dobrego nie daje, jest bez sensu. Racjonalizując tą emocję i urzec się patrzenia na flustrację z punktu widzenia drugiej osoby.

Empatia jest balsamem na złość. Antidotum na wrogość jest ufne serce. Potrzeba tylko do tego odpowiedniej motywacji. Kiedy ludzie wierzą, że złość może ich wcześniej wpędzić do grobu nabierają ochoty aby się zmienić.

Bruce Mc Evan opublikował listę negatywnych skutków stresu i nieuzasadnionego niepokoju jakie przeżywają ludzie. Obejmuje ona:

1. Obniżenie odporności organizmu, do poziomu, który ułatwia przyspieszyć przerzuty raka

2. Zwiększenie podatności na zakażenia wirusowe

3. Spotęgowanie odkładania blaszek miażdżycowych prowadzące do arterio- sklerozy, nadkrzepliwości powodując zawał

4. Przyspieszenie zachorowania na cukrzycę

5. Wyzwolenie ataków astmy

6. Wyzwolenie choroby wrzodowej żołądka i jelit

7. Uaktywnienie wirusa opryszczki

8. Upośledzenie pamięci i uwagi

U mężczyzn najczęstszą przyczyną zawału jest złość i agresja, a u kobiet lęk i depresja. Skutki takie wywołują u kobiet: praca, nadmiar obowiązków rodzinnych i zawodowych. Negatywnie oddziaływuje na organizm depresja. Sprzyja rozwojowi istniejących już chorób np. zaostrzenie choroby serca, zwiększa ryzyko zgonu po zawale lub ryzyko zachorowania na zawał poraz drugi.

Depresja wpływa na zmiany rytmu serca, sprzyja arytmii. Z kolei w śród osób chorujących na cukrzycę 1/6 cierpi na poważną depresją dlatego ważne jest leczenie depresji. Depresja wiąże się z postawą pesymistyczną do życia. Nastrój optymistyczny jest najlepszym prognostykiem wyjścia z poważnych chorób. Nadzieja i optymizm pozwalają na zauważenie pogody ducha w niesprzyjających warunkach nawet przy kłopotach zdrowotnych i innych. Optymiści bardziej dbają o zdrowie.

Pesymiści częściej palą papierosy, piją alkohol, rzadko uprawiają ćwiczenia fizyczne, mało dbają o ukształtowanie zdrowych nawyków życia.

Ryzyko choroby lub zgonu zwiększa też:

• Poczucie izolacji

• Braku osoby, z którą można podzielić się uczuciem i nawiązać bliski kontakt psychiczny. Izolacja zwiększa ryzyko poważnej choroby o 2%. Izolację gorzej znoszą mężczyźni niż kobiety. Związki kobiet są bardziej nasycone emocjami i nawet kilka kontaktów daje komfort psychiczny. Ważne jest subiektywne poczucie osamotnienia. Osoby samotne z własnego wyboru mogą być zadowolone i zdrowe.

W śród pacjentów po przeszczepie szpiku 50% żyły po 2 lata. Były to osoby mające bliskie związki z innymi. Z osób nie mających bliskich relacji żyło tylko 20%.

Badania prowadzone w Szwecji wykazały, że wskaźnik niebezpiecznych dla życia chorób jest wyższy u osób żyjących w silnym stresie spowodowanym kłopotami finansowymi, zwolnieniem z pracy, sprawą rozwodową czy innymi sprawami w sądzie. Jeżeli ludzie przeżywają silne stresy ale mają bliskie i ścisłe relacje ze współmałżonkiem i przyjaciółmi nie stwarza to zagrożenia dla życia/ nieudane związki małżeńskie, koleżeńskie źle oddziałują na zdrowie.

Cacioppo stwierdził, że relacje z osobami, z którymi spotykamy się codziennie, mają olbrzymie znaczenie dla naszego zdrowia. Im większe przywiązujemy do nich wagę tym bardziej wpływają na nasze zdrowie.

Wielu autorów podkreśla ścisły związek dysfunkcji somatycznych i psychicznych. Zaburzenia psychiczne mogą stanowić podłoże dla zaburzeń somatycznych.

Zaburzenia somatyczne a więc przewlekłe schorzenia i kalectwa mogą stanowić podłoże do ujawnienia się zaburzeń funkcji psychicznych. Są to zaburzenia somatopsychiczne, mogą one też zmieniać osobowość. Mówi się wtedy o homilopatii.

HOLILOPATIA- to nieprawidłowy rozwój osobowości na skutek kalectwa lub przewlekłej choroby somatycznej spowodowany czynnikami, które utrudniają prawidłowe reakcje jednostki z otoczeniem społecznym. Wiąże się ona z wrodzonymi wadami fizycznymi np.:

• Skrzywieniem kręgosłupa

• Zwichnięciem stawu biodrowego

• Wady serca

• Zajęcza warga

• Zaburzenia wzroku i słuchu

• Brzydoty wrodzonej lub nabytej np. przez poparzenia

• Przewlekłej choroby somatycznej np. astma, choroby reumatyczne

• Nabyte kalectwo np. amputacje

Osoby takie cechuje:

• zamknięcie w sobie,

• skłonność do zahamowań emocjonalnych,

• mała przedsiębiorczość i wytrwałość,

• mała inicjatywa w kontaktach społecznych,

• konfliktowość, łatwe podporządkowanie się innym,

• ostrożność,

• podejrzliwość,

• krytycyzm dla otoczenia,

• poczucie winy i wstyd,

• mała samodyscyplina i umiejętności kierowania sobą,

• wyolbrzymianie zmartwień i kłopotów,

• skłonność do agresji.

T:PODSTAWOWE WYMIARY OSOBOWOŚCI A CHOROBY PSYCHICZNE I SOMATYCZNE.

Eysenck jest zwolennikiem teorii skaza- stres tzn. niektórzy ludzie rodzą się z określoną skazą tj. specyficzną słabością, która przy przeżywanych stresach może doprowadzić do patologii. Takimi skazami są neurotyzm i psychotyzm. Istnieje też zjawisko między ekstra a introwertywnym typem osobowości a podatnością na nerwicę.

Ekstrawertycy mają skłonności do nerwicy histerycznej a introwertycy do nerwicy dystymicznej, której objawy to lęk, depresja, mała tolerancja na stres, objawy psychosomatyczne. Eysenck mówi, że jeśli ktoś jest silnym ekstrawertykiem to może iść w kierunku zaburzeń społecznych. Wg niego podstawowe wymiary osobowości predysponują do do wybranych chorób psychicznych i fizycznych.

Eysenck nawiązuje do badań G. Maticek, który wyróżnił trzy typy osobowości:

1. ze skłonnością do chorób wieńcowych serca. Charakteryzuje go niecierpliwość, ciągła gotowość do reagowania, agresywność, skłonność do gniewu. Gniew i pobudzenie może doprowadzić do wrzodów żołądka, zawałów, cukrzycy i choroby nadciśnieniowej.

Osoby skłonne do chorób wieńcowych są to ludzie całkowicie pochłonięci pracą, nastawieni rywalizacyjnie, napięci, żyjących ciągłym pośpiechu co ujawnia się w tempie mówienia i intonacji wypowiedzi.

1. Typ zdrowy- to osoba zrównoważona emocjonalnie o ambiwertycznym typie osobowości. To ludzie spokojni, zrelaksowani, pogodni, nie żyją pod presją czasu.

Eysenck podaje, że u takich ludzi może występować samo spontaniczne wyleczenie z raka. Dlatego posturuje leczenie tej choroby u pewnych typów pacjentów za pomocą psychoterapii. Chodzi tu między innymi o zmianę stanu ducha, nastroju co zmienia działanie układu odpornościowego. Wykazano m. in. pozytywne oddziaływanie na poziom i immunoglobuliny A we krwi oglądanie komedii.

Leczenie zdrowego sposobu zwalczania stresu w środowisku rodzinnym powoduje również spadek poziomu kortyzolu co także wzmacnia system immunologiczny i sprzyja wydłużeniu życia.

1. Typ ze skłonnościami do chorób nowotworowych. Czynnikiem jest stan bezradności i beznadziejności. Predyspozycje do raka mają neurotyczni introwertycy. Niskie wyniki skali neurotyczności u niektórych chorych wiążą się z wyparciem czyli ze świadomym zapominaniem negatywnych emocji przy wysokich wynikach w skali kłamstwa.

T.ROLA LECZENIA EMOCJONALNEGO I INNYCHMETOD TERAPII W LECZENIU SCHORZEŃ.

Moc uzdrowicielską ma oparcie emocjonalne. Już samo podzielenie się z ludźmi kłopotami ma dobroczynny wpływ na zdrowie. Penne Baeer stwierdził dobry wpływ na Zdowie następującej metody. Pacjenci przez 5 dni opisywali w ciągu 15- 20 minut najbardziej wstrząsające przeżycia w całym życiu albo to co ich najbardziej martwi w danym momencie. Wyznania te wiązały się ze wzrostem odporności pacjentów, mniejszą zachorowalnością oraz mniejszą absencją w pracy. Proces ten okazał się zbliżony do przeżyć osób odkrywających swoje uczucia podczas psychoterapii. Osoby leczone farmakologicznie na różne schorzenia poddane jednocześnie psychoterapii szybciej wracają do zdrowia niż osoby leczone tylko farmakologicznie.

Salmon pisze, że korzyści płynące ze wsparcia emocjonalnego mogą być większe niż z niejednej terapii medycznej. Ważniejsze jest nawet samo otwarcie się przed kimś niż jego rady. Nawet pisanie o swoich uczuciach przynosi korzyści fizjologiczne np. wzmacnia układ immunologiczny. Pomaga też wgląd i analiza własnych problemów. Otwarcie się daje szansę na przemyślenia, rozwiązania.

Golemann pisze, że medycyna powinna objąć emocjonalną rzeczywistość choroby. Wydźwięk terapeutyczny ma też dostarczenie rzeczowych informacji o chorobie. Ich brak powoduje emocje negatywne. Ważne jest włączenie pacjenta do podjęcia decyzji o metodzie leczenia i udział w programach uczących pacjenta zadawania pytań lekarzowi.

Pomaga też przedoperacyjne szkolenie pacjentów, które pozwala uśnieżyć obawy i zapanować nad złym samopoczuciem psychicznym. Potrzebny jest też udział w treningach relaksacyjnych. Zapoznawanie pacjentów z czekającymi ich odczuciami w okresie rekonwalescencji. Pomaga też obecność bliskich osób, spokojnych, opanowanych, pogodnych. Oraz tworzenie w szpitalach podobnych warunków takich jak w domu.

Eysenck podaje wyniki badań nad wpływem terapii zachowania na zapobieganie chorobom lub opóźnianie zachorowania. Terapia zapobiegawcza indywidualna lub grupowa dająca pozytywne skutki likwiduje reakcje neurotyczne. Dotyczy to zachorowań na serce i raka. Nawet 1 h terapii 600 osób związana z przekazem informacyji o korzystnych i niekorzystnych sposobach radzenia sobie ze stresem, zdobycia autonomii i kontroli własnego życia daje polepszenie stanu zdrowia. Zdobyciu kontroli nad sobą, przezwyciężeniu depresji i wrogości sprzyja sugestia i hipnoza.

Wg Grosarta ważne jest uświadomienie sposobu likwidowania stresu i potrzeby zastąpienia ich innymi reakcjami, które zmniejszają stres i dadzą zadowolenie.

Stosuje się też kursy jogi uczące m. in. rozładowywania pojawiających się początkowych epizodów emocjonalnych. Pomocy może też udzielić empatyczny lekarz pielęgniarka i inni pracownicy służby medycznej- wyrozumiali, rozumiejący jego myśli, uczucia a także mówią do pacjenta w taki sposób aby być w stanie zrozumieć. Powstaje wtedy więź osobista między personelem medycznym a pacjentem odgrywająca znaczną rolę w procesie leczenia. Dlatego ważne jest prawidłowe przygotowanie pracowników służby zdrowia w zakresie empatii, dobrej komunikacji i kontroli emocji.

Eysenck stwierdza, że tradycyjna medycyna leczy chorobę a nie człowieka. Lekarze i personel medyczny nie wynoszą zes studiów odpowiedniego przygotowania uwzględnienia aspektu psychologicznego. Dlatego ludzie korzystają z medycyny niekonwencjonalnej lub zapadają na poważne choroby. Niektórzy lekarze odnoszą się wręcz wrogo do takiej poszanowanej koncepcji leczenia, nie uwzględniają też roli profilaktyki psychologicznej, która wiąże się z zabezpieczeniem ludzi przed chorobami i kłopotami a służy medycznej i pacjentów przed kosztami.

Metoda prewencji jest m. in. kształtowaniem prawidłowych nawyków emocjonalnego reagowania już w dzieciństwie. Zależy to przede wszystkim od dojrzałości psychicznej rodziców, ich odporności psychicznej, kontroli emocji i popędów, uczenia pokonywania sytuacji trudnych oraz promowania prawidłowego stylu życia.

Szczególnej troski wymagają ludzie w trudnej sytuacji życiowej. Osoby ubogie, samotnie wychowujące dzieci, osoby bez pracy, emeryci, przy leczeniu warunkiem koniecznym jest troska emocjonalna potrzeb pacjenta. Niewłaściwą postawą jest lekceważenie związków między emocjami a zachorowalnością. Ważna jest więc humanizacja medycyny a nie podporządkowywanie jej wymagań i nakazów biznesu. Leczenie emocjonalne może być drogą oszczędzania wielu środków. Jeżeli towarzyszy leczeniu farmakologicznemu krótszy jest okres leczenia, pobytu w szpitalu, dłużej utrzymuje się stan dobrego samopoczucia po terapii i dlatego większe jest zadowolenie pacjentów, którzy korzystają z programów opieki zdrowotnej uwzględniającej pomoc psychologiczną.

Pacjent powinien czuć się traktowany jak chory człowiek a nie jak jednostka zredukowana do choroby, narządu czy układu.taka tendencja odzwierciedla się w języku niektórych pracowników służby zdrowia. Pomoc psychologiczna, dobry kontakt pracowników medycznych z pacjentami są ważnym wyznacznikiem w procesie wyboru między konkurencyjnymi metodami programowymi a lekarzami.

Goleman pisze, że opieka medyczna, która lekceważy to co czujemy, kiedy walczymy z poważną chorobą jest nieodpowiednia.

T.OSOBOWOŚĆ DOJRZAŁA I NIEDOJRZAŁA- WZAJEMNE RELACJE MIĘDZY NIMI.

Literatura z psychologii osobowości i psychologii klinicznej i higieny psychicznej…. Obfituje w szereg różnych koncepcji osobowości dojrzałej (zdrowej) i niedojrzałej (chorej)

Do najciekawszych koncepcji należy koncepcja Fromma. Zdrowej osobowości przypisuje on tzw. produktywne nastawienie tzn. zdolność do miłości własnej i kierowanie się miłością w relacjach z innymi. Ważne jest też posługiwanie się intelektem w poznawaniu i rozumieniu świata, zdolności do efektywnej pracy, nauki, uprawiania sztuki czy rzemiosła i tworzenie w ten sposób nowych wartości. Zbliżenie się do tak pojętej osobowości powinno być celem rozwoju osobowości.

Inną koncepcję proponuje Abraham Maslow, który dojrzałość osobowości wiąże z dążeniem do uniwersalnych zachowań. (samorealizacja)

Koncepcja osobowości G. Allporta- akcentuje takie wskaźniki jak:

1. Rozciągłość ego- zainteresowanie wykraczające poza sprawy materialne oraz własne ciało

2. Obiektywna samoocena- adekwatny obraz własnej osoby

3. Zdolność do bliskiego, serdecznego kontaktu z innymi ludźmi

4. Postawa współczucia wobec wszystkich istot żywych wyrażająca się w szacunku i gotowości niesienia pomocy

5. Umiejętność radzenia sobie z praktycznymi problemami życiowymi

Integralne ujęcie proponuje S. Jourard, który akcentuje rolę postaw prospołecznych w strukturze postaw osoby dojrzałej. Potrafi on poświęcić swoją energię i myśli społecznie istotnym celom i problemom wykraczającym poza zaspokojenie własnych potrzeb emocjonalnych i społecznych. Ogólnie rzecz biorąc osobowość dojrzała odznacza się osiągnięciem optymalnego pułapu rozwojowego umożliwiającego stworzenie i sprawne działanie oraz zgodność zachowania z wzorami najbardziej wartościowych grup społeczno- kulturowych, w śród których przebiega egzystencja jednostki.

Osiągnięcie dojrzałości psychicznej zależy od:

1. Uwarunkowań genetycznych

2. Wpływu środowiska

3. Wychowania i nauczania

4. Aktywności własnej wyrażającej się w samo zachowaniu

Jej zdobycie nie jest wynikiem spontanicznego samorozwoju. Nie oznacza też stanu statycznego.

Zdaniem prof. Obuchowskiego na osobowość patrzy się procesualnie. Człowiek ciągle tworzy swoją osobowość, która ulega ciągłej metamorfozie. Chroniczna frustracja istotnych potrzeb psychicznych, przewlekły lęk, skrajne podniecenie emocjonalne, choroba, środki toksyczne i farmakologiczne a także naciski środowiska mogą zmienić sposób reagowania i obniżyć poziom dojrzałości zachowania. W ujęciu tradycyjnym pojawiają się wtedy symptomy nerwicowe, neurotyczne a nawet choroby psychiczne. Są one zjawiskiem negatywnym wyrażającym rozluźnienie, rozbicie wewnętrznych struktur osobowości.

Odmienny nurt interpretacyjny proponuje prof. K. Dąbrowski twórca teorii dezintegracji pozytywnej. Jego zdaniem zdrowie psychiczne jest zdrowiem rozwijającym się. Rozwój dokonuje się poprzez przechodzenie przez różne formy dezintegracji w postaci zaburzeń nerwicowych i psychonerwicowych. Pojawiające się symptomy dezintegracji są często czynnikiem sprzyjającym rozwojowi zwłaszcza przyspieszeniowemu i twórczemu. Przejście przez różne formy i okresy dezorientacji doprowadza do osiągnięcia osobowości dojrzałej tzw. integracji wtórnej.

Cechy osobowości dojrzałej wg Dąbrowskiego:

• Autonomia

• Autentyzm (człowiek jest sobą, nie gra kogoś kim nie jest)

• Odpowiedzialność (nie tylko za siebie ale również za innych)

• Postawa empatii

• Dojrzałość do osiągnięcia ideału osobowości

Podłożem autokreacji jest silny potencjał rozwojowy przejawiający się w formie wzmożonej pobudliwości psychicznej. Może to być pobudliwość sensoryczna, psychomotoryczna, intelektualna i wyobrażeniowa. Jest ona szczególnie silna u osób twórczych. Jeżeli natomiast negatywne objawy utrwalą się następująco dezintegracja negatywna przejawia się w różnorodnych, utrwalonych zaburzeniach w funkcjonowaniu psychicznym i zachowania. W osiągnięciu osobowości zintegrowanej może pomóc psychoterapia prowadzona przez specjalistów oraz autopsychoterapia. Oznacza ona świadomą pracę nad sobą, opierającą się na technikach profesjonalnych jak również wsparciu psychicznym otrzymywanym od osób o silnym i prawym charakterze i bogatym życiowo. Aby człowiek osiągnął zdrowie psychiczne konieczne jest określenie wyższej racji istnienia i światła wartości. Praca nad światem wartości zabezpiecza prawidłowy przebieg rozwoju emocjonalna- społecznego. Sprzyja też w pełnieniu w sposób odpowiedzialny ról rodzinnych i zawodowych. Umożliwia uzyskanie kontroli psychicznej w oparciu o uczuciowość wyższą. Teoria dezintegracji pozytywnej Dąbrowskiego dowartościowuje osoby przeżywające różne powikłania.

T:POMOC PSYCHOLOGICZNA.

Pojęcie to powstało w latach 80- tych.

Czabała i Sęk podkreślają jego szeroki zakres. Był on odpowiedzią na nowe formy pracy psychologów. Obejmuje ono:

1) Wspieranie samorealizacji rozwoju jednostki

2) Promocje zdrowia, czyli rozwój cech podmiotowych i właściwości środowiska sprzyjających kształtowaniu i zachowaniu zdrowia

3) Prewencje – zapobieganie patologii

4) Poradnictwo psychologiczne – pomoc w rozwiązywaniu kryzysów rozwojowych

5) Interwencja kryzysowa – to pomoc w rozwiązywaniu sytuacji traumatycznych i kryzysowych

Pomoc w zmniejszeniu i usunięciu zaburzeń przez psychoterapię, rehabilitacje i resocjalizację. Pomaganie dowołuje się do zachowań prospołecznych nastawionych na dobro innych osób grup czy instytucji. Prowadzą one do zachowań allocentrycznych, czyli zaspakajania potrzeb innych ludzi, przyzwyczajania się do korzystnej zmiany w ich życiu.

Oraz zachowań socjocentrycznych. których celem jest dobro grupy, instytucji.

Jeżeli pomaganie, działanie na rzecz dobra innych wiąże się z osobistym poświęceniem nawet stratą, ujawniają się zachowania altruistyczne, najwyższa forma społecznych zachowań. Najbardziej do altruizmu zdolne są matki do dziecka.

Szczególnie ważna forma pomocy jest PSYCHOTERAPIA. Termin wywodzi się z języka greckiego, psycho – dusza, therapom – leczyć. Rosińska, Olender. Dmowska podkreślają, że w szerokim znaczeniu jest to dziedzina kultury szukająca odpowiedzi na pytanie o naturę ludzką, zdrowie i chorobę. Skupia się na indywidualnym człowieku.

W znaczeniu węższym ma Grzesiuk, Aleksandrowicz, Namysłowskiej, Pawlik to specjalistyczna metoda leczenia polegająca na celowym (intencjonalnym) stosowaniu zaprogramowanych oddziaływań psychologicznych. Wykorzystuje wiedze teoretyczną jak i umiejętności psychoterapeuty. Dotyczy osób z zaburzeniami osobowości, depresyjnymi, psychosomatycznymi.

Celem psychoterapii jest:

• rozwój osobowości, z

• drowie psychiczne i usuniecie objawów chorobowych pacjenta.

Psychoterapia ma przywrócić swobodny przepływ energii związany z harmonią w obrębie ciała, psychiki i miedzy nimi.

T: PSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE W ŚWIETLE ANALIZY TRANZAKCYJNEJ

Konieczne jest stosowani w życiu codziennym 3 grupy zabiegów:

1. Rozpoznanie u siebie i innych zachorowań typowych dla dziecka, rodzica i dorosłego.

2. Blokowanie i wyłączanie zachowań wynikających ze struktury dziecka i rodzica.

3. Włączenie do transakcji z innymi ludźmi dorosłego, wzmocnienie go i odbudowywanie

Poza obserwacją i samoobserwacją identyfikacji omawianych struktur może pomóc kontrolować dialog wew, w wyniku którego znajduje się odpowiedź na pytanie: jaka część własnego ja dochodzi do głosu w danym zachorowaniu.

Harris zaleca aby w trudnych transakcjach dostrzegać w drugiej osobie małego chłopca czy dziewczynkę i rozmawiać z nim w sposób opiekuńczy.

Po rozpoznaniu na sobie zachowań przesadnie sztywnych, nietolerancyjnych, płynących ze struktury rodzica czy emocjonalnych płynących ze struktury dziecka należy stara się je wyłączyć lub blokować. W tym celu konieczne jest posiadanie przekonania o jej szkodliwości ponieważ wywołują one przykre stany, narażają na kary, źle wpływają na zdrowie fizyczne i psychiczne, umożliwiają dobry rozwój i przystosowanie. Do oceny szkodliwości takich zachowań potrzebna jest:

• Refleksja nad sobą

• Przypomnienie sobie negatywnych skutków np. lęku, impulsywności, smutku, agresywności

• Uświadomienie sobie przykrości, które powodują pewne dziecięce bądź rodzicielskie zachowania co budzi predyspozycje do ich tamowania.

• Ważne jest kształtowanie przekonania, że panowanie nad sobą jest porządane

Najprostszą formą blokowania negatywnych zachowań jest odczekanie a nie reagowanie natychmiastowe. W blokowaniu może pomóc technika medytacji i wew dialog.

MEDYTACJA- polega na tym aby żywo i wyraźnie w oparciu o konkretne sytuacje wyobrazić sobie wszystkie szkody jakie są związane z zachowaniem, którego się nie opracuje i wszystkie korzyści korzyści jakie uzyska się po jego wyeliminowaniu.

W dialogu wew należy dokładnie zanalizować zaobserwowane i zapamiętane zachowania innych ludzi, a także bohaterów książek, filmów, którzy znajdowali się w podobnej sytuacji jak my teraz. Należy z tych zachowań wybrać zachowania obiektywne, najlepsze i je naśladować.

Włączenie do transakcji z innymi ludźmi struktura dorosłego sprzyja:

• Kierowanie się zasadami etycznymi

• Rozsądek

• Życzliwość

• Tolerancyjność

• Akceptacja siebie i innych

• Obiektywnym doświadczeniem

Rozwojowi dorosłego sprzyja także:

Poznawanie cech składających się na dojrzałą osobowość i posiadanie modelu zdrowej osobowości. W realizacji tego celu może pomóc:

• Czytanie listów, dzienników i autobiografii wybitnych ludzi

• Czytanie dzieł filozofów i moralistów

Literatury te indywidualnie dobrane mogą pomóc w zdobywaniu dystansu do siebie samego, innych ludzi, do przeżywanych problemów i znajdywaniu wzorów postępowania. Pozwalają też na oczyszczenie świadomości od spraw codziennych.

Dobrym sposobem pracy nad sobą jest też wyrobienie nawyków refleksji nad własnym zachowaniem każdego dnia. Stała samokontrola wymaga jednak szczerości wobec siebie, zdolności do samoanalizy i pogłębienia wiary w siebie a także umiejętności tworzenia warunków sprzyjających wewnętrznej koncentracji.