Usługi – część 2: turystyka

Turystyka, Organizacje międzynarodowe,

Turystyka jest formą czynnego wypoczynku poza miejscem stałego zamieszkania. Turystyka jest zjawiskiem społecznym polegającym na dobrowolnej zmianie miejsca pobytu, środowiska i rytmu życia, które trwa nie dłużej niż 12 miesięcy i nie jest powiązane z działalnością zarobkową. Turystyka rozumiana jest także jako:

• zjawisko przestrzennej ruchliwości ludzi związanej z dobrowolną i czasową zmianą miejsca pobytu, środowiska i rytmu życia,

• działania ludzi, którzy podróżują przebywają dla wypoczynku, w interesach i w innych celach, przez okres nie dłuższy niż rok bez przerwy w miejscach znajdujących się poza ich zwykłym otoczeniem,

• zjawisko przestrzenne, społeczno-kulturowe i ekonomiczne polegające na dobrowolnej, czasowej zmianie miejsca pobytu człowieka w celach wypoczynkowych, poznawczych, oraz doznania przeżyć intelektualnych i materialnych.

Źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/Image: Peru_Machu_Picchu_Sunset.jpg

Z turystyką jest związane pojęcie turyzmu. Turyzm określa się jako całokształt spraw i zagadnień (gospodarczych, społecznych, kulturowych, geograficznych, prawnych) związanych z ruchem wypoczynkowo – turystycznym. Dziedzina geografii zajmująca się przyrodniczymi oraz antropogenicznymi uwarunkowaniami i następstwami ruchu turystycznego to geografia turyzmu. Zajmuje się ona analizą form i relacji przestrzennych zjawisk turystycznych oraz związanych z nimi procesów oddziałujących na przestrzeń. Bada: przydatność przestrzeni na potrzeby ruchu turystycznego, oddziaływanie zjawisk turystycznych na przestrzeń, zachodzące w przestrzeni procesy spowodowanie występowaniem zjawisk turystycznych

W wielu państwach turystyka stanowi ważną gałąź gospodarki narodowej. Wpływy z turystyki stanowią w takich krajach znaczny procent PKB. Najwyższymi dochodami uzyskanymi z turystyki w 2004 roku charakteryzowały się: Stany Zjednoczone (74,5 mld USD), Hiszpania (45,2 mld USD) oraz Francja (40,8 mld USD). Największa liczba turystów odwiedziła w tym samym roku: Francję (75,1 mln osób), Hiszpanię (53,6 mln) i Stany Zjednoczone (46,1 mln). Polska zajmowała w 2004 roku 15 miejsce na świecie pod względem liczby przyjazdów turystów (14,3 mln osób). Łączna liczba turystów na świecie w 2004 roku wyniosła 763 mln osób. Wśród narodowości, które wydały w 2004 roku najwięcej na cele związane z ruchem turystycznym, na pierwszym miejscu byli Niemcy (71 mld USD), następnie Amerykanie (65,6 mld USD) oraz Brytyjczycy (55,9 mld USD). Badania turystyki w skali globalnej są prowadzone przez Światową Organizację Turystyczną (UNWTO). W 2004 zrzeszała 144 państwa reprezentowane przez turystyczne organizacje rządowe, m.in. przez Polską Organizację Turystyczną (POT).

Podziały turystyki:

1) Na podstawie kryterium motywacji turystów do podjęcia podróży wydziela się turystykę:

• wypoczynkową,

• krajoznawczą,

• specjalistyczną (kwalifikowaną),

2) Biorąc pod uwagę liczbę uczestników biorących udział w określonej formie turystyki wyróżnia się turystykę:

• indywidualną,

• zbiorową (grupową),

3) Ze względu na dominujące atrakcje turystyczne w obszarze docelowym można wyróżnić turystykę: górską, kulturową, przemysłową, pielgrzymkową, leczniczą, agroturystykę, speleologiczną, podwodną, edukacyjną, biznesową, targową, itd.

4) Ze względu na przebieg wyjazdu: pobytowa, wędrowna , pośrednia,

5) Ze względu na czas trwania wyjazdu: krótkoterminowa (do jednego dnia, wyjazdy weekendowe, wypoczynek świąteczny, wyjazdy kilkudniowe), długoterminowa (urlopowa, wielomiesięczna),

6) Na podstawie kryterium użytego w podróży środka transportu, klasyfikuje się turystykę jako: pieszą, rowerową, konną, motorową, kolejową, lotniczą, promową, itp.

7) Wpływ turystyki na środowisko może być znacznie zróżnicowany, przez co wydziela się:

• ekoturystykę (ma minimalny wpływ na środowisko naturalne),

• turystykę masową (ma degradujący wpływ na środowisko naturalne)

Wyróżnia się także typy turystów. Przykładowy podział wydziela następujące typy turystów:

• turysta masowy,

• turysta masowy podróżujący indywidualnie,

• explorer (zachowuje wymagania komfortu),

• dlifler (integruje się z kulturą środowiska do którego przybywa)

Turystyka może wywierać pozytywny lub negatywny wpływ na środowisko geograficzne. Oddziaływanie pozytywne określa się terminem funkcja turystyki albo inaczej eufunkcja. Oddziaływanie negatywne to dysfunkcja turystyki.

Tabela 1. Eufunkcja i dysfunkcje turystyki

Rodzaj funkcji	Eufunkcja	Dysfunkcja
Wypoczynkowa	wypoczynek, rozrywka, rozwój osobowości, odnowa sił fizycznych i psychicznych,	ogranicza możliwości poznawcze turystów lub gdy jest przeładowana możliwościami poznawczymi utrudnia wypoczynek lub powoduje zmęczenie,
Zdrowotna	profilaktyka zdrowotna, rehabilitacja, rewitalizacja	choroba pourlopowa, stresy związane ze źle dobranym miejscem lub formą wypoczynku, ryzyko turystyki kwalifikowanej, choroby weneryczne, turystyka jednym z ważniejszych sposobów rozprzestrzeniania się AIDS
Wychowawcza	kształtuje emocje i uczucia, dostarcza niezapomnianych przeżyć, uczy tolerancji i szacunku, lekcja odpowiedzialności za siebie i innych	lekceważenie norm, zachowania patologiczne ludzi młodych wynikające z niewykształconej odpowiedzialności zmiany moralności ludności miejscowej
Kształceniowa (poznawcza)	składowa funkcji wychowania, budzi aktywność intelektualną, większa efektywności niż nauka z książek	powierzchowne poznanie (przeładowanie i pośpiech)
Polityczna	kształtowanie wizerunku państwa, procesy integracyjne, kontakty międzynarodowe	indoktrynacja polityczna
Miastotwórcza	poprawienie jakości życia, rozwój osiedli, przyciąganie inwestorów	nadmierna koncentracja ruchu turystycznego, degradacja środowiska, zatłoczenie dróg, większa możliwość wypadków, niszczenie unikalnej kultury, miejscowej przez masowość
Edukacji kulturowej	promowanie i popularyzacja wartości kulturowych, „OKNO NA ŚWIAT”, wzrost zainteresowania własnym dziedzictwem kulturowym	kultura na sprzedaż, fałszywe wersje folkloru, niszczenie unikalnych zabytków kultury, wandalizm
Ekonomiczna	czynnik rozwoju ekonomicznego, treser środków finansowych między krajami i regionami, poprawa bytu, efekty mnożnikowe	nierentowne inwestycje turystyczne, niedobór usług dla społeczności lokalnej, uzależnienie gospodarcze od turystyki – kryzysy i trudności ekonomiczne
Etniczna	spotkania z rodziną, poznawanie kultury, religii i języka,	strach przed zabraniem ziemi (Polacy wobec Niemców i Żydów)

 

Przegląd wybranych wydarzeń z historii turystyki:

• VIII w. p.n.e. – greckie pielgrzymki do Olimpii,

• VII i VIII w. – rozwój turystyki religijnej,

• XIII w. – okres wędrówek do uniwersytetów włoskich,

• 1271 r. – wyprawa Marco Polo do Chin,

• 1336 r. – wyprawa Francesco Petrarki w Alpy Prowansalskie,

• 1492 r. – wyprawa Krzysztofa Kolumba i odkrycie Ameryki,

• 1550 r. – pierwszy przewodnik po Włoszech Opis całych Włoch,

• 1563 r. – pierwsza udokumentowana polska podróż Beaty Łaskiej w Tatry do Zielonego Stawu Kieżmarskiego,

• 1604 r. – w Krakowie ukazuje się przewodnik Adama Jarzębskiego Pielgrzym Polski albo krótkie Rzymu i miast pomniejszych opisanie,

• XVIII – pierwsze zimowe podróże,

• 1805 r. – Stanisław Staszic opisuje swoje przeżycia z wędrówek po Tatrach w książce pt. O ziemiorództwie gór dawnej Sarmacji, a później Polski,

• 1825 r. – powstaje pierwsza linia kolejowa na świecie,

• 1827 r. – Karl Baedeker zakłada wydawnictwo, które zasłynęło wydawaniem cenionych przewodników turystycznych, tzw. Baedekerów,

• 1841 r. – otwarto pierwsze biuro turystyczne „Thomas Cook”; pierwsza wycieczka kolejowa,

• 1873 r. – powstaje Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie (z inicjatywy Feliksa Pławickiego, Tytusa Chałubińskiego, Adolfa Tetmajera i Józefa Stolarczyka),

• 1874 r. – Towarzystwo Tatrzańskie buduje pierwsze schronisko im. Stanisława Staszica nad Morskim Okiem,

• 1879 r. – wprowadzenie czeków podróżnych,

• 1882 r. – powstają pierwsze zrzeszenia hotelarzy w Szwajcarii,

• 1904 r. – otwarcie pierwszej trasy narciarskiej,

• 1906 r. – powstaje pierwsze polskie schronisko w Beskidach im. Hugona Zapałowicza na Markowych Szczawinach pod Babią Górą,

• 1924 r. – pierwsza olimpiada zimowa; budowa pierwszej autostrady we Włoszech,

• 1934 r. – powstaje Międzynarodowy Związek Oficjalnych Organizacji Turystycznych (UIOOPT).

Pojęcia związane z turystyką:

agroturystyka – wypoczynek w gospodarstwach rolnych, u rolnika uprawiającego rolę,

atrakcyjność turystyczna – występowanie pewnej cechy charakterystycznej, przyciągającej turystów na pewne tereny dzięki walorom krajobrazu naturalnego, klimatu, pomników historii, oraz różnych innych ciekawych obiektów zagospodarowania przestrzennego,

chłonność turystyczna – maksymalna liczba uczestników ruchu turystycznego, którzy mogą jednocześnie przebywać na danym obszarze nie powodując dewastacji i degradacji środowiska naturalnego, pogorszenia warunków wypoczywania (dla szlaków przepustowość)

czas wolny – zespół zajęć, którym jednostka może się poświęcić z własnej woli w czasie wolnym od pracy, obowiązków rodzinnych i społecznych, w związku z dążeniem do bezinteresownego rozwoju swojej wiedzy i wykształcenia lub dobrowolnego udziału w życiu społecznym, jak i w celu rozwoju własnych zdolności twórczych,

dostępność turystyczna – możliwość dojazdu środkami komunikacji do celu przyjętej podróży oraz system szlaków komunikacyjnych umożliwiający turyście odbywanie wycieczek,

ekoturystyka – wszelkie formy turystyki, które są adekwatne do właściwych walorów turystycznych, zgodne z regułami planowania i osiągnięciami techniki w warunkach pełnej etyki ekologicznej, zarówno podczas przystosowania obszaru do eksploatacji jak i podczas wykorzystania,

funkcja turystyczna – działalność społeczno ekonomiczna, skierowana na potrzeby turysty i którą spełnia w systemie gospodarki narodowej,

miejscowość turystyczna – jednostka osadnicza, która ze względu na walory turystyczne, infrastrukturę turystyczną i dostępność komunikacyjną stanowi punkt docelowy lub etapowy migracji turystycznej,

odwiedzający – podróżny, którego wyjazd wiąże się z turystyką; nocuje albo nie nocuje (odwiedzający jednodniowy); pobyt nie może trwać dłużej niż 12 miesięcy, a podstawowym celem nie może być zarobek,

podróżny – osoba podróżująca poza miejscem zamieszkania,

pojemność turystyczna – maksymalna liczba uczestników ruchu turystycznego mogących korzystać równocześnie z poszczególnych urządzeń, nie przyczyniając się do zmniejszenia zakresu i poziomu podaży usług turystycznych oraz dezorganizacji życia społeczno-gospodarczego,

potencjał turystyczny – zasoby strukturalne i funkcjonalne warunkujące rozwój turystyki na danym terenie,

potrzeby turystyczne – zespół potrzeb człowieka związanych z koniecznością regeneracji jego sił fizycznych i psychicznych oraz pragnieniem rozwoju własnej osobowości, których zaspokojenie następuje w czasie wolnym od pracy i innych obowiązków i które realizowane są w przestrzeni turystycznej,

przemysł turystyczny – przedsiębiorstwa i obiekty oferujące urządzenia i obiekty dla turystów,

przestrzeń turystyczna – część przestrzeni geograficznej i społeczno-ekonomicznej, w której zachodzą zjawiska turystyczne,

region turystyczny – obszar charakteryzujący się walorami turystycznymi oraz odpowiednimi do nich walorami ,

rekreacja – wszelkie czynności podejmowane dla regeneracji sił, a przejawiające się w uczestniczeniu w rozrywkach kulturalnych, grach sportowych, czy też innych formach ruchu turystycznego, po godzinach pracy i szkolnych, poza czynnościami społecznymi i obowiązkami domowymi, specyficzna postawa psychologiczna,

turysta – osoba znajdująca się dobrowolnie, czasowo poza miejscem stałego pobytu i środowiskami związanymi z codziennym rytmem życia,

walory (zasoby) turystyczne – zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów przyrodniczych, które wspólnie lub każde z osobna są przedmiotem zainteresowania turysty (decydują o atrakcyjności turystycznej),

zagospodarowanie turystyczne – wynik działalności mającej na celu przystosowanie przestrzeni na potrzeby ruchu turystycznego.