Roślina wskaźnikowa – gatunek rośliny o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej w odniesieniu do jakiegoś czynnika środowiska. Czynnikiem tym może być np. rodzaj podłoża, odczyn gleby, wilgotność, nasłonecznienie, temperatura otoczenia, zanieczyszczenia, stężenie soli mineralnych, głębokość wody (u roślin wodnych), lub inne czynniki. W związku z wąskim zakresem tolerancji rośliny te rosną tylko w ściśle określonych warunkach środowiska. Występowanie tych roślin w jakimś miejscu umożliwia nam więc określenie własności środowiska odnośnie tego czynnika środowiska (czasami dwóch, lub więcej). Jest to metoda pewna, jednak trzeba przy badaniach zwrócić uwagę, czy występujące w danym miejscu rośliny są prawidłowo rozwinięte i czy występują masowo, gdyż tylko w tym przypadku możemy wyciągnąć prawidłowe wnioski. Występowanie pojedynczych okazów, lub okazów skarlałych lub nieprawidłowo rozwiniętych jest niewystarczającym kryterium i może dać złe wyniki.
Gleby kwaśne: borówka czernica(Vacciniummyrtillus), borówka brusznica(Vacciniumvitisidaea)Gleby zasadowe: babka zwyczajna (Plantago major), dymnica pospolita (Fumariaofficinalis)
Krajobraz - W definicji Gordona (1986) podkreślany jest fakt niejednorodności, swoistej ziarnistości: "krajobraz stanowi heterogeniczny fragment terenu, złożony z powiązanych wzajemnie ekosystemów"[2]. W ekologii krajobraz może być zdefiniowany jako "fizjocenoza”, zbiór przestrzenny ekosystemów o zbliżonej strukturze zewnętrznej (ekosystemy leśne, łąkowe, wodne), które połączone są procesem obiegu materii i przepływu energii, a także oddziaływaniem antropogenicznym"[3]. Jednakże taka definicja nie odróżnia krajobrazu od ekosystemu. Dodatkowo w krajobrazie występują obok siebie różne ekosystemy, np. w lesie występują jeziora, rzeki, torfowiska, polany itd.
W ekologii czasami używa się terminu krajobraz ekologiczny, traktowany jako wyższy poziom organizacji, skupiający różne ekosystemy. Krajobraz ekologiczny - wyodrębniający się obszar o charakterystycznej fizjonomii, zbudowany z powiązanych ze sobą ekosystemów, np. krajobraz wiejski, krajobraz zurbanizowany, krajobraz pojezierny.
Krajobraz ekologiczny traktowany jest jako poziom organizacji, nadrzędny w stosunku do ekosystemu. W zasadzie jest synonimem pojęcia krajobraz. Poprawniejsze jest stosowanie pojęcia ekologia krajobrazu zamiast krajobraz ekologiczny.
Krajobraz pierwotny – naturalny, to krajobraz zachowany w swojej pierwotnej postaci, na którym nie wywarł swego piętna człowiek, przez działalność gospodarczą. Krajobraz pierwotny, to krajobraz którego elementy nie zostały naruszone lub przekształcone przez działalność ludzką. Obecnie krajobraz ten spotykamy coraz rzadziej. Występuje w najwyższych partiach niektórych masywów górskich, na obszarach tundry, w dużych częściach pustyń.Krajobraz naturalny – typ krajobrazu. Na krajobraz naturalny składają się takie komponenty jak skała macierzysta, woda, powietrze, flora, fauna.Jego charakter określają własności poszczególnych komponentów i relacje między nimi. Utworzył się na obszarach, gdzie zaznacza się już działalność człowieka, ale nie spowodowała ona naruszenia zdolności samoregulacyjnych ekosystemów. W takim krajobrazie nie ma elementów przestrzennych wprowadzonych przez człowieka np. torów kolejowych, mostów czy zabudowań. Przykładem mogą być łąki naturalne, na których wypasa się bydło.Krajobrazy naturalny nie może być utożsamiany z krajobrazem pierwotnym, gdyż obejmuje zarówno zjawiska przyrodnicze, jak i obszary objęte gospodarką rolną, leśną czy też wodnąKrajobraz kulturowy – fizyczne, obserwowalne wzrokowo wyrażenie kultury ludzkiej na powierzchni Ziemi, łączący elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego.Krajobraz kulturowy jest wynikiem przekształcania krajobrazu naturalnego przez grupę lub kilka grup kulturowych i nakładania elementów kulturowych różnego wieku. Krajobraz kulturowy to przestrzeń przyrodnicza, która znajduje się w sferze oddziaływań człowieka przyjmuje formę kulturową, wyrażoną w postaci krajobrazu kulturowego. Krajobraz ten można rozumieć jako antropogenicznie ukształtowany fragment przestrzeni geograficznej, powstały w wyniku zespolenia oddziaływań środowiskowych i kulturowych, tworzących specyficzną strukturę, objawiającą się regionalną odrębnością, postrzeganą jako swoistą fizjonomię.
Krajobrazy zdewastowane - które charakteryzują się silnym uprzemysłowieniem i urbanizacją, brakiem naturalnych elementów krajobrazu oraz unifikacją formy (wymagają działań rekultywacyjnych).
Prawo Shelforda- koncepcja mówiąca, że zarówno niedobór, jak i nadmiar różnych czynników wpływa na organizm ograniczająco. Prawo to określa możliwość rozwoju populacji. Możliwość bytowania organizmów określają dwie wartości, tzw. ekstrema działającego czynnika: minimum i maksimum. Zakres między minimum a maksimum nazywamy zakresem tolerancji. Ze względu na tolerancyjność wyróżniamy:
eurybionty – organizmy charakteryzujące się dużą tolerancją względem danego czynnika środowiska
stenobionty – organizmy charakteryzujące się mniejszą tolerancją i tak: żyjące w obrębie niskich wartości danego czynnika środowiskowego (oligostenobionty), średnich (mezostenobionty) i wysokich (polistenobionty).
Minimum: jest to dolna granica, czyli najsłabsze dzialanie czynnika przy którym mogą jeszcze zachodzic procesy zyciowe.
Maksimum: jest to górna granica, czyli najsłabsze dzialanie czynnika przy którym mogą jeszcze zachodzic procesy zyciowe.
Optimum: określony czynnik wywiera najkorzystniejszy wpływ na przebieg procesowzyciowych populacji
Stężenie LD i LC - Aby ilościowo oceniać i porównywać toksyczne własności związków, stworzono parametr dawki śmiertelnej LD (z ang.Lethaldose – "dawka śmiertelna"). Najczęściej używa się wartości LD50, czyli takiej dawki ksenobiotyku(substancja chem. nie będąca naturalnym składnikiem żywego organizmu), która wywołuje śmierć połowy populacji zwierząt doświadczalnych, którym podano daną substancję. Innym parametrem, stosowanym dla substancji gazowych, jest stężenie śmiertelne we wdychanym powietrzu, oznaczane skrótem LC
Trucizna a stan zdrowia:
Unos (U) – jest to masa powstających zanieczyszczeń w trakcie określonego procesu (np. spalania paliw) i wprowadzanych do przewodów odprowadzających gazy odlotowe. W odniesieniu do spalania paliw unos jest masą zanieczyszczeń, które są unoszone znad paleniska poza kocioł.
Emisja (E) – jest to ta część unosu, która wprowadzana jest do powietrza atmosferycznego, czyli jest to unos pomniejszony o masę zatrzymanych zanieczyszczeń (Z) w urządzeniu do oczyszczania gazów odlotowych.
E = U – Z | E = U∙(1 - η) gdzie: η – sprawność oczyszczania urządzenia
Jednostką unosu i emisji jest stosunek jednostki masy zanieczyszczeń do jednostki energii (użytecznej bądź energii zawartej w paliwie) lub jednostki czasu lub też jednostki zużytego paliwa (masy bądź jego objętości),np.:kg∙GJ-1; kg∙h-1; kg∙Mg-1; kg∙m-3; kg/(106m3)
Depozycja - Procesy, w których różne składniki powietrza są usuwane z atmosfery na powierzchnię ziemi nazywamy depozycją. Procesy te obejmują opady atmosferyczne (mokra depozycja, np. deszcz albo mgła), jak również opadanie na ziemię cząstek stałych i gazów (sucha depozycja). Kiedy na ziemię usuwane są z powietrza np. kwasy lub ich prekursory nazywamy to kwaśną depozycją.
Mokra depozycja - Proces, w którym substancje chemiczne są usuwane z atmosfery i osadzane na powierzchni ziemi wraz z deszczem, mżawką, śniegiem, wodą chmurową i mgłą nazywamy mokrą depozycją. Kwaśny deszcz to skutek wielu reakcji chemicznych zachodzących w powietrzu. Gazy emitowane do atmosfery głównie na skutek spalania paliw kopalnych w elektrowniach i zakładach przemysłowych, czyli SO2, NO2 i NO, wchodzą w reakcje z rodnikami hydroksylowymi i atomami tlenu, tworząc kwasy. Cząsteczki kwasów są bardzo higroskopijne (tzn. łatwo wchłaniają wodę), są zatem dobrymi jądrami kondensacji i przyspieszają tworzenie się chmur. Następnie kwaśny deszcz dociera do ziemi. Kwaśne gazy w połączeniu z mgłą mogą utworzyć kwaśną mgłę, w połączeniu ze śniegiem - kwaśny śnieg itd.
Sucha depozycja - Kwaśna depozycja ma miejsce nie tylko w deszczowe dni, kiedy może nam grozić kwaśny deszcz, ale także wtedy gdy świeci słońce. Osiadanie na powierzchni ziemi kwaśnych gazów i cząstek stałych znajdujących się w powietrzu nazywamy suchą depozycją. Ma ona miejsce gdy NOx i SO2 oraz produkty ich utleniania docierają do ziemi w formie gazowej, jako aerozole lub cząstki stałe. Następnie reagują z wodą zawartą w glebie, znajdującą się na powierzchni ziemi lub np. w rzekach, ale także powodują uszkodzenia liści u roślin, powierzchni budynków itp. Około połowa kwaśnych zanieczyszczeń atmosferycznych dociera do powierzchni ziemi na skutek suchej depozycji. Wiatr przenosi te substancje i osadza je na budynkach, samochodach, drzewach. Gazy i cząstki osadzone na skutek suchej depozycji mogą zostać wymyte z powierzchni drzew i innych obiektów przez krople deszczu. W takim przypadku wody ze spływu powierzchniowego są zakwaszone podwójnie: przez sam kwaśny deszcz i przez wymyte kwaśne substancje. Sucha depozycja ma miejsce głównie w pobliżu źródeł emisji, natomiast mokra depozycja zanieczyszczeń może zachodzić nawet w odległości 1000 km od źródła emisji. Wysokie kominy fabryczne mogą dostarczać zanieczyszczenia bezpośrednio na znaczne wysokości, co powoduje zmniejszenie stężenia zanieczyszczeń przy powierzchni ziemi, ale naraża większe obszary na zanieczyszczenie. Zakwaszenie wód opadowych jest zwykle większym problemem niż zakwaszenie wskutek suchej depozycji gdyż towarzyszy mu cała gama reakcji chemicznych, zachodzących w powietrzu w czasie transportu zanieczyszczeń na duże odległości od źródła emisji.
Zanieczyszczenie środowiska- stan środowiska wynikający z wprowadzenia do powietrza, wody lub gruntu, substancji stałych, ciekłych lub gazowych lub energii w takich ilościach i takim składzie, że może to ujemnie wpływać na zdrowie człowieka, przyrodę ożywioną, klimat, glebę, wodę lub powodować inne niekorzystne zmiany np. korozję metali. Źródła: naturalne (np. wulkany) lub sztuczne (antropogeniczne- spowodowane działalności człowieka), które następuje w wyniku niezamierzonej, ale systematycznej działalności człowieka, polegającej na ciągłej emisji czynników degradujących środowisko lub jest następstwem awarii będącej przyczyną nagłego uwolnienia zanieczyszczeń. Oceny stanu środowiska dokonuje się w odniesieniu do stanu naturalnego bez względu na to, czy jego zmiany są spowodowane przez substancje lub oddziaływania, dla których ustalono poziom stężeń dopuszczalnych. Zanieczyszczenie powietrza- występowanie w atmosferze różnych substancji w takiej koncentracji i przez długi czas, że prowadzi do szkodliwych konsekwencji dla zdrowia albo do uszkodzeń obiektów nieożywionych. Głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza są procesy spalania w produkcji energii oraz jej przemian, spalanie paliw w kotłowniach, procesy spalania w przemyśle, procesy produkcyjne, transport drogowy oraz indywidualne ogrzewanie budynków mieszkalnych i obiektów użyteczności publicznej. Główne zanieczyszczenia powietrza i ich źródło: pyły ogółem-spalanie paliw, unos pyłu przez wiatr, pojazdy; dwutlenek siarki (SO2)- spalanie paliw zawierających siarkę, procesy technologiczne; tlenek azotu (NO)- spalanie paliw i procesy technologiczne przy wysokiej temperaturze; dwutlenek azotu (NO2)-spalanie paliw i procesy technologiczne; suma tlenków azotu (NOx)- sumaryczna emisja tlenków azotu (NO,NO2); tlenek węgla (CO)- powstaje podczas niepełnego spalania; ozon troposferyczny (O3)- powstaje naturalnie oraz z innych zanieczyszczeń (utleniaczy), ołów (Pb), pyły. Zanieczyszczenia wody- zmiany cech fiz., chem., i biol., uniemożliwiające wykorzystanie wód do celów pitnych lub gospodarczych. Główne zanieczyszczenia wód: pestycydy, węglowodory, fenole, metale ciężkie. Zanieczyszczenia gleby- zmiana cech gleby uniemożliwiająca jej normalne użytkowanie. Główne zanieczyszczenia gleby: metale ciężkie, nawozy sztuczne. Skażenia promieniotwórcze- to skażenia wody, gleby lub powietrza substancjami promieniotwórczymi powstałe przeważnie podczas awarii urządzeń jądrowych, wybuchu bomby atomowej. Zanieczyszczenia hałasem to zanieczyszczenie spowodowane dużą emisją hałasu przez (urządzenia mechaniczne np. maszyny budowlane, środki transportu- takie jak samoloty, samochody, głośniki nadające muzykę w miejscach publicznych. Zanieczyszczeniekrajobrazu- polega na zmniejszaniu wartości estetycznych otoczenia przez ingerencję człowieka (antropogeniczne skutki). Zanieczyszczenia światłem-emisja światła, która przeszkadza np. w obserwacjach astronomicznych i w żerowaniu zwierząt.
Ozon przyziemny – zaliczany jest do grupy gazów cieplarnianych – wpływa bardzo negatywnie na wszelkie formy życia na ziemi. Warto tu wspomnieć, że zgodnie z normami człowiek może przebywać przez 8 godz. w atmosferze, w której stężenie ozonu nie przekracza 85 ppb (części na miliard) (tj. 110 µg/m3). Niestety stężenie ozonu przyziemnego w czasie dnia przekracza już często dopuszczalne normy. Obecnie średnie stężenie tzw. ozonu przyziemnego w Polsce dochodzi w godzinach szczytu komunikacyjnego (tj. między 16 a 18) do około 120 µg/m3 (czyli ok. 93 ppb). Normy tzw. dobowego stężenia ozonu przekroczone były we wszystkich stanowiskach pomiarowych na terenie Polski.