Temat: Układ pokarmowy – budowa i funkcje

Odcinki przewodu pokarmowego:

1.Jama ustna

2. Jama gardłowa

3.Przełyk

4.Żołądek

5.Jelito cienkie – składające się z 3 odcinków – dwunastnica, jelito czcze i jelito kręte.

6.Jelito grube – składające się z:

a) kątnica = wyrostek robaczkowy

b) okrężnica ( wstępująca, poprzeczna i zstępująca , esowata ( esica)

c) odbytnica + odbyt

+ gruczoły trawienne , 3 pary ślinianek, wątroba i trzustka

Rola układu trawiennego

Dostarczanie organizmowi materiału do budowy i odnowy własnych tkanek oraz substancji energetycznych służących do podtrzymywania wszelkich procesów życiowych.

Rodzaje składników pokarmowych – funkcje

Białka – budulcowa z 1 grama białka 4,1 kcal

Węglowodany - materiał energetyczny z 1 gr. węglowodanów 4,1 kcal

Tłuszcze – materiał energetyczny, zapasowy, ochronny i budulcowy z 1 gr. tł 9,3 kcal

Sole mineralne dzielimy na :

Makroelementy – ich dzienne zapotrzebowanie przekracza 100 mg, wapń, magnez, potas i sód

Mikroelementy – to te które potrzebują niewiele jod, selen, chrom, mangan , kobalt

FUNKCJE: budulcowa i regulująca

Witaminy – regulują różne procesy życiowe, dzielimy je na II grupy

- rozpuszczalne w tłuszczach ADEK

- nierozpuszczalne w wodzie B1, B2, B6, B12, C, kwas foliowy, PP

K – przeciwkrwotocznie

E – młodości

Woda – budulcowa stanowi 60% składu organizmu. Regulująca ( procesy chemiczne – jest miejscem reakcji chemicznych)

Budowa ścian przewodu pokarmowego:

Warstwa

A- wewnętrzna – błona śluzowa która wyściela powierzchnie wewnętrzną przewodu pokarmowego

B – warstwa środkowa – błona mięśniowa składa się z dwóch warstw mięśni gładkich , z okrężnej wewnętrznej i podłużnej zewnętrznej.

C- warstwa zewnętrzna to błona surowicza , jest cienka, gładka, biaława , pokrywa powierzchnię zewnętrzną narządów zwróconą do wnętrza jamy brzusznej . Jest to otrzewna.

JAMA USTNA

Zawiera następujące elementy składowe : podniebienie twarde i miękkie plus języczek podniebienny, policzki.

Dolna część jamy ustnej to przepona jamy ustnej utworzona przez 2 mięśnie Żuchowo gnykowe, 2 łuki zębowe górny i dolny, na których są osadzone zęby, wargi które ograniczają szparę ustną ( miesień okrężny ust) , przedsionek jamy ustnej ( miedzy wargami a zębami) , jama ustna właściwa , zęby ( budowa zęba – korona, szyjka, korzeń) . Rodzaje zębów w połowie łuku: 2 sieczne, 1 kieł, 2 żeby przedtrzonowe i 3 trzonowe, język – wał mięśniowy, pokryty swoistą błoną śluzową, położony na dnie jamy ustnej, posiada trzon, grzbiet, koniec języka, nasadę i bruzdę pośrodkową. Błona śluzowa grzbietu języka jest szorstka i ma wygląd aksamitu gdyż zawiera liczne brodawki językowe: nitkowate, grzybowate, okolone i liściaste. Pełni rolę narządu smaku, ułatwia mieszanie pokarmu ze śliną i formowaniu kęsów, a także bierze udział w połykaniu pokarmu .

- gruczoły ślinowe ( ślinianki) są ich trzy rodzaje i jest to narząd parzysty , ich przewody wyprowadzające uchodzą do jamy ustnej:

a) ślinianka przyuszna – jest największa 20-30 gr.

b) ślinianki podżuchwowe 10-15 gr.

c)ślinianki podjęzykowa 3-5 gr.

Główną ich funkcją jest produkcja śliny.

ŚLINA:

a) skład:

- woda ( 99,5%)

- białko ( mucyna – nadaje ślinie lepkość)

- sole mineralne

-amylaza ślinowa ( ptialina – trawi węglowodany)

b) PH – odczyn śliny 6,4-7,0 obojętny

c) produkcja 1-1,5 litra na dobę

d) rola śliny:

- zmiękczenie i zwilżenie pokarmu

- ułatwienie przesuwania kęsów

- rozpuszczenie suchych składników pokarmu

- amylaza ( enzym) przyspiesza rozkład skrobi na dekstryny i maltozę ( trawi węglowodany) .

JAMA GARDŁOWA

Ma kształt lejkowatej i spłaszczonej cewy, położonej za jama nosową, jamą ustna i krtanią. Rozciąga się od podstawy czaszki do dolnego brzegu krtani tzn. do 6 kręgu szyjnego gdzie przechodzi w przełyk. Ma długość od 12-14 cm. Dzieli się na 3 części:

1. Część górna – nosową, która należy czynnościowo do układu oddechowego, tu leży 3 migdałek oraz ujścia gardłowe trąbek słuchowych

2. Część środkową – ustną – leży bezpośrednio za jamą ustną- tu leżą dwa migdałki podniebienne i tu następuje skrzyżowanie drogi pokarmowej i oddechowej.

3. Część dolna – krtaniowa, leży w tyle za krtanią , przechodzi w przełyk i należy do układu pokarmowego .

Gardło pełni rolę transportująca pokarm do przełyku.

PRZEŁYK

To długi, wąski cylinder mięśniowy. Ma długość 25-30 cm, średnicę 13mm- pusty, pełny może mieć szerokość do 25mm . Rozciąga się od C6 do Th11. Posiada trzy odcinki:

1. Szyjny leżący za tchawicą

2. Piersiowy biegnie w śródpiersiu tylnym

3. Brzuszny – ma 2-5 cm, zaczyna się od otworu przełykowego przepony i kończy wpustem żołądka. Posiada trzy przewężenia, na granicy z gardłem, w miejscu skrzyżowania z lewym oskrzelem i w obrębie przepony. Przełyk pełni funkcję transportująca z gardła do żołądka.

ŻOŁĄDEK

To workowate rozszerzenie przewodu pokarmowego . Stanowi zbiornik pokarmu, trawi pokarm oraz go wyjaławia.

Położenie: leży ukośnie w nadbrzuszu prawym i podżebrzu lewym .

Budowa: posiada ścianę przednia i tylna, krzywiznę większą i mniejszą, trzon , dni , wpust oraz odźwiernik. Ściana żołądka zbudowana jest od zewnątrz z błony surowiczej, z błony mięśniowej która 3 warstwy i z błony śluzowej która jest bardzo silnie pofałdowana. Błona śluzowa zawiera dwa rodzaje gruczołów.

1. Gruczoły żołądkowe właściwe które znajdują się w dnie i na trzonie, produkują pepsynogen i kwas solny.

2. Gruczoły odźwiernikowe – są w okolicy odźwiernika – produkują śluz, który chroni błonę śluzową przed strawieniem przez enzymy oraz zmniejsza tarcie przy przechodzeniu pokarmu.

Żołądek produkuje sok żołądkowy.

SOK ŻOŁĄDKOWY:

Produkcja na dobę 2-3 litry

PH – 0,8-1,5 bardzo kwaśny

Skład:

- pepsynogen – trawi białko

- Kwas solny – rozpoczyna trawienie białek , wyjaławia pokarm

- śluz żołądkowy – pełni funkcję ochronną

- lipaza żołądkowa- trawi lekkie zemulgowane tłuszcze

- u noworodków podpuszczka trawi kazeinę – białko mleka

- czynnik wewnętrzny – niezbędny do wchłaniania witaminy B12.

B12 działa krwiotwórczo.

W żołądku zachodzi głównie trawienie białka.

JELITO CIENKIE

Ma długość 4-5 metrów. Średnicę 25-45 mm, rozpoczyna się od odźwiernika żołądka kończy ujściem do jelita grubego w prawym dole biodrowym.

FUNKCJA: tu dokańcza się proces trawienia węglowodanów, białek i tłuszczów, oraz następuje ich wchłanianie do krwioobiegu przez kosmki jelitowe. Blona śluzowa jest bardzo dobrze unaczyniona, pofałdowana i wyposazona w kosmki jelitowe o długości od 0,5 do 1,5 mm. Jest ich kilka milionów. Te kosmki zawierają w swoim wnętrzu naczynie krwionośne i limfatyczne, białka i węglowodany wchłaniane są do krwionośnego a tłuszcze do limfatycznego.

W jelicie cienkim jest produkowany SOK JELITOWY przez gruczoły jelitowe w błonie śluzowej w ilości od 3 do 6 litrów na dobę. Ma odczyn zasadowy, zawiera enzymy które dokańczają trawienie białek do aminokwasów.

Białka aminokwasów

Węglowodany glukozy

Tłuszcze glicerol kwasy tłuszczowe

Składniki pokarmowe są transportowane z jelit żyłą wrotną do watroby gdzie ulegają kolejnym przemianom.

JELITO GRUBE

Ma długość 130-150 cm, szerokość 75mm. Rozpoczyna się w prawym dole biodrowym.

ROLA: tu następuje resorpcja zwrotna wody, formowanie mas kałowych, wchłanianie elektrolitów, witamin i aminokwasów oraz stałe namnażanie się drobnoustrojów.

ODBYTNICA

Ma długość od 15-30 cm, jest zamknięta odbytem zabezpieczonym dwoma zwieraczami wewnętrznym i zewnętrznym .

Wewnętrzny - jest zbudowany z mięśniówki gładkiej

Zewnętrzny – jest zbudowany z mięśniówki poprzecznie prążkowanej.

Temat: Budowa i funkcje Wątroby

Wątroba jest największym gruczołem organizmu. Waży ok. 1,5 kg. Jest bardzo dobrze ukrwiona ale też krucha i łatwo ulega uszkodzeniom.

Położenie: Leży w prawym podżebrzu

Budowa: Posiada dwa płaty, prawy i lewy. Kilka więzadeł oraz wrota wątroby gdzie przechodzą przewody żółciowe, żyła wrotna i tętnica wątrobowa. Wątroba posiada budowę zrazikową, Zrazik to duża liczba komórek wątrobowych ułożonych w beleczki plus naczynia włosowate i tworzące się kanaliki żółciowe.

FUNKCJE:

1. Wytwarza żółć.

2. Magazynuje glikogen, tłuszcze, białka i witaminy

3. Bierze udział w niszczeniu erytrocytów

4. Pełni rolę odtruwającą

5. Wytwarza białka osocza tj. fibrynogen i protrombinę ( krzepnięcie krwi )

6. Jest centralnym narządem przemiany węglowodanów, białek i tłuszczów.

7. Reguluje gospodarkę żelaza i miedzi.

8. Wytwarza heparynę ( zapobiega powstawaniu zakrzepów w naczyniach)

ŻÓŁĆ – jest produkowana nieustannie w komórkach wątrobowych i magazynowana w pęcherzyku żółciowym. Produkcja od 500-1000ml.

ROLA ŻÓŁCI:

- aktywowanie enzymów trzustkowych ( głównie lipaza)

- emulgowanie tłuszczów ( rozbijanie na drobne cząsteczki)

- rozpuszczanie kwasów tłuszczowych

- wzmaganie perystaltyki ( ruchu) jelit

TRZUSTKA – budowa i funkcje

Jest gruczołem o budowie zrazikowej, o barwie szaro różowej , waży 70-90 gr. , długość 15-20 cm, szerokość 2,5-5,5 cm, grubość 2cm. Leży poprzecznie za żołądkiem na tylnej ścianie jamy brzusznej na wysokości L1 i L2. Posiada głowę , trzon i ogon, przewód trzustkowy, czasem przewód dodatkowy.

BUDOWA MIKROSKOPOWA

Budowa Zrazikowa

Pęcherzyki trzustkowe Przewodzik trzustkowy Komórki wyspy Langerhansa

( α – produkują glukagon

Β – insulinę

Produkują sok trzustkowy naczynia krwionośne Hormony

GLUKAGON - podnosi poziom glukozy we krwi

INSULINA – obniża poziom glukozy we krwi

Norma wynosi 80-120 mg/100ml

50 mg - hipoglikemia ( utrata przytomności, drgawki a nawet śmierć)

120mg hiperglikemia

Insulina obniża stężenie glukozy we krwi, bo sprzyja wytwarzaniu kwasów tłuszczowych z glukozy

- przyczynia się do utleniania glukozy w tkankach i narządach

- wzmaga syntezę glikogenu w wątrobie i mięśniach

- zmniejsza wytwarzanie glikogenu z aminokwasów

Glikogen – zmagazynowana glukoza.

1. Hormony przedniego płata przysadki mózgowej nadnercza i tarczycy podnoszą stężenie glukozy we krwi.

2. SOK TRZUSTKOWY – trzustka produkuje sok trzustkowy, jest to wodo jasny płyn, bezbarwny, ma odczyn zasadowy i produkcja dobowa wynosi 1200 ml. Skład : woda i elektrolity

3. Enzymy TRYPSYNA I EREPSYNA – które rozkładają cząsteczki białka na aminokwasy/

4. AMYLAZA TRZUSTKOWA ( DIASTAZA) rozkłada wielocukry do maltozy. LIPAZA TRZUSTKOWA ( STEAPSYNA) rozkłada tłuszcze na glicerol i kwasy tłuszczowe.

   Wydzielanie soku odbywa się od 3-5 minut po spożyciu pokarmu i trwa od 6-14 godzin.

Temat: Proces trawienia i wchłaniania pokarmu

Trawienie pokarmów odbywa się dzięki procesom:

1. Mechanicznym : żucie, odgryzanie, miażdżenie, mieszanie, połykanie i przesuwanie pokarmu dzięki ruchom robaczkowym , perystaltycznym przełyku , żołądka i jelit.

2. Chemicznym : na bazie których odbywa się przekształcanie dużych cząstek złożonych w związki proste w kolejnych odcinkach przewodu pokarmowego działają soki trawienne zawierające enzymy:

W jamie ustnej działa Ślina – enzym AMYLAZA ŚLINOWA .

W gardle i przełyku – nie ma soków ( transport tylko).

W żołądku sok żołądkowy.

Tu treść pokarmowa w postaci płynnej przechodzi do dwunastnicy. Do dwunastnicy spływa żółć z wątroby która emulguje tłuszcze i sok trzustkowy TRYPSYNA, EREZYNA I AMYLAZA ORAZ LIPAZA – enzymy w soku trzustkowym spływające do dwunastnicy są „ nieczynne”, żółć je uaktywnia. Pokarm przechodzi z dwunastnicy do jelita czczego – a nim i w jelicie krętym produkowany jest sok jelitowy i jego enzymy dokańczają trawienie składników pokarmowych ( białek, węglowodanów i tłuszczów. Następnie są one wchłaniane do krwioobiegu. W jelicie grubym gromadzą się niestrawione elementy pokarmowe i w postaci mas kałowych są wydalane. W jamie ustnej wchłaniane są takie substancje jak nikotyna i kokaina ( złe) oraz nitrogliceryna( lek dla chorych na serce rozszerzający naczynia wieńcowe serca) oraz niektóre hormony. Kontrole nad ilością spożywanych pokarmów pełni ośrodek pokarmowy w podwzgórzu ośrodka głodu który wyzwala mechanizm poszukiwania pokarmu i ośrodek sytości który hamuje łaknienie.

W żołądku wchłaniane są tylko niektóre substancje tj. alkohol i cyjanek lub strychnina ( trucizny) .

Temat: Metabolizm organizmu człowieka czyli przemiana materii i energii

Metabolizm organizmu człowieka to zespół reakcji biochemicznych odbywających się w żywym organizmie ludzkim, w wyniku których uzyskiwana jest energia umożliwiająca utrzymanie życia i wykonywanie pracy. Organizm człowieka spalając wszystkie składniki pokarmowe czyli całkowita przemiana materii – dzieli się na 2 części.

Podstawową potrzebną ponadpodstawową

do utrzymania życia Ona jest potrzebna do wykonywania pracy

Osoba dorosła , 70kg potrzebuje 1700 kcal do utrzymania życia + 500 kcal na pracę całkowicie 2200 kcal.

Zalecenie dzienne na normy na energię:

Dzieci 1-3 lat – 1300 kcal

10-12 lat – chłopcy 2600 kcal

dziewczynki 2300 kcal

Kobiety 21-59 lat praca lekka 2100 mężczyźni 2400

ciężka 2900 mężczyźni 3500

bardzo ciężka 4000

Kobiety ciężarne II połowa ciąży 2800. Karmiące – 3400. W starszym wieku spada zapotrzebowanie 2000-2100 kcal.

Czynniki wpływające na przemianę materii:

- rodzaj spożywanego posiłku czyli tzw. swoiste dynamiczne działanie pokarmów – białka wymagają większego zużycia energii do ich przyswojenia niż węglowodany i tłuszcze.

- praca fizyczna, umysłowa , stany emocjonalne, niska i wysoka temperatura, wzrost poziomu niektórych hormonów we krwi zwłaszcza hormonów tarczycy i rdzenia nadnerczy.

Procesy przemiany materii składające się z przeciwstawnych reakcji tj. anabolizm i katabolizm.

Anabolizm – synteza –asymilacja

Katabolizm – rozpad – dysymilacja.

Anabolizm to suma procesów w wyniku których komórki pobierają z krwi substancje pokarmowe i tworzą z nich część własnej protoplazmy.

Katabolizm to proces rozpadu substancji wchodzących w skład protoplazmy.

Komfort cieplny dla człowieka lekko ubranego to 25-26⁰ C przy wilgotności względnej 50%.

Temat: Gospodarka wodno elektrolitowa

DOBOWY BILANS WODY

DOWÓZ	ML	STRATY	ML
Pokarm stały i półpłynny	1200	skóra	350
Woda powstała w procesie przemiany	300	Płuca z powietrzem wydychanym	500
Płyn: woda, mleko, kawa , herbata	1000	Mocz kał	1500 150
RAZEM	2500		2500

Minimalne zapotrzebowanie na wodę wynosi od 21 do 43 ml na kg masy ciała. Wchłanianie wody odbywa się w jelicie cienkim, grubym, to woda przekazywana jest do wątroby do krążenia wielkiego, z krwi do płynów tkankowych. Przemiana wody pozostaje w ścisłym związku z przemianą białek, węglowodanów, tłuszczu i soli mineralnych. Sole sodowe zatrzymują wodę w organizmie sole potasowe i wapniowe sprzyjają wydalaniu wody.