Turystyka masowa-to uczestnictwo ogromnych mas turystów w różnych formach turystyki któremu towarzyszy szereg negatywnych zjawisk: podróż w dużej grupie, mało czasu na realizację własnych planów, szybkie środki transportu izolują od środowiska, sterowanie z zewnątrz przez biuro, grupie zostaje narzucony obcy dla miejscowych styl życia, uczestnictwo jest wygodne ale pasywne. Turystyka alternatywna-jest oparta na motywach krajoznawczych, uprawiana często w małych nieformalnych grupach, także indywidualnie, turystyka trudna, wymagająca gruntownego przygotowania psychicznego i fizycznego. Idee turystyki alternatywnej: poszukiwanie kontaktu z ludnością autochtoniczną, zaspokajanie potrzeb wypoczynkowych, troska o interesy mieszkańców, preferowanie samorealizacji i programowania celów turystycznych, wysoki stopień jej uprawiania. Turystyka speleologiczna-zaliczana do turystyki kwalifikowanej, polega na zwiedzaniu jaskiń turystycznych które są przystosowane do zwiedzania oraz nieturystycznych które wymagają odpowiedniego przygotowania i sprzętu. Turystyka aktywna-jej głównym elementem niezależnie od czasu trwania wyjazdu jest podejmowanie szczególnego rodzaju aktywności rekreacyjnej lub hobbystycznej. Turysta aktywny-to taki który udaje się poza miejsce zamieszkania dla podjęcia rekreacji ruchowej w wybranych dyscyplinach turystycznych lub sportowych. Rekreacja plenerowa-to wykorzystywanie zasobów naturalnych dla dobrego samopoczucia i własnej przyjemności. Turystyka usportowiona-wymaga atrakcyjnych terenów, toleruje ośrodki sportowe oraz kładzie szczególny nacisk na zajęcia sportowe. Jaskinie: najdłuższa-Mamucia w USA o dł 563km. Najgłębsza-Krubera w Gruzji o głębokości 2160m. W Polsce-wielka jaskinia śnieżna 22km długości i 824m głębokości. Karta taternika jaskiniowego uprawnia do: wspinania się w rejonach skalnych i wysokogórskich bez ograniczeń, wspinania się w jaskiniach bez ograniczeń, kierowania zgrupowanymi wspinaczkowymi i jaskiniowymi poza rejonami wysokogórskimi. Karta zwyczajnego taternika jaskiniowego uprawnia do: Wspinania się w rejonach skałkowych i wysokogórskich bez ograniczeń, Wspinania się w jaskiniach bez ograniczeń, Kierowania zgrupowaniami i wyprawami jaskiniowymi bez ograniczeń, Kierowania zgrupowaniami wspinaczkowymi na terenie Tatr. Edward Alfred Martel (1859-1938)-jest uważany za „ojca” speleologii naukowej i zarazem sportowej. W 1888r przeszedł pierwszy jaskinię Bramabiau we Francji. Seweryn Goszczyński-pisarz, pionier polskiej turystyki jaskiniowej. Mariusz Zaruski-założyciel TOPRu.Tadeusz i Stefan Zwoliński-w 1913r zaczeli organizować swoje pierwsze wyprawy do Jaskini Magurskiej I Zimnej. John McGregor-w 1864 skonstruował pierwszy kajak z poszycia klepkowego, założył pierwszy klub kajakowy na świecie i odbył wiele wypraw po rzekach wielkiej bryt. Zygmund Gloger-etnograf, krajoznawca, podróżnik. W 1872 odbył wyprawy po Wiśle, Bógu, Wiebrzy I Niemenie. Rodzaje kajaków: nizinne (do 5m dł), górskie (krótszy zwrotniejszy), morskie (powyżej 5m, dziób uniesiony ku górze), sit on top (nie posiada burt). Tworzywa kajaków: laminatowe, karbonowo-keblarowe, polietylenowe, rojaleks. Rafting-to dyscyplina wodna wykorzystująca pontony pneumatyczne. Podział szlaków kajakowych Polski: szlak Polski południowej, polski środkowej, szlak pojezierzy, szlak przymorza. Skala trudności: 9 stopni, 3 dla szlaków nizinnych, 6 dla szlaków górskich. Mówi o nasileniu zjawisk występujących na szlaku, niebezpieczeństwach, wymaganych umiejętnościach. Skala uciążliwości: 6 stopni określa stosunek czasu pokonywania przeszkód do czasu płynięcia. Szyk zwarty-odległości od 3 do 5 długości kajaka. Zaletą tego szyku jest poza możliwością zmniejszenia niebezpieczeństwa, jest możliwość przekazywania umiejętności wyboru właściwej drogi płynięcia i prawidłowej techniki pokonywania przeszkód. Szyk ścisły-poszczególne osady płyną w ustalonej przez prowadzącego kolejności. Szyk ten stosuje się gdy są braki w umiejętnościach uczestników. Szyk dowolny-osady płyną między prowadzącym a zamykającym osadę. Rozpiętość szyku małej grupy powinna się mieścić w granicach 20min. Plenerowa rekreacja przygodowa-niekompsumpcyjna forma rekreacyjna odbywająca się w plenerze której towarzyszą elementy ryzyka realnego lub uświadomionego na którą wpływ ma uczestnik i warunki środowiska. Bystrza-przyspieszony nurt rzeki z falami i przeszkodami na dnie. Kokpit-wycięcie w pokładzie kajaka z miejscem dla kajakarza. Locja-nauka zajmująca się opisem wód i wybrzeży z punktu widzenia potrzeb żeglugi. Meander-ostre zakole na rzece. Próg-naturalna lub sztuczna przeszkoda o stałym przepływie wody. Przykosa-podłużny nasyp w korycie rzeki o kształcie schodkowym. Reperaturka-zestaw narzędzi i materiałów do naprawy kajaka. Jaz-przegroda w korycie rzeki o regularnym przepływie wody. Ławica-podłużna mielizna wynurzona na stutek okresowego obniżenia poziomu wody. Komandor-kierownik spływu. Zwara-warkocze wody kipiącej. 1765-celerifer (hrabia de Sivrac). 1816-drezyna (Karl von Drais de Sauerbrun). 1839-pierwszy napęd (Kirkpatrik MacMillan). 1842-MacMillan przejechał 229km z Courthill do Glasgow I z powrotem. 1861-mchanizm korbowy. 1885-masowa produkcja, napęd łańcuchowy (Harry J. Lawson). 1886-warszawskie towarzystwo cyklistów. 1879-pierwsze stowarzyszenie speleologiczne w Austrii. 1953-pierwszy międzynarodowy kongres speleolog w Paryżu. 1965-międzynarodowa unia speleologiczna. 1923-pierwszy klub jaskiniowy w Zakopanym. 1950-powstanie klubu Grotołazów. 1952-wyprawy do jaskini Miętusiej (213m). 1953-pierwsza próba nurkowania w jaskini. 1959-odkrycie jaskini Śnieżnej. 1961-odkryto jaskinie czarną w dolinie Kościelskiej. 1966-powstanie krakowskiego klubu turystyki Jaskiniowej. 1974-zmiana nazwy Krakowski klub Taternictwa Jaskiniowego. 1864-John Mcgregor skonstruował drewniany kajak. 1872-Zygmund Gloger odbył wyprawy po rzekach. 1914-pierwszy związek kajakowy w Niemczech. 1924-związki kajakowe utworzyły międzynar.przedst.sport.kajak.. 1936-kajakarstwo w igrzyskach. 1881-zawody na Odrze we Wrocławiu. 1928-komiska kajakowa. 1930-Polski Związek Kajakowy