Kolegium Logopedyczne czyniło liczne starania, aby zawód logopedy wpisać na listę zawodów wykonywanych w Polsce i wprowadzenie go jako grupy zawodowej do zawodów społecznych i dlatego opracowało koncepcję nowych specjalności logopedycznych.
Do niedawna można było wyróżnić cztery specjalizacje logopedyczne (wg Leona Kaczmarka):
Logopedia wychowawcza miała na celu zapobieganie zaburzeniom mowy i głosu przez właściwe kształtowanie mowy u dzieci
Surdologopedia zajmowała się kształtowaniem mowy u niesłyszących, niedosłyszących i głuchoniewidomych
Logopedia korekcyjna dążyła do usuwania zaburzeń mowy, głosu i trudności w czytaniu i pisaniu
Logopedia artystyczna dbała o kulturę żywego słowa: potocznego, publicystycznego i artystycznego.
W praktyce logopedycznej spośród wyżej wymienionych specjalności funkcjonował jedynie tylko surdologopedia i logopedia korekcyjna. W ramach tej ostatniej niektórzy logopedzi zaczęli specjalizować się w terapii osób z wybranymi zaburzeniami, poprzez wzbogacanie wiedzy w danym zakresie i doskonalenie umiejętności praktycznych. Właśnie w tym czasie pojawiło się, więc wielu logopedów, którzy zajmowali się terapią osób jąkających się lub terapią osób z afazją.
Patrząc w przyszłość polskiej logopedii zaproponowano utworzenie nowych specjalności logopedycznych:
Logopeda- logopeda ogólny
Logopeda- surdologopeda
Logopeda- balbutologopeda
Logopeda- neurologopeda
Logopeda- oligofrenologopeda
Logopeda- ortoepik
Logopeda- glottodydaktyk.
W ramach każdej specjalności mogą się pojawić mogą się pojawić dodatkowe specjalizacje, np. w ramach specjalizacji logopeda- neurologopeda mogą byś specjalizacje z zakresu np. afazji, afazji dziecięcej itp.
Innym problemem dla Kolegium Logopedycznego było przyjęcie adekwatnych terminów dla poszczególnych specjalności. W kilku przypadkach zdania członów Kolegium były podzielone, np. dla specjalności logopeda- ortoepik proponowano logopeda- ortofonista, ortofonik, ortofonologopeda.
Wprowadzenie nowych specjalności wiąże się ze zmianami kształcenia logopedów. Dotychczasowy system 2- letniego podyplomowego kształcenia zawodowego oraz wprowadzany 5- letni dzienny system studiów logopedycznych pozwolą na uzyskanie specjalność logopeda- logopeda ogólny. Pozostałe specjalności wiążą się z dodatkowym kształceniem podyplomowym na bazie jednego z dwóch wyżej wymienionych.
LOGOPEDA- LOGOPEDA OGÓLNY
Logopeda ogólny jest specjalistą w zakresie ogólnej diagnozy i ogólnej terapii zaburzeń komunikacji, a szczególnie z uwzględnieniem diagnozy, profilaktyki i terapii zaburzeń artykulacyjnych (dyslalia) i fonacyjnych(fonastenia, afonia), które zostały spowodowane uszkodzeniami lub niedokształceniem obwodowych narządów mowy. W zakresie jego diagnozy znajdują się takie zaburzenia jak:
dyslalia-> bełkotanie- zakłócenia w realizacji płaszczyzny segmentalnej wypowiedzi słownej stanowiące samoistne zaburzenie artykulacji o różnorodnej etiologii
fonastenia-> rodzaj nerwicy charakteryzujący się brakiem koordynacji miedzy pracą mięsni krtani a pracą mięśni narządów oddechowych i artykulacyjnych; w fonastenii występują trudności w operowaniu głosem i wydobywaniu go
afonia-> bezgłos- całkowita utrata dźwięczności głosu, która powstaje na skutek uszkodzenia krtani i wiązadeł głosowych lub niedowładu czynnościowego mięśni krtani.
Wiedzę i umiejętności logopeda ogólny uzyskuje w czasie 2- letnich studiów podyplomowych lub na 5- letnich dziennych studiach logopedycznych. Zdobywa tam potrzebną w pracy logopedycznej wiedzę z lingwistyki, medycyny, psychologii, pedagogiki, zaburzeń komunikacji, pragmatyki logopedycznej, logorytmiki i emisji głosu.
Miejscem pracy logopedy ogólnego są: poradnie psychologiczno- pedagogiczne, poradnie foniatryczne, inne placówki resortu zdrowia, oświaty i kultury.
LOGOPEDA- SURDOLOGOPEDA
Surdologopeda jest specjalistą w zakresie diagnozy i terapii logopedycznej osób (dzieci, młodzież, dorosłych) z uszkodzonym słucham (niesłyszących, niedosłyszących, głuchoniewidomych).
Do głównych zadań surdologopedy należy:
Wychowanie lub rozwijanie różnych sposobów komunikowania się, czyli umiejętności nadawania i odbierania tekstów słownych, pisemnych lub sygnalizacyjnych dzieci z wadą słuchu, czyli przygotowanie do swobodnego porozumiewania się z otoczeniem.
Kształtowanie mowy, czyli dbanie o jej najlepszy rozwój pod względem fonetycznym, leksykalnym, gramatycznym
Doskonalenie wyrazistości wypowiedzi i terapia rozumienia tekstów słownych przez osoby ogłuchłe po 5 r. ż
Eliminowanie zachowań zakłócających proces komunikowania się oraz kształtowanie wszechstronnego i zintegrowanego rozwoju psychomotorycznego
Organizowanie współpracy i współdziałania ze specjalistami wspierającymi rozwój dzieci z wadą słuchu.
Wiedzę i umiejętności uzyskuje surdologopeda w czasie studiów na rocznym podyplomowym studium surdologopedii i w czasie rocznej praktyki zawodowej pod kierunkiem doświadczonych surdologopedów. Zdobywa poszerzoną wiedzę z audiologii i otolaryngologii, fonetyki akustycznej, audytywnej i wizualnej, emisji głosu. Zapoznaje się z aparatami słuchowymi i innymi urządzeniami stosowanymi w diagnozie i terapii surdologopedycznej. Uczy się zróżnicowanej metodyki kształtowania mowy u osób z uszkodzonym słuchem. Zdobywa także wiedzę z surdopedagogiki i surdopsychologii. Uczy się dodatkowych systemów komunikacji: daktylografii, fonogestów oraz języka migowego.
Surdologopeda może pracować w przedszkolach, szkołach i ośrodkach dla niesłyszących i niedosłyszących, w poradniach Polskiego Związku Głuchych, klinikach i oddziałach otolaryngologicznych oraz w poradniach psychologiczno- pedagogicznych.
LOGOPEDA- BALBUTOLOGOPEDA
Balbutologopeda jest specjalistą w zakresie diagnozy i terapii osób jąkających się oraz z innymi zaburzeniami płynności mówienia (giełkot, bradylalia, tachylalia).Zaburzenia, którymi się zajmuje balbutologopeda to:
Jąkanie-> jąkanie jest przerwą w normalnym rytmie mowy, podczas której jąkający wie dokładnie, co chce powiedzieć, ale w tym momencie nie jest zdolny do wypowiedzenia tego w łatwy sposób z powodu mimowolnych powtórzeń, przeciągania lub przerywania wymawianej głoski lub sylaby
Giełkot-> mowa bezładna, trzepotanie mowy- szybkie lub nieregularne tempo mówienia, niepoprawna budowa zdań, powtarzanie głosek, sylab, opóźniony rozwój języka, ograniczona koncentracja uwagi, bark zdolności szkolnych
Bradylalia-> spowolnienie mowy- zaburzenie toku mowy w następstwie zahamowania i zwolnienia czynności psychicznych, głownie toku myśli
Tachylalia-> przyspieszenie mowy- zaburzenie toku mowy w następstwie przyspieszonego toku myślenia.
Wiedzę i umiejętności balbutologopeda uzyskuje w czasie studiów na podyplomowym rocznym studium balbutologopedii i w czasie rocznej praktyki zawodowej pod kierunkiem doświadczonych balbutologopedów. Zdobywa poszerzoną wiedzę z balbytopsychologii, neurologii, foniatrii, psychologii klinicznej, psychologii komunikacji interpersonalnej, psychoterapii, logorytmiki, balbutologii, metodyki postępowania z osobą jąkającą się oraz metodyki postępowania w wypadku występowania innych zaburzeń płynności mówienia.
Balbutologopeda może pracować w poradniach psychologiczno- pedagogicznych, w poradniach o oddziałach foniatrycznych oraz w poradniach i gabinetach logopedycznych.
LOGOPEDA- NEUROLOGOPEDA
Kolejnym ze specjalistów związanych z logopedią jest naurologopeda. Jest on specjalistą, który zajmuje się diagnozą i terapią logopedyczną osób z:
Afazją-> zaburzeniem mowy polegającym na częściowej lub całkowitej utracie umiejętności budowania i percypowania tekstów słownych w następstwie mniej lub bardziej rozległego ogniskowego uszkodzenia ośrodków mowy dominującej półkuli mózgu
Alalią-> opóźnieniem w przyswajaniu sobie języka na skutek opóźnionego wykształcenia się funkcji pewnych struktur mózgowych
Dyzartrią-> zaburzeniami mowy charakteryzującymi się zaburzeniami artykulacji dźwięków na skutek uszkodzenia ośrodków i dróg unerwiających narządy mowne
Porażeniem mózgowym-> zespołem wyrażającym się poprzez zaburzenia ruchu i postawy, którego obraz kliniczny zmienia się z wiekiem w zależności od kolejnych etapów dojrzewania struktury i funkcji ośrodkowego układu nerwowego.
Neurologopeda swoje umiejętności i kwalifikacje zdobywa na rocznym podyplomowym studium neurologopedii oraz podczas rocznej praktyki zawodowej pod okiem doświadczonych neurologopedów. Zdobywa w tym czasie poszerzoną wiedzę z anatomii, fizjologii i patologii centralnego układu nerwowego, psychologii klinicznej, afazjologii, neurolingwistyki, psycholingwistyki, neurospychologii, kinezyterapii, logorytmiki, terapii muzyką i plastyką. Uczy się metodyki terapii różnych typów afazji, alalii i dyzartrii oraz metodyki pracy z osobami z porażeniem mózgowym.
Miejscem pracy neurologopedy są oddziały neurochirurgii, poradnie przykliniczne, szpitale rehabilitacyjne, szpitale i poradnie psychiatryczne, ośrodki rehabilitacyjne, sanatoria, poradnie foniatryczne, poradnie logopedyczne oraz przedszkola i szkoły dla dzieci z porażeniem mózgowym.
LOGOPEDA- OLIGOFRENOLOGOPEDA
Oligofrenologopeda jest specjalistą, który zajmuje się diagnozą i terapią osób upośledzonych umysłowo, z zespołem Downa, osób autystycznych, osób z mutyzmem (z całkowitą niemożnością posługiwania się mową z przyczyn psychologicznych) oraz chorych psychicznie.
Swoją wiedzę i umiejętności oligofrenologopeda zdobywa na rocznym podyplomowym studium oligofrenopedagogicznym oraz podczas praktyki zawodowej pod czujnym okiem doświadczonego specjalisty w tym kierunku. Dzięki temu zdobywa poszerzoną wiedzę z psychiatrii, oligofrenopedagogiki, psychologii defektologicznej, diagnostyki różnicowej, metodyki postępowania logopedycznego z osobami z lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim upośledzeniem umysłowym, z różnymi typami zaburzeń psychicznych (schizofrenia, cyklofrenia itp.), z zespołem Downa, autystycznych oraz z mutyzmem.
Oligofrenologopeda może być zatrudniony w przedszkolach specjalnych, szkołach specjalnych dla upośledzonych umysłowo w różnym stopniu, w gabinetach logopedycznych przy szkołach podstawowych z klasami specjalnymi lub integracyjnymi oraz w tzw. „szkołach życia”.
LOGOPEDA- ORTOEPIK
Logopeda- ortoepik jest specjalistą w zakresie kultury żywego słowa zajmujący się techniką mówienia, budowania i interpretacji tekstów.
Aby można było zostać logopedą- ortoepikiem należy skończyć roczne podyplomowe studium ortoepii oraz odbyć roczną praktykę zawodową pod kierunkiem doświadczonych ortoepików. W tym czasie taki logopeda zdobywa szeroką wiedzę z ortofonii, retoryki, teorii i historii literatury, teatrologii, kultury żywego słowa, emisji głosu, higieny głosu, dykcji oraz metodyki pracy z osobami zawodowo posługującymi się mówieniem.
Miejscem pracy logopedy- ortoepika są szkoły podstawowe, średnie i wyższe, szkoły filmowe i teatralne, seminaria duchowne, domy kultury, teatry, środki masowego przekazu informacji oraz inne instytucje, w których słowo jest przedmiotem zainteresowania i głównym narzędziem pracy.
LOGOPEDA- GLOTTODYDAKTYK
Ostatnią ze specjalności jest glottodydaktyk. Glottodydaktyk jest specjalistą w zakresie wychowania językowego dzieci, diagnozy, profilaktyki i terapii dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu (z dysleksją, dysgrafią, dysortografią).
Diagnoza logopedyczna obejmuje:
stan słuchu fonemowego i realizację fonemów przez dziecko
stan zdolności komunikacyjnych obejmujący wszystkie jednostki językowe od fonemu do tekstu (złożonej jednostki)
stan komunikacji niewerbalnej, a także ocenę psychologiczno- pedagogiczną dziecka i badania lekarskie: okulisty, laryngologa, neurologa, pediatry, internisty, ewentualnie psychiatry.
Wiedzę i umiejętności swoje glottodydaktyk zdobywa podczas nauki w rocznym podyplomowym studium glottodydaktyki przedszkolnej i wczesnoszkolnej oraz w czasie rocznej praktyki zawodowej. W tym czasie zdobywa szeroką wiedzę z lingwistyki, psycholingwistyki, psychologii rozwojowej, psychologii zabawy, psychologii klinicznej, pedagogiki specjalnej oraz metodyki wychowania przedszkolnego i nauczania początkowego.
Logopeda- glottodydaktyk może pracować w przedszkolach, szkołach, poradniach psychologiczno- pedagogicznych, szkołach specjalnych oraz poradniach logopedycznych i glottodydaktycznych.
BIBLIOGRAFIA:
Ewa Małgorzata Skorek, Z LOGOPEDIĄ NA TY. PODRĘCZNY SŁOWNIK LOGOPEDYCZNY, Oficyna Wydawnicza „Impuls”
Kraków 2005
Stanisław Grabias (red.), Przedmiot logopedii, Lublin 1991
Internet: www.logopedia.net.pl