ASW 3 - Resort spraw wewnętrznych

Po I wojnie światowej

Pierwszego ministra spraw wewnętrznych powołano 7 grudnia 1917 r,, zaś miesiąc później dekretem Rady Regencyjnej z dnia 3 stycznia 1918 roku utworzono Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Początkowo zagadnienia bezpieczeństwa publicznego stanowiły jedynie drobny wycinek zakresu kompetencji MSW. Bezpieczeństwem publicznym zajmował się wydział policji znajdujący się w sekcji administracyjnej. MSW posiadało bardzo szeroki zakres kompetencji, który ulegał ciągłym zmianom, ale w jego gestii zawsze pozostawały sprawy dotyczące:

• ogólnego zarządu krajowego,

• dozoru samorządu terytorialnego,

• nadzoru nad prasą t wszelkimi stowarzyszeniami,

• problemów statystyki ogólnej,

• spraw policji (wszelkiego rodzaju (np, sanitarnej, komunikacyjnej i in,)

MSW zajmowało się zwalczaniem zakłóceń porządku publicznego oraz sprawami dotyczącymi przestępczości kryminalnej i politycznej, ale także sanitarnej, komunikacyjnej, itp. Minister był odpowiedzialny za bezpieczeństwo i spokój publiczny na terenie całego kraju. Był jednym z najważniejszych urzędników administracji rządowej, a nawet zastępował Premiera w przypadku jego nieobecności. W II Rzeczypospolitej Ministerstwo Spraw Wewnętrznych uważane było za najważniejszy resort, ponieważ jego działalność decydowała o podstawowych problemach funkcjonowania państwa. Minister Spraw Wewnętrznych sprawował zarząd nad wszystkimi sprawami wewnętrznymi, które nie były zastrzeżone dla innych ministrów rządu oraz był szefem służby bezpieczeństwa. Najważniejszym zadaniem ministra był nadzór nad działalnością podległych mu organów bezpieczeństwa, do których należały centralne i terenowe organy MSW, Policja Państwowa, częściowo policja specjalna - administracyjna i formacje wojskowe ochraniające granice. Organizację i zakres działania MSW określał statut organizacyjny, na podstawie którego powołano następujące departamenty:

• organizacyjny

• polityczny

• samorządowy

• administracyjny

• służby zdrowia.

Pomimo swej silnej pozycji urząd ten był bardzo niestabilny (ciągłe zmiany na stanowisku - w latach 1918-1926 stanowisko to zajmowało 13 polityków). Resort ulegał ciągłym reformom organizacyjnym (ponad 30 w okresie międzywojennym).

W czasie II wojny światowej działalność centralnych urzędów państwowych była ograniczona. W 1940 r. została utworzona Delegatura Rządu na Kraj, zaś odpowiednikiem resortu przy Biurze Delegata Rządu był Departament Spraw Wewnętrznych, który kontynuował pracę przedwojennego ministerstwa.

Po II wojnie światowej

Po II wojnie światowej zmiany polityczne, ustrojowe oraz ideologiczne, i spowodowane przejęciem władzy przez komunistów wpłynęły na system administracji publicznej. Zmiany ustroju politycznego i utworzyły komunistyczne struktury polityczne i administracyjne. Manifest PKWN z 22 lipca 1944 r. stworzył zarys organizacyjny administracji publicznej. Przewidziano powołanie 13 resortów, wśród których, w miejsce MSW powstał (na wzór radziecki) – Resort Bezpieczeństwa Publicznego Wraz z przekształceniem PKWN w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej, 31 grudnia 1944 roku resort zmienił nazwę na Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego. Od samego początku jednak nie określono zakresu jego działania, więc miał dużą swobodę i nie ograniczała go żadna kontrola. Stanowił swoiste państwo w państwie i zajmował się głównie walką z przeciwnikami politycznymi.

7 grudnia 1954 roku Rada Państwa wydała dekret znoszący MBP, a w jego miejsce powołano dwie odrębne instytucje: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego przy Radzie Ministrów. W wyniku reorganizacji system bezpieczeństwa upodobniono do wzoru radzieckiego. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych powołano jako urząd zwierzchni w stosunku do Milicji Obywatelskiej, Służby Więziennej, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Wojsk Ochrony Pogranicza i Straży Pożarnej. Nowy statut organizacyjny MSW wyodrębniał Służbę Bezpieczeństwa oraz tworzył w ramach Ministerstwa 3 departamenty operacyjne (wywiadu, kontrwywiadu i walki z działalnością antypaństwową). W okresie po październikowej odwilży, na podstawie ustawy z dnia 13 listopada 1956 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wchłonęło i przejęło pełen zakres obowiązków po zlikwidowanym Komitecie do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego. Walka ze szpiegostwem, dywersją, terrorem, oraz inne wrogie działania skierowane przeciwko PRL, przeszły w zakres działań Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

W takim kształcie resort funkcjonował do okresu schyłkowego PRL. Pierwsze poważniejsze zmiany zapoczątkowała dopiero, uchwalona w atmosferze kończącego się stanu wojennego, ustawa z 14.07.1983 r. o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i zakresie podległych mu organów. Zgodnie z nią zakres działania Ministra Spraw Wewnętrznych obejmował;

• ochronę porządku i bezpieczeństwa publicznego,

• strzeżenie praworządności ludowej,

• zapewnienie współdziałania z innymi organami państwowymi w zakresie ochrony praw i wolności obywatelskich.

Resort spraw wewnętrznych w III RP

Zmiany ustrojowe po 1989 r. oraz związana z tym demokratyzacja różnych obszarów życia wymusiły zmiany organizacyjne i kadrowe w MSW. 6 kwietnia 1990 r. sejm przyjął tzw. pakiet ustaw policyjnych, obejmujący ustawy o: Urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych, Policji, Urzędzie Ochrony Państwa.

Kontekst polityczny dokonywanych zmian

Przemiany społeczno-ustrojowe w Polsce, zapoczątkowane w 1989 r. rozmowami opozycji solidarnościowej z władzami PRL w ramach „okrągłego stołu", w dużym stopniu dotyczyły problemów demokratyzacji różnych obszarów życia publicznego, społecznego i gospodarczego. Nie wnikając w intencje i zamierzenia obydwu stron, które przystąpiły do rozmów, można stwierdzić, że na pewno przedmiotem dysku­sji nie mogła być pozycja resortu spraw wewnętrznych w państwie, tym bardziej że inicjatorem tych rozmów był szef MSW, Czesław Kiszczak. Zaskakującym zjawiskiem było inicjowanie prób porozumienia z opozy­cją nie przez reformatorskie skrzydło partii, lecz przez kierownictwo tzw. resortów siłowych. Podobny mechanizm miał miejsce w NRD, gdzie szef służby wywiadu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego Marcus Wolf podjął podobne działania. Uczestnicy rozmów „okrągłego stołu" mieli świadomość, że wszelkie ustale­nia polityczne staną się bezprzedmiotowe, jeśli nie uzyskają przyzwolenia kierow­nictwa resortu spraw wewnętrznych. Z tego chyba wynikała zgoda przedstawicieli opozycji na rolę ministra Kiszczaka w rozmowach w Magdalence i w trakcie „okrą­głego stołu". Jeszcze po zaskakujących, zarówno opozycję, jak i środowiska związa­ne z władzą, wynikach wyborów do parlamentu 4 czerwca 1989 r. nawet nie próbo­wano zachwiać pozycji resortu. Potwierdzeniem tej atmosfery była misja tworzenia gabinetu rządowego pod przewodnictwem Cz. Kiszczaka. Nawet po utworzeniu rządu Tadeusza Mazowieckiego 24 sierpnia 1989 r. zachowano status quo w resor­tach siłowych. Ministrem spraw wewnętrznych pozostał Czesław Kiszczak. Dopie­ro wydarzenia w innych krajach bloku wschodniego, określane jako „jesień ludów Europy Środkowowschodniej", oraz oznaki bierności ZSRR wobec rozpadu systemu komunistycznego w tej części Europy spowodowały przyspieszenie zmian w Polsce.

Najwięcej emocji wzbudzała działalność resortu spraw wewnętrznych, trakto­wanego jako gwaranta pozycji PZPR w państwie i odpowiedzialnego za łamanie zasad praworządności i praw obywatelskich. Jedną z pierwszych decyzji sejmu kon­traktowego było powołanie nadzwyczajnej komisji sejmowej pod kierownictwem posła OKP Jana Marii Rokity, która miała się zająć ujawnieniem i upublicznieniem wszystkich przewinień funkcjonariuszy peerelowskiego MSW. Jednocześnie w swoim expose sejmowym T. Mazowiecki, pierwszy niekomunistyczny premier rządu polskiego od ustaleń jałtańskich, zadeklarował w polityce wewnętrznej zasa­dę „grubej kreski", którą w rozmaity sposób interpretowano. Jej autor uważał, iż sta­nowiła ona skuteczną metodę neutralizacji sił poprzedniego systemu, z kolei kryty­cy polityki Mazowieckiego byli przekonani, iż „gruba kreska" stanowiła swoisty akt zapomnienia krzywd i zbrodni systemu komunistycznego. Początkowo mieliśmy do czynienia z sytuacją jakby wyjętą z utworów Mrożka. Z jednej strony coraz bar­dziej są widoczne ślady demontażu starego systemu, a z drugiej przykłady, iż wyżsi funkcjonariusze resortu nadal wykonują czynności, które w danej sytuacji nie mają istotnego znaczenia.

Po wyborach czerwcowych na polecenie wiceministra spraw wewnętrznych gen. Henryka Dankowskiego w terenowych jednostkach rozpoczęto rozpraco­wywanie wybranych posłów i senatorów, ponadto uaktualniano listy w sprawie internowania osób związanych z opozycją, a obejmujących najwyższe stanowiska w państwie. Jeszcze 22 sierpnia 1989 r. Rada Ministrów, dwa dni przed powołaniem rządu T. Mazowieckiego, przyjęła uchwałę nr 128, upoważniającą ministra spraw wewnętrznych do działań pozostających poza kontrolą premiera.

Z drugiej strony podjęto próby zmian organizacyjnych i kadrowych w służbach podległych ministrowi spraw wewnętrznych, aby ograniczyć wpływy sił komu­nistycznych w tym resorcie. Pierwszym etapem tych działań było powierzenie 7 marca 1990 r. stanowiska wiceministra spraw wewnętrznych Krzysztofowi Kozłowskiemu, związanemu z środowiskiem skupionym wokół „Tygodnika Pow­szechnego". Ostatecznie w lipcu tegoż roku odeszli z rządu T. Mazowieckiego Cz. Kiszczak i F. Siwicki - ostatni gwaranci wpływów partii. Ministrem spraw wewnętrznych został K. Kozłowski, a jego zastępcami związani z opozycją Jan Widacki i Jerzy Zimowski. Sejm uchwalił 6 kwietnia reformujące „imperium resortu spraw wewnętrznych" ustawy o:

• urzędzie ministra spraw wewnętrznych,

• Policji,

• Urzędzie Ochrony Państwa.

Zreorganizowały one MSW, zlikwidowały SB oraz przekształciły Milicję Obywatelską w Policję. Minister Spraw Wewnętrznych stał się naczelnym organem administracji państwowej realizującym politykę państwa w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego. Do jego zakresu działania należały m.in.;

• ochrona bezpieczeństwa państwa,

• ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego,

• ochrona przed bezprawnymi zamachami na życie i zdrowie ludzkie, dorobek materialny i kulturalny społeczeństwa i poszczególnych obywateli,

• ochrona granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego,

• administracja spraw wewnętrznych.

(DzU z 1990 r., nr 30, poz. 181). W związku z tym do jego obowiązków należały:

• nadzór nad działalnością Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej i Straży Granicznej w zakresie ustalonym odrębnymi ustawami;

• podejmowanie rozstrzygnięć w zakresie powierzania Policji, Urzędowi Ochrony Państwa i Straży Granicznej zadań w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego określonych w odrębnych ustawach w razie wątpliwości dotyczących ich właściwości rzeczowej, z wyjątkiem czynności dochodzeniowo-śledczych;

• sprawy społeczno-administracyjne, określone odrębnymi ustawami;

• czynności organizacyjno-mobilizacyjne i obronne resortu spraw wewnętrznych oraz inne zadania z zakresu obronności, wynikające z przepisów o powszechnym obowiązku obrony;

• koordynacja działań porządkowo-ochronnych oraz czynności ratowniczych w razie klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu;

• wspieranie działalności naukowej i społecznej, podejmowanej na rzecz przeciwdziałania przestępczości i zjawiskom kryminogennym;

• określanie i doskonalenie metod działań rozpoznawczych, zapobiegawczych i wykrywczych w celu zwalczania przestępstw i wykroczeń, w granicach zakreślonych przepisami prawa;

• ogólna koordynacja działań w zakresie ochrony tajemnicy państwowej i służbowej.

Rozwiązania organizacyjno-prawne wprowadzone aktami prawnymi w 1990 r. starały się zerwać z dotychczasowym charakterem resortu spraw wewnętrznych. Swoistym, politycznym gwarantem tych reform miał być powoływany przez Radę Ministrów Polityczny Komitet Doradczy przy ministrze spraw wewnętrznych, w którym były reprezentowane wszystkie większe partie polityczne.

Należy przyznać, iż nastąpiła gruntowna zmiana charakteru działania resortu spraw wewnętrznych, jednak zakres jego działania nie uległ większym zmianom. Ministrowi spraw wewnętrznych podlegały następujące centralne organy administracji państwowej:

• komendant główny Policji,

• szef Urzędu Ochrony Państwa,

• komendant główny Straży Granicznej,

• komendant główny Państwowej Straży Pożarnej.

Ponadto minister nadzorował działanie następujących jednostek organizacyj­nych:

• Zakładu Emerytalne-Rentowego,

• Centralnego Zarządu Służby Zdrowia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych,

• Dowództwa Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych ministra spraw wewnętrznych,

• Jednostki Wojskowej Nr 1004 Biura Ochrony Rządu,

• ośrodka dla uchodźców w Nadarzynie,

• naczelnego inspektora Nadzoru Budowlanego,

• kierownika Inspektoratu Nadzoru Budowlanego

• oraz dwóch resortowych szkół wyższych (Szkoły Głównej Służby Pożarniczej, Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie).

Organizacja Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w wyniku zmian przedstawiała się następująco (Rozporządzenie Rady Ministrów z 16 lipca 1990 roku , DzU, nr 49, póz. 288):

• Gabinet Ministra, sprawujący bezpośrednią obsługę ministra i podsekretarzy stanu, prowadzący sprawy zagraniczne oraz problematykę prasową;

• Zespół Doradców Ministra, opracowujący analizy stanu bezpieczeństwa państwa oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego, oceny stopnia występujących zagrożeń zewnętrznych i wewnętrznych oraz służący ministrowi doradztwem i bezpośrednią konsultacją;

• inspektorat Nadzoru i Kontroli, do którego zadań należała określona przepisami prawa działalność w stosunku do jednostek i organów nadzorowanych przez ministra oraz prowadzenie spraw skarg i wniosków,

• Departament Spraw Obywatelskich, zajmujący się rejestracją stanu cywilnego, ewidencją ludności i dokumentów stwierdzających tożsamość, nadawaniem i zmianami obywatelstwa polskiego, zmianami imion i nazwisk, sprawami paszportów, fundacji, mandatów, stowarzyszeń, zgromadzeń, zbiórek publicznych, odznak i mundurów, poboru do wojska, a także sprawowaniem nadzoru nad wykonywaniem zadań w tym zakresie przez terenowe organy rządowej administracji ogólnej i samorząd terytorialny;

• Biuro Prawne, do którego należała obsługa prawna i legislacyjna urzędu ministra,

• Biuro Spraw Obronnych, realizujące zadania mobilizacyjno-organizacyjne oraz koordynujące inne zadania z zakresu obronności, nałożone na ministra przepisami o powszechnym obowiązku obrony;

• Departament Finansów, do którego należało planowanie i realizacja budżetu w skali całego resortu spraw wewnętrznych;

• Biuro Administracyjno-Gospodarcze, zajmujące się obsługą administracyjno--biurową, techniczną i finansową oraz ochroną obiektów urzędu ministra, a także planowaniem zaopatrzenia w środki i sprzęt specjalistyczny, jego typizacja, zagadnieniami inwestycji i kapitalnych remontów obiektów resortu spraw wewnętrznych;

• Departament Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności, mający w swej gestii projektowanie, wdrożenie i rozwój PESEL oraz jego podsystemów tematycznych na potrzeby organów administracji państwowej i samorządu terytorialnego;

• Biuro Kadr, którego przedmiotem była problematyka organizacyjno-kadrowa w odniesieniu do pracowników urzędu ministra oraz do funkcjonariuszy podległych służb;

• Centralne Archiwum, którego zadaniem było prowadzenie wyodrębnionego archiwum państwowego przewidzianego w odrębnych przepisach;

• Biuro do Spraw Migracji i Uchodźstwa, do którego należały, sprawy związane z migracją, nadawaniem statusu uchodźcy i udzielaniem azylu, a także sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem zadań w tym zakresie przez terenowe organy rządowej administracji ogólnej i samorząd terytorialny;

• Departament Administracyjny, zajmujący się sprawami koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej i jej kontroli oraz sprawami zezwoleń na nabycie nieruchomości przez cudzoziemców, a także koordynujący działania i sprawujący nadzór w zakresie ochrony tajemnicy państwowej i służbowej.

Dopiero ustawa z 21 lipca 1995 r. rozpoczęto proces zmiany charakteru resortu spraw wewnętrznych i jego miejsca w administracji publicznej. Minister spraw wewnętrznych uzyskał uprawnienia naczelnego organu administracji państwo­wej w stosunku do właściwych terenowych organów rządowej administracji ogól­nej w dziedzinie spraw społeczno-administracyjnych określonych w odrębnych ustawach oraz w stosunku do organów samorządu terytorialnego w zakresie zleconych im zadań z tej dziedziny.

W 1996 r. przeprowadzono gruntowną reformę administracji centralnej państwa. W jej wyniku na mocy ustawy z 21 czerwca 1996 r. (Dz U z 30 czerwca 1996 r.) zagadnienia resortu spraw wewnętrznych znalazły się w zakresie działania ministra spraw wewnętrznych i administracji. Kolejne dwa akty prawne: ustawa z 8 sierpnia 1996 r. o organizacji i trybie pracy Rady Ministrów oraz zakresie działania mini­strów i ustawa z 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej usystematy­zowały pod względem merytorycznym i organizacyjnym funkcjonowanie centrum rządowego. Cały obszar administracji rządowej podzielono na 28 działów. Ministrowi spraw wewnętrznych i administracji powierzono kierowanie trzema działami:

• Administracji publicznej,

• Spraw wewnętrznych

• Wyznań religijnych

Zgodnie z art. 29 wspomnianej ustawy dział spraw wewnętrznych obejmował sprawy:

• ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego,

• ochrony granicy państwa, kontroli ruchu granicznego i cudzoziemców,

• obywatelstwa,

• obrony cywilnej,

• ochrony przeciwpożarowej,

• przeciwdziałania skutkom klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu,

• nadzoru nad ratownictwem górskim i wodnym.

Część wymienionych zagadnień realizowały samodzielnie urzędy centralne podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych (MSWiA):

• komendant główny Policji (ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego),

• komendant główny Straży Granicznej (ochrona granicy państwa, kontrola ruchu granicznego i cudzoziemców),

• komendant główny Państwowej Straży Pożarnej (ochrona przeciwpożarowa),

• szef Obrony Cywilnej Kraju (obrona cywilna),

• prezes Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców,

• szef Krajowego Centrum Informacji Kryminalnej,

• szef Biura Ochrony Rządu.

Kolejny problem dotyczył wprowadzenia obowiązującego powszechnie sche­matu organizacyjnego aparatu pomocniczego ministrów w postaci ministerstw. W skład ministerstwa wchodziły następujące kategorie komórek organizacyjnych:

• departamenty, do realizacji merytorycznych zadań ministerstwa,

• biura, do realizacji zadań w zakresie obsługi ministerstwa,

• sekretariaty, do obsługi ministra ora/ komitetów, rad i zespołów,

• wydziały, jako komórki organizacyjne wewnątrz departamentów i biur.

W każdym ministerstwie tworzono w szczególności:

- gabinet polityczny ministra,

- komórki organizacyjne, biura, wydziały lub wyodrębnione stanowiska do spraw:

• prawnych,

• informacji,

• budżetu i finansów,

• kadr, szkolenia i organizacji,

• integracji europejskiej i współpracy z zagranicą,

• informatyki,

• zamówień publicznych,

• administracyjno-gospodarczych,

• obronnych,

• kontroli, skarg i wniosków,

• ochrony informacji niejawnych,

• audytu wewnętrznego.

Bezpośredni nadzór nad komórkami organizacyjnymi sprawował dyrektor generalny, który zapewniał prawidłowe wykonywanie zadań określonych przez ministra, sekretarza stanu i podsekretarza stanu.

Na podstawie statutu nadanego przez Prezesa RM (Rozporządzenie Prezesa RM z 24 grudnia 1996, DzU z 1996 r. nr 157, póz. 799) w skład Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wchodziły następujące komórki organizacyjne:

• Gabinet Polityczny Ministra,

• Biuro Dyrektora Generalnego,

• Departament Prawny,

• Departament Finansów,

• Departament Nadzoru i Kontroli,

• Departament Administracji Publicznej,

• Departament Wdrażania i Monitorowania Reformy Administracji Publicznej,

• Departament Wyznań,

• Departament Nieruchomości, Zezwoleń i Koncesji,

• Departament Spraw Obywatelskich,

• Departament Budownictwa, Architektury, Geodezji i Kartografii,

• Departament do Spraw Migracji i Uchodźstwa,

• Departament Rejestrów Państwowych, Łączności i Informatyki,

• Departament Integracji Europejskiej i Współpracy Międzynarodowej,

• Departament Kadr i Szkolenia,

• Biuro Administracyjno-Gospodarcze,

• Biuro Spraw Obronnych,

• Biuro Informacji i Promocji,

• Centralne Archiwum,

• Biuro Ochrony Informacji Niejawnych.

W 1999 r. wraz z przekazaniem do MSWIA kolejnego działu administracji rządowej: architektury i administracji, wyodrębniono w strukturze organizacyjnej ministerstwa komórki organizacyjne, które zajmowały się obsługą zadań ministra w zakresie poszczególnych działów (Rozporządzenie Prezesa RM z 5 listopada 1999 r., DzU z 1999 r., nr 91, póz. 1029). Problematyka spraw wewnętrznych stała się przedmiotem działania następujących komórek organizacyjnych:

• Departamentu Porządku Publicznego,

• Departamentu Bezpieczeństwa Powszechnego,

• Departamentu Obywatelstwa,

• Departamentu Ochrony Granic, Migracji i Uchodźstwa,

• Departamentu Zezwoleń i Koncesji,

• Departamentu Inspekcji Sanitarnej i Zakładów Opieki Zdrowotnej,

• Biura do Spraw Organizacji Centrum Informacji Kryminalnej.

W wyniku tych zmian nastąpiło wzmocnienie nadzoru ministra nad urzędami centralnymi podległymi MSWiA. Departament Porządku Publicznego realizował to zadanie wobec Policji, Departament Bezpieczeństwa Powszechnego - wobec Pań­stwowej Straży Pożarnej i Obrony Cywilnej Kraju, a Departament Ochrony Granic i Uchodźstwa - wobec Straży Granicznej i Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzo­ziemców. Nadzór ten miał mieć charakter merytoryczny i polegać na wypracowaniu nowych, dostosowanych do potrzeb formuł działania poszczególnych służb. W prak­tyce służby te realizowały polityczne interesy obozu rządowego w instytucjach si­łowych.

W roku 1999 minister spraw wewnętrznych i administracji przestał być zwierzchnikiem formacji o charakterze czysto militarnym. Nadwiślańskie Jednostki Wojskowe, po nieudanych próbach przekształcenia w Gwardię Narodową ostatecz­nie zlikwidowano, a pozostałe jednostki wojskowe przekazano do MON-u, w tym elitarny oddział antyterrorystyczny GROM.

Rok później, tj. w 2000 r., nastąpiła modyfikacja tej części organizacyjnej MSWiA, która realizowała zadania resortu spraw wewnętrznych (Rozporządzenie Prezesa RM z 12 grudnia 2000 r., DzU z 2000 r., nr 110, póz. 1175). Uległy likwidacji dwa Departamenty: Obywatelstwa oraz Ochrony Granic, Migracji i Uchodźstwa. W związku z potrzebą dostosowania pracy formacji policyjnych i ochrony granicy do standardów Układu Schengen, poszerzono zakres działania Biura do Spraw Organizacji Centrum Informacji Kryminalnej o sprawy współpracy z Systemem Informacji Schengen (SIS).

Po przydzieleniu ministrowi spraw wewnętrznych w 2006 r. kolejnego działu administracji rządowej: informatyzacji (Rozporządzenie Prezesa RM z 18 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania ministra spraw wewnętrz­nych i administracji, DzU z 19 lipca 2006 r.), nastąpiła reorganizacja ministerstwa. Obsługę zadań ministra w zakresie działu spraw wewnętrznych zapewniały nastę­pujące komórki organizacyjne:

• Departament Bezpieczeństwa Publicznego,

• Departament Infrastruktury Teleinformatycznej,

• Departament Polityki Migracyjnej,

• Departament Rozwoju Rejestrów,

• Departament Spraw Obywatelskich,

• Departament Zarządzania Kryzysowego i Spraw Obronnych,

• Departament Zdrowia,

• Departament Zezwoleń i Koncesji.

Ministrowie spraw wewnętrznych w latach 1990-1996

• Czesław Kiszczak (PZPR) od 1 stycznia 1990 do 6 lipca 1990

• Krzysztof Kozłowski (bezpartyjny) od 6 lipca 1990 do 14 grudnia 1990

• Henryk Majewski (bezpartyjny) od 12 stycznia 1991 do 5 grudnia 1991

• Antoni Macierewicz (ZChN) od 23 grudnia 1991 do 5 czerwca 1992

• Andrzej Milczanowski od 11 lipca 1992 do 22 grudnia 1995

• Jerzy Konieczny od 29 grudnia 1995 do 26 stycznia 1996

• Zbigniew Siemiątkowski (SdRP) od 15 lutego 1996 do 31 grudnia 1996

Ministrowie spraw wewnętrznych i administracji w latach 1997-2011

• Leszek Miller (SdRP) (1 stycznia 1997 – 31 października 1997)

• Janusz Tomaszewski (AWS) (31 października 1997 – 3 września 1999)

• p.o. Janusz Pałubicki (AWS) (3 września 1999 – 7 października 1999)

• Marek Biernacki (AWS) (7 października 1999 – 19 października 2001)

• Krzysztof Janik (SLD) (19 października 2001 – 21 stycznia 2004)

• Józef Oleksy (SLD) (21 stycznia 2004 – 21 kwietnia 2004)

• p.o. Jerzy Szmajdziński (SLD) (21 kwietnia 2004 – 2 maja 2004)

• Ryszard Kalisz (SLD) (2 maja 2004 – 31 października 2005)

• Ludwik Dorn (PiS) (31 października 2005 – 7 lutego 2007)

• vacat na urzędzie od 7 lutego do 8 lutego 2007

• Janusz Kaczmarek (bezpartyjny)(8 lutego 2007 – 8 sierpnia 2007)

• Władysław Stasiak (bezpartyjny)(8 sierpnia 2007 – 16 listopada 2007)

• Grzegorz Schetyna (PO) (16 listopada 2007 – 13 października 2009)

• p.o. Prezes Rady Ministrów Donald Tusk od 13 paźdz. 2009 - do 14 paźdz. 2009

• Jerzy Miller od 14 października 2009 do 18 listopada 2011

Resort Spraw Wewnętrznych

Obecny status

Rząd Donalda Tuska po wyborach parlamentarnych z 2011 roku

Rekonstrukcja resortów:

MSWiA – MAiC = MSW

Administracja Administracja Sprawy Wewnętrzne

Sprawy Wewnętrzne Wyznania religijne

Wyznania religijne Informatyzacja

Informatyzacja

Obecnie: Minister Spraw Wewnętrznych jest naczelnym organem administracji publicznej, któremu obsługę zapewnia Ministerstwo Spraw Wewnętrznych będące jednostką budżetową. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zostało powołane z dniem 18 listopada 2011 r. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie utworzenia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

Status prawny określają:

• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych

• Zarządzenie nr 93 Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 2011 r. w sprawie nadania statutu Ministerstwu Spraw Wewnętrznych

• Zarządzenie nr 4 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie ustalenia regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

• Zarządzenie nr 18 Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 marca 2012 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Ministerstwu Spraw Wewnętrznych

• Zarządzenie nr 13 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 20 marca 2012 r. zmieniające zarządzenie w sprawie ustalenia regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

• Zarządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 września 2012 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Ministerstwu Spraw Wewnętrznych

• Decyzja Nr 6 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 9 grudnia 2011 r. - w sprawie zakresu czynności członków Kierownictwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz Dyrektora Generalnego Urzędu

• Decyzja Nr 1 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 4 stycznia 2012 r. - zmieniająca decyzję w sprawie zakresu czynności członków Kierownictwa MSW oraz Dyrektora Generalnego Urzędu

• Decyzja nr 33 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 29 marca 2012 r. zmieniająca decyzję w sprawie zakresu czynności członków Kierownictwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz Dyrektora Generalnego Urzędu

Przedmiot działalności

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, zapewnia obsługę Ministra Spraw Wewnętrznych, na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych (Dz.U. Nr 248, poz. 1491). Minister kieruje działem administracji rządowej - sprawy wewnętrzne,

Zakres zadań i tryb pracy komórek organizacyjnych Ministerstwa oraz jednostek organizacyjnych podległych lub nadzorowanych przez Ministra określa regulamin organizacyjny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych stanowiący załącznik do Zarządzenia Nr 4 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 9 grudnia 2011 r. z późniejszymi zmianami.

Kierownictwo MSW

Do stycznia 2013

Minister Spraw Wewnętrznych Jacek Cichocki

Sekretarz Stanu w MSW Piotr Stachańczyk

Podsekretarz Stanu w MSW Stanisław Rakoczy

Podsekretarz Stanu w MSW Michał Deskur

Podsekretarz Stanu w MSW Roman Dmowski

Dyrektor Generalny MSW Wojciech Kijowski

Od stycznia 2013

Minister Spraw Wewnętrznych Bartłomiej Sienkiewicz

Sekretarz Stanu w MSW Piotr Stachańczyk

Podsekretarz Stanu w MSW Stanisław Rakoczy

Podsekretarz Stanu w MSW Marcin Jabłoński

Podsekretarz Stanu w MSW Rafał Magryś

Dyrektor Generalny MSW Wojciech Kijowski

Struktura organizacyjna MSW

Gabinet Polityczny Ministra

Biuro Ministra - zastępca dyrektora Bartosz Czyczyn/ sekretariat: 022 628 99 93

Departament Budżetu - dyrektor Władysław Budzeń/ sekretariat: 022 843 16 42

Departament Ewidencji Państwowych i Teleinformatyki- pełniący obowiązki dyrektora Roman Kusyk/ sekretariat: 022 60 28 208

Departament Kontroli, Skarg i Wniosków - dyrektor Danuta Głowacka Mazur/ sekretariat: 022 601 45 14

Departament Nadzoru - dyrektor Jacek Zalewski- sekretariat: 022 601 40 70

Departament Obywatelstwa i Repatriacji - dyrektor Mateusz Sora/ sekretariat: 022 601 74 25

Departament Polityki Migracyjnej - dyrektor Monika Prus/ sekretariat: 022 601 45 51

Departament Prawny - dyrektor Andrzej Rudlicki/ sekretariat: 022 845 22 99

Departament Spraw Obywatelskich - dyrektor Małgorzata Piotrak/ sekretariat: 022 602 84 50

Departament Ratownictwa i Ochrony Ludności - dyrektor: Sławomir Górski/ sekretariat:

Departament Unii Europejskiej i Współpracy Międzynarodowej - dyrektor Grzegorz Polak/ sekretariat: 022 601 41 20

Departament Zdrowia - dyrektor Marek Kondracki/ sekretariat: 022 628 20 87

Departament Zezwoleń i Koncesji - dyrektor Cezary Gawlas/ sekretariat: 022 60 116 02

Biuro Administracyjno Finansowe - dyrektor Robert Napora/ sekretariat: 022 646 08 27

Biuro Kadr, Szkolenia i Organizacji - dyrektor Leszek Woszczyk/ sekretariat: 022 848 93 62

Biuro Ochrony Informacji Niejawnych - dyrektor Jarosław Rocławski/ sekretariat: 022 601 32 61

Gabinet polityczny ministra spraw wewnętrznych Jacka Cichowskiego

Stanisław Barański - doradca w Gabinecie Politycznym Ministra Spraw Wewnętrznych, ur. 10.05.1984 r., zatrudniony od dnia 22 listopada 2011 r., pełny etat

Joanna Faryna-Wielowieyska – asystent polityczny Ministra Spraw Wewnętrznych, ur. 10.05.1985 r., zatrudniona od dnia 28 listopada 2011 r., pełny etat

Michał Sokolnicki – doradca w Gabinecie Politycznym Ministra Spraw Wewnętrznych, ur. 07.06.1969 r., zatrudniony od dnia 15 grudnia 2011 r., pełny etat

Małgorzata Woźniak – doradca w Gabinecie Politycznym Ministra Spraw Wewnętrznych, ur. 9.05.1974 r., zatrudniona od dnia 22 listopada 2011 r., pełny etat

Łukasz Szerner – doradca Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, ur. 24.11.1985 r., zatrudniony od dnia 1 grudnia 2011 r., pełny etat

Piotr Manteuffel – asystent polityczny Podsekretarza Stanu, ur. 29.06.1987 r., zatrudniony od dnia 4 stycznia 2012 r., pełny etat

Nikodem Bończa Tomaszewski -  doradca w Gabinecie Politycznym Ministra, ur. 21.10.1974 r., zatrudniony od dnia 5 marca 2012 r., wymiar czasu pracy: 1/5 etatu.

Gabinet Polityczny Ministra SW Bartłomieja Sienkiewicza

Michał Sokolnicki – doradca, ur. 7.06.1969 r.

Małgorzata Woźniak – doradca, ur. 9.05.1974 r.

Krystyna Marcinek – doradca, ur. 11.11.1986 r.

Paweł Polak – doradca, ur. 28.04.1990 r.

Joanna Faryna-Wielowieyska – doradca, ur. 10.05.1985 r. 

Grupa MSW

ORGANY PODLEGŁE LUB NADZOROWANE PRZEZ MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH

1. Komendant Główny Policji;

2. Komendant Główny Straży Granicznej;

3. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej;

4. Szef Obrony Cywilnej Kraju;

5. Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców;

6. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE PODLEGŁE MINISTROWI SPRAW WEWNĘTRZNYCH LUB PRZEZ NIEGO NADZOROWANE

I. Jednostki podległe

1. Biuro Ochrony Rządu;

2. Państwowa Inspekcja Sanitarna Ministerstwa Spraw Wewnętrznych;

3. Zarząd Zasobów Mieszkaniowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych;

II. Jednostki nadzorowane

1. Centralny Ośrodek Informatyki

2. Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie;

3. Szkoła Główna Służby Pożarniczej;

4. Instytut Technologii Bezpieczeństwa "Moratex" w Łodzi;

5. Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej im. Józefa Tuliszkowskiego;

6. Centrum Personalizacji Dokumentów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

7. Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji

8. Zakłady Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji:

   1. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Białymstoku,

   2. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Bydgoszczy,

   3. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Gdańsku,

   4. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych im. sierż. Grzegorza Załogi w Katowicach,

   5. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Kielcach,

   6. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Koszalinie,

   7. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Krakowie,

   8. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Lublinie,

   9. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Łodzi,

   10. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z Warmińsko-Mazurskim Centrum Onkologii w Olsztynie,

   11. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Opolu,

   12. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych im. prof. Ludwika Bierkowskiego w Poznaniu,

   13. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Rzeszowie,

   14. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Szczecinie,

   15. Centralny Szpital Kliniczny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie,

   16. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych we Wrocławiu,

   17. Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Zielonej Górze,

   18. Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Specjalistyczny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Głuchołazach,

   19. Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Rehabilitacyjny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Górznie,

   20. Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Specjalistyczny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Jeleniej Górze,

   21. Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Specjalistyczny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Otwocku,

   22. Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Specjalistyczny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Złocieńcu,

   23. Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium Ministerstwa Spraw Wewnętrznych "Orion"w Ciechocinku,

   24. Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Jeleniej Górze,

   25. Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Kołobrzegu,

   26. Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Krynicy-Zdroju,

   27. Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium "Bristol" Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Kudowie-Zdroju,

   28. Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Sopocie,

   29. Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

Organizacje ratownicze, których realizację zadań publicznych z zakresu ratownictwa górskiego i wodnego nadzoruje Minister Spraw Wewnętrznych:

1. Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe,

2. Mazurska Służba Ratownicza,

3. Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe,

4. Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe.

5. Mazurskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

Stan zatrudnienia

Przeciętne zatrudnienie w 2011 roku

142 tysiące 174 osoby i było niż od przeciętnego zatrudnienia w 2010 r. o 1.932 osoby, tj. o 1,3%. Przeciętne zatrudnienie w 2011 r. kształtowało się następująco:

status 01 - osoby nieobjęte mnożnikowymi systemami wynagrodzeń – 14.619 osób, przy zatrudnieniu przeciętnym w 2010 r. 14.403 osoby (wzrost o 1,5%);

status 02 - osoby zajmujące kierownicze stanowiska państwowe - 4 osoby, na tym samym poziomie jak w 2010 r.;

status 03 - członkowie korpusu służby cywilnej – 14.559 osób, przy zatrudnieniu przeciętnym w 2010 r. 14.801 osób (spadek o 1,6%);

status 10 - żołnierze i funkcjonariusze – 112.991 osób, przy zatrudnieniu przeciętnym w 2010 r. 114.897 osób (spadek o 1,7%).

Dane z 2009 roku

Zatrudnienie na koniec 2007 i 2008 r. w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz jednostkach podległych i nadzorowanych przez ministra spraw wewnętrznych i administracji przedstawiało się następująco (przedstawione dane uwzględniają osoby faktycznie pobierające wynagrodzenie, nie uwzględniają natomiast osób przebywających na urlopach bezpłatnych i wychowawczych):

Wyszczególnienie	Na koniec 2007 r.	Na koniec 2008 r.
1	2	3
Ministerstwo ogółem, z tego: - pracownicy cywilni - funkcjonariusze	999 917 82	1079 1010 69
Policja ogółem, z tego: - pracownicy cywilni - funkcjonariusze	118 780 21 210 97 570	122 270 22 847 99 423
Straż Graniczna ogółem, z tego: - pracownicy cywilni - funkcjonariusze	20 054 3810 16 244	20 352 3996 16 356
Państwowa Straż Pożarna ogółem, z tego: - pracownicy cywilni - funkcjonariusze	31 104 1147 29 957	31603 1412 30 191
Biuro Ochrony Rządu ogółem, z tego: - pracownicy cywilni - funkcjonariusze	2385 302 2083	2347 301 2046
Obrona Cywilna Kraju: - pracownicy cywilni - funkcjonariusze	876 8	683 7
Urząd do Spraw Cudzoziemców:	254	294
Główny Urząd Geodezji i Kartografii:	64	80

Finanse

MSWiA był dysponentem części: 17, 27, 42 i 4:

Budżet MSWiA w 2011 r. - 17 mld 195 mln zł (5% więcej niż w 2010 r,), w tym:
Policja - 8 mld 149 mln 735 tyś. zł (7,6% więcej niż w 2010),
Państwowa Straż Pożarna - 2 mld 158 mln 206 tyś. zł (5 % więcej niż w 2010),
Biuro Ochrony Rząd - 189 mln 861 tyś. zł (0,3 % więcej niż w 2010),
Straż Graniczna - l mld 244 mln 766 tyś. zł (na poziomie 2010).

W budżecie przewidziano środki w wysokości 102,3 min zł, które mają zostać przeznaczone na zakup sprzętu w związku z EURO 2012 m.in. na furgony, kamizelki dla policjantów a także ambulanse i sprzęt teleinformatyczny.

Finanse MSW : Dochody budżetowe części 42

67 mln 095 tysięcy zostały zrealizowane w wysokości 82 mln 825 tysięcy ( 123 % planu)

Ustawa budżetowa na 2013 rok

Wielkość wydatków w części 42 – sprawy wewnętrzne

W podziale na działy, rozdziały i grupy wydatków:

Dział 710 – Działalność usługowa (AMW): 20 tys.

Dział 750 – Administracja publiczna (Naczelne i centralne organy): 450 mln 517 tys. zł

Dział 752 – Obrona narodowa: 30 tys. zł

Dział 753 – Emerytury: 7 mld 787 mln 940 tys. zł

Dział 803 – Szkolnictwo wyższe (uczelnie służb państw.): 90 mln 601 tys. zł

Dział 851 – Ochrona zdrowia (Inspekcja sanitarna, Ratownictwo medyczne, Krwiodawstwo, programy zdrowotne): 52 mln 211 tys. zł

Dział 852 – pomoc społeczna (dla cudzoziemców): 42 mln 842 tys. zł

Dział 754 – Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa: 10 mld 246 mln 740 tys. zł, w tym:

Policja: 8 mld 543 mln 207 tys. zł

Państwowa Straż Pożarna: 2 mld 198 mln 567 tys. zł.

BOR: 179 mln 001 tys. zł.

Straż Graniczna: 1 mld 266 958 tys. zł

Obrona cywilna: 120 tys. zł

Ratownictwo górskie i wodne: 10 mln 450 tys. zł

Zarządzanie kryzysowe: 6 mln 806 tys. zł

Pozostała działalność: 42 mln 238 tys. zł

Razem część 42: 18 mld 670 mln 901 tys. zł