Pytania na egzamin: Współczesne koncepcje pedagogiczne.

1. Pozytywizm w pedagogice (założenia filozofii pozytywistycznej).

-Przypisywanie najwyższej wartości wiedzy naukowej mającej moc sprawczą.

-Hierarchizowanie różnych typów wiedzy

-Najwartościowsze są twierdzenia formułowane na podstawie badań opartych na reguła metodologii badań badań empirycznych.

-Badania ilościowe i jakościowe (pogłębione).

-Związek twierdzeń i teorii pedagogicznych z praktyką edukacyjną i oświatą.

-Projekty edukacyjne i oświatowe – jest to zadanie pedagogiki, powinny one być wdrożone w praktykę edukacyjną przez przystosowanych odpowiednio nauczycieli i pedagogów

- Postęp w praktyce edukacyjny polega na coraz lepszym kontrolowaniu przekazów edukacyjnych.

– pedagodzy w projektowaniu pedagogii powinni wykorzystywać wyniki badań empirycznych nie tylko z własnej dziedziny, ale sięgać do teorii psychologicznych.

-Praktyczność pedagogiki wśród procesów edukacyjnych najbardziej należy cenić wychowanie rozumiane jako oddziałanie projektowane przez teorię wychowania różną od teorii kształcenia

1. Pedagogika jako teoria i pedagogika jako ideologia

Pedagogika jako teoria jest otwarta, ideologie są zamknięte, hermetyczne, ramowe, sztywny konstrukt. Czasami tej sztywności oczekuje się od nauki. Pedagogika jako teoria ma wiele dyskursów, nie ma dyrektywów, są za to sądy, hipotezy, ale nie dyrektywy, te są charakterystyczne dla praktyki, ideologii. Stad w teorii jest wielość rozwiązań. Uzyskujemy dzięki niej wiedzę opartą na paradygmatach: scjentystycznym, empirycznym, pozytywistycznym. Badamy, doświadczamy – wiedza naukowa. Dzisiaj chcemy poznawać zjawiska różnego typu – przeżywania, rozumienia (pedagogika personalistyczna, kultury, religii), wyjaśniania hermeneutycznego, fenomenologicznego (istota, wgląd i rozumienie zjawisk – pedagogika postmodernistyczna, hermeneutyczna.

Ideologia ma ramy, jest zamknięta, jest ekskluzywna, fundamentalna. Wychowanie jest indoktrynacją własnych ideałów. Opracowuje się programy ideologii i dyrektywy praktycznego działania.

1. Geneza pedagogiki religijnej (geneza powstania)

Pedagogika religii ukonstytuowała się na początku XX w. Nazwę pedagogika religii jako pierwszy wprowadził do języka naukowego niemiecki teolog i filozof Max Reischle (1889 r.) pedagogika religii została uznana za naukę stosowaną i subdyscyplinę teologii pastoralnej. Najwcześniej pedagogika religii pojawiła się w Niemczech.

1. Wskaż różnice między pedagogiką a pedagogią

Pedagogia – jest to zespół środków i metod wychowania stosowanych przez nauczycieli.

Pedagogika – teoretyczna i naukowa refleksja dotycząca praktyki edukacyjnej.

1. Personalistyczna koncepcja człowieka

Człowiek w ujęciu pedagogiki personalistycznej wystepuje jako niepowtarzalna indywidualność, sposób bycia, pojedynczość, W wymiarze ilościowym ,,jestem tylko ,,jeden” – nie mam swojego odpowiednika ,natomiast w wymiarze jakościowym tylko ,,JA” jestem ta osobą

(postac substancjalna – byt, postac egzystencjalna –istnienie)

1. Objaśnij pojęcie technopol

Technopol powstał w I Pol XX w USA jako przejaw totalitarnej technokracji, Technopol to nie tylko stan kultury ale stan umyslu polegajacy na defikacji czyli ubóstwianiu techniki.Oznacza to ze kultura poszukuje sankcji w technice znajdując w niej satysfakcje.

1. Istota pozytywistycznego myślenia o edukacji

Istota pozytywistycznego myslenia o edukacji jest proces unaukowienia

1. Personalistyczna definicja wychowania

Wychowanie sa to sposoby i procesy które w istocie ludzkiej pozwalają się odnalesc w swoim spoleczenistwie.

1. Geneza technopolu w edukacji

Technopol pojawił się w pierwszej XX w. w USA jako przejaw totalnej technokracji . Technopol to także stan umysłu polegający na deifikacji( ubóstwienie techniki) co oznacza, że kultura poszukuje sankcji w technice, znajdując w niej satysfakcje. Jak pisze B. Śliwerski szkoła usytuowana w kulturze technopolu jest instytucją społecznej kontroli informacji. Szkoła decyduje o tym, co należy przekazywać a co nie. Wg Taylora celem ludzkiej pracy jest wydajność. Myśl tę przeniesiono do szkolnictwa, czyniąc z procesu nauczania produkt własnej aktywności. Stopnie wprowadził do anglikańskiego systemu edukacji prawdopodobnie jako pierwszy Sylvanus Thayer pod koniec XVIII w.

1. Cele wychowania wg personalistów (co to w ogóle jest cel)

Człowiek jest istotą naturalną kulturalną i jednocześnie nadnaturalną i nad kulturalną ( tzn. transcendującą naturę i kulturę ).

Stan doskonałości nie jest możliwy dla człowieka w jego egzystencji ziemskiej, ale jest możliwe stopniowe doskonalenie się człowieka. Taki wysiłek doskonalenia się prowadzi przez przyswojenie sobie cech osobowych

Uzdolnić wychowanka do pójścia w kierunku personalizacji stanowi podstawowy cel wszystkich wysiłków wychowawczych. Istota wychowania nie spełnia się w przyjęciu określonych pojęć czy umiejętności, ani też nie można jej ograniczyć do przyswojenia sobie kultury, obyczajów, norm społ. lecz aktualizuje się ona w urzeczywistnianiu i aktualizowaniu się niepowtarzalnej struktury osoby ludzkiej. Podstawową wartością jest osoba ludzka, jej pełne integralne urzeczywistnienie się jako osoby, ale też następuje otwarcie się na nowe cele
Najwyższym celem wychowania jest uzdalnianie podmiotu (wychowanka) do przyjęcia kierownictwa nad własnym procesem rozwoju. Chodzi o takie ujmowanie wychowania, które zbliża je do procesu wzbudzenia osoby w wychowanku. Wychowanek nie jest uważany za rzecz do napełnienia jej czymkolwiek ani też nie jest on istotą do ćwiczenia (szkolenia) , lecz jest osobą, którą należy w nim wzbudzić. Jedynie jeśli się uznaje wartość osoby ludzkiej jako posiadacza wartości, można postępować w procesie rozwoju osobowego
Personalizm podkreśla oprócz wartości w wymiarze indywidualnym, także wartości wspólnotowego charakteru życia i wychowania, akcentując zwłaszcza problem dobra wspólnego. Dobro takie jest sumą dóbr indywidualnych ludzi, lecz stanowi nową i wyższa wartość. Personalizm uznaje wartość dobra wspólnego za podstawę życia społ. ale jednocześnie podkreśla, że nie może ono naruszać dobra człowieka jako osoby. Sensem życia społ. jest wszechstronny rozwój osoby ludzkiej, nad którą nie może być wyższych celów, z powodu których mogłaby być ona traktowana jako środek. Osoba jest zawsze celem.

1. Geneza pedagogiki kultury

Pedagogika kultury Powstała w Niemczech na początku XX w. i oparta była na koncepcji filozoficznej Wilhelma Dilthey. Była rozumiana jako pedagogika ludzkiej duchowości. W Polsce najwybitniejszym przedstawicielem był Bogdan Nawroczyński. W latach 1933-39 w Polsce ukazywał się kwartalnik „Kultura i wychowanie” pod redakcją Bogdana Suchodolskiego.Pedagogika obecnie oznacza paradygmat edukacyjny, który może przybierać postać ideologii edukacyjnej. A zatem możemy mówić o przejściu od pedagogii do pedagogiki, opisany może być jako proces unaukowienia (myślenie o edukacji).

1. Dialog w pedagogice egzystencjalnej

Dialog w PE jest zasadnicza postawa człowieka wobec swiata dzieki niemu może dojsc do spotkania i poznania drugiego człowieka zas uwiecznieniem tego staje się wspólnota miłości.

1. Odmiany egzystencjalizmu i jego czołowi przedstawiciele

egzystencjalizm zapoczątkowany w XIX w. przez S. Kierkegaarda

Współcześnie kierunek filoz. i literacki według którego przedmiotem filozofii jest indywidualna egzystencja jednostki ludzkiej, jej wolność i odpowiedzialność, nadzieja i rozpacz oraz rozumienie własnego istnienia

egzystencjalizm dzieli się zazwyczaj na ateistyczny (J.P. Sartre . A. Camus), agnostyczny (M. Heidegger) chrześcijański (G. Marcel, P. Tillich ), oraz teistyczny (K. Jaspers, M. Buber G. Morel

1. Pragmatyczna koncepcja człowieka wg Johna Deweya

Dewey dostrzegł, że człowiek powoli staje się instrumentem. Zatraca swoje człowieczeństwo i staje się, można tutaj śmiało powiedzieć, „cyborgiem”. Życie rodzinne obraca się tylko wokół pracy, a to z kolei nie pozwala na budowanie życia rodzinnego, a co za tym idzie i społecznego.

1. Odmiany pedagogiki ideologicznej XX w wg Stefana Wołoszyna (5 odmian)

Pedagogika psychologiczna

Pedagogika socjologiczna
Pedagogika kultury
Pedagogika egzystencjalna
Pedagogika marksistowska

1. Wymień znane ci typologie współczesnych kierunków pedagogicznych (podać nazwiska i tytuły książek)->Sośnicki, Wroczyński, Wołoszyn...itd.

II Wybrane typologie współczesnych koncepcji pedagogicznych:

1) Pierwszą typologią współczesnych prądów i kierunków pedagogicznych była praca

Bogdana Nawroczyńskiego „Współczesne prądy pedagogiczne”.

2) Drugiej rekonstrukcji współczesnych prądów i kierunków dokonał Ludwik Chmaj w

książce „Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku.”

3) Trzecia typologia jest autorstwa Kazimierza Sośnickiego, książka pt. „Rozwój pedagogiki

zachodniej na przełomie XIX i XX wieku”.

4) Czwarta typologia została sporządzona przez Stefana Wołoszyna w opracowaniu „Nauki o wychowaniu w Polsce w XX wieku.”

1. Istota antypedagogiki ->czym ona jest w stosunku do pedagogiki

Antypedagogika: to zniesienie wychowania - teoria przeciwna do pedagogicznej, nie jest negacją pedagogiki, lecz innym systemem bazującym na innym obrazie człowieka (jest to egzystencjalna i psychologiczna strona Ruchu Praw Dziecka), a także synonim praktyki i sposobu życia ludzi wolnych od wychowania.

1. Co znaczy stanowisko antropocentryczne w ekologii?

antropocentryczne stanowisko wytyczyło drogę mentalności technokratycznej, która skłonna jest do dominacji nad Naturą.

1. Etapy historyczne myślenia o związkach człowieka z przyrodą

pełana symbioza człowieka z przyrodą w kulturze antycznej a także tam gdzie występowały religie animistyczne i toteizm * idee ubóstwienia przyrody np. religia i filozofia dalekiego wschodu * tradycja judeochrzescijańska i protestancka polegająca oddzieleniu człowieka od świata i przypisania mu uprzywilejowanej nadrzędnej pozycji * zanegowanie idei postępu oraz zwrócenie sie ku naturze

1. Poglądy pedagogiczne Ivana Illich

Uważał, że współczesny człowiek żyje pod naciskiem ,,fałszywej świadomości”, czyli

świadomości zinstytucjonalizowanej, a ta z kolei doprowadza do destrukcji osobowości,

wtłacza ją w ustalone zachowania. Illich uważał, że to właśnie szkoła zapoczątkowuje

powstawanie i kształtowanie się fałszywej świadomości, zaszczepia zasadę ,,przystosowania”,

a nie ,,przekształcania”.

Illich wylicza pięć zarzutów przeciwko obecnemu systemowi szkolnemu:

- że jest przymusowy,

- że jest nastawiony na świadectwa,

- że opera się na obowiązkowym programie nauczania,

- że dzieli i grupuje uczniów wg wieku,

- że jest strukturą hierarchiczną, zbudowaną od góry w dół, z uczniem na dole.

1. Początki pedagogiki religijnej w Polsce

W Polsce nazwa pedagogika religii została przyjęta w latach 90. XX w. , ale już na początku XX w. salezjanin Walenty Gadowski postulował metodyczne pogłębienie katechezy. Nieco później tzn. w latach 30. Karol Banszel domagał się utworzenia katedry pedagogiki religii na wydziale Teologii Ewangelickiej. Po II wojnie światowej teoria nauczania i wychowania funkcjonowały tylko na uczelniach katolickich. Inne uczelnie nie podejmowały tej problematyki ze względu na ówczesną sytuację polityczną.

1. Krytyka pozytywizmu w edukacji

1. Fakty i prawa naukowe nie są niezawodne. Jedne i drugie są w gruncie rzeczy tylko konwencjami.

2. Wiedza humanistyczna nie jest, nie może być i nie powinna być taka jak wiedza przewodnicza.

3. Wiedza nie zasadza się tylko na faktach, gdyż pewne prawdy ogólne ujmujemy bezpośrednio z całą oczywistością.

4. Przygoda nie jest jedyną ani nawet pierwotną postacią bytu.

5. Kultura nowożytna nie tylko nie jest doskonała ale i zła, powinna być obalona i zmieniona (Tatarkiewicz)

1. Społeczność a wspólnota

Społeczność jest zbiorowością ludzi która powstraje przeważnie z motywów racjonalnych i ze względu na osiągnięcie jakiegoś konkretnego celu. Wspolnota powstaje jako zjawisko szczególnych stosunków międzyludzkich. Wspólnota jest pojęciem podkreślającym stosunki międzyludzkie. Powstaje ze względu na dobro osób i ma wartość w samej sobie

1. Podstawy pedagogiki egzystencjalnej

Natura człowieka rozpatrywana jest w kontekście egzystencjalizmu, która nie wyraża się poprzez istotę jego bytu a przez zmienność i specyfikę. Ściśle z pojęciem egzystencjalizmu wiąże rozdarcie człowieka między skończonością życia, a nieskończonością transcendencji(przekraczanie czegoś). Człowiek dostrzega swoja wolność, opisuje świat w sposób subiektywny i uważa, że taki opis jest w pełni autentyczny. Filozofia egzystencjalna zakłada, że nie można do końca poznać człowieka ani samego siebie. Wielu myślicieli łączy ze sobą dwa pojęcia w jedną całość – egzystencjalizm i personalizm, które wyodrębniają człowieka jako pojedynczą jednostkę z całej zbiorowości. Pojęcia te różnią się jednak od siebie.

1. Co odróżnia nowe wychowanie od poprzednich koncepcji pedagogicznych?

-Postulat pajdocentryzmu- oparcie wychowania na naturalnych siłach tkwiących w samym wychowanku, pedagogika wychodząca od dziecka,- Krytyka pierwszoplanowości nauczyciela na rzecz wychowania wychodzącego od naturalnych potrzeb dziecka,  
oraz uwzględniająca jego fazy rozwoju, -Poszanowanie naturalnego tempa rozwoju każdego wychowanka bez sztucznego przyspieszania, -Akceptacja indywidualnych różnic i spontanicznej socjalizacji, czyli akceptacja wchodzenia dziecka w różne grupy rówieśnicze, -Aktywizm – wychowanie to proces aktywnego wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku,- wychowanie to spontaniczna aktywność wychowanków wyznaczona ich bieżącymi zainteresowaniami  
i aktualnie przeżywanymi problemami.

1. Co odrzuca antypedagogika?

Antypedagogika, współczesny kierunek pedagogiki alternatywnej, odrzucający dotychczasowy system wychowania i nauczania jako represyjny, oparty na przedmiotowym traktowaniu wychowanka i utrwalający nie akceptowane wzorce kulturowe.
Antypedagogika neguje istotę wychowania rozumianego jako proces celowy, mający charakter formacyjny, uważając, że podporządkowanie dziecka osobie dorosłej kształtuje jego osobowość według z góry ustalonego wzorca, narzucając mu gotowy system wartości.
Według antypedagogiki rola pedagoga polega nie na wychowywaniu w dotychczasowym rozumieniu, ale na wspieraniu dziecka w jego samodzielnych poszukiwaniach i wyborach. Podstawą takiego współdziałania jest wzajemny szacunek i zaufanie pomiędzy wychowawcą a wychowankiem.

1. Istota antropologii religijnej jako podstawy edukacji

2. Geneza pedagogiki ekologicznej

I ETAP LATA '70 zwiększenie zainteresowania pedagogiki ekologią przyrody , dały o sobie znać działania kontensacyjne kontenstacyjne których celem było odejscie od konsumpcyjnego stylu zycia - pojawiło sie zwiększone zainteresowanie duchowością i swoisty zwrot ku naturze - ponadto istniała tolerancja i dbałość o przyrodę

II ETAP LATA '80 - zainteresowanie zagadnieniami ekologii - wskazywanie na przejawy kryzysu ekologicznego ziemi

1. Krytyka nowego wychowania ( co zarzuca się nowemu wychowaniu)

Zarzucano utopijność wielu zasad. Idea wychowania dla pokoju, wolności i demokracji była podważana przez faszyzm  
i stalinizm.

1. Przedstawiciele personalizmu

Przedstawiciele personalizmu

-Józef Pieter

- Stefan Szuman

- Mieczysław Kreutz , natomiast w latach powojennych - Stefan Kunowski

- Karol Wojtyła

-Franciszek Adamski oraz intelektualiści skupieni wokół miesięcznika "Znak" I "Więź" oraz tygodnika powszechnego

1. Podstawy naukowe pedagogiki kulturowej

zadaniemped. kultury jest kształcenie osobowości przez dobra kultury. Podstawowym zadaniem pedagogiki kultury jest badanie zjawisk i nurtów kultury: rozpoznawanie ich, ocenianie, by w końcu wyciągać z nich wnioski do wychowania. Istotnym zadaniem jest również takie przygotowanie wychowawców, by mogli wychować młodzież do mądrego korzystania z kultury, do rozróżniania destrukcyjnych i konstruktywnych elementów kultury, oraz by mogli tworzyć kulturę opartą na wartościach wyższych.

Pedagogika kultury kształtuje człowieka w trzech wymiarach: rozumienia dziedzictwa kulturowego, umiejętności wykorzystywania go w życiu codziennym i tworzeniu kultury dla przyszłych pokoleń.

1. Objaśnij pojęcie: ekologia płytka

Płytka ekologia nie rozważa problemu w sposób filozoficzny, ale tym samym jej punkt widzenia jest powierzchowny, krótkowzroczny a przede wszystkim antropocentryczny. "Postrzega człowieka jako istotę ponad albo poza naturą, jako źródło wszelkich wartości a naturze przypisuje jedynie wartość instrumentalną lub użytkową"

1. Objaśnij ideę biocentryzmu

idea zakładająca, że wszystkie organizmy mają taką samą wartość, w związku z czym powinny mieć równe prawa; w koncepcji biocentrycznej twierdzi się, że natura ma wrodzone, nieodłączne i wewnętrzne wartości, które nie powinny w żaden sposób podlegać ludzkim potrzebom; w praktyce biocentryzm oznacza rezygnację z polowań, rybołówstwa, hodowania zwierząt w celach żywnościowych, a także zachęca do wegetarianizmu.

1. Poglądy pedagogiczne Noana Shaustyego

2. wyjaśnij pojęcie: emancypacja

uwolnienie kogoś bądź uwolnienie się od zależności; pojęcie emancypacji pojawiło się w 1908 roku w pedagogice niemieckiej w nawiązaniu do teorii krytycznej w celu nadania pedagogice charakteru emancypacyjnego; pedagogika emancypacyjna postulowała dokonanie krytycznej analizy społecznych założeń teorii wychowania, a zwłaszcza tych zależności i sprzeczności, które hamowały rozwój młodego pokolenia; domagała się m.in. zmian sprzyjających interakcji i porozumieniu a tym samym odnowieniu edukacji.

1. Główni przedstawiciele antypedagogiki

Do głównych przedstawicieli antypedagogiki należą: C. Bereiter, A. Miller, H. von Schönebeck, E. von Braunmühl.

1. Deveyo’wska koncepcja edukacji

Dewey postulował zmiany we współczesnych szkołach.Zwracał on uwagę na traktowanie wychowania nie jako szeregu wymagań, ale jako procesu szukania, dojrzewania. Dewey jest uznawany za twórcę koncepcji szkoły pracy. W tego rodzaju szkole dzieci uczyły się poprzez działanie. Nie było tam przedmiotów, a wszelką wiedzę dzieci miały zdobyć w trakcie samodzielnej pracy, niejako poprzez nią.

1. Co to znaczy pedagogika hermeneutyczna

hermeneutyka- to sztuka wygłaszania, tłumaczenia i wyjaśniania.zadaniem hermeneutyki jest umożliwienie przejścia pomiędzy światami, jest ona sztuką rozumienia; na jej terenie dochodzi do przejścia od czegoś obcego, do tego co nasze.hermeneutyka jest sztuką rozumienia tekstu, jako wypowiedzi zarówno mówionej jak i pisanej

1. Podstawowe cech nowego wychowania

-Postulat pajdocentryzmu- oparcie wychowania na naturalnych siłach tkwiących w samym wychowanku, pedagogika wychodząca od dziecka,- Krytyka pierwszoplanowości nauczyciela na rzecz wychowania wychodzącego od naturalnych potrzeb dziecka,  
oraz uwzględniająca jego fazy rozwoju, -Poszanowanie naturalnego tempa rozwoju każdego wychowanka bez sztucznego przyspieszania, -Akceptacja indywidualnych różnic i spontanicznej socjalizacji, czyli akceptacja wchodzenia dziecka w różne grupy rówieśnicze, -Aktywizm – wychowanie to proces aktywnego wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku,- wychowanie to spontaniczna aktywność wychowanków wyznaczona ich bieżącymi zainteresowaniami  
i aktualnie przeżywanymi problemami.

1. Objaśnij nazwę: konstruktywizm pedagogiczny

Konstruktywizm pedagogiczny jest teorią uczenia się, poznawania i zdobywania wiedzy.Jego podstawą jest założenie epistemologiczne, że to uczeń sprawuje kontrolę nad własnym uczeniem się oraz konstruowaniem znaczeń. Dochodzenie do wiedzy jest procesem adaptacyjnym, w którym następuje organizacja doświadczanego świata.Orientacja konstruktywistyczna przyjmuje założenie, że wiedza jest odkrywana i reodkrywana, konstruowana i rekonstruowana przez uczącego się. Uczniowie poszerzają swoje możliwości tworzenia i kreowania indywidualnej wiedzy, która jest dla nich zrozumiała.Uczący się sami tworzą wiedzę, która w nich rezyduje i dlatego wiedza osobista ma charakter tak indywidualny, jak różne są osobowości uczących się. Nauczyciel nie jest im potrzebny jako źródło wiedzy, lecz jako osoba, która stawia zadania poznawcze, doradza, motywuje i kieruje różnymi rodzajami aktywności ucznia.

1. Koncepcja człowieka i świata wg Martina Chaidegera

M. Heidegger to agnostyk (agnostycyzm- rzeczywistość jest niepoznawalna)

Zwracał uwagę na 3 momenty ludzkiego istnienia:

1. wynurzenie się człowieka z nicości

2. pęd ku przyszłości- to nadaje sens ludzkiemu istnieniu

3. ugrzęźnięcie w powszedniości, bezosobowe zatopienie w rzeczach pod naciskiem otoczenia.

Człowiek wobec świata:

„Istnienie człowieka zespolone jest ze światem w jedna całość. Nie ma dla niego innej możliwości jak tylko być w świecie.”