1.

Pieniądze nie mają pokrycia w złocie, jest go mniej. Zakładano, że wszyscy nie przyjdą jednocześnie, by wymieniać na linii pieniądze-złoto. Ten system funkcjonował do I Wojny Światowej.

W okresie międzywojennym jest powrót do systemu pieniądza złotego, lecz sztabowo-dewizowego. Wymienialność na złoto została zachowana dla wymian międzypaństwowych, a nie dla „Kowalskich”

Po II Wojnie Światowej do dziś mówimy o systemie pieniądza papierowego. Nie dlatego, że w obiegu są banknoty, ale głównie dlatego, że pieniądz nie jest głównie powiązany ze złotem (nie zależy od ilości złota). Chociaż należy dodać, że najdłużej wymienialność na złoto zachował Dolar USD do lat 70tych do tzw. kryzysu walutowego. Była to jednak wymienialność deklaratywna.

2.

Od czego zależy wartość pieniądza?

O wartości pieniądza decyduje poziom rozwoju gospodarczego i rozwój gospodarki w danym kraju. Wyraża się to ilością i wartością dóbr i usług znajdujących się na rynku w relacji do ilości wyemitowanego pieniądza. O ilości pieniądza na rynku decyduje współcześnie Bank Centralny.

Wzór na ilość pieniądza w obiegu…

Inflacja – wartość pieniądza maleje

Deflacja – wartość pieniądza rośnie

Pieniądz musi znajdować się w ciągłym obiegu i docierać do wszystkich podmiotów, przedsiębiorstw, gospodarstw domowych etc.

3. System bankowy

Banki są pośrednikami w obrocie pieniądza. Mogą one spełniać bardzo ważną rolę w gospodarce. Umożliwiają one koncentrowanie przejściowo i często drobnych sum oraz zamianę ich na kredyty przeznaczone na cele gospodarcze. Mogą przyczyniać się do wzrostu gospodarczego.

Współcześnie w poszczególnych krajach ma miejsce system bankowy składający się z banku centralnego i tzw. banków komercyjnych.

Bank Centralny (W Polsce NBP) jest bankiem dla innych banków. Jest to jedyny bank emisyjny w zakresie pieniądza gotówkowego. Jest to bank, który nadzoruje i kontroluje ….. Pełni różne funkcje usługowe w stosunku do państwa (rządu). Prowadzi rachunki, konta rządowe, prowadzi rezerwy walutowe i dewizowe itp.

Swoje funkcje kontrolno-nadzorcze spełnia przy pomocy trzech podstawowych instrumentów:

- Bank centralny ustala stopy procentowe dla kredytów udzielanych bankom komercyjnym i w ten sposób pośrednio wpływa na oprocentowanie ustalone przez banki komercyjne. Jeśli procentowanie wzrasta to dostępność do pieniądza i podaż pieniądza maleje. Jeśli oprocentowanie maleje to dostępność i podaż pieniądza rośnie.

-Bank centralny ustala stopę rezerw bankowych, które obowiązują banki komercyjne. Stopa rezerw ma na celu przeciwdziałać upadłości banków, aby te nie udzielały nadmiernej ilości kredytów. Jeśli stopy rezerw rosną (rezerwy muszą być większe) to pieniądz jest trudniej dostępny. Jeśli stopy rezerw maleją (rezerwy muszą być mniejsze) to pieniądz jest łatwiej dostępny.

- Operacje na otwartym rynku, polegają na sprzedaży papierów wartościowych w imieniu skarbu państwa tj. obligacje, czy weksle skarbowe, z góry określonym terminem wykupu tych papierów wraz z oprocentowaniem.

Z założenia nie jest to bank założony dla zysku.

Banki komercyjne – działające dla zysku. Funkcje tych banków to tzw.

funkcja bierna (przyjmowanie różnego rodzaju depozytu)

funkcja aktywna (udzielane w oparciu o depozyty kredytów)

funkcje usługowe (wymiany walut)

Banki te zarabiają na różnicy między oprocentowaniem depozytów i kredytów. Banki te mogą również zarabiać na tzw. kreacji pieniądza bankowego. Polega ona na tym, że łączna suma udzielonych kredytów może być większa niż posiadanych depozytów gotówkowych. W ten sposób banki przyczyniają się do pomnożenia i wzrostu ilości pieniądza na rynku. Gdyby wszystkie kredyty były brane w formie gotówkowej kreacja byłaby niemożliwa. …im mniejsza jest tzw. stopa wycieku (gotówki z banku) oraz im mniejsza jest stopa rezerw bankowych.

4. Kredyty

Kredytu udziela wierzyciel dłużnikowi, pod warunkiem spłaty w określonym czasie wraz z dodatkowym wynagrodzeniem w postaci oprocentowania.

Rozróżnia się kredyty:

- konsumpcyjne

- gospodarcze (obrotowe (krótkoterminowe do 1 roku) oraz inwestycyjne (długoterminowe powyżej 3-5 lat)).

Rozróżniamy również kredyty w zależności od formy zabezpieczenia się wierzyciela:

- hipoteczne (pod zastaw nieruchomości)

- lombardowe (pod zastaw ruchomości)

- wekslowe (zobowiązanie pisemne do spłaty)

- obligacyjne (zaciąganie kredytu poprzez sprzedaż obligacji, sprzedający jest dłużnikiem, kupujący staje się wierzycielem)

5. Oprocentowanie

Oprocentowanie kredytu jest ceną za korzystanie z cudzych pieniędzy i jednocześnie wynagrodzenie dla wierzyciela. Jak każda cena, również oprocentowanie zależy od popytu i podaży. Oprocentowanie odgrywa w gospodarce bardzo ważną rolę i może wpływać na efektywność gospodarowania i wzrost gospodarczy.

Jeśli oprocentowanie jest wysokie to ogranicza dostęp do kredytów i hamuje rozwój działalności gospodarczej. Natomiast jeśli oprocentowanie jest zbyt niskie sprzyja to „marnowaniu pieniądza”.

Współcześnie wysokość oprocentowania zależy od rodzaju kredytu, jego długości, wiarygodności dłużnika, ale także od oprocentowania ustalonego przez bank centralny. W pewnym stopniu to oprocentowanie jest regulowane.

Rozróżnia się oprocentowanie:

- nominalne (takie jakie podają banki)

- realne (pomniejszone o stopę inflacji)

Teoretycznie oprocentowanie realne powinno być >0 ale <stopy zysku. W praktyce jednak oprocentowanie realne może być ujemne (wtedy, gdy oprocentowanie nominalne jest mniejsze od stopy inflacji). Ujemne oprocentowanie realne oznacza, że wartość pieniądza, które włożyliśmy jest na początku jest większa od tej którą odzyskaliśmy wraz z oprocentowaniem.

W każdej gospodarce istnieje system różnych stóp oprocentowanie np. :

- oprocentowanie różnych kredytów banku centralnego

- oprocentowanie ustalone przez banki komercyjne dla swoich klientów

- oprocentowanie w obrocie międzybankowym

- oprocentowanie na rynku kapitałowym

Rynek kapitałowy – jest to taki rynek, gdzie przedmiotem obrotu są średnio i długoterminowe papiery wartościowe, głownie w formie akcji i obligacji.

1. Rynek ten spełnia podobne funkcje jak banki.

- Funkcja alokacyjna - ułatwia przemieszczanie się wolnych środków finansowych od jednych podmiotów do drugich podmiotów. Jest to tzw..

- Funkcja majątkowa (przedsiębiorstwa w formie spółki akcyjnej mogą zwiększać swój majątek poprzez dodatkowe emisje akcji na rynku kapitałowym).

- Funkcja wartościująca – rynek ten umożliwia wycenę majątku firm notowanych na tym rynku

- Funkcja informacyjna – na rynku tym zmiany cen akcji mogą informować o zmianie w zakresie wyceny poszczególnych spółek

Współcześnie 1 i 2 funkcja są dominujące.

2. Rodzaje papierów wartościowych

- akcje (dowody współwłasności tzn. że właściciel akcji staje się współwłaścielem jakiegoś majątku przedsiębiorstwa).

Akcje zwykłe

Akcje uprzywilejowane

- gwarantują stały minimalny zysk,

- zapewniają prawo większej ilości głosów na jedną akcje

- są spłacane w razie bankructwa przed akcjami zwykłymi

- obligacje (dokumenty dłużne, z góry posiadają określone oprocentowanie)

Współcześnie zarówno akcje jak i obligacje występują w formie zdematerializowanej tzn. w formie zapisu na kontach bankowych. Oba te rodzaje papierów wartościowych opiewają na określoną sumę wyjściową, jest to tzw. nominał akcji lub obligacji.

Dodatkowo sprzedawane są po tzw. cenie rynkowej, która zwykle odbiega od nominału. Cena rynkowa akcji i obligacji zależy od popytu i podaży danego papieru. A na popyt i podaż wpływa bardzo wiele czynników, mniej lub bardziej przewidywalnych.

3. Rynek pierwotny i wtórny.

Rynek pierwotny – po raz pierwszy jest sprzedawany dany papier (akcja lub obligacja). Przychody z tego tytułu otrzymuje emitent, np. określona spółka akcyjna lub skarb państwa.

Rynek wtórny – sprzedaż i kupno papierów „używanych”. Emitenci nie mają żadnych korzyści z tytułu obrotu wtórnego. Niemniej są zainteresowani ceną swoich papierów, to świadczy o ich renomie oraz możliwych dochodach z wtórnej emisji.

4. Podmioty

- Komisja nadzoru finansowego – w imieniu Państwa kontroluje i nadzoruje rynek. Ustala ona zasady funkcjonowania rynku, np. udzielanie licencji maklerskich.

- Giełda – rynek hurtowy, uczestnikami giełdy są głównie maklerzy. Główną funkcją giełdy jest adekwatna wycena papierów uwzględniająca w danym momencie całkowitą podaż danego papieru i popyt na ten papier.

- Biura i domy maklerskie – pośrednicy w obrocie papierami wartościowymi na zasadzie komercji (dla zysku)

- Inwestorzy – wszyscy, którzy kupują, a później sprzedają papiery wartościowe.

- inwestorzy długookresowi – długo trzymają okres, liczą na zyski z oprocentowania

- inwestorzy spekulanci (gracze) – jak najszybciej obracają swym kapitałem