J.L.Austin „Wypowiedzi performatywne” [w:] tegoż „Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne

Bycie prawdą lub fałszem- rola każdej wypowiedzi.

Wypowiedź performatywna- wypowiedź, podczas której wypowiadania dokonuje się czynność, o której mówimy (właśnie poprzez jej wypowiedzenie). Przykłady- ceremonia ślubu („biorę sobie ciebie za żonę”), nazywanie statku („nadaję temu statkowi imię Remik Ciesielski” ). Nie jest to sprawozdanie z wykonywanej czynności, ale jej wykonywanie. Wypowiedzi te nie są prawdziwe ani fałszywe, nie rozpatruje się ich w tych kategoriach.

Warunek pierwszy poprawności wypowiedzi performatywnej. Musi istnieć konwencjonalna procedura, którą się posługujemy podczas wypowiedzi i musi być uznana przez społeczeństwo i przez nas samych. Czyli: jeśli mówię na swoim ślubie „Od dzisiaj jesteś moją żoną”- nieprawda. Jeśli powtarzam za księdzem/urzędnikiem odpowiednie formułki w odpowiednich momentach- prawda.

Warunek drugi poprawności wypowiedzi performatywnej. Muszą być zachowane odpowiednie okoliczności, stosowne do procedury. Czyli: jeśli ślub odbywa się na parkingu, udzielany przez znajomego, bez świadków, a my jesteśmy ubrani w dresy- nieprawda. Ślub w kościele/urzędzie cywilnym, elegancki strój, świadkowie, uprawomocniony udzielający- prawda.

Warunek trzeci poprawności wypowiedzi performatywnej. Istnieje mnóstwo różnych przypadków, w których wypowiedź performatywna zostaje poprawnie wypowiedziana, a mimo tego coś jest nie w porządku, np. ktoś mnie do niej zmusił, wypowiedział ją ktoś nieupoważniony, wypowiedziana została nieszczerze itd. Przykład- mówię „gratuluję ci”, ale tak naprawdę wkurza mnie czyjś sukces. Wypowiedź performatywna została dokonana, ale była nieszczera. Aby była w pełni poprawna, muszą występować odpowiednie intencje.

Większość wypowiedzi perf dokonuje się za pomocą czasownika w 1 osobie liczby pojedynczej czasu teraźniejszego trybu oznajmującego strony czynnej, np. „mianuję cię porucznikiem”. Czasami może pojawić się druga lub trzecia osoba strony biernej, np. „ostrzega się pasażerów przed…”.

Podstawowa różnica pomiędzy twierdzeniami a wypowiedziami performatywnymi. Twierdzenia są prawdziwe lub fałszywe. Wypowiedzi perf nie są ani prawdziwe ani fałszywe, po prostu się dokonują.