| Państwo | Ustrój | Dawna kolonia | Największe narodowości | Ludność w mln | Powierzchnia tys. km2 | PKB w USD |
|---|---|---|---|---|---|---|
| I | II | III | ||||
| Rosja | republika federalna | - | Rosjanie 81,5% | Tatarzy 3,8% | Ukraińcy 3% | 148,4 |
| Ukraina | republika parlamentarna | - | Ukraińcy 78% | Rosjanie 17% | Białorusini 1% | 46,7 |
| Białoruś | republika prezydencka | - | Białorusini 82% | Rosjanie 11% | Polacy 4% | 9,8 |
| Mołdawia | republika | - | Mołdawianie 76%; | Ukraińcy 9% | Rosjanie 6% | 3,9 |
| Litwa | republika parlamentarna | - | Litwini 83,5% | Polacy 6,7% | Rosjanie 6,3% | 3,48 |
| Łotwa | republika parlamentarna | - | Łotysze 58% | Rosjanie 29% | Białorusini 4% | 2,3 |
| Estonia | republika parlamentarna | - | Estończycy 69% | Rosjanie 26% | Ukraińcy 2% | 1,36 |
| Ogółem region ( Europejskie republiki b. ZSRR i Rosja) | 215,94 | 18095,6 | 2034,51 | - | ||
| Udział regionu w świecie | 0,32% | 3,59% | 0,31% | - |
EUROPEJSKIE REPUBLIKI B. ZSRR I ROSJA
ROSJA
Ważniejsze wydarzenia:
8.12.1991 utworzenie Wspólnoty Niepodległych Państw
26.12.1991 oficjalna data rozpadu ZSRR
11.12.1994 I wojna czeczeńska
20-22.1997 szczyt G8 po raz pierwszy z udziałem Rosji
1.10.1999 II wojna czeczeńska
26.03.2000 Putin prezydentem po raz pierwszy
7.08.2008 wojna gruzińsko-rosyjska
16.04.2009 ogłoszenie końca wojny w Czeczenii
Państwo totalitarne (do 1953r.) Rosja za czasów panowania Stalina jest typowym przykładem państwa totalitarnego. Stalinowi w krótkim okresie czasu udało się przekształcić państwo oparte na zasadzie władzy autorytarnej w państwo totalitarne. Za życia Lenina wszystkie decyzje w państwie były zależne od opinii wodza. Autorytaryzm stał się fundamentem w budowie totalitaryzmu. Lenin rozpoczął proces likwidacji opozycji, scentralizował władzę, wprowadził jednopartyjny system sprawowania władzy, a także zniósł swobodę druku i mowy. Jednak za władzy Lenina decyzje były wydawane przez grupę osób w oparciu o ideologię wodza. Ten sposób rządzenia został zmieniony dopiero przez Stalina. Przełomowym punktem w rozwoju totalitaryzmu w Rosji była rezolucja "O jedności partii", wygłoszona w marcu 1921 roku. Zabraniała ona między innymi tworzenia innych frakcji politycznych. Stalin pozbywał się wszelkich rywali w walce o władzę w ZSRR oskarżając ich o działania dywersyjne wewnątrz partii, powołując się na zapis o jedności partii. Dobitnym przykładem zagarnięcia pełnej władzy państwowej przez aparat partyjny może być fakt, iż Konstytucja z 1936, ustalająca podstawowe zasady funkcjonowania państwa została przyjęta przez organy partii. Brak rozgraniczenia między partią, a państwem dotyczył również symboliki. Zarówno flaga, jak i hymn partii stały się symbolami całego Związku Radzieckiego jako państwa. W rzeczywistości, w latach 30-tych XX wieku władzę sprawowała tylko jedna osoba - był nią Stalin, który podporządkował sobie całą partię, a co za tym idzie i państwo. Wraz ze śmiercią Stalina w Związku Radzieckim rozpoczął się powolny proces upadku systemu totalitarnego.
Nikita Siergiejewicz Chruszczow I sekretarz KPZR w latach 1953-1964 i premier ZSRR w latach 1958-1964. W 1956 roku na XX zjeździe KPZR Chruszczow wystąpił z referatem O kulcie jednostki i jego następstwach, w której ujawnił część prawdy o krwawych aspektach rządów Stalina. Referat, początkowo tajny, wywołał szok wśród komunistów, zapoczątkowując dyskusję na temat przyczyn stalinizmu. Próbował realizować doktrynę komunistyczną: ożywił walkę z religią, zmniejszał ogródki przyzagrodowe w kołchozach. Choć nie stosował drastycznych metod Stalina, twardo zwalczał wszelkie powstające w społeczeństwie ogniska opozycyjne(psychiatria represyjna). Pamiętając o robotniczym pochodzeniu, pragnął podnieść poziom życia: zniósł prawa ograniczające wolność pracy, podwyższał pensje oraz emerytury, zainicjował masową budowę domów mieszkalnych (osiedla bloków do dziś nazywanych w Rosji "chruszczowkami"). W polityce zagranicznej Chruszczow balansował między ideą "pokojowego współistnienia", a próbami uzyskania przewagi w zimnej wojnie z USA.
Leonid Brežněv W 1964 roku stanął na czele pałacowego przewrotu, w wyniku którego objął urząd I sekretarza KC KPZR (od 1966 sekretarza generalnego KC KPZR). Funkcję tę pełnił do śmierci w 1982 roku. Działacz Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, polityk ZSRR. Jego państwo określano mianem "epoka zastoju". Z czasami Breżniewa wiąże się także poczucie bezkarności skorumpowanych i niekompetentnych aparatczyków oraz KGB-istów, którzy patronowali różnym nielegalnym interesom. W polityce zagranicznej Breżniew łączył dążenie do ograniczenia "zimnej wojny".
Michaił Gorbaczow Ostatni przywódca KPZR i jedyny prezydent ZSRR. Laureat pokojowej Nagrody Nobla w 1990. Zainicjował politykę pieriestrojki (przebudowy) i głasnosti (jawności), których podstawą były złagodzenie cenzury oraz ograniczona liberalizacja gospodarcza i polityczna. Największe sukcesy odnotowano w polityce zagranicznej, a Gorbaczow – także dzięki żonie Raisie – osiągnął na Zachodzie popularność większą niż w swoim kraju. Dzięki jego polityce możliwa stała się pokojowa rewolucja w państwach Europy Środkowej oraz zjednoczenie Niemiec. Gorbaczow wycofał także wojska z Afganistanu i poparł USA w operacji Pustynna Burza. Gospodarka radziecka była jednak zbyt zniszczona, a reformy w tym zakresie zbyt nieśmiałe i z każdym rokiem sytuacja w tej dziedzinie pogarszała się, co potęgowało niezadowolenie mieszkańców ZSRR.
SPÓR O KURYLE Aby rozeznać sie w nieustającym sporze toczonym pomiędzy Japonią i Rosją o kilka niewielkich wysepek należy najpierw zapoznać się z historią. Od razu uprzedzam, że sytuacja jest bardzo skomplikowana, stąd też osiągnięcie porozumienia satysfakcjonującego obie strony wydaje się być niemożliwe. Niniejsza strona ma na celu przybliżyć Państwu przede wszystkim genezę konfliktu.Wyspy Kurylskie zostały odkryte i skolonizowane przez Rosjan w XVI-XVII wieku. Ale dopiero caryca Katarzyna II w 1786 roku ogłosiła, że archipelag jest częścią Imperium Rosyjskiego. Spore zmiany w przynależności państwowej wysp przyniosła pierwsza rosyjsko-japońska umowa o handlu i granicach z 7 lutego 1855 (notabene dzień ten jest świętem w Japonii). Na mocy tej umowy ustalono, że granica pomiędzy państwami będzie biegła pomiędzy wyspami Iturup i Urup. w 1875 r. w Petersburgu podpisano kolejną umowę, w której Rosja przekazała wszystkie wyspy kurylskie Japonii, w zamian za zrzeczenie się praw do Sachalina. Po porażce Rosji w wojnie z Japonią w 1905 roku podpisano traktat pokojowy w Portsmouth, na mocy którego Rosja przekazała Japonii południową część Sachalina, zrzekła się wpływów w Korei oraz dopuściła Japonię do Mandżurii. Traktat z Portsmouth został nie uznany przez bolszewików. Poważne zmiany przyniosła II wojna światowa.W 1943 r. USA, Wielka Brytania oraz Chiny wspólnie ustalili, że Japonia powinna zostać pozbawiona wszystkich wysp na Oceanie Spokojnym, które zajęła od początku I wojny światowej. Dodano także, iż utraci również te tereny, które zagarnęła przy użyciu siły. Podczas konferencji w Jałcie, 1945 roku ustalono, że ZSRR wypowie wojnę Japonii pod warunkiem zwrócenia mu Sachalina i Kuryle. Na konferencji w Poczdamie, w lipcu 1945 r. ustalono, że terytorium Japonii ograniczone zostanie wyłącznie do 4 gł.wysp oraz mniejszych wysepek, które wskażą alianci. Co ważne nie wspomniano tutaj o Kurylach. 9 sierpnia 1945 roku ZSRR wypowiedział wojnę Japonii, po czym zajął cały Sachalin i Kuryle. Po wojnie, ZSRR włączył zagarnięte ziemie do swoich granic. Kluczowym wydarzeniem dla dzisiejszego sporu miał traktat pokojowy z San-Francisco podpisany 8 września 1951 roku. Wówczas to Japonia ostatecznie podpisała pokojowe porozumienie z aliantami. Japonia zrzekła się wówczas praw do Sachalina i całych Kuryli. Sytuacja wyglądałaby więc jasno gdyby:po pierwsze traktatu tego nie podpisał ZSRR, a po drugie Japonia utrzymuje, że wyspy Iturup, Kunasziri, Szikotan, Habomai NIE należą do archipelagu kurylskiego. W 1956 roku zostały nawiązane oficjalne stosunki dyplomatyczne pomiędzy ZSRR i Japonią, zakończono wówczas stan wojny panujący pomiędzy tymi państwami. Jednak traktat ten nie został podpisany do dziś. 10 stycznia 1960 roku Japonia zawarła deklarację bezpieczeństwa z USA, na mocy której udostępniła swoje terytorium dla rozmieszczenia wojskowych baz armii amerykańskiej. Kilka dni później Związek Radziecki uznał, że nie zamierza w takiej sytuacji przekazywać wysp kurylskich Japończykom. Po wydarzeniach z początku lat 60-tych nastąpiło "zamrożenie" sporu. Sporne wyspy zostawały w granicach ZSRR. W 1993 roku podpisano deklarację tokijską, w której jest mowa o tym, że Rosja jest spadkobiercą i kontynuatorem ZSRR. więc wszelkie umowy pomiędzy ZSRR i Japonią będą przestrzegane.W listopadzie 2004 roku, najpierw minister spraw zagranicznych Rosji Siergiej Ławrow, a następnie Putin ogłosili, że są gotowi do przekazania dwóch spornych wysp Japonii. W odpowiedzi na to oświadczenie rząd Japonii stwierdził, że dopóki nie zostaną jej zwrócone cztery wyspy, do rozstrzygnięcia sporu nie dojdzie. Co ważne USA stoją teraz za ZSRR w sporze. Udział USA w tym konflikcie jest niebagatelny. To właśnie za namową USA w czasie Zimnej Wojny Japonia ogłosiła i twardo podtrzymywała swoje żądania dotyczące wysp. Z kolei, teraz, gdy doszło do częściowego zbliżenia na linii Waszyngton-Moskwa, USA prowadzi bardziej wyważoną polityką w sprawie Kuryli.
Stosunki osetyjsko–inguskie Tarcia pomiędzy Osetyjczykami i Inguszami ,którzy coraz bardziej zdecydowanie domagali się zwrotu regionu prigorodnego, zaczęły się już w drugiej połowie lat 80. Polityka głasnosti i pierestrojki zapoczątkowała gorące dyskusje o to, który naród ma prawo do rejonu prigorodnego.Ingusze twierdzili, że powinien zosta on przyłączony do Czeczeno-Inguszetii, ponieważ znajdował się w jej granicach przed deportacją 1944r. Osetyjczycy przekonywali, iż rekompensatą za ten region było przekazanie Czeczeno-Inguszetii rejonu szełkowskiego i nauzurskiego. Sytuacja poważnie zaostrzyła się wiosną 1991 r. 26 października 1992 r. prezydent Osetii Północnej postawił Inguszom ultimatum: jeśli do 30 października nie złożą broni, osetyjskie formacje zbrojne przystąpią do rozbrajania ich siłą. 31 października w rejonie prigorodnym zaczęły się starcia pomiędzy osetyjskimi i induskimi formacjami zbrojnymi. Starcia i czystki w rejonie trwały do 5 listopada 1992 r. W rezultacie walk z rejonu prigorodnego i Władykaukazu zbiegła cała ludność inguska ok. 60–65 tys. Osób. Do zaostrzenia konfliktu w dużej mierze przyczyniły się władze federalne, które liczyły za wciągniecie do konfliktu nie uznawanego przez Moskwę prezydenta Czeczenii Dżochara Dudajewa ( miał on ich zdaniem pospieszyć z pomocą Inguszom, a dzięki temu będzie można oskarżyć go o sprowokowanie konfliktu zbrojnego i pozbawić władzy oraz przejąć kontrolę nad separatystyczną Czeczenią)
CZECZENIA We wrześniu 1991 roku, po fiasku puczu Janajewa w Moskwie, obalony został komunistyczny rząd Czeczeno-Inguszetii z Dogu Zawgajewem na czele. 27 października 1991 roku w Czeczenii odbyły się wybory prezydenckie, w których zwyciężył Dżochar Dudajew. Gdy 1 listopada ogłoszono suwerenność Czeczenii prezydent Rosji Borys Jelcyn wprowadził stan wyjątkowy. Do interwencji zbrojnej jednak nie doszło, gdyż sprzeciwiła się jej Rada Najwyższa Rosji. 12 marca 1992 roku Czeczenia przyjęła konstytucję definiującą ją jako niepodległe państwo i jako jedna z dwóch byłych autonomicznych republik ZSRR nie podpisała rosyjskiego układu federacyjnego z 31 marca. Czeczenia nie uzyskała jednak uznania międzynarodowego, a z czasem zaczęła pogrążać się w chaosie gospodarczym i politycznym i przyciągać światek przestępczy, zyskując sobie marną opinię wśród społeczności międzynarodowej. PIERWSZA WOJNA CZECZEŃSKA Od początku 1994 roku Rosja ponownie zainteresowała się Czeczenią, wspierając opozycję wobec Dudajewa. W listopadzie 1994 roku opozycja przypuściła nieudany szturm na stolicę Czeczenii Grozny, w której jak się okazało aktywnie uczestniczyły wojska rosyjskie. 11 grudnia 1994 roku Jelcyn wydał rozkaz ataku na Czeczenię; tym samym rozpoczęła się pierwsza wojna czeczeńska, w której zginęło około 100 tysięcy osób, a prestiż Rosji na arenie międzynarodowej doznał poważnego uszczerbku w związku z doniesieniami o masowym łamaniu praw człowieka w Czeczenii.
W czerwcu 1995 roku doszło do spektakularnej akcji oddziału czeczeńskiego pod dowództwem Szamila Basajewa, który zajął szpital w Budionnowsku w okręgu stawropolskim biorąc około 1800 zakładników; w wyniku nieudanej akcji rosyjskich służb specjalnych zginęło blisko 150 osób, a premier Wiktor Czernomyrdin musiał zgodzić się na zawieszenie broni i podjęcie rozmów pokojowych; walki jednak trwały dalej. W grudniu Moskwa zorganizowała wybory, w których zwyciężył Dogu Zawgajew; był to jednak akt bez większego znaczenia, jako że opór Czeczenów nie ustawał, czego przykładem był rajd oddziału Salmana Radujewa na Kizlar w Dagestanie, gdzie wzięto za zakładników około 1500 osób, oraz oblężenie w Pierwomajskoje w styczniu 1996 roku. W kwietniu Dudajew zginął w rosyjskim ataku rakietowym; funkcję prezydenta objął Zelimchan Jandarbijew, dotychczasowy wiceprezydent.6 sierpnia 1996 roku Czeczeńcy przypuścili udany atak na stolicę Grozny, po czym 22 sierpnia rosyjski generał Aleksander Lebiedź i szef sztabu rebeliantów Asłan Maschadow podpisali porozumienie rozejmowe, a następnie 31 sierpnia porozumienie o zakończeniu wojny w Chasawjurcie, przewidujące zawarcie porozumienia układającego stosunki między Rosją a Czeczenią do końca 2001 roku. Wojska rosyjskie wycofały się z Czeczenii do grudnia, po czym 27 stycznia 1997 roku odbyły się wybory prezydenckie, w których zwyciężył Maschadow. 12 maja 1997 roku Maschadow i Jelcyn podpisali na Kremlu formalny traktat pokojowy. DRUGA WOJNA CZECZEŃSKA Władzę Maschadowa w Czeczenii podważała działalność licznych, całkowicie niezależnych grup zbrojnych, dokonujących porwań dla okupu i zamachów terrorystycznych na przyległych terytoriach rosyjskich. W obliczu bezprawia, którego szczytowym punktem było porwanie w maju 1998 roku wysłannika Jelcyna Walentyna Własowa, Maschadow wprowadził w czerwcu 1998 roku stan wyjątkowy, co jednak nie przyniosło poprawy sytuacji. W marcu 1999 roku w Groznym porwano czołowego przedstawiciela Rosji w Czeczenii, generała Giennadija Szpiguna, którego w przeciwieństwie do Własowa później zamordowano. 2 sierpnia 1999 roku rosnący stopniowo w siłę fundamentaliści islamscy dokonali ataku na Dagestan z myślą o ustanowieniu państwa islamskiego; zostali wówczas wyparci przez wojska rosyjskie, ale 5 września jeszcze raz zaatakowali Dagestan znacznie większymi siłami. 9 i 13 września doszło do zamachów terrorystycznych na bloki mieszkalne w Moskwie, w których zginęło ponad 200 osób. Premier Władimir Putin i prezydent Jelcyn odpowiedzialność za te zamachy przypisali czeczeńskim terrorystom i podjęli decyzję o ponownej interwencji zbrojnej. Druga kampania w Czeczenii rozpoczęła się 1 października 1999 roku. Armia rosyjska była do niej znaczenie lepiej przygotowana niż w 1994 roku i korzystała z dużego poparcia społeczeństwa, domagającego się rozprawy z terrorystami. 6 lutego 2000 roku Rosjanie ogłosili o zdobyciu Groznego, wojna w Czeczenii przeszła w fazę partyzancką. SYTUACJA PO 2000 ROKU 23 marca 2003 roku zorganizowano referendum, w którym według oficjalnych danych ponad 95% wyborców poparło konstytucję, określającą Czeczenię jako integralną część Federacji Rosyjskiej. Separatyści tymczasem obierali za cel symbole władz prorosyjskich.W tym okresie doszło również do wielu przeprowadzonych przez Czeczenów zamachów terrorystycznych na terytorium Rosji, z których najgłośniejsze to zajęcie moskiewskiego Teatru na Dubrowce 23 października 2002 roku oraz szkoły w Biesłanie w Osetii Północnej 1 września 2004 roku; Rosji udało się natomiast zlikwidować w ostatnich latach najbardziej znanych przywódców czeczeńskich. Dowodem stabilizacji sytuacji w Czeczenii są przeobrażenia dokonujące się w stolicy Groznym, dawniej uznawanym za jedno z najbardziej zrujnowanych miast świata, dziś odbudowanym i w większości zaopatrywanym w wodę, gaz i elektryczność oraz z działającymi szpitalami. Wiosną 2007 roku uruchomiono połączenie lotnicze między Groznym a Moskwą. Istnieją nawet plany otworzenia Czeczenii dla obcokrajowców i stworzenia infrastruktury turystycznej. 16 kwietnia 2009 roku Rosja zdecydowała się ogłosić zakończenie „operacji antyterrorystycznej” trwającej w Czeczenii nieprzerwanie od 1999 roku. W Czeczenii ciągle trwają jednak sporadyczne starcia zbrojne, co zmusza Rosję do utrzymywania około 60 tysięcy żołnierzy w republice.
KWESTIA PRAW CZŁOWIEKA
-ustawodawstwo Federacji Rosyjskiej wprowadzone w czasie tzw. ‘wojny z terroryzmem’ .Od 6 czerwca 2002 roku obowiązuje nowe prawo ‘o przeciwdziałaniu działalności ekstremistycznej’, które pozwala władzom na obchodzenie drogi sądowej we wskazanych przypadkach, w których zachodzi podejrzenie o zagrożeniu „bezpieczeństwa publicznego”. Pozostawia to otwartą furtkę do aresztowań i prześladowań obywateli.
-kwestia czeczeńska-na porządku dziennym organizowane są zaczistki( porwania Czeczenów, torturowanie, gwałcenie, aż wreszcie zabijanie). Ludność Czeczeńska jest także oskarżana o wszelkie przejawy terroryzmu.
-sprawa więzień rosyjskich, w których warunki urągają wszelkim normom uregulowanym przez międzynarodowe konwencje, a już na pewno nie ułatwiają skazanym resocjalizacji.
-Prawa kobiet i dzieci są łamane ustawicznie. Rocznie, wg. danych Amnesty, ginie z rąk krewnych 14 tysięcy kobiet!!! Spotyka się to z całkowitym brakiem reakcji ze strony wymiaru sprawiedliwości, natomiast nieletni są skazywani za najmniejsze wykroczenia na wieloletnie uwięzienie.
-Mniejszości narodowe nie mogą liczyc na ułatwienie im migracji w strony rodzinne, ani na uznanie ich praw obywatelskich.
8.10.2009 -> Zasłużonym organizacjom broniącym praw człowieka w Rosji odmówiono przedłużenia umów najmu ich siedzib w centrum Moskwy.
28.11.2009->demonstracja w centrum Moskwy przeciwko przemocy ze strony milicji (Minister Spraw Wew. Przyznał, że nie kontroluje podległych mu struktur)Obywatele-obrońcy praw człowieka, demonstranci żądają obecnie zmian pod groźbą rewolucji, ponieważ w dalszym ciągu grabieże, pobicia, tortury, a także gwałty i zabójstwa mają miejsce w Rosji każdego dnia.
WLADIMIR PUTIN premier Rosji od 8 sierpnia 1999 do 7 maja 2000, pełniący obowiązki prezydenta Rosji po rezygnacji Jelcyna 31 grudnia 1999; 26 marca 2000 wybrany na prezydenta Rosji, 14 marca 2004 ponownie wybrany na to stanowisko. Urząd prezydenta pełnił do 7 maja 2008. Od 8 maja 2008 ponownie jest premierem Rosji. W okresie rządów Putina wyraźnie poprawiła się sytuacja gospodarcza kraju, Rosja uzyskała realne członkostwo w G8 i spłaciła większość swojego zadłużenia zagranicznego m.in. zlikwidowała zadłużenie wobec Klubu Paryskiego. W 2000 zadłużenie zagraniczne kraju stanowiło ponad 50% PKB zaś w grudniu 2006 5,5% PKB. Rezerwy kruszcowo-walutowe Rosji w maju 2007 przekroczyły 369 miliardów dolarów (w 1998 – 1,8 mld dolarów) zaś ponad 110 miliardów zgromadzono w Funduszu Stabilizacyjnym. Od 1999 trwa wzrost gospodarczy – Produkt Krajowy Brutto w latach 1999-2006 wzrósł o 65%. Od 2000 Rosja corocznie notuje nadwyżkę budżetową. W latach 2000-2006 bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Rosji wyniosły 76,3 miliardów USD (w 2006 – około 30mld) przy czym miał miejsce znaczny wzrost poziomu inwestycji zagranicznych w Rosji. Wzrost gospodarczy, odczuwalna poprawa poziomu życia obywateli, realny wzrost pensji i emerytur, oraz odmienne od czasów Jelcyna terminowe ich wypłacanie, a także spadek poziomu bezrobocia i inflacji jest jedną z przyczyn wysokiej popularności prezydenta w społeczeństwie. W ramach wzmacniania pozycji prezydenta proces centralizacji władzy. Stopniowo ogranicza się uprawnienia gubernatorów obwodów i innych władz lokalnych oraz autonomię wielu republik wchodzących w skład Federacji Rosyjskiej. Kontroli działalności władz lokalnych mają służyć specjalni pełnomocnicy regionalni powoływani przez prezydenta. Putin budował przyjazne stosunki z niektórymi krajami Europy Zachodniej, zwłaszcza z Francją i Niemcami Za sprawą pozytywnych relacji rosyjsko-francuskich i rosyjsko-niemieckich władze tych dwóch krajów zachodnich były niechętne krytyce poczynań rosyjskich w Czeczenii czy na Ukrainie. Jesienią 2005 międzynarodową (a w szczególności polską) opinię publiczną poruszył fakt zawarcia niemiecko-rosyjskiego porozumienia w sprawie budowy Gazociągu Pn na Morzu Bałtyckim. Dodatkowym kontrowersyjnym faktem było wejście w skład rady nadzorczej firmy budującej Gazociąg byłego Kanclerza Niemiec Gerharda Schrödera, który jeszcze jako szef rządu zabiegał o zawarcie porozumienia w sprawie Gazociągu. Inny wymiar mają z kolei stosunki Rosji z USA. Rosja formalnie poparła po 11 września 2001 amerykańską walkę przeciwko terroryzmowi, żądając jednocześnie uznania swoich działań wymierzonych przeciwko bojownikom czeczeńskim za część międzynarodowej wojny z terroryzmem. Z drugiej strony Rosja nie poparła interwencji sił sprzymierzonych w Iraku w 2003. Pogorszeniu się stosunków rosyjsko-amerykańskich sprzyjało również poparcie rządu USA dla "kolorowych" rewolucji w Gruzji w 2003 i na Ukrainie w 2004, w wyniku których władzę w tych krajach objęli politycy niechętni Rosji. Przyczyna leży też w sprzeciwie wobec budowy systemu obrony przeciwrakietowej w Polsce i Czechach, który nasilił się w 2007. Miedwiediew wniósł w 2008 r. poprawkę do konstytucji Rosji, na mocy której Putin będzie mógł kandydować na fotel prezydenta po raz trzeci.
PRZYCZYNY ROZPADU ZSRR
Przyczyny wewnętrzne:
- GŁOSNOTI czyli jawność,(ujawnienie zbrodni dokonanych przez NKWB ,przez Stalina).
- w roku 1953 umiera Stalin ,w 56 był 20 zjazd KC PZPR, gdzie po raz pierwszy ujawnione zostają zbrodnie Stalina. Dochodzi do licznych powstań : pierwsze powstania zapoczątkowały :Węgry i Polska,
-państwa bałtyckie dowiedziały się o aneksji ( na podstawie tajnego paktu Ribbentrop – Mołotow-powstanie ruchów narodowych)
-Gwałtowna liberalizacja życia publicznego przyniosła mnogość różnych organizacji politycznych o charakterze nieoficjalnym.Najwcześniej wykrystalizowały się one w republikach nadbałtyckich i zakałkazkich w postaci masowych frontów ludowych ( 1988 r. ).
-problemy gospodarcze,
- PUCZ, (przegrany w sierpniu 1991 roku),był to tzw. PUCZ JANAJEWA , siły które popierał pucz to były siły Konserwatywne ,chciały zatrzymać Gorbaczowa. Po przegranym puczu okazało się ,ze wzrosła rola Jelcyna ,czyli władzy rosyjskiej .Siły związkowe były bardzo słabe.,
-pojawiła się kolejna fala ogłaszania niepodległości przez republiki radzieckie,
-Pierejstojka –system reform Gorbaczowa, zdawał sobie sprawę, że kraj wymaga reform. Komunistyczne imperium nie było w stanie prowadzić skutecznie wyścigu zbrojeń z USA.
Przyczyny zewnętrzne:
- chęć oderwania państw europy środkowo-wsch. od totalitarnego reżimu politycznego,
-skomplikowane stosunki z poszczególnymi republikami,
-w większości państw do niepodległości doprowadziły elity komunistyczne.
-ingerencja Europy zachodniej oraz USA ,
BIAŁORUŚ Po II wojnie światowej cała Białoruś zostaje włączona do ZSRR jako jedna z 16 republik. W 1945r Białoruś przystąpiła do ONZ jako 1 z krajów założycielskich. Po wojnie depopulacja i stagnacja, pogłębiająca się w całym ZSRR, hamowała także rozwój Białorusi. W latach 70-tych podjęli działalność pierwsi białoruscy dysydenci. Pierestrojka i głasnosti sprzyjały ożywieniu świadomości narodowej na Białorusi. 26.04.1986r. wyniku wybuchu reaktora jądrowego w elektrowni Czarnobylskiej część Białorusi (szczególnie jej południowo-wschodnie tereny) dostała się pod wpływ promieniowania radioaktywnego. Dzięki zachodnim mediom ludność BSRR zamieszkała na tych terenach została przesiedlona do centralnej części republiki i spowodowało to wzrost nastrojów niepodległościowych wśród mieszkańców republiki. W lipcu 1990r parlament przyjął deklarację o suwerenności republiki, a 25.08.1991r Rada Najwyższa BSRR ogłosiła niepodległość, 3 września Polska uznała niepodległość Białorusi. Od 17.09.1991r nazwa państwa brzmi Republika Białoruś. 8.12.1991r. (wspólnie z Rosją i Ukrainą) podpisano w Puszczy Białowieskiej układu o rozwiązaniu ZSRR, na spotkaniu w Mińsku stworzono Wspólnotę Niepodległych Państw, którą 22 XII 1991 w Ałma Acie zatwierdziło 11 byłych republik radzieckich. 1994r następuje podpisanie deklaracji o unii walutowej z Rosją. W tymże roku odbyły się na Białorusi wybory prezydenckie, przeprowadzone po rządami nowej konstytucji, wygrał populista Łukaszenka. W czerwcu 1996r. parlament, po uprzednim referendum, wprowadził nowe godło i flagę państwową. Z inicjatywy Łukaszenki, dążącego do ścisłej integracji z Rosją, oba państwa utworzyły w kwietniu 1996r. Wspólnotę Suwerennych Republik, przekształconą 2.04.1997r. w Związek Białorusi i Rosji (ZBiR. Od 1997r. władze Białorusi wzmogły politykę represyjną wobec działaczy opozycyjnych. Państwo to jest izolowane na arenie międzynarodowej ze względu na nieobliczalność polityczną prezydenta. W dniach 6-9.09.2001r. na Białorusi odbyły się wybory prezydenckie w wyniku których ponownie wygrał Łukaszenka. Sposób przeprowadzenia wyborów i kampania przedwyborcza uznane zostały przez obserwatorów za niedemokratyczne. W 2002r. Łukaszenka odrzucił rosyjską propozycję wzmocnienia integracji obydwu krajów poprzez utworzenie wspólnego parlamentu i rządu. W tym samym roku Stany Zjednoczone i 14 krajów UE wydają zakaz przebywania na ich terytorium prezydenta Białorusi i niektórych członków białoruskiego rządu za łamanie praw człowieka w państwie i za wydalenie międzynarodowych obserwatorów. W 2003r. zakaz został zniesiony. We wrześniu 2003r. podpisany został w Jałcie Układ o Wspólnej Przestrzeni Gospodarczej z Rosją, Ukrainą i Kazachstanem (patrz Rosja). W październiku 2004r przeprowadzone zostało referendum, który zniósł konstytucyjny limit dwóch kadencji prezydenta. 10.10.2004r. w Mińsku doszło do protestów przeciwników prezydenta, którzy są przeciwni jego autorytarnym rządom i żądają wolnej Białorusi. W latach 2004-2005 Komisja Praw Człowieka ONZ przyjęła rezolucje potępiające naruszanie na Białorusi podstawowych swobód obywatelskich. Wiosną 2005r. rozpoczął się kryzys dyplomatyczny związany z ograniczaniem przez władze białoruskie niezależności Związku Polaków na Białorusi. Ponieważ rząd białoruski nie uznał legalnie wybranych władz Związku, spowodowało to pogorszenie się stosunków polsko-białoruskich. Nastąpiło wydalanie dyplomatów, oskarżenia w prasie oraz wszczęły się represje wymierzone w jego działaczy. 19.03.2006r. Łukaszenka został wybrany ponownie prezydentem. W trakcie kampanii i samych wyborów doszło do licznych nieprawidłowości oraz ataków na opozycję, co wywołało sprzeciw UE. Protesty opozycji zostały brutalnie stłumione. Ci którzy protestowali w Mińsku przeciwko wynikom głosowania i żądali powtórzenia wyborów, zostali aresztowani, zatrzymano ponad 500 osób.
UKRAINA
OKRES UKRAIŃSKIEJ SOCJALISTYCZNEJ REPUBLIKI RADZIECKIEJ Od 1945r. członek założyciel ONZ. Po wojnie na Ukrainie przywrócono władzę radziecką Powrócono do polityki rusyfikacji i rozpoczęto kampanię antyżydowską. W 1954r., w 300-lecie „zjednoczenia Ukrainy z Rosją”, Ukraina na polecenie Chruszczowa otrzymała Krym. Za rządów Breżniewa nastąpiła ponowna ostra rusyfikacja, m.in. zamknięto większość szkół ukraińskich. Zniszczony ukraiński ruch narodowy odbudowywał się, ale z większym udziałem nurtu demokratycznego, szerzyły się nielegalne wydawnictwa (tzw. samizdat). Mimo prześladowań opozycja przetrwała. Prowadzona przez Moskwę polityka rusyfikacji (złagodzona w 1953r. po śmierci Stalina, zintensyfikowana ponownie w 1964r. po upadku Chruszczowa ) została zahamowana na Ukrainie w latach 1963-1972. W czasach Gorbaczowa na Ukrainie odżyły aspiracje niepodległościowe. Ruch nacjonalistyczny w skali masowej odrodził się zwłaszcza na zachodzie kraju. Wstrząsem dla Ukrainy, który pobudził ją do nowej aktywności, była już w okresie pierestrojki katastrofa w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej (1986). Władze centralne zademonstrowały typowy dla dawnych czasów styl wyciszania i załatwiania sprawy. Reakcją był żywiołowy protest społeczny. W lipcu 1990r. Ukraińska SRR (Socjalistyczna Republika Radziecka) ogłosiła deklarację suwerenności, a po nieudanym moskiewskim puczu sierpniowym w 1991r. proklamowała niepodległość i zdelegalizowała partię komunistyczną (24 VIII 1991). Pierwszym krajem, który uznał suwerenność Ukrainy, była Polska. 8.12.1991r. Ukraina wraz z Rosją i Białorusią powołała Wspólnotę Niepodległych Państw.
POLITYKI LEONIDA KUCZMY Kuczma w latach 1981–1991 należał do centralnego komitetu partii komunistycznej na Ukrainie. W okresie 1992-1993 pełnił funkcję premiera Ukrainy. W 1994 został po raz drugi wybrany do parlamentu, wziął udział w wyborach prezydenckich, pokonując dotychczasową głowę państwa, Leonida Krawczuka. Zwyciężył też w kolejnych wyborach w 1999 r. Prezydent oskarżany był o represjonowanie polityków opozycyjnych i manipulowanie wynikami wyborów, silne reakcje opinii publicznej wywołały również próby ukrycia związków otoczenia prezydenta ze sprawą zabójstwa opozycyjnego dziennikarza Gongadze. Kuczma był rzecznikiem wprowadzenia zmian do konstytucji przyznających głowie państwa dożywotni immunitet oraz przekształcających prezydencki system polityczny w republikę parlamentarno-prezydencką. Politykę tego okresu charakteryzowały silne tendencje prorosyjskie. W lipcu 2004 Leonid Kuczma wykonał zwrot w polityce zagranicznej, rezygnując z aspiracji do członkostwa w NATO oraz UE, licząc w zamian na pomoc prezydenta Rosji Władimira Putina w utrzymaniu władzy. Atakowany zewsząd Kuczma zdawał sobie sprawę, że tylko naznaczony przez niego następca zapewni mu nietykalność po zakończeniu drugiej kadencji oraz zapewni popierającym go oligarchom utrzymanie dotychczasowych wpływów. Kuczma widział w premierze Janukowyczu swojego lojalnego następcę. Obóz władzy przez wiele miesięcy dążył do stworzenia norm prawnych by Kuczma mógł zostać wybrany na trzecią kadencję. W tym celu trwały intensywne zabiegi w parlamencie mające stworzyć większość konstytucyjną w parlamencie, która umożliwiłaby zmianę konstytucji. Jednak nie osiągnięto na tyle mocnego porozumienia, by zmienić konstytucję. Jego prezydencki mandat wygasł formalnie 31 października 2004 r.
POMARANCZOWA REWOLUCJA I POLITYKA WSPÓŁCZESNEJ UKRAINY Sfałszowanie wyników wyborów prezydenckich w 2004r. na rzecz sprawującego urząd premiera Ukrainy Janukowycza, stało się bezpośrednią przyczyną gwałtownych wystąpień społeczeństwa ukraińskiego, które na wielotysięcznych demonstracjach w głównych miastach kraju, domagało się przemian demokratycznych i wyrażało poparcie dla kandydata opozycji Juszczenko. Wydarzenia te, przeszły do historii pod nazwą pomarańczowej rewolucji (kolor ten był symbolem sztabu wyborczego Juszczenki). W przeprowadzonej powtórnie, pod nadzorem obserwatorów międzynarodowych, II turze wyborów zwyciężył Juszczenko. Obecnie lider ruchu opozycyjnego Julia Tymoszenko (wybrana na stanowisko premiera w grudniu 2007r.) domaga się przywrócenia poprzedniego systemu prezydenckiego. Z tego też powodu w niedawnym głosowaniu nad nową ustawą poszerzającą kompetencje rządu „Blok Julii Tymoszenko” poparł „Partię Regionów”. Cała sytuacja w związku z toczącymi się sporami wzbudza na Ukrainie coraz więcej niechęci do już wypalonego i rozsypanego obozu pomarańczowych, jak i do środowisk politycznych skupionych wokół osoby Janukowycza. Coraz głośniej mówi się (na Ukrainie Zachodniej) o konieczności nowej rewolucji, której celem byłoby „oczyszczenie ukraińskiej polityki od Wiktorów”. Nie wiadomo jednak, kto miałby stanąć na czele nowej rewolucji.
STOSUNKI Z ROSJĄ9 lipca 1997 roku w Madrycie podpisano Kartę o Szczególnym Partnerstwie między NATO a Ukrainą. Rozszerzenie NATO na wschód było i jest sprzeczne z interesami Rosji i stanowi stały przedmiot sporu w stosunkach Rosji z Zachodem.
27 lutego 1998 roku Jelcyn i Kuczma podpisali w Moskwie 10-letni układ o wszechstronnej współpracy gospodarczej, zakładający podwojenie wzajemnych obrotów handlowych w tym okresie. 20 kwietnia 2004 ukraiński parlament ratyfikował układy graniczne i o wykorzystaniu Morza Azowskiego i Cieśniny Kerczeńskiej, a także układ o Jednolitej Przestrzeni Gospodarczej. 18 sierpnia 2004 roku w Soczi podpisano porozumienie o długoterminowej współpracy naftowej i gazowej. Jednak od 01.01.2006r. Rosja odcięła dopływ surowca do Ukrainy.1 stycznia 2009 roku wybuchł kolejny, jeszcze poważniejszy kryzys gazowy. Porozumienie przyniosły rozmowy między Putinem a Tymoszenko, w skutek których szefowie Gazpromu i Naftohazu w obecności obojga premierów podpisali 10-letnie porozumienie o dostawach gazu.
WYSPA WĘŻY Do 1948 r. wyspa należała do Rumunii. Władze tego kraju zrzekły się jednak własności na rzecz Związku Radzieckiego. Po upadku ZSRR wyspa formalnie stała się własnością Ukrainy. W roku 2001, badania potwierdziły istnienie w szelfie, 40 km od wyspy, dużych pokładów gazu i ropy naftowej. Spór dotyczył przede wszystkim szerokości wód terytorialnych i wielkości stref ekonomicznych Rumunii i Ukrainy. W roku 2004 Rumunia zdecydowała się zwrócić do Międzynarodowego Sądu ONZ w Hadze. W lutym 2009 uznał on, że wyspa znajduje się zbyt daleko od brzegu, by służyć za punkt odniesienia do wyznaczenia granic w obrębie szelfu kontynentalnego. Ukraina otrzymała 20,66% spornego terenu na szelfie, tj. 2479,2 km². Tym samym Wyspa Węży jest terytorium ukraińskim z wodami terytorialnymi o szerokości 12 mil, ale nie zwiększa ono strefy ekonomicznej Ukrainy.
KRYM – półwysep na południu Ukrainy, od Rosji oddzielony Cieśniną Kerczeńską. Krym był zamieszkiwany przez Tatarów, jednak w 1783 roku został podbity przez Rosję. Nasilił się napływ ludności z Rosji. W czasie wojny krymskiej część Tatarów aktywnie uczestniczyła w wojnie przeciw Rosji i po wojnie wyemigrowała wraz z rodzinami do Turcji. Na terenach, z których usunięto rdzenną ludność, osiedlano Ukraińców, Rosjan, Niemców, Greków, Bułgarów i przedstawicieli narodów Kaukazu. W grudniu 1989 roku władze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich podjęły decyzję o przywróceniu autonomicznego okręgu tatarskiego na Krymie i przesiedleniu tam w ciągu 10 lat 0,5 mln Tatarów. W obliczu rozpadu ZSRR Rosjanie zaczęli zgłaszać postulaty powrotu do Rosji. Autonomia była ceną, jaką rząd ukraiński zgodził się zapłacić za pozostanie Krymu w składzie państwa ukraińskiego. Krymska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka obejmowała obszar obwodu krymskiego, z wyjątkiem miasta Sewastopola, które pozostało bezpośrednio w granicach Ukrainy. Ostatecznie Krym zrezygnował z niepodległości, a władze niepodległej Ukrainy zgodziły się na status republiki autonomicznej. Sewastopol, został dodatkowym miastem wydzielonym jako siedziba rosyjskiej Floty Czarnomorskiej, mającej stacjonować tu na podstawie umowy między Rosją a Ukrainą do 2017. Obecnie większość ludności (60,40%) stanowią Rosjanie. Oprócz nich żyją tu Ukraińcy (24,01%) i Tatarzy krymscy (10,21%).