CZECHY
HISTORIA
Po drugiej wojnie światowej system polityczny w Czechosłowacji został w znacznym stopniu ukształtowany przez wprowadzenie systemu komunistycznego opartego na radzieckich wzorcach, podobnie jak w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Równowaga pomiędzy poszczególnymi siłami politycznymi została naruszona, a organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej - niezbędne dla demokratycznego rozwoju - zostały zastąpione przez władzę Partii Komunistycznej. Jej władza opierała się na Konstytucji, a przez długich czterdzieści lat sprawowała tę nieograniczoną władzę w oparciu o organy represyjne ingerując we wszystkie sfery życia społecznego i politycznego. Po wydarzeniach w lutym 1948 roku Partia Komunistyczna stała się jedyną siłą polityczną w kraju, i chociaż pozwoliła istnieć i działać kilku partiom opozycyjnym w tzw. Froncie Narodowym, nie pozostawiła im praktycznie żadnej realnej władzy - miało to na celu stwarzanie pozorów demokratycznego państwa.
Po rewolucyjnych wydarzeniach w listopadzie 1989 roku, które doprowadziły do upadku systemu komunistycznego, kraj stanął przed niełatwym zadaniem zerwania z tradycjami wcześniejszego systemu oraz wybudowania demokratycznego systemu politycznego. Na scenie politycznej pojawiły się partie różniące się poglądami i programem, które jeszcze przed podziałem Czechosłowacji w końcu 1992 roku zdołały się mocno zakorzenić na scenie politycznej. Konstytucja Republiki Czeskiej, która weszła w życie z dniem powstania nowego państwa, zagwarantowała obywatelom podstawowe prawa i wolności, określiła relacje pomiędzy władzą ustawodawczą i wykonawczą oraz zapewniła niezależność władzy sądowniczej.
ORGANY WŁADZY USTAWODAWCZEJ, WYKONAWCZEJ I SĄDOWNICZEJ
Parlament
Parlament tworzą dwie izby - Izba Poselska i Senat. Uchwala ustawy obowiązujące na terytorium Republiki Czeskiej i zatwierdza ważne umowy międzynarodowe, dotyczące podstawowych praw człowieka i wolności, umowy polityczne i gospodarcze o charakterze ogólnym. Parlament podejmuje decyzje w sprawach najwyższej rangi - ogłoszenie stanu wojennego, zgoda na pobyt obcych wojsk na terenie kraju.
Izba Poselska (izba niższa, przewodniczący - Miroslava Němcová) liczy 200 posłów wybieranych na okres czterech lat (ostatnie wybory odbyły się w czerwcu 2002 roku). Prezydent może rozwiązać Izbę Poselską w wypadkach określonych w Konstytucji. Lobby polityczne, komisje oraz komitety poselskie działają w historycznym budynku, w którym mieści się Izba Poselska. Izba poselska uchwala wotum nieufności bądź zaufania dla rządu.
Senat (izba wyższa, przewodniczący - Milan Štěch) liczy 81 senatorów wybieranych na okres sześciu lat - co dwa lata wybierana jest jedna trzecia senatorów. Senat nie może być rozwiązany. Zatwierdza wybór sędziów Trybunału Konstytucyjnego.
Działalność Parlamentu
Izby są w stanie podejmować uchwały w obecności co najmniej 1/3 liczby swych członków. Do przyjęcia uchwały izby wymagana jest zgoda bezwzględnej większości obecnych posłów lub senatorów. Do przyjęcia ustawy konstytucyjnej i do zatwierdzenia umowy międzynarodowej wymagana jest zgoda 60% wszystkich posłów i obecnych senatorów.
Proces legislacyjny
Projekty ustaw są przedkładane Izbie Poselskiej. Projekt ustawy może zgłosić poseł, grupa posłów, Senat, rząd lub przedstawicielstwo samorządowej jednostki terytorialnej wyższego stopnia. Projekt ustawy, na który Izba Poselska wyraziła zgodę, jest niezwłocznie przekazywany do Senatu, który może ustawę zatwierdzić, odrzucić lub zwrócić Izbie Poselskiej z poprawkami.
Wybory parlamentarne
Wybory do obu izb Parlamentu są tajne, powszechne, równe i bezpośrednie. Wybory do Izby Poselskiej są proporcjonalne. W celu zdobycia mandatów w Izbie Poselskiej partia polityczna musi uzyskać przynajmniej 5% głosów. Wybory do Senatu są większościowe. Prawo wybierania do obu izb Parlamentu ma każdy obywatel Republiki Czeskiej, który ukończył 18 lat. Do Izby Poselskiej może zostać wybrany obywatel RCz, który ukończył 21 lat, a do Senatu obywatel, który ukończył 40 lat.
Prezydent (obecnie - Miloš Zeman) do 2008 roku wybierany na pięć lat na wspólnym posiedzeniu obu izb Parlamentu. Nie może sprawować funkcji dłużej niż dwie kolejne kadencje. Prezydent jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych. Reprezentuje państwo na zewnątrz, a jednym z najważniejszych narzędzi sprawowania władzy jest możliwość zawetowania ustaw uchwalonych przez Parlament, z wyjątkiem ustaw konstytucyjnych.
Od stycznia 2013 roku głowa państwa wybierana jest w wyborach bezpośrednich. Czynne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom Republiki Czeskiej, którzy ukończyli 18 lat. Bierne prawo wyborcze przysługuje każdemu obywatelowi, który ma czynne prawo wyborcze i ukończył 40 lat. Do zgłoszenia kandydata na prezydenta jest uprawniony każdy obywatel RCz, który ukończył 18 lat, jeżeli wskazany przez niego kandydat uzyska 50 000 podpisów obywateli RCz popierających jego kandydaturę. Kandydat może być również zgłoszony przez przynajmniej 20 posłów lub 10 senatorów.
Prezydentem zostaje kandydat, który otrzyma ponad połowę wszystkich ważnie oddanych głosów. W przypadku, gdy żaden z kandydatów nie otrzyma wymaganej liczby głosów, dwa tygodnie później odbywa się II tura głosowania, w której uczestniczą dwaj kandydaci z największą liczbą głosów z I tury. W II turze wygrywa kandydat, który otrzyma więcej głosów. W styczniu 2013 r., w II turze bezpośrednich wyborów prezydenckich wygrał Miloš Zeman.
Nowy prezydent złożył przysięgę podczas wspólnego posiedzenia Izb Parlamentu, w piątek 8 marca 2013 r. w Sali Władysławowskiej na Zamku Praskim.
Wyniki wyborów
W głosowaniu wzięło udział 5 171 666 osób, czyli 59,11% uprawnionych.
Rezultaty:
Kandydat |
Partia |
Pierwsza runda |
Druga runda |
||
|
|
Głosów |
% |
Głosów |
% |
1 245 848 |
24,21 |
2,717,405 |
54,80 |
||
1 204 195 |
23,40 |
2,241,171 |
45,19 |
||
Niezależny |
841 437 |
16,35 |
|
||
829 297 |
16,12 |
|
|||
Niezależny |
351 916 |
6,84 |
|
||
255 045 |
4,95 |
|
|||
166 211 |
3,23 |
|
|||
126 846 |
2,46 |
|
|||
Suwerenność - Blok Jany Bobošikovej |
123 171 |
2,39 |
|
||
Rząd jest naczelnym organem władzy wykonawczej. Składa się z premiera (obecnie - Petr Nečas) wicepremierów i ministrów. Rząd koordynuje i organizuje działalność poszczególnych ministerstw i urzędów administracji publicznej. Rząd ma wyłączność w przygotowaniu projektu ustawy budżetowej.
Najwyższy Urząd Kontroli (prezes - aktualnie stanowisko nieobsadzone) sprawuje kontrolę nad zarządzaniem majątkiem państwowym i realizacją budżetu państwa. Zajmuje się kontrolą dochodów i wydatków państwa.
Czeski Bank Narodowy (prezes - Miroslav Singer) jest centralnym bankiem państwa. Głównym celem jego działalności jest troska o stabilność waluty. W jego działalność można ingerować jedynie na podstawie ustawy. Prezes oraz członkowie zarządu banku są mianowani przez prezydenta republiki.
Trybunał Konstytucyjny (prezes - Pavel Rychetský) jest organem chroniącym porządek konstytucyjny. Składa się z piętnastu sędziów, których mianuje prezydent - za zgodą Senatu - na okres dziesięciu lat. Sędziego Trybunału Konstytucyjnego nie można ścigać karnie bez zgody Senatu. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego przy podejmowaniu decyzji podlegają jedynie ustawom konstytucyjnym i umowom międzynarodowym.
Sąd Najwyższy (prezes - Iva Brožová) jest naczelnym organem sądowym w sprawach należących do kompetencji sądów z wyjątkiem spraw, o których orzeka Trybunał Konstytucyjny lub Najwyższy Sąd Administracyjny. Sędziowie są mianowani przez prezydenta republiki i przy podejmowaniu decyzji podlegają ustawom - są uprawnieni do oceny zgodności innego przepisu prawnego z ustawą.
SCENA POLITYCZNA
Czechy są demokracją parlamentarną.
W 1989 roku, po upadku władzy jednej partii, obywatele Czechosłowacji uzyskali możliwość dowolnego tworzenia partii i ugrupowań politycznych. W krótkim okresie po upadku systemu totalitarnego na scenie politycznej pojawiło się mnóstwo zróżnicowanych poglądowo partii, które zapewniają stabilność systemu politycznego.
W 1992 roku w wyborach parlamentarnych zwyciężyła koalicja ODS-KDS (33,4%). Rządową koalicję utworzyły ODS - KDS - ODA - KDU-ČSL. Premierem został Václav Klaus (ODS).
W 1996 roku w wyborach brało udział 16 partii i ugrupowań politycznych. Sześciu z nich udało się zdobyć więcej niż 5% głosów i wejść do Parlamentu. Trzy największe partie rządowej koalicji (ODS, KDU-ČSL, ODA) zdobyły 99 mandatów w Izbie Poselskiej i 52 mandatów w Senacie. Rząd był centro-prawicowy i próbował dokończyć proces transformacji Republiki Czeskiej. Premierem został Václav Klaus (ODS).
W grudniu 1997 roku koalicja rządowa została zmuszona do ustąpienia. Upadek rządu spowodowały trwające dłuższy czas spory pomiędzy koalicjantami, kilka afer związanych z finansowaniem partii oraz pogarszające się wyniki gospodarcze Czech.
W lutym 1998 roku został utworzony nowy tymczasowy rząd z premierem Josefem Tošovskim na czele. Jego celem było przygotowanie kraju do przedterminowych wyborów.
W czerwcu 1998 roku w przedterminowych wyborach zwyciężyła Czeska Partia Socjaldemokratyczna (ČSSD) z wynikiem 32,3%. Po kilku tygodniach negocjacji pomiędzy partiami ČSSD za zgodą ODS (która w wyborach uzyskała 27,74% głosów) utworzyła rząd mniejszościowy. Po raz pierwszy od 1989 roku w Republice Czeskiej rządziła partia lewicowa. Premierem został Miloš Zeman.
W czerwcu 2002 roku ČSSD powtórzyła swój sukces wyborczy (30,2%). Jednak w odróżnieniu od poprzedniego rządu mniejszościowego doszło do zawarcia umowy koalicyjnej z partiami tzw. Koalicji Czterech (KDU-ČSL, Unia Wolności, Unia Demokratyczna, ODA), co umożliwiło nowemu przewodniczącemu partii Vladimírowi Špidli sformowanie rządu większościowego dysponującego w Izbie Poselskiej najmniejszą z możliwych większością (101 głosów).
W czerwcu 2004 roku w związku z przegraną ČSSD w wyborach do Parlamentu Europejskiego i utratą poparcia wewnątrz własnej partii Vladimir Špidla zrezygnował z pełnienia funkcji premiera jak również przewodniczącego partii. Nowy rząd przy poparciu tych samych koalicjantów (oprócz ODA) sformował dotychczasowy wiceprzewodniczący ČSSD Stanislav Gross.
W kwietniu 2005 roku premier Gross został zmuszony do odejścia. Powodem była niewyjaśniona sprawa finansowania kupna jego prywatnego mieszkania. Premierem został dotychczasowy minister rozwoju regionalnego Jiří Paroubek, który powołał rząd w poniekąd odmiennym składzie.
W czerwcu 2006 roku odbyły się wybory parlamentarne, w których zwyciężyła Obywatelska Partia Demokratyczna (ODS) - 35,4% - zdobywając 81 mandatów w Izbie Poselskiej. Nowym premierem został przewodniczący partii Mirek Topolánek, który po długich negocjacjach zbudował rząd koalicyjny na podstawie umowy z KDU-ČSL i Partią Zielonych.
W marcu 2009 roku gabinet premiera Mirka Topolánka otrzymał wotum nieufności. W kwietniu Mirek Topolánek i Jiří Paroubek uzgodnili powołanie nowego rządu ekspertów na czele z Janem Fischerem. W jego sklad weszli członkowie ODS, ČSSD i Partii Zielonych.
W maju 2010 roku odbyły się wybory parlamentarne, w których najwięcej mandatów uzyskala ČSSD (22,08%), jednak rząd utworzyły trzy centroprawicowe partie ODS, TOP 09 oraz Sprawy Publiczne (VV). Premierem został przewodniczący ODS Petr Nečas.
GŁÓWNE PARTIE PARLAMENTARNE
(wg wyników wyborów parlamentarnych z 2010 roku)
Przewodniczący: Petr Nečas
Ilość mandatów:
w Izbie Poselskiej: 53
w Senacie: 36
Elektorat:
wyborcy z wyższym wykształceniem, przedsiębiorcy, mieszkańcy miast - przede wszystkim Pragi
Charakterystyka:
ODS jest prawicową, konserwatywną partią założoną w kwietniu 1991 roku. Jest autorem drastycznej reformy gospodarczej w Czechosłowacji, a później w Republice Czeskiej. ODS jest zwolennikiem liberalnej polityki gospodarczej bez istotniejszych interwencji ze strony państwa. Partia opowiada się za bliskimi stosunkami z zachodnią Europą, jak i za umocnieniem regionalnych i lokalnych struktur samorządowych.
Przewodniczący: Bohuslav Sobotka
Ilość mandatów:
w Izbie Poselskiej: 56
w Senacie: 29
Elektorat:
pracownicy fizyczni, osoby z wykształceniem podstawowym, mieszkańcy regionów uprzemysłowionych w północnych Czechach i północnych Morawach.
Charakterystyka:
Dzisiejsza ČSSD jest kontynuatorem partii socjaldemokratycznej założonej w 1878 roku i rozwiązanej w 1948 roku przez komunistów. Działalność wznowiła w marcu 1990. Jest to partia centro-lewicowa opowiadająca się za gospodarką regulowaną z uwzględnieniem potrzeb socjalnych społeczeństwa oraz ochrony środowiska. Kładzie nacisk na politykę socjalną i jest krytycznie nastawiona do idei i procesu reform ekonomicznych.
Przewodniczący: Vojtěch Filip
Ilość mandatów:
w Izbie Poselskiej: 26
w Senacie: 2
Elektorat:
emeryci, komuniści, pracownicy fizyczni, zwolennicy opiekuńczej roli państwa
Charakterystyka:
Chociaż Partia Komunistyczna Czech i Moraw zdystansowała się od okresu 1948-1989, to nadal popiera gospodarkę regulowaną przez państwo oraz wysokie podatki dla zamożniejszej części obywateli. Opowiada się za bezpłatną edukacją, bezpłatną służbą zdrowia, 35-godzinnym tygodniem pracy, za zwalczaniem "amerykanizacji" czeskiej kultury (np. poprzez regulacje na rynku filmowym). Komuniści opowiadają się za zrewidowaniem procesu prywatyzacji, sprzeciwiają się dokończeniu prywatyzacji oraz deregulacji czynszów oraz innych kosztów utrzymania. Czechosłowackiej Partii Komunistycznej nie udało się przekształcić w nowoczesną lewicową partię, tak jak w sąsiednich krajach postkomunistycznych. Jest ostatnim ugrupowaniem postkomunistycznym w Środkowej Europie, które w swej nazwie pozostawiło słowo "komunistyczny".
Chrześcijańsko-demokratyczna Unia - Czechosłowacka Partia Ludowa
Przewodniczący: Pavel Bělobrádek
Ilość mandatów:
w Izbie Poselskiej: 0
w Senacie: 6
Elektorat:
katolicy, emeryci, mieszkańcy południowych Moraw
Charakterystyka:
KDU-ČSL jest kontynuatorem chrześcijańskiej Partii Ludowej aktywnie działającej w okresie międzywojennym. Istniała również w czasach komunistycznych, ale tylko jako pozbawiona władzy dekoracja systemu totalitarnego. Po roku 1989 wewnątrz partii doszło do złożonych przemian a dziś przedstawia siebie jako konserwatywną partię o chrześcijańsko-socjalnej orientacji. Popiera wzmocnienie polityki socjalnej, dokończenie prywatyzacji, utrzymanie zrównoważonego budżetu państwa, przenoszenie obciążeń podatkowych z podatków bezpośrednich na pośrednie.
SYSTEM POLITYCZNY SŁOWACJI
1. Konstytucja (z dnia 1.09.1992)
Składa się ze wstępu oraz 156 artykułów zawartych w dziewięciu rozdziałach.
We wstępie wyłożona jest geneza państwowości oraz wola utworzenia demokratycznej formy rządów. Interesujące jest zróżnicowanie podmiotu władzy na „Naród słowacki” oraz „obywateli państwa należących do mniejszości narodowych i grup etnicznych żyjących na terytorium Republiki Słowackiej”.
My, Naród Słowacki, pomni na polityczne i kulturalne dziedzictwo swoich przodków i na stuletnie doświadczenie w walce o byt narodowy i własną państwowość, państwowość poczuciu cyrylo-metodyckiego dziedzictwa duchowego i historycznej spuścizny Wielkich Moraw […] my, obywatele Republiki Słowackiej, uchwalamy za pośrednictwem swoich przedstawicieli tę oto Konstytucję
Rozdziały:
• I - poświęcony zasadom naczelnym: suwerenności, państwu prawa, wolności, demokracji przedstawicielskiej
• II - podstawowe prawa i wolności
• III- dot. gospodarki oraz Najwyższego Urzędu Kontroli
• IV - samorząd terytorialny
• V - władza ustawodawcza
• VI- władza wykonawcza
• VII- władza sądownicza
• VIII - prokuratura
Zasady umieszczone w konstytucji stanowią klasyczny katalog fundamentalnych reguł państwa demokratycznego, na czele z prawami i wolnościami jednostki oraz ich gwarancjami. Funkcje naczelnych organów państwowych uregulowane zostały zgodnie z zasadą podziału władzy, a relacje pomiędzy władzą ustawodawczą a wykonawczą oparto na podstawach systemu parlamentarnego. Zakres i sposób regulacji konstytucyjnych uległ dużym zmianom w latach 1992-2001. (Nowelizacje weszły w życie z dniem 1.01.2002).
Utrzymano dotychczasową liczbę artykułów, nadając im jednak rozbudowaną postać. Jednym z celów było dokonanie dostosowanie prawa wewnętrznego do międzynarodowego w związku z przystąpieniem Słowacji do UE.
Porównanie Konstytucji Republiki Słowackiej w jej pierwotnym brzmieniu z września 1992 roku i aktualnym uwidacznia, że obecnie mamy do czynienia z demokratyczną ustawą zasadniczą. Pewną słabością konstytucji jest tryb jej zmiany, ponieważ wystarczy do tego liczba 3/5 wszystkich posłów, czyli jedynie 90 głosów. W drodze referendum potwierdza się ustawę konstytucyjną o wstąpieniu do związku państwowego albo o wystąpieniu z tego związku.
2. System prawa wyborczego
Podstawowe zasady zostały przyjęte w ustawie wyborczej 80/1990 z dnia 16.03.1990. Niewielkie zmiany w latach `91, `92, `94- uwzględnione są w jednolitym tekście ustawy z czerwca 1992. Na jej podstawie odbyły się pierwsze wybory parlamentarne w suwerennej Słowacji (30.9-1.10.1994).
Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy ukończyli 18lat, zaś bierne prawo wyborcze tym obywatelom powyżej 21 roku życia, którzy posiadają prawo czynne. Ordynacja zezwala na zarejestrowanie listy kandydatów ugrupowania pod warunkiem posiadania min.10.000 członków (brakującą część może zastąpić petycja o dopuszczeniu do wyborów podpisana przez uprawnionych wyborców w liczbie zastępującej brakujących członków)
Ustawa wprowadziła proporcjonalny system wyborczy ( w reżimie komunistycznym formalnie system większościowy). Stosowany jest system liczenia głosów Hagenbacha-Bischoffa ( odmiana systemu d`Honta). Przy zastosowaniu tej metody wynik głosowania ustala się następująco:
a) ustala się sumę wszystkich ważnie oddanych głosów w okręgu;
b) sumę tę dzieli się przez liczbę przypadających na ten okręg mandatów powiększoną o 1;
c) otrzymaną w ten sposób liczbę zaokrągla się do liczby całkowitej i uzyskuje iloraz wyborczy;
d) liczbę ważnie oddanych głosów na każdą z list dzieli się przez iloraz wyborczy;
e) otrzymane liczby całkowite (bez uwzględniania reszt) określają liczbę mandatów przypadających każdej liście, natomiast część mandatów z reguły pozostaje nieobsadzona.
3. Referendum
Konstytucja Republiki Słowackiej w drugiej części rozdziału poświęconego władzy ustawodawczej określa zasady stanowienia prawa bezpośredniego przez obywateli, wprowadzając instytucję referendum. W drodze referendum potwierdza się ustawę konstytucyjną o wstąpieniu lub wystąpieniu ze związku państwowego oraz rozstrzyga się inne doniosłe problemy publiczne, z wyjątkiem: spraw dot. podstawowych praw i wolności, podatków, spraw poboru do wojska oraz budżetu państwa. Referendum zarządza prezydent, jeśli zażąda tego w drodze petycji przynajmniej 350 tys. obywateli lub gdy stosowną uchwałę podejmie Rada Narodowa (z wniosku np. posłów). Wyniki są wiążące, gdy w referendum uczestniczyła ponad połowa uprawnionych wyborców i gdy za rozstrzygnięciem opowiedziała się więcej niż połowa uczestników.
4. System organów państwowych
System jest poddany rygorom dwóch wiodących reguł ustrojowych, a mianowicie podziału władzy oraz parlamentarnej formy rządów. Pierwsza z nich ma charakter subsydiarny wobec drugiej. Początkowo sfery podziału kompetencji i wzajemnych relacji parlamentu, prezydenta, rządu, sądownictwa były niejasne. Zmiany konstytucji z 1999 i 2001 przyniosły istotny postęp na drodze do stabilności ustroju demokratycznego Słowacji.
A. PARLAMENT
Słowacja ma jednoizbowy parlament noszący nazwę Rady Narodowej Republiki Słowackiej.
W skład rady Narodowej wchodzi 150 posłów (4-letnia kadencja) wybieranych w pięcioprzymiotnikowych wyborach. Istnieją klauzule zaporowe prawa wyborczego: 5 proc. dla pojedynczych partii oraz ruchów politycznych, 7 proc. dla koalicji założonych z dwóch lub trzech partii oraz 10 proc. dla koalicji czterech lub więcej partii. W wypadku nie przekroczenia progów Komisja Wyborcza obniża je do odpowiednio: 4 proc., 5 proc. i 8 proc.
Kluby poselskie nie mogą liczyć mniej niż 8 członków (art. 64 Regulaminu Rady Narodowej), dopuszczalne jest ich łączenie i dzielenie. Przedstawiciele klubów delegują
swoich przedstawicieli do Gremium Poselskiego (ciało opiniodawcze).
Kompetencje parlamentu można scharakteryzować jako rozległe, zwłaszcza w zakresie legislacji. Zakres ustawodawstwa jest konstytucyjnie nieograniczony i obejmuje m.in.: uchwalanie ustaw, rozpatrywanie ważniejszych umów międzynarodowych.
W ramach funkcji kontrolnej i kreacyjnej Rady Narodowej możemy wyróżnić w pierwszym rzędzie rozpatrywanie Deklaracji programowej rządu- opierając się na niej kontroluje ona pracę rządu. Uprawnienia kontrolne przysługują całej izbie, komisjom parlamentarnym i poszczególnym posłom. Innymi środkami kontrolnymi są interpelacje poselskie oraz tzw. „Czas pytań”. Niezadowalająca odpowiedź na interpelację posła może prowadzić do debaty plenarnej oraz podjęcia przez całą izbę rezolucji. Podmiotami interpelacji są: rząd, członkowie rządu, centralne organy rządowe, natomiast „Czas pytań”, który jest obligatoryjnym elementem porządku posiedzeń Rady Narodowej, pozwala na zadawanie pytań także prokuratorowi generalnemu i przewodniczącemu NUKu.
Zakres kompetencji Rady Narodowej:
• przed rokiem 2001:
uchwalenie i kontrola wykonania budżetu, rozpatrywanie podstawowych problemów polityki państwa, tworzenie centralnych organów, wybór i odwołanie przewodniczącego NUKu oraz prokuratora generalnego
• nowe kompetencje (po roku 2001) :
prawo zawierania pokoju oraz wypowiadania wojny, wyrażanie zgody na obecność obcych wojsk na terytorium kraju, wyrażanie zgody na ratyfikację ważniejszych umów międzynarodowych, prawo powoływania oraz odwoływania Publicznego Obrońcy Praw, prawo przyjęcia rezolucji o zwrócenie się do wyborców o odwołanie prezydenta w głosowaniu powszechnym.
Podstawą organizacji i funkcjonowania Rady Narodowej jest konstytucja oraz regulamin („Zasady postępowania” ) z 24.10.1996. Uregulowano w nim dość szczegółowo zagadnienia organów Rady Narodowej i ich pracy.
Rada pracuje w trybie tzw. „ stałej sesji” trwającej 4 lata. Jej posiedzenia zwołuje przewodniczący (również w ciągu 7 dni na wniosek 30 deputowanych).
Komisje RN:
- Mandatowa i Regulaminowa
- Niepołączalności Funkcji
- Konstytucyjna i Spraw Ustawodawczych
- komisje o profilu resortowym
- komisje kontrolne - komitety robocze o funkcji opiniodawczej ( obecnie kilkanaście).
B. PREZYDENT
Na Słowacji istnieje dwuczłonowy model egzekutywy, w skład której wchodzi prezydent i rząd. Prezydent wybierany jest przez obywateli w wyborach powszechnych (od 1999), według 4 przymiotnikowego systemu wyborczego (równość, powszechność, tajność aktu głosowania, bezpośredniość). Jego kadencja trwa 5 lat, dopuszczalna jest jedna reelekcja. Kandydatów na ten urząd mogą zgłaszać: co najmniej 15 posłów i grupa obywateli z podpisanym wnioskiem co najmniej 15.000 uprawnionych do głosowania.
Odpowiedzialność prezydenta ma dwie formy: może on zostać odwołany przez elektorat w drodze plebiscytu, który zarządza przewodniczący RN ( uzyskanie bezwzględnej większości plebiscytowej jest trudne) lub przez Sąd Konstytucyjny za zawinione naruszenie konstytucji i zdradę stanu.
Prezydent mianuje premiera, a na jego wniosek także i ministrów. Może on także w określonych sytuacjach rozwiązać parlament. Nie przysługuje mu prawo inicjatywy ustawodawczej, choć jego wpływ na ten proces wzrósł. Pośredniemu wzmocnieniu pozycji prezydenta i parlamentu służy podział uprawnień do zastępowania prezydenta w sytuacjach określonych przed postanowienia konstytucyjne (aktualne rozwiązanie jest precyzyjniejsze niż poprzednie: niektóre uprawnienia są nieprzenoszalne, a reszta uprawnień została równo podzielona między rząd a premiera oraz przewodniczącego Rady Narodowej.
Prezydentura stawała się powodem kryzysów konstytucyjnych: w roku 1995 próbowano odwołać prezydenta Kovaca na drodze parlamentarnej, Mečiar sugerował wtedy potrzebę zmiany systemu politycznego na prezydencki lub kanclerski. W 1996 trwał ostry kryzys na szczytach władzy. Prezydent Kovacs w liście z 15 listopada 1996 tak określił stan państwa: „To przykre, że po 7 latach obywatele tego kraju znowu muszą podnieść swój głos, by wołać o sprawiedliwość i prawa człowieka.” Od października 1998 do marca 1999 urząd prezydenta był nieobsadzony. Pozycja prezydenta aż do roku 1999 była wynikiem niespójnych zasad zawartych w konstytucji. Z jednej strony miał pełnić rolę głowy państwa, z drugiej jego rola była sprowadzana do podmiotu wspierającego rząd. Zmiany konstytucyjne w latach 1998, 1999 i 2001 na nowo ukształtowały jego rolę.
Do nowych uprawnień prezydenta należy „zapewnianie swoimi decyzjami prawidłowego funkcjonowania konstytucyjnych organów”, obsadzanie stanowisk sędziowskich. Utracił jednak np. prawo uczestniczenia w pracach rządu i przewodniczenia im lub stosować weto wobec ustaw konstytucyjnych). W przypadku aktów prawnych wydawanych prezydenta nie jest wymagana kontrasygnata premiera.
Generalnie można powiedzieć, że ograniczenie części prezydenckich uprawnień nie osłabia jego roli. Jest to właściwie wyodrębniony, samodzielny organ państwa. Może on spełniać aktywną rolę jako głowa państwa, uczestnik procesu ustawodawczego lub arbiter polityczny.
Prezydenci Słowacji:
od 1993 roku
1. Vladimír Mečiar (p.o.) (191 stycznia 1993 - 2 marca 1993)
2. Michal Kováč (2 marca 1993 - 2 marca 1998)
3. Vladimír Mečiar i od 14 lipca także Ivan Gašparovič (obaj p.o.) (2 marca 1998 - 30 października 1998)
4. Mikuláš Dzurinda i Jozef Migaš (obaj p.o.) (30 października 1998 - 15 czerwca 1999)
5. Rudolf Schuster (15 czerwca 1999 - 15 czerwca 2004)
6. Ivan Gašparovič (15 czerwca 2004 - 2009)
C. RZĄD
Do 2001 roku najwyższy (a obecnie naczelny) organ władzy wykonawczej. Jest organem kolegialnym. Wykonywania funkcji członka rządu nie można łączyć z mandatem poselskim. Członek rządu nie może też być m.in. prezydentem, sędzią, członkiem NUKu etc.
Rząd musi uzyskać akceptację parlamentu, poprzez udzielenie mu przez izbę wotum zaufania. Parlament może w każdym momencie odwołać rząd lub tylko jednego jego członka poprzez udzielenie mu wotum nieufności
Rząd tworzony jest w 3 etapach:
- prezydent desygnuje premiera
- premier formułuje koalicję rządową
- na wniosek premiera prezydent mianuje pozostałych członków rządu
Jeśli zaś chodzi o skład rządu, to konstytucja nie określa liczby wiceprzewodniczących rządu ani ministrów. ( W latach 1992-2002 liczba wiceprzewodniczących wahała się między 3 a 5, natomiast liczba ministrów od 13 do 15).
Rząd rozstrzyga główne zagadnienia związane z : programem rządowym, budżetem, uchwalaniem projektu ustaw, rozpatrywaniem umów międzynarodowych, przedstawianiem Sądowi Konstytucyjnemu wniosków o zbadanie zgodności z konstytucją itp. Katalog ten może ulec ustawowemu rozszerzeniu. Program działalności rządu musi uzyskać akceptację Rady Narodowej.
Konstytucja słowacka nie normuje zadań premiera w dziedzinie kierowania rządem, dbania o wykonanie aktów rządu czy samodzielnego wydawania rozporządzeń. Jednak pozycja słowackiego premiera wcale nie jest słaba, bowiem jego znaczenie ustrojowe mierzone jest (jak w odniesieniu do żadnego organu) w pierwszym rzędzie jego pozycją polityczną wobec własnej partii, w koalicji, parlamencie.
Premierzy Słowacji (od 1993 roku)
1. Vladimír Mečiar (1 stycznia 1993-14 marca 1994)
2. Jozef Moravčík (16 marca 1994- 13 grudnia 1994)
3. Vladimír Mečiar (13 grudnia 1994 - 29 grudnia 1998)
4. Mikuláš Dzurinda (30 grudnia 1998 - 2006)
5. Robert Fico (od 2006 roku)
5. Władza sądownicza
A. Sąd Konstytucyjny
Jedyny organ ochrony konstytucyjności, jednoinstancyjny, niezawisły. W jego konstrukcji widoczne są pewne wpływy unormowań sądownictwa konstytucyjnego międzywojennej Czechosłowacji oraz po roku 1989. Jednakże przed rokiem 1993 trudno mówić nawet o tradycji sądownictwa konstytucyjnego, ze względu na wątłe orzecznictwo w tej kwestii.
Podstawą prawną działania jest - poza konstytucją - ustawa ze stycznia 1993 o organizacji Sądu Konstytucyjnego i postępowaniu przed nim oraz statusie sędziów.
Charakterystyka sądowej kontroli konstytucyjności w Słowacji:
• Kontrola ma charakter skoncentrowany - jedyny organ rozstrzygający zagadnienia konstytucyjności)
• Skład: 13 sędziów (12-letnia kadencja, bez możliwości powtórnego piastowania funkcji. Sędziów mianuje prezydent wśród kandydatów przedstawionych przez parlament)
• Zasada następczego charakteru kontroli (sąd nie bada zgodności ustaw/projektów przepisów z aktami prawnymi promulgowanymi w sposób określony ustawą; wyjątkiem są umowy międzynarodowe, do przyjęcia których potrzebna jest zgoda parlamentu)
• Komplementarność form kontroli (kontrola abstrakcyjna oraz kontrola związana z konkretnym sporem prawnym)
• Skargowość postępowania (wniosek: 1/5 posłów Rady Narodowej, prezydent, rząd, sąd, Prokurator Generalny)
• Kontroli konstytucyjności podlegają wszystkie powszechnie obowiązujące akty normatywne
• Zasada ostateczności i bezwzględnego charakteru orzeczeń.
• W sprawach spornych sąd ogłasza wykładnię konstytucji/ustawy konstytucyjnej.
B. Wymiar sprawiedliwości:
System sądów tworzą. Sąd Najwyższy oraz sądy wojewódzkie/powiatowe ( I instancja), sądy wojskowe (dwuinstancyjne).
Silne oddziaływanie polityczne władzy na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości było powodem krytyki jako zagrożenia demokracji. Badająca ten problem Rada Europy w listopadzie 1997 r. stwierdziła przypadki jawnych nacisków na prowadzenie spraw sądowych.
Minister sprawiedliwości miał pełną swobodę w powoływaniu/odwoływaniu prezesów/wiceprezesów sądów, a co za tym idzie kontroli i wpływania na pracę sędziów. Pierwszy pozytywny sygnał poprawy sytuacji datuje się na rok 1998, a następnie 2000, kiedy to Rada Narodowa uchwaliła „Sądowy kodeks” (ustawa o sędziach i ławnikach). Zmiany ugruntowała nowela konstytucyjna z 2001r.
6. System partyjny
Pluralistyczny system partyjny Słowacji zaczął się kształtować w następstwie wydarzeń „aksamitnej rewolucji”. Stanowił on część czechosłowackiego systemu partyjno-politycznego, jednak na poziomie republiki był autonomiczny. W latach 1989-1992 nim wytworzyły się bądź przedwcześnie rozpadły się więzi pomiędzy partiami czeskimi a słowackimi, np. czeska ODS podjęła starania na rzecz założenia swej słowackiej filii (DS) zakończone porażką (w Czechach 30 proc. głosów, w wyborach słowackich koalicja ODS-DS zdobyła tylko 4 proc.).
Bezpośrednio po przełomie 17 listopada 1989 dokonały się trojakiego rodzaju zmiany w systemie partyjnym:
• ewolucja ideowa i programowa
np. Komunistyczna Partia Słowacji, Partia Demokratyczna, Partia Wolności.
• odrodzenie partii zlikwidowanych przed 1948
np. Socjaldemokratyczna Partia Słowacji
• tworzenie nowych ruchów i partii politycznych, które w początkowym okresie odegrały rolę decydującą
np. VPN ( Społeczeństwo Przeciw Przemocy ) liderzy: Dubcek, Kniażko, Mečiar.
Dominujące cechy słowackiego systemy partyjnego:
1. Większość partii powstała na skutek podziałów partii macierzystych bądź secesji frakcji.
2. Przeważają partie niewielkie, liczące 10-30.000 członków.
3. Większość partii unika jasnego formułowania programu polit. w dziedzinie społeczno-ekonomicznej
Główne partie słowackiej sceny politycznej:
• KDH - Ruch Chrześcijańsko-Demokratyczny, zał. 1990
• DS. - Partia Demokratyczna , 1989
• Partia Koalicji Węgierskiej SMK/MKP
• HZDS - Ruch Na Rzecz Demokratycznej Słowacji, 1991
Powstała po ustąpieniu Mečiara z funkcji premiera Słowacji (jeszcze części Czechosłowacji) i jego konflikcie z liderem VPN (Ruch Przeciw Przemocy-pierwsza demokratyczna partia po upadku komunizmu).
• SOP - Partia Obywatelskiego Porozumienia , 1998
z tej partii wywodził się były prezydent Rudolf Schuster
• SDL - Partia Demokratycznej Lewicy,
• SDKU - Chrześcijańsko-Demokratyczna Unia Słowacka, 1998, premier
• SNS - Słowacka Partia Narodowa, 1989
• SDSS - Słowacka Partia Socjaldemokratyczna , 1990
• ANO - Partia Nowego Obywatela
• SMER - (Kierunek) 1997.
Partia lewicowa. W 2006 wygrała wybory, uzyskując 29,1 proc. głosów i 50 mandatów w 150-osobowym parlamencie. Jej przywódca, obecnie premier, Robert Fico to najpopularniejszy polityk na Słowacji. Bywa postrzegany jako populista. Wzywał do „ogromnych niesprawiedliwości społecznych, do których dopuściła rządząca koalicja” pod kierownictwem premiera Mikulasza Dziurindy. Smer to partia „trzeciej drogi”, zapowiada stworzenie państwa opiekuńczego i solidarnego.
7. Ocena słowackiego ustroju politycznego
1) Słowacka scena polityczna należy do niestabilnych, a elektorat wykazuje ( aż do 1998 roku) znaczną rezerwę w dziedzinie aktywności politycznej.
2) Podział kompetencji organów władzy ustawodawczej i wykonawczej nie został w konstytucji słowackiej wystarczająco uregulowany, co prowadziło do licznych sporów kompetencyjnych i hierarchizacji organów państwowych w obrębie władzy wykonawczej.
3) Wyraźne jest przywiązanie do idei wolnościowo-narodowych, wzmacnianie niechęcią do mniejszości narodowych ( Romów, Węgrów), np. Słowacka Partia Narodowa, której lider znany jest z krytycznych wypowiedzi pod ich adresem.
4) Rysuje się ostry podział na zwolenników status quo i reform.
5) Istotnemu wzmocnieniu uległa prawica.
6) Występuje duża zmienność w obrębie partii, ich programów oraz koalicji.
... System polityczny Węgier
- demokracja parlamentarna
- Konstytucja z 1949r. - uchwalenie 18 października 1989 roku ustawy XXXI „O zmianie konstytucji”
- Republika Węgierska jest niezawisłym, demokratycznym państwem prawnym
- Suwerenem jest lud
- Republika Węgierska odrzuca wojnę, jako środek rozstrzygania sporów między narodami i powstrzymuje się od stosowania przemocy wobec niepodległości i integralności terytorialnej innych państw, jak również od gróźb użycia przemocy
- Republika Węgierska poczuwa się do odpowiedzialności za los Węgrów, żyjących poza jej granicami i popiera kultywowanie ich więzi z krajem węgierskim
Władza ustawodawcza:
1) Zgromadzenie Krajowe (Orszaggyules) - jednoizbowe
Najwyższy organ władzy państwowej i przedstawicielstwa ludu. Zapewnia konstytucyjny ustrój społeczny, określa organizację, kierunki i warunki rządzenia.
- składa się z 386 deputowanych
- wybory (razem 386posłów, wybór w systemie proporcjonalnym, większościowym)
- wybory powszechne
- kadencja: 4 lata w oparciu o mieszaną ordynację wyborczą.
-176 deputowanych w okręgach jednomandatowych, większośc absolutna
-152 - w wielomandatowych (terytorialnych), tutaj rozdzielane systemem Hagenbacha- Bischoffa
- kolejnych 58 z listy krajowej wg. Systemu d'Honda
-klauzula zaporowa: 5%
- czynne prawo wyborcze przysługuje osobą które ukończyły 18 lat
- Wyborca oddaje dwa głosy: jeden na kandydata w okręgu jednomandatowym, drugi na listę partyjną w okręgu wielomandatowym. Do wystartowania w wyborach konieczne jest by kandydat startujący w okręgu jednomandatowym uzyskał rekomendację 750 wyborców. W przypadku wielomandatowych okręgów wyborczych kandydaci zgłaszani są przez partie, które wysunęły kandydatów w co najmniej dwóch indywidualnych okręgach wyborczych. Lista krajowa może być zgłoszona przez partię jeżeli ta zgłosił listy w co najmniej 7 wielomandatowych okręgach wyborczych[8].
Przewidziane są dwie tury głosowania:
- w okręgach jednomandatowych kandydat zostaje wybrany w pierwszej turze w przypadku uzyskania bezwzględnej większości, ponad 50 % głosów przy frekwencji wyborczej przekraczającej połowę uprawnionych do głosowania, w przypadku jej braku…->
- do II tury przechodzą kandydaci, którzy uzyskali ponad 15 proc. głosów, wybór następuje zwykłą większością. W okręgach wielomandatowych II tura występuje w przypadku frekwencji w I turze poniżej 50 proc.
Terytorialna lista partyjna może być zarejestrowana, jeśli partia wystawi kandydatów w ¼ okręgów jednomandatowych; lista krajowa - gdy partia zgłosi co najmniej 7 list terytorialnych. Wprowadzono również próg 4 proc. głosów w skali kraju przy podziale mandatów z listy terytorialnej i krajowej. [9]
Kadencja Zgromadzenia Krajowego rozpoczyna się od powiedzenia konstytucyjnego, a działalność trwa do posiedzenia konstytucyjnego nowego Zgromadzenia.
Prezydent rozwiązuje Zgromadzenie rozpisując nowe wybory, gdy :
-podczas tej samej kadencji ZK w ciągu 12 miesięcy w co najmniej 4 przypadkach uchwali wotum nieufności wobec rządu
- w wypadku ustania pełnomocnictw rządu w ciągu 40dni (licząc od przedstawienia pierwszego wniosku osobowego), nie dokona wyboru na premiera osoby proponowanej na przez Prezydenta .
Przed rozwiązaniem ZK Prezydent musi zasięgnąć opinii Premiera, przewodniczącego ZK i przywódców frakcji partii reprezentowanych w ZK.
Zgromadzenie może też się samo rozwiązać przed upływem kadencji, mocą własnej uchwały.
W ciągu 3 miesięcy od upływu kadencji ZK, jego rozwiązania-dokonuje się nowego wyboru ZK.
ZK nie można rozwiązać:
-podczas stanu wyjątkowego lub krytycznego, jeśli kadencja upływa podczas trwania stanu wyjątkowego czy krytycznego, to przedłuża się ją do czasu zakończenia stanu.
- w razie stanu wojny, stanu groźby wojny lub stanu krytycznego, prezydent może ponownie zwołać ZK, które się rozwiązało lub zostało rozwiązane.
Deputowani ZK:
-prowadzą swą działalność w interesie publicznym,
-nie mogą nimi być: prezydent, członek Trybunału Konstytucyjnego, parlamentarny rzecznik praw obywatelskich, prezes, wiceprezes, rachmistrz Izby Obrachunkowej, sędzia prokurator, pracownik organu admin. Państwowej (z wyjątkiem członka zarządu i politycznego sekretarza stanu), zawodowy członek SZ, Policji i organów porządkowych,
-mają immunitet.
Tryb pracy:
- 2 sesje zwyczajne
- posiedzenie zwołuje prezydent (miesiąc po wyborach) , w innych przypadkach robi to przewodniczący ZK
- sesja nadzwyczajna: na pisemny wniosek prezydenta, rządu lub 1/5 deputowanych
Komitet Izby
- W jego skład wchodzą przewodniczący i wiceprzewodniczący Zgromadzenia oraz liderzy wszystkich klubów parlamentarnych.
kompetencje:
- przygotowanie stanowiska w przedmiocie sesji Zgromadzenia i projektu porządku dziennego posiedzenia
- przedkładanie Zgromadzeniu wniosków w sprawie liczby komisji stałych.
· Konferencja Przewodniczących Komisji Zgromadzenia
- Jej pracami kieruje przewodniczący parlamentu.
- Poza nim w skład Konferencji wchodzą również przewodniczący stałych komisji, a w razie ich nieobecności wyznaczeni przez nich wiceprzewodniczący.
- Zasadniczym obowiązkiem Konferencji jest przedkładanie, w zakresie ustalonym przez regulamin, propozycji przewodniczącemu parlamentu oraz Komitetowi Izby.
· Przewodniczący, wiceprzewodniczący, sekretarze
- Wybierani są podczas konstytuującego posiedzenia izby.
- Kandydatury zgłaszają kluby parlamentarne oraz tymczasowy przewodniczący (najstarszy wiekiem deputowany).
-obowiązki przewodniczącego:
- realizacja praw Zgromadzenia,
- organizacja pracy oraz ochrona powagi i troska o zachowanie porządku i bezpieczeństwa pracy izby
- ustala kiedy i w jakim zakresie zastąpią go wiceprzewodniczący.
- Obowiązki sekretarzy:
- współpraca z przewodniczącym i wiceprzewodniczącymi podczas posiedzeń izby.
· komisje stałe, komisja śledcza.
- Regulamin przewiduje powołanie następujących komisji stałych:
- ds. praworządności, budżetu,
- spraw zagranicznych,
- obrony narodowej oraz immunitetu,
- zachowania zasady incompatibilitas kontroli mandatów.
- W pracach komisji stałych mogą uczestniczyć deputowani z każdego klubu, w takiej proporcji, jaka odpowiada liczebności w Zgromadzeniu.
- w każdej komisji stałej powinien się znaleźć co najmniej jeden przedstawiciel każdego klubu.
- Komisja śledcza może być powołana z inicjatywy 1/5 deputowanych. Jeżeli komisja bada działalność rządu, organu rządowego lub ministerstwa, jej przewodniczącym z mocy prawa jest deputowany spośród opozycji parlamentarnej.
· Państwowa Izba Obrachunkowa.
- prezes i wiceprezesi wybierani przez Zgromadzenie Krajowe w głosowaniu tajnym większością 2/3 głosów.
- kontrola zasadności projektu budżetu państwa, niezbędność i celowość jego wykorzystania.
- Nadzoruje ona końcowe rozliczenia z wykonania budżetu państwa, administrowanie majątkiem państwa oraz działalność przedsiębiorstw, stanowiących własność państwa w zakresie utrzymania i pomnażania majątku.
- O dokonanych kontrolach izba informuje parlament w formie sprawozdania, które powinno być opublikowane.
Marszałek:
-kieruje pracą izby
-zwołuje sesje i posiedzenia, przewodniczy im
-zwołuje i przewodniczy spotkaniom przewodniczących komisji i posiedzeniom liderów klubów parlamentarnych,
-kieruje wykonaniem budżetu parlamentu,
-okresla strukturę i zadania kancelarii, powołuje jej kierownictwo,
-zastępowany przez 3 wicemarszałków,
-obok marszałka funkcjonuje 8 sekretarzy
Funkcje Zgromadzenia Krajowego
- ustawodawcza
- kreacyjna
- polityczno-kierownicza
Kompetencje ZK:
-uchwala konstytucję Republiki Węgierskiej
-uchwala ustawy
-ustala plan społeczno-gospodarczy państwa
-ustala bilans gospodarki państwa, zatwierdza budżet i jego wykonanie
-decyduje o programie rządu
-zawiera umowy międzynarodowe
-decyduje w sprawie ogłoszenia stanu wojny i zawarcie pokoju
-ogłasza stan wyjątkowy i powołuje Radę Obrony (jeśli jest stan wojny lub groźby zbrojnej agresji)
-ogłasza stan krytyczny
-decysuje o użyciu Sił Zbrojnych za granicą czy wewnątrz państwa
- wybiera prezydenta, członków TK,
-decyduje o terytorium, nazwie i siedzibie województw, nadaniu prawa województwa, tworzeniu dzielnic stołecznych
-ogłasza amnestię powszechną.
INICJATYWA USTAWODAWCZA:
- prezydent
-rząd
-komisie ZK
-deputowani do ZK.
POSTĘPOWANIE USTAWODAWCZE:
-projekty ustaw składane na ręce marszałka i są przedmiotem prac właściwych komisji.
-po dyskusji komisja izby przedstawia projekt do porządku obrac ZK
-I czytanie na sesji plenarnej dotyczy ogólnych założeń projektu Członkowie parlamentu mogą proponować poprawki do projektu.
-po debacie odpowiednia komisja odbywa kolejne posiedzenie, aby przedyskutować poprawki i przeredagować projekt.
-II czytanie na plenum całej izby. Debatuje się po przyjętych wcześniej poprawkach.
-większośc aktów może być uchwalona zwykłą większością
-ważne projekty uchwala się większością 2/3 obecnych na posiedzeniu, a zmiany w konstytucji- 2/3 większości wszystkich członków parlamentu.
-zanim prezydent podpisze ustawę, najpierw robi to marszałek
-prezydent gwarantuje ogłoszenie ustawy w ciągu 15 dni od doręczenia, a w wypadkach pilnych (na wniosek przewodniczącego ZK) w ciągu 5 dni.
-ustawę ogłasza w organie oficjalnym.
-gdy prezydent nie zgadza się na podpisanie przed upływem 5 lub 15 dni, zwraca ustawę wraz z uwagami do ZK w celu rozpatrzenia
-znowu jest debata i decydowanie o przyjęciu.
-znowu wysyła się ją do prezydenta, aby podpisał.
-gdy prezydent znowu się nie zgodzi, to przesyła ją do zaopiniowania Trybunału Konstytucyjnemu.
-jeśli TK stwierdzi sprzecznośc z konstytucją, prezydent zwraca ustawę ZK, w przeciwnym razie musi ją podpisać i ogłosić w ciągu 5dni.
____________________________
-projekt budżetu musi być przedstawiony parlamentowi do 30 września. parlament może wprowadzić jedynie poprawki do projektu.
-ustawa budżetowa musi być uchwalona do 31gdudnia i nie może być uchwalona w trybie pilnym.
INTERPELACJE I ZAPYTANIA POSELSKIE:
Członkowie ZK mogą kierować je do każdego z członków rządu oraz prokuratora generalnego. Interpelacja pisemna w ciągu 4 dni przed posiedzeniem parlamentu. Na posiedzeniu posłowie odczytują tekst interpelacji. Nad odpowiedzą przeprowadza się głosowanie. Można też kierować pytania do parlamentarnych rzeczników praw obywatelskich praw mniejszości narodowych i etnicznych, prezesa Państwowej Izby Obrachunkowej, prezesa Węgierskiego Banku Narodowego. W tych przypadkach nie przeprowadza się głosowania nad udzieloną odpowiedzią.
2) Prezydent
- władza wykonawcza
- wybiera parlament na 5 lat z możliwością jednej reelekcji
- może zostać każdy posiadający prawo wyborcze obywatel węgierski, ukończone 35lat
- · prawo inicjatywy ustawodawczej,
· prawo wystąpienia z wnioskiem o rozpisanie referendum,
· uprawnienie do podpisania i odmowy podpisania ustawy
· uprawnienie do rozwiązania Zgromadzenia Krajowego w razie zaistnienia sytuacji opisanych w Konstytucji,
· przedstawianie parlamentowi wniosków o powołanie: prezesa Sądu Najwyższego Republiki Węgierskiej i prokuratora generalnego Republiki Węgierskiej oraz nominowanie wiceprezesów Sądu Najwyższego,
· piastowanie naczelnego dowództwa sił zbrojnych
WYBORY:
-Wybory Prezydenta Republiki poprzedza zgłaszanie kandydatów.
-Do ważności zgłoszenia wymagana jest pisemna rekomendacja ze strony co najmniej 50 członków ZK. Zgłoszenie należy wnieść przed zarządzeniem głosowania przez przewodniczącego ZK.
-Każdy członek ZK może zarekomendować tylko jednego kandydata. Jeśli ktoś zarekomenduje kilku kandydatów, wszystkie udzielone przezeń rekomendacje są nieważne.
-Wyboru Prezydenta Republiki należy dokonać co najmniej 30 dni przed upływem kadencji poprzedniego prezydenta, jeśli zaś ta kadencja kończy się przed czasem, w ciągu 30 dni od jej ustania.
-Wybory prezydenckie zarządza przewodniczący Zgromadzenia Krajowego.
-Zgromadzenie Krajowe wybiera Prezydenta Republiki w głosowaniu tajnym.
-W miarę potrzeby odbywa się kilka tur głosowania. W pierwszej turze głosowania Prezydentem Republiki zostaje wybrany ten, kto uzyskał głosy 2/3 deputowanych.
-Wybrany Prezydent Republiki obejmuje swój urząd z chwilą upływu kadencji poprzedniego prezydenta, zaś w wypadku ustania tej kadencji przed czasem, w 8 dniu od ogłoszenia wyników wyborów;
-przed objęciem urzędu składa przysięgę przed Zgromadzeniem Krajowym.
KTO ZASTĘPUJE PREZYDENTA? REZYGNACJA Z PEŁNIENIA FUNKCJI
W przypadku gdy Prezydent Republiki ma przejściowe przeszkody w pełnieniu swego urzędu lub jeśli kadencja Prezydenta Republiki z jakichkolwiek przyczyn ustaje przed czasem, wówczas do chwili objęcia urzędu przez nowego Prezydenta Republiki obowiązki pełni przewodniczący Zgromadzenia Krajowego. Nie może on jednak przesyłać ustaw Zgromadzeniu Krajowemu do ponownego rozważenia ani Trybunałowi Konstytucyjnemu do zbadania; nie może rozwiązać Zgromadzenia Krajowego, zaś z prawa łaski może korzystać jedynie w stosunku do skazanych prawomocnym wyrokiem. W czasie zastępowania Prezydenta Republiki przewodniczący Zgromadzenia Krajowego nie może korzystać ze swych praw deputowanego, zaś zadania przewodniczącego Zgromadzenia Krajowego pełni zamiast niego wyłoniony przez Zgromadzenie Krajowe wiceprzewodniczący.
Kadencja prezydenta ustaje wskutek: upływu kadencji, śmierci, stanu uniemożliwiającego pełnienie obowiązków przez czas dłuższy niż 90 dni, orzeczenia o niedopuszczalnym połączeniu funkcji, rezygnacji oraz złożenia go z urzędu.
Prezydent Republiki może zrezygnować ze swego urzędu, składając oświadczenie Zgromadzeniu Krajowemu. Do ważności rezygnacji wymagane jest przyjęcie jej przez Zgromadzenie Krajowe. W terminie 15 dni może ono poprosić prezydenta, by ponownie rozważył swoją decyzję. Jeśli Prezydent Republiki pozostanie przy swej decyzji, Zgromadzenie Krajowe nie może uchylić się od przyjęcia rezygnacji do wiadomości.
Osoba Prezydenta Republiki jest nietykalna; jego ochronę z punktu widzenia prawa karnego zapewnia odrębna ustawa.
Prezydent nie jest odpowiedzialny politycznie.»Jeśli w toku sprawowania swego urzędu naruszy konstytucję lub jakąkolwiek inną ustawę, wówczas l/5 deputowanych do Zgromadzenia Krajowego może wystąpić z wnioskiem o pociągnięcie go do odpowiedzialności. Do wszczęcia postępowania w sprawie pociągnięcia do odpowiedzialności wymagana jest liczba głosów 2/3 deputowanych do Zgromadzenia Krajowego. Głosowanie jest tajne.
Kompetencje:
- reprezentuje państwo węgierskie i w imieniu Republiki Węgierskiej
- zawiera umowy międzynarodowe(Jeśli przedmiot umowy leży w zakresie kompetencji władzy ustawodawczej, do zawarcia umowy wymagana jest uprzednia zgoda Zgromadzenia Krajowego)
- mianuje i przyjmuje ambasadorów i posłów, zarządza wybory powszechne do Zgromadzenia Krajowego i samorządów lokalnych
- brać udział w posiedzeniach Zgromadzenia Krajowego i komisji Zgromadzenia Krajowego oraz zabierać na nich głos
- stawiać wnioski w sprawie wydania zarządzeń przez Zgromadzenie Krajowe, a także inicjować referendum ludowe.
- mianuje i odwołuje sekretarzy stanu i pełnomocników Republiki, a także prezesa i wiceprezesów Węgierskiego Banku Narodowego oraz profesorów uniwersytetu;
- mianuje i awansuje generałów; zatwierdza na urzędzie prezesa Węgierskiej Akademii Nauk
- Nadaje on także tytuły, ordery i odznaczenia oraz zezwala na ich noszenie
- stosuje indywidualne prawo łaski i decyduje w sprawach obywatelstwa.
Wszystkie środki i zarządzenia Prezydenta Republiki - z wyjątkiem reprezentowania państwa na zewnątrz, zarządzania wyborów, udziału w obradach Zgromadzenia, inicjatywy ustawodawczej i zarządzania referendum - wymagają kontrasygnaty premiera lub właściwego ministra.
3) Rząd
- składa się z premiera oraz ministrów
- władza wykonawcza
- odpowiedzialność za pracę RM - ponosi premier
- Ministrowie kierują należącymi do ich zakresu kompetencji działami administracji państwowej oraz działalnością podległych im organów.
- Rząd współdziała z prezydentem w ustalaniu polityki zagranicznej (zawieranie umów międzynarodowych)
Premier
- przewodniczy posiedzeniom rządu i troszczy się o wykonywanie jego rozporządzeń i uchwał
- odpisuje rozporządzenia i uchwały rządu oraz troszczy się o ich wykonanie
- może wydawać rozporządzenia, których moc normatywna jest równa mocy rozporządzeń wydawanych przez ministrów
- premiera wybiera ZK (na wniosek prezydenta republiki) większością głosów swych członków.
-ministrów powołuje i odwołuje prezydent (na wniosek premiera)
-ministrowie kierują działami administracji państwowej oraz działalnością podległych sobie organów stosownie do postanowień przepisów prawnych oraz uchwał rządu
- Ministrowie bez teki wypełniają zadania ustalone przez rząd
- Urząd ministra resortowego tworzy się i znosi na podstawie ustawy. Rząd może, w celu wykonania określonego zakresu zadań, tworzyć komisje rządowe.
Rząd formuje się z chwilą powołania ministrów. Po sformowaniu się rządu, członkowie rządu składają przysięgę przed Zgromadzeniem Krajowym. Podobnie jak w klasycznym systemie parlamentarnym, pełnomocnictwa rządu ustają z chwilą: ukonstytuowania się nowo wybranego Zgromadzenia Krajowego, ustąpienia premiera lub rządu, albo śmierci premiera. Pełnomocnictwa te wygasają również, jeżeli Zgromadzenie Krajowe uchwali wobec premiera wotum nieufności i wybierze nowego premiera. Jeśli pełnomocnictwa rządu ustają, sprawuje on urząd do czasu sformowania się nowego rządu i posiada wszelkie prawa przysługujące rządowi; nie może jednak zawierać umów międzynarodowych, a rozporządzenia może wydawać jedynie w wypadkach niecierpiących zwłoki, na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie.
KOMPETENCJE/ZAKRES DZIAŁALNOŚCI:
-chroni ustrój konstytucyjny,
-chroni i zapewnia prawa obywatelskie,
-zapewnia wykonanie ustaw,
-kieruje pracą ministerstw i innych organów podległych mu bezpośrednio oraz koordynuje ich działalność.
-przy współpracy ministra spraw wewnętrznych, za pośrednictwem pełnomocników Republiki, rząd zapewnia kontrolę praworządności samorządów lokalnych.
-kompetencje do zlecania opracowywania planów społeczno-gospodarczych i czuwa nad ich wykonaniem
-ustala zadania państwa w zakresie rozwoju naukowego i kulturalnego, a także zapewnia warunki jego realizacji.
-ustala państwowy system opieki społecznej i zdrowotnej oraz troszczy się o środki materialne na te cele,
-kieruje działalnością Sił Zbrojnych, Policji i organów porządkowych
-podejmuje środki potrzebne w celu zapobieżenia klęskom żywiołowym lub ich następstwom, zagrażającym życiu i mieniu obywateli oraz w celu ochrony porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego.
-współdziała również w ustalaniu polityki zagranicznej oraz zawiera umowy międzynarodowe w imieniu rządu Republiki Węgierskiej.
-może on wziąć pod swój bezpośredni nadzór każdą dziedzinę administracji państwowej i utworzyć w tym celu odrębne organy.
- rząd wydaje rozporządzenia i podejmuje uchwały. Akty te są podpisywane przez premiera.
-w sytuacji zagrożenia może, na podstawie upoważnienia Zgromadzenia Krajowego, wydawać rozporządzenia i podejmować środki odbiegające od postanowień niektórych ustaw. Do przyjęcia ustawy o przepisach, które mogą być stosowane w sytuacji zagrożenia, wymagana jest liczba 2/3 głosów obecnych deputowanych do Zgromadzenia Krajowego.
-może uchylić wszelkie ( z wyjątkiem przepisów prawnych) sprzeczne z ustawą decyzje podjęte przez podległe sobie organy
-premier i członkowie rządu mogą wydawać rozporządzenia, które nie mogą być sprzeczne z ustawami lub rozporządzeniami i uchwałami rządu.
-za swoją działalnośc odpowiada przez ZK, składa mu regularne sprawozdania z własnej działalności .
WOTUM NIEUFNOŚCI:
Może go zgłosić w formie w pisemnej co najmniej l/5 deputowanych, wysuwając kandydaturę osoby proponowanej na urząd premiera. Wniosek o wotum nieufności w stosunku do premiera należy uważać za zgłoszenie wniosku o wotum nieufności w stosunku do rządu. Jeżeli na podstawie tego wniosku większość deputowanych do Zgromadzenia Krajowego uchwali wotum nieufności, wówczas osobę proponowaną na nowego premiera należy uznać za wybraną. Dyskusję i głosowanie nad wnioskiem można przeprowadzić najwcześniej po upływie 3 dni od zgłoszenia wotum, najpóźniej zaś w ciągu 8 dni od tego zgłoszenia. Wniosek o głosowanie nad wotum zaufania może wnieść - za pośrednictwem premiera - również rząd.
4) Władza sądownicza
Sądy powszechne: Sąd Najwyższy Republiki Węgierskiej, Sąd Stołeczny, sądy komitackie, sądy miejscowe i sądy pracy.
Sądy szczególne: powoływane ustawą do rozpatrzenia specyficznych przypadków przewidzianych prawem
Trybynł Konstytucyjny
- kontrola zgodności przepisów prawnych z konstytucją,
· uchylanie aktów prawnych w przypadku stwierdzenia ich niezgodności z konstytucją
Parlamentarny Rzecznik praw obywatelskich, Parlamentarny Rzecznik Praw Mniejszości Narodowych i Etnicznych, oraz Parlamentarny Rzecznik ds. Ochrony Danych osobowych i Prawa do Informacji. Rzecznicy powoływani są na sześcioletnią kadencję na wniosek Prezydenta Republiki przez Zgromadzenie Narodowe. Wybór dokonywany jest większością 2/3 liczby obecnych deputowanych. Rzecznicy informują o swojej działalności składając coroczne raporty
5) Wybory prezydenckie.
2maja 2012r. Parlament Węgier wybrał w tajnym głosowaniu prawicowo-konserwatywnego polityka Janosa Adera na prezydenta państwa.
Kandydaturę Adera poparło 262/ na 386 deputowanych do Zgromadzenia Narodowego, a 40 głosowało przeciw.
Urząd sprawuje od 10 maja 2012.
6) Wybory parlamentarne.
11(I) i 25(II) kwietnia 2010r.
W pierwszej turze z 11 kwietnia 2010 mandaty w Zgromadzeniu Narodowym uzyskały Fidesz z koalicyjną Chrześcijańsko-Demokratyczną Partią Ludową (53%), Węgierska Partia Socjalistyczna (19%), Ruch na rzecz Lepszych Węgier (16%) i Polityka Może Być Inna (7,5%). Centroprawica otrzymała w I turze większość bezwzględną 206 mandatów, socjaliści - 28 mandatów, nacjonaliści - 26, a zieloni - 5. W okręgach jednomandatowych Fidesz uzyskał 119 mandatów (pozostałe ugrupowania - 0). Zarazem centroprawica wygrała wybory w pierwszej rundzie w 174 z 176 okręgów jednomandatowych (poza dwoma w Budapeszcie, gdzie prowadzili socjaliści). W 57 okręgach odbyła się II tura w dniu 25 kwietnia oraz zostały rozdzielone mandaty z listy krajowej. Ostatecznie Fidesz uzyskał w Zgromadzeniu Narodowym 263 mandatów (konstytucyjna większość 2/3 wynosi 258), wygrywając we wszystkich okręgach jednomandatowych w pierwszej i w drugiej turze, Węgierska Partia Socjalistyczna - 59, Jobbik - 47, a LMP - 16.
Premier - Viktor Orbán
Wynik
Wybory parlamentarne na Węgrzech |
||||||
Partia |
Liczba głosów |
Procent głosów |
Okręgi jednomandatowe |
Lista krajowa |
Okręgi wielomandatowe |
Suma |
Fidesz - Węgierska Unia Obywatelska |
3 326 524 |
52,73% |
173 |
87 |
3 |
263 |
Węgierska Partia Socjalistyczna |
1 316 789 |
19,30% |
2 |
28 |
29 |
59 |
Jobbik |
996 851 |
16,67% |
0 |
26 |
21 |
47 |
LMP |
427 313 |
7,48% |
0 |
5 |
11 |
16 |
LITWA
Sejm (marszałek) - Irena Degutienė
Prezydent - Dalia Grybauskaitė
Premier - Algirdas Butkevičius
Litwa jest demokracją parlamentarno-gabinetową, w której konstytucja gwarantuje trójpodział władz. Władza ustawodawcza spoczywa w rękach jednoizbowego parlamentu, władza wykonawcza - prezydenta i rządu, a władzę sądowniczą sprawują niezawisłe sądy.
ZARYS HISTORII USTROJU
Litwa odzyskała niepodległość gdy ZSRR chyliło się już ku upadkowi. 11 marca 1990 roku Rada Najwyższa Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej uchwaliła akt proklamacji niepodległości państwa oraz przyjęła tymczasową konstytucję. Obecnie obowiązująca konstytucja została uchwalona 6 listopada 1992 roku, a zaaprobowana w referendum z 25 października 1992 roku.
W wyborach parlamentarnych w 1993 roku zwycięstwo wyborcze odnieśli przedstawiciele postkomunistycznej Litewskiej Demokratycznej Partii Pracy z Algirdasem Brazauskasem na czele, która dążyła do nawiązania dobrych stosunków gospodarczych z Rosją i Ukrainą. W tym samym roku Brazauskas zostaje prezydentem.
PARLAMENT
Siedziba Seimas w Wilnie
Litewski parlament jest jednoizbowy, nosi on litewską nazwę Seimas. Składa się ze 141 posłów, wybieranych na 4 lata w oparciu o zasadę powszechności, równości, bezpośredniości i tajności (wybory czteroprzymiotnikowe). Wybory do parlamentu odbywają się w pierwszą sobotę października w roku wyborczym. Podział mandatów odbywa się według systemu proporcjonalnego, a klauzula zaporowa wynosi 5%. Każdy wyborca posiada dwa głosy: jeden oddaje na kandydata w swoim okręgu wyborczym (jednomandatowym), a jeden na listę partyjną. Prawo wyborcze czynne posiadają osoby, które ukończyły co najmniej 18 lat, a prawo wyborcze bierne - mające przynajmniej lat 25. Aby wybory były ważne, obowiązuje wymóg minimalnej frekwencji, wynoszącej 25%.
Seimas sprawuje władzę ustawodawczą i ustrojodawczą, tzn. może uchwalać ustawy (w tej kwestii posiada wyłączność) i zmieniać konstytucję. Aby doszło do zmiany ustawy zasadniczej, należy ją przegłosować dwukrotnym głosowaniem kwalifikowanym, 2/3 składu parlamentu. Wyjątkiem tutaj są podstawowe zasady ustrojowe (art. 1 i 14), które zmienić można jedynie drogą referendum ogólnokrajowego.
Seimas może w dowolnym momencie uchwalić rządowi wotum nieufności, a także korzysta z uprawnienia do powoływania m.in. członków Sądu Najwyższego, Sądu Konstytucyjnego i kontrolera państwowego. Parlament wybrany w przedterminowych wyborach korzysta z ograniczonego w czasie prawa do rozpisania przedterminowych wyborów głowy państwa.
zarządza wybory prezydenta, ale może zdjąć go także z urzędu, niezależnie od opinii Sądu Konstytucyjnego, większością kwalifikowaną 3/5 - taki impeachment miał miejsce w 2004 roku wobec prezydenta Rolandasa Paksasa, którego zastąpił poprzedni prezydent Adamkus (wybrany oczywiście w wyborach)
ma zapisaną w konstytucji wyłączność ustawodawczą (w przeciwieństwie do Rosji, sąsiada Litwy, gdzie prezydent ma prawo do wydawania dyrektyw z mocą ustaw)
zatwierdza nowy rząd i przez całą kadencję sprawuje nad nim kontrolę (także nad poszczególnymi ministrami) przez tajne, podwójnie głosowane votum nieufności, votum zaufania przy powołaniu nowego gabinetu lub gdy zmieniła się połowa składu obecnego, stworzenie stanowiska lidera opozycji i powszechną praktykę zapytań poselskich
powołuje Kontrolerów Państwowych, którzy sprawdzają prawidłowość zarządzania majątkiem państwowym i prawidłowość wykonywania założeń budżetu (brak przedstawienia ustawy budżetowej przez rząd nie jest równoznaczne z jego dymisją jak w Polsce)
głosuje wniosek o zmianę konstytucji (oprócz art.1 i 14 które mogą być zmienione tylko drogą referendum) dwukrotnym głosowaniem 2/3 większości bezwzględnej
większością 3/5 może pozbawić mandatu deputowanego (w Polsce zniesienie mandatu jest niemożliwe, można jedynie uchylić immunitet)
PREZYDENT
Jest głową państwa, pochodzącą z wyborów czteroprzymiotnikowych, tj. powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych. Wybierany jest na kadencję trwającą 5 lat. Kandydat musi ukończyć minimum 40 lat i od co najmniej 3 lat zamieszkiwać terytorium państwa, będąc jego pełnoprawnym obywatelem. Aby kandydować na prezydenta potrzebne jest zebranie 20 000 podpisów.
Prezydent desygnuje kandydata na premiera, a następnie na jego wniosek mianuje ministrów. Objęcie urzędu przez nową głowę państwa obliguje rząd do dymisji. We wskazanym w konstytucji zakresie zobowiązany jest do rozpisywania przedterminowych wyborów do parlamentu. Zgłasza parlamentowi kandydatów na m.in. sędziów i przewodniczącego Sądu Najwyższego, Sądu Konstytucyjnego oraz kontrolera państwowego. Posiada prawo weta wobec ustaw uchwalanych przez Seimas.
Prezydent może rozwiązać parlament gdy:
Seimas w ciągu 30 dni od przedstawienia przez nowo utworzony rząd programu działania nie zajął wobec niego żadnego stanowiska, lub też w ciągu 60 dni od przedstawienia pierwszego programu dwukrotnie nie zaaprobował programu rządowego, rząd zwrócił się do prezydenta z takim wnioskiem po uchwaleniu przez niego wotum nieufności.
Seimas może zdjąć prezydenta z urzędu, w przypadku brutalnego łamania ustawy zasadniczej lub przysięgi, albo też wyjawienia, iż popełnione zostało przestępstwo. Uchwała o pociągnięciu prezydenta do odpowiedzialności musi uzyskać poparcie 3/5 składu parlamentu i po zasięgnięciu niewiążącej opinii Sądu Konstytucyjnego.
Wybierany w wyborach powszechnych, 4-przymiotnikowych na 5-letnią kadencję, którą powtórzyć może tylko raz.
By zostać prezydentem Litwy trzeba mieć ukończone 40 lat i co najmniej od 3 lat mieszkać na terytorium państwa, będąc jego pełnoprawnym obywatelem. Ten przepis konstytucyjny, podobnie jak kilka innych, ma chronić przed wpływami polskiej i rosyjskiej mniejszości na politykę.[potrzebne źródło]
Prezydent oprócz wspomnianej wcześniej odpowiedzialności przed sejmem, ma także obowiązek składania corocznego orędzia o stanie państwa
Zarządza nowe wybory do parlamentu z powodu braku votum zaufania dla rządu, samorozwiązania Seimas
ma prawo veta wobec ustaw sejmowych
współtworzy politykę zagraniczną Litwy (we współpracy z rządem)
jest arbitrem
nadaje odznaczenia
może wystąpić z wnioskiem o odebranie mandatu posłowi
kształtuje wizerunek państwa, jest jego reprezentantem
mianuje premiera, dowódcę wojska, sędziów SK, dyplomatów itd.
ma prawo łaski
posiada inicjatywę ustawodawczą
RZĄD
Prezydent powołuje i odwołuje premiera, a na jego wniosek ministrów. Rząd składa się z premiera i ministrów (brak wicepremiera i wiceministrów). Dla uzyskania pełnomocnictw niezbędne jest wyrażenie przez parlament (poprzez większość głosujących) akceptacji dla rządowego programu działania. Wymiana ponad 1/2 ministrów wymaga ponownego wystąpienia przez premiera o udzielenie rządowi pełnomocnictw.
Parlament może w dowolnej chwili doprowadzić do dymisji rządu. W czasie sesji prac parlamentu co najmniej 1/5 posłów może wystąpić do premiera (lub ministra) z interpelacją lub też zgłosić projekt uchwały o wotum nieufności dla rządu. Parlament po wysłuchaniu odpowiedzi rządowej na interpelację, może przegłosować (większością 50% składu parlamentu) wotum nieufności dla rządu, premiera lub ministra.
głównym zadaniem rządu jest opracowanie i realizowanie budżetu państwa (co sprawdzają specjalni kontrolerzy)
ma inicjatywę ustawodawczą
odpowiada kolegialnie i indywidualnie (ministrowie) przed parlamentem
WYBORY PREZYDENCKIE:
w pierwszej turze - kandydat, który uzyskał ponad 50% głosów przy co najmniej 50% frekwencji; przy mniejszej frekwencji - 1/3 ogólnej liczby uprawnionych do głosowania jeśli w pierwszej turze nie udało się wyłonić prezydenta:
ponowne wybory gdy nie więcej niż 2 kandydatów w 1 turze
druga tura do której przechodzi 2 kandydatów z największym poparciem (jeśli więcej niż 2!), prezydentem zostaje ten, na kogo zagłosuje większa liczba wyborców
WYNIKI WYBORÓW PREZYDENCKICH Z 2009:
Dalia Grybauskaitė Niezależna 69,09%
Kazimiera Prunskienė Niezależna 3,91%
Česlovas Jezerskas Niezależny0,67%
WYNIKI WYBORÓW PARLAMENTARNYCH Z 2012:
Lista wyborcza |
Głosy |
% |
Mandaty |
|||
|
|
|
lista krajowa |
okręgi jednomandatowe |
Suma |
Zmiana |
Litewska Partia Socjaldemokratyczna |
251 610 |
18,37 |
15 |
22 |
37 |
+13 |
Związek Ojczyzny - Litewscy Chrześcijańscy Demokraci |
206 590 |
15,08 |
13 |
20 |
33 |
-12 |
271 520 |
19,82 |
17 |
12 |
29 |
+19 |
|
100 120 |
7,31 |
6 |
5 |
11 |
-4 |
|
117 476 |
8,57 |
7 |
3 |
10 |
-1 |
|
79 840 |
5,83 |
5 |
3 |
8 |
+5 |
|
Droga Odwagi |
109 448 |
7,99 |
7 |
0 |
7 |
+7 |
53 141 |
3,88 |
0 |
1 |
1 |
-2 |
|
Niezależni |
- |
- |
- |
3 |
3 |
-1 |
Algirdas Butkevičius został mianowany premierem 22 listopada 2012, a jego rząd rozpoczął funkcjonowanie po zaakceptowaniu programu przez Sejm, co nastąpiło 13 grudnia 2012. Rząd powstał po dymisji poprzedniego gabinetu w związku z wyborami do parlamentu kolejnej kadencji. Został utworzony przez koalicję czterech ugrupowań, tj. Litewska Partia Socjaldemokratyczna (LSDP), Partia Pracy (DP), Porządek i Sprawiedliwość (TiT) oraz Akcja Wyborcza Polaków na Litwie (AWPL).
ŁOTWA
Sejm (marszałek) - Solvita Āboltiņa
Prezydent - Andris Bērziņš
Premier - Valdis Dombrovskis
Łotwa jest wielopartyjną, demokracją parlamentarno - gabinetową. Występuje tam trójpodział władzy. Władza legislacyjna w rękach jednoizbowego parlamentu, egzekutywa - prezydenta i rządu, a sądownicza - niezawisłych sądów.
Historia ustroju:
1990 - Rada Najwyższa ŁSSR przyjęła deklarację przywrócenia niepodległości.
21 sierpnia 1991 - ogłoszenie pełnej niepodległości po porażce puczu Janajewa w Moskwie.
1993 - pierwsze w pełni wolne wybory.
2003 - 67% Łotyszy za członkostwem w UE
Konstytucja:
z 15 LUTEGO 1992 roku ze zmianami, 8 rozdziałów, 116 artykułów:
obniżenie cenzusu wyborczego do 18 lat
1997 - wydłużenie kadencji prezydenta i parlamentu z 3 do 4 lat
trójinstancyjność sądów
● PREZYDENT:
kadencja równa kadencji parlamentu = 4 lata, nie więcej niż dwie kadencje
wybierany przez Parlament w głosowaniu tajnym przez parlament większością 51/100 głosów
może nim zostać obywatel Łotwy, który ukończył min. 40 lat, nie można łączyć z żadnymi innymi urzędami
nie ponosi odpowiedzialności politycznej (tylko teoretycznie!)
wszystkie akty wymagają kontrasygnaty premiera lub odpowiedniego ministra
przewodzi nadzwyczajnym sesjom Gabinetu Ministrów
desygnuje kandydata na premiera
nie dysponuje prawem rozwiązania parlamentu, ale może zainicjować ten proces (poddać to pod referendum; jeśli tam nie przejdzie - nowe wybory prezydenckie!)
posiada prawo inicjatywy ustawodawczej
posiada prawo weta w stosunku do ustawy przyjętej przez parlament;
posiada prawo odroczenia na okres 2 miesięcy podpisanie ustawy (na wniosek co najmniej 1/3 liczby deputowanych)
reprezentuje państwo w stosunkach międzynarodowych, przyjmuje/mianuje ambasadorów
posiada prawo łaski
przewodniczący Sejmu zastępuje prezydenta w razie jego śmierci lub choroby
w sytuacjach kryzysowych jego kompetencje wzrastają
odwołanie prezydenta:
inicjatywa min. Połowy deputowanych poparta przez min. 2/3 składu parlamentu
gdy w referendum zostanie odrzucony jego wniosek o rozwiązanie parlamentu
RZĄD - Gabinet Ministrów
premier + min. 12 ministrów; premier może powoływać kolejnych (zastępcy, ministrowie do „zadań zleconych”, ministrowie państwowi)
desygnowany przez prezydenta, ale musi posiadać poparcie parlamentu
niepołączalność członkostwa w rządzie z działalnością gospodarczą
5 najważniejszych obszarów działalności to:
proces ustawodawczy
stosowanie prawa ( w przerwach między sesjami Sejmu może wydawać uchwały z mocą ustawy - muszą one jednak zostać przedłożone Sejmowi do akceptacji na najbliższej sesji)
polityka budżetowa
obronność państwa (wprowadzenie stanu wyjątkowego)
administracja państwem
Posiedzeniom zwykłym przewodniczy premier, nadzwyczajnym - prezydent
Może wydawać rozporządzenia z mocą ustawy w przerwach między sesjami Saeimy, nie mogą one jednak dotyczyc: zmian ordynacji wyborczej do Sejmu, zmian ustawy o ustroju sądów, zmian ustawy o budżecie, zmian ustaw uchwalonych przez Sejm danej kadencji, amnestii, podatków państwowych, ceł,pożyczek. Ponadto, rozporządzenia te muszą zostać przedłożone do akceptacji deputowanym najpóźniej 3 dni po otwarciu obrad następnej sesji parlamentu
konieczność składania parlamentowi projektu budżetu (przed początkiem roku finansowego) oraz sprawozdania z jego wykonania (po zakończeniu roku budżetowego)
bieżące funkcjonowanie rządu zapewnia Kancelaria Państwa
Odpowiedzialność solidarna - w razie odwołania premiera, dymisja całego Gabinetu
● PARLAMENT - SAEIMA
Jednoizbowy parlament, 100 deputowanych wybieranych na 4 lata
system wyborczy proporcjonalny:
5 wielomandatowych okręgów wyborczych
czynne prawo wyborcze - 18 lat, bierne 21 lat
ubieganie się o mandat uniemożliwiają:
nieznajomość łotewskiego na wysokim poziomie
kara pozbawienia wolności
praca na rzeczy wywiadu ZSRR lub ŁSRR
działalność w KPZR
fakt dokonania głosu rejestrowany w dowodzie osobistym
5% klauzula zaporowa
rozdzielenie mandatów zgodnie z metodą Sainte-Lague (dzielniki: 1,3,5,7..)
ustrojodawcza (niektóre zmiany - potrzebne referendum)
ustawodawcza (posiada inicjatywę ustawodawczą)
kreacyjna (wybiera Prezydenta, decyduje o losach rządu, mianuje sędziów oraz członków Sądu Konstytucyjnego oraz Kontroli Państwowej)
kontrolna
traktatowa
wnioskiem o przeprowadzenie posiedzenia tajnego (2/3 obecnych)
decyzja o odwołaniu prezydenta (2/3 składu)
powtórne przegłosowanie na wniosek 1/3 składu ustawy zawetowanej przez prezydenta (3/4 obecnych)
uznanie ustawy za pilną (prezydent nie będzie mógł wykorzystać w stosunku do niej weta prezydenckiego) - 2/3 głosów
dokonanie zmiany w konstytucji (obecność 2/3 członków i większość 2/3)
możliwość wezwania premiera lub dowolnego ministra do złożenia sprawozdania z jego działalności oraz udzielenia odpowiedzi na pytania
zatwierdzenie opracowanego przez rząd budżetu oraz sprawozdania z jego realizacji
wotum nieufności dla rządu
ustala liczebność armii podczas pokoju
wprowadza amnestię
ratyfikuje umowy międzynarodowe regulujące materię ustawową
podejmuje decyzję o wszczęciu wojny
wybiera i odwołuje prezydenta
rząd musi cieszyć się jego zaufaniem
Zmiana dokonuje się w trybie trzech czytań większością 2/3 głosów przy obecności 2/3 deputowanych
Jeśli zmiany dotyczą formy ustroju, terytorium państwa i zasad prawa wyborczego to wymagane jest referendum
Grupa 1/10 wyborców posiada możliwość przedkładania Prezydentowi projektów rewizji konstytucji, który następnie przedkłada projekt parlamentowi.
Centrum Zgody głosowało 259,9 tys. wyborców, co dało 28,36%,
ZRP - 190,8 tys. (20.82%),
"Jedność" - 172,6 tys. (18.83%),
zaś na narodowców 127,2 tys. (13.88%).
ZZS z 112,0 tys. (12.22%).
Dymisja prezydenta
Śmierć prezydenta
Uprawomocnienie się wyroku skazującego wobec niego
W chwili objęcia urzędu przez nowego prezydenta
realizacja polityki wewnętrznej
realizacja polityki finansowej
realizacja polityki zagranicznej
aktywność w sytuacjach nadzwyczajnych
12 wielomandatowych okręgów wyborczych
czynne p.w. - 18 lat, bierne 1- 21 lat
listy: okręgowe i ogólnokrajowa
w przypadku list okręgowych: metoda Hare'a ; ogólnokrajowa - zmodyfikowana metoda d'Hondta
w podziale mandatów kompensacyjnych uczestniczą listy, które uzyskały w skali kraju co najmniej 5% lub z których weszło do Riigikogu minimum trzech posłów z list okręgowych
wymagania podobne jak na Łotwie
ustrojodawcza (w przypadku podstawowych zasad ustrojowych potrzebne referendum)
ustawodawcza (posiada inicjatywę ustawodawczą)
kreacyjna
kontrolna
traktatowa
deputowani posiadają mandat wolny, nie ponoszą odpowiedzialności politycznej
zakaz łączenia mandatu parlamentarzysty z innymi funkcjami państwowymi
w przypadku wygaśnięcia lub zawieszenia mandatu - obowiązki przejmuje członek rezerwowy (pierwszy niewybrany kandydat z tej same listy krajowej)
uchwały uchwalane są zwykłą większością głosów
pracuje sesyjnie (dwie sesje)
nadzwyczajne sesje zwoływane sa na wniosek Prezydenta, musi w nich uczestniczyć co najemniej połowa składu
posiedzenia są jawne, o ile nie zadecyduje inaczej samo Zgromadzenie
Zarzadu Riigikogu składa się z Przewodniczącego i jego 2 zastępców, ciało kadencujne (1 rok)
członkowie Riigikogu tworzą frakcje - min. 6 członków jednej partii lub sojuszu
10 komisji stałych
członkowie rządu oraz Kanclerz Sprawiedliwości mogą uczetniczyć w obradach Riigikogu z prawem głosu
może poddać pod referendum projekt ustawy lub inne zagadnienie państwowe - wyniki są wiążące
kontrola rządu poprzez:
możliwość wezwania premiera lub dowolnego ministra do złożenia sprawozdania z jego działalności oraz udzielenia odpowiedzi na pytania
zatwierdzenie opracowanego przez rząd budżetu oraz sprawozdania z jego realizacji
wotum nieufności dla rządu
wybiera Prezydenta
udziela pełnomocnictw premierowi
na wniosek prezydenta mianuje
przewodniczacego Sadu Państwowego
prezesa Rady Banku Estonii
kontrolera państwowego
kanclerza sprawiedliwości
dowódce Sił Obrony
mianuje członków Rady Banku Estonii
ratyfikuje umowy międzynarodowe
uchwala budżet i zatwierdza sprawozdania z jego wykonania
decyduje o przyjęciu przez państwo zobowiązań finansowych
występuje z odezwami do narodu
ustanawianie nagród państwowych
podejmowanie decyzji o wprowadzeniu stanu wojennego
wszystkie kompetencje, które nie są jednoznacznie przypisane innym organom
niemoznośc powołania rzadu przez Parlament (O)
brak zatwierdzenia budżetu w okresie 2 miesięcy od rozpoczęcia roku budżetowego (O)
odrzucenie przez społeczeństwo w drodze referendum projektu ustawy (O)
uchwalenie przez Riigikogu wotum nieufności wobec rzadu lub premiera
Sąd Państwowy, sądy okręgowe oraz sądy powiatowe, miejskie i administracyjne
Sąd Państwowy jest sadem kasacyjnym; pełni także nadzór konstytucyjny - upoważniony jest do unieważniania ustaw sprzecznych z konstytucją
kanclerz sprawiedliwości - niezawisła osoba nadzorująca zgodności z konstytucją aktów wykonawczych i ustawodawczych; mianowany przez parlament na wniosek prezydenta na 7 lat; pociągnięcie do odpowiedzialności karnej wymaga wniosku prezydenta popartego przez parlament; może wnioskować o pociągnięciu do odpowiedzialności karnej deputowanego, prezydenta, członka rządu, kontrolera państwowego oraz przewodniczącego i sędziego Sądu Panstwowego
Partia Reform premiera Ansipa, uzyskując 164,3 tys. głosów (28,56%)
Partia Centrum - 134,1 tys. i 23,32%,
Związek Ojczyźniany i Republikański - 118,0 tys. I 20,52% oraz
Partia Socjaldemokratyczna - 98,3 tys. i 17,09%.
Funkcje parlamentu
posiedzenia Sejmu są ważne jeśli uczestniczy w nich co najmniej połowa jego członków
posiedzenia są jawne (ale na wniosek prezydenta, premiera, jednego z ministrów lub 10 deputowanych, popartego przez 2/3 deputowanych mogą być tajne)
sesje zwyczajne: trzy (jesienna, zimowa i wiosenna)
sesje nadzwyczajne: na wniosek prezydenta, Prezydium Sejmu, rządu 1/3 deputowanych
uchwały przyjmowane są bezwzględną większością głosów, oprócz głosowań nad:
Prezydium Sejmu - wybierane przez członków Sejmu spośród siebie; w pewnych sytuacjach
kontrola rządu poprzez:
dodatkowe uprawnienia:
Zmiana Konstytucji
Wybory parlamentarne z 2011 roku:
Frekwencja wyniosła 59,49%
Mandaty rozdzielono w sposób następujący: SC - 31, ZRP - 22, "Jedność" - 20, nacjonaliści - 14, ZZS - 13. Po wyborach przystąpiono do negocjacji nad utworzeniem nowej koalicji rządowej
Wybory prezydenckie z 2011 roku:
Wybierany przez parlament.
W I turze głosowania z 2 czerwca żaden z kanydatów nie uzyskał odpowiedniej większości - na Zatlersa głosowało 43 posłów (przeciwko 55), na Bērziņša - 50 (przeciwko: 48).
W II turze prezydentem wybrany został Bērziņš z poparciem 53 posłów reprezentujących najprawdopodobniej ZZS, Centrum Zgody i PLL (przeciwko głosowało 44 deputowanych). Zatlers otrzymał tym razem 41 głosów (przeciwko: 56)
Zgodnie z konstytucją Andris Bērziņš przystąpi do pełnienia obowiązków prezydenckich po złożeniu przysięgi 8 lipca - dzień wcześniej kończy się kadencja Valdisa Zatlersa, który jest pierwszym prezydentem w historii II Republiki Łotewskiej, który nie uzyskał reelekcji na kolejną kadencję.
ESTONIA
parlamentarno-gabinetowe z elementami prezydenckiego (głowa państwa wybierana w wyborach powszechnych). Rząd funkcjonuje z poparciem większości parlamentarnej, więc parlament może wywierać wpływ na jego prace. Ten jednak, wraz z głową państwa, może w określonych przypadkach doprowadzić do przedterminowych wyborów parlamentarnych.
Konstytucja
konstytucja z 15 czerwca 1920 roku nie przewidywała urzędu prezydenta (!) - supremacja parlamentu; krytyka braku tego urzędu - dwie próby jego wprowadzenia ale odrzucone w referendach, dopiero trzecia próba zakończyła się sukcesem (1934 rok) - k. Päts prezydentem (autorytaryzm);
z 28 CZERWCA 1992 roku
15 rozdziałów, 168 paragrafów
jest to już szósta konstytucja Estonii
Historia
16 listopada 1988 roku - Deklaracja o suwerenności Estońskiej SRR
2 lutego 1990 - faktyczna niepodległość
SYSTEM RZĄDÓW - ESTONIA
● PREZYDENT
kadencja 5 lat, nie więcej niż 2 kadencje
wybierany przez Parlament w wyborach tajnych, spośród kandydatów zgłoszonych przez min. 1/5 członków Riigikogu; potrzeba 2/3 głosów całego składu, jeśli nie uda się w pierwszej turze - kolejne tury: druga i trzecia (w której biorą już udział tylko dwaj kandydaci z największą liczbą głosów z 2 tury); jeśli nadal nie uda się wybrać prezydenta - zwoływane jest Kolegium Wyborców (złożone z członków Riigikogu oraz przedstawicieli samorządów terytorialnych)
może nim zostać obywatel Estonii, który skończył 40 lat
nie ponosi odpowiedzialności politycznej i konstytucyjną, ale może karną (na wniosek Kanclerza Sprawideliwości przedłozony parlamentowi), jeśli zostanie skazany prawomocnie - wygaśnięcie pełnomocnictw prezydenta
desygnuje kandydata na premiera, który musi jednak cieszyć się poparciem parlamentu
posiada prawo wnoszenia projektów zmian konstytucji
ogłasza ustawy
posiada prawo weta w stosunku do ustaw uchwalonych przez parlament; jeśli parlament ponownie ją w niezmienionej treści uchwali może oddać Sądowi Państwowemu jako niezgodną z konstytucją
może zwołać nadzwyczajną sesję parlamentu
posiada prawo wszczęcia postępowania karnego przeciw Kanclerzowi (po akceptacji przez co najemniej połowę składu Riigikogu)
uczestniczy w powoływaniu najważniejszych stanowisk (współdziałając z innymi organami władzy; premier, członkowie rządu, przewoniczący Sądu Panstwowego, Rady Banku Estonii, kontroler panstwowy, kanclerz sprawiedliwości, głównodowodzący siłami zbrojnymi)
reprezentuje państwo w stosunkach międzynarodowych, przyjmuje/mianuje ambasadorów
w sytuacjach kryzysowych jego kompetencje wzrastają
przewodniczący Riigikogu zastępuje prezydenta w razie jego śmierci lub choroby; ma jednak ograniczone kompetencje
wygaśniecie pełnomocnictw:
gdy Riigikogu nie może się zebrać ma prawo wydawania dekretów z mocą ustawy, wymagaja one kontrasygnaty premiera i przewodniczącego Riigikogu; na pierwszym posiedzeniu parlament decyduje o ich uchwaleniu, odrzuceniu lub zmianie
posiada prawo lub obowiazek w określonych sytuacjach rozpisac nowe wybory parlamentarne
● RZĄD - Rada Ministrów
premier + min. 12 ministrów, premier może powoływać kolejnyych, ale nie można przekroczyc liczby 15 osób
desygnowany przez prezydenta, ale musi cieszyć się popraciem parlamentu; powoływanie: prezydent desygnuje kandydata, na którego musi się zgodzic parlament (14 dni dla premiera dla prezentacji założeń nowego rządu, po czym głosowanie w parlamencie); jeśli się nie zgodzi - kolejny kandydat prezydenta w terminie do 7 dni; jeśli na tego też się nie zgodzi - prawo desygnowania kandydata na premiera przechodzi na Riigikogu; jeśli nadal się nie uda - rozwiązanie pralamentu
niepołączalność funkcji członka rzadu ze sprawowaniem innych funkcji w urzędach państwowych oraz radach nadzorczych i zarządach przedsiebiorstw
członkowie rządu mogą uczestniczyc w obradach Riigikogu z możliwościa zabiernia głosu
4 gówne aspekty działalności:
posiedzeniom przewodniczy premier, są one tajne
poza członkami rządu może w posiedzeniach uczetniczyc także sekretarz państwa oraz kanclerz sprawiedliwości
wniosek o wotum nieufności dla rządu może być wniesione przez min. 1/5 członków Riigikogu; wniosek o ponowne rozpatrzenie kolejnego wniosku o wotum nieufności z tych samych przyczyn co poprzednie nie wcześniej niż 3 miesiące od poprzedniego głosowania
w razie uchwalenia wotum niefuności całemu rządowi lub premierowi, ten ostatni może wystąpić do prezydenta o zarządzenie nowych wyborów do Riigikogu; to jednak prezydent decyduje czy przychulić się do tego wniosku, czy go odrzucić.
jeśli zostanie uchwalone wotum nieufności dla całego rzadu lub samego premiera, ten ostatni może wystąpic do prezydenta z wnioskiem o zarządzenie przedwczesnych wyborów parlamentarnych (nie jest to jednak obligatoryjne)
do obsługi administracyjnej rzadu powołana jest Kancelaria Stanu
● PARLAMENT - RIIGIKOGU
Jednoizbowy parlament, 101 deputowanych, kadencja 4 lata
system wyborczy proporcjonalny:
funkcje parlamentu:
funkcja kreacyjna:
inne uprawnienia:
przedterminowe wybory (O - obligatoryjne):
● WŁADZA SĄDOWNICZA
Procedura zmiany Konstytucji
3 sposoby zmiany Konstytucji
1.Uchwalenie odpowiedniego projektu przez parlament i poparcie go przez społeczeństwo na drodze referendum
2. Przyjęcie ustawy o zmianie konstytucji przez dwie kolejne kadencje parlamentu
3. W trybie pilnej konieczności przyjęcie decyzji o wszczęciu przyspieszonej procedury przez parlament (wymagana większość 4/5), a następnie uchwalenie poprawki większością 2/3 ogólnej liczby deputowanych
Wybory parlamentarne na Estonii w 2011 roku:
Zgodnie z prognozami przedwyborczymi wybory wygrała:
Dwa ugrupowania obecne wcześniej w Riigikogu nie uzyskały przedstawicielstwa: Estońska Partia Zielonych z 21,8 tys. głosami i 3,80% oraz Związek Ludowy z 12,2 tys. i 2,12%. Progu wyborczego nie przekroczyły również trzy pozostałe partie: Partia Rosyjska w Estonii, Estońscy Chrześcijańscy Demokraci i Estońska Partia Niepodległości. Partia Reform będzie mieć w Riigikogu XII kadencji 33 posłów, koalicyjny IRL - 23, Partia Centrum - 26, socjaldemokraci - 19. Najlepszy wynik personalny w wyborach uzyskał Edgar Savisaar - 23,0 tys., następnie Andrus Ansip - 19,0 tys., Urmas Paet - 10,8 tys. i Mart Laar - 9,5 tys. . Wybory zapewniły stabilną większość koalicji partii tworzących gabinet Andrusa Ansipa, które odnowiły koalicję w ramach nowego rządu dotychczasowego premiera
Wybory prezydenckie 2011
Toomas Hendrik Ilves otrzymał podczas głosowania 101-osobowego parlamentu 73 głosy poparcia. 25 parlamentarzystów poparło kandydaturę Taranda. Oddano także 1 głos pusty i 2 nieważne. Wśród popleczników urzędującego prezydenta znaleźli się członkowie rządzącej Partii Reform, Związku Ojczyźnianego i Res Publiki oraz socjaldemokratów, z którego to ugrupowania Ilves się wywodzi. Taranda poparli politycy Partii Centrum, kierowanej przez Edgara Savisaara.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Rywalizacja o prezydenure, ۩۩۩ Edukacja ۩۩۩, Polityka i prawo, Systemy polityczne Europy Środkowej i
Systemy polityczne Europy Środkowo-Wschodniej, ۩۩۩ Edukacja ۩۩۩, Polityka i prawo, Systemy polityczn
Rywalizacja wyborcza c.d., ۩۩۩ Edukacja ۩۩۩, Polityka i prawo, Systemy polityczne Europy Środkowej i
SPEŚiW- skrypt 2, ۩۩۩ Edukacja ۩۩۩, Polityka i prawo, Systemy polityczne Europy Środkowej i Wschodni
Parlamenty Krajów EŚiW, ۩۩۩ Edukacja ۩۩۩, Polityka i prawo, Systemy polityczne Europy Środkowej i Ws
Od ZSRR do Federacji Rosyjskiej, ۩۩۩ Edukacja ۩۩۩, Polityka i prawo, Systemy polityczne Europy Środk
Wzorce rywalizacja, ۩۩۩ Edukacja ۩۩۩, Polityka i prawo, Systemy polityczne Europy Środkowej i Wschod
Partie polityczne Europy Środkowo-Wschodniej, ۩۩۩ Edukacja ۩۩۩, Polityka i prawo, Systemy polityczne
Systemy wyborcze do parlamentu, ۩۩۩ Edukacja ۩۩۩, Polityka i prawo, Systemy polityczne Europy Środko
Systemy polityczne, ۩۩۩ Edukacja ۩۩۩, Polityka i prawo, Systemy polityczne Europy Środkowej i Wschod
Skrypt SPEŚiW, Studia, Systemy polityczne Europy Środkowej i Wschodniej
Doswiadczenia transformacji systemowej w panstwach Europy srodkowej i Wschodniej
Pielgrzymki, Litwa, Litwa, Łotwa, Estonia
bezrobocie, bezrobocie 2, Natomiast spośród krajów Europy Środkowo-Wschodniej wyższa stopa bezroboci
4 Polacy a aspiracje narodowosciowe narodow Europy Srodkowo Wschodniej
Antoni Kuklińsk i Rozszerzenie Unii Europejskiej o państwa Europy Środkowej i Wschodniej perspektywa
Transformacja polityczna w krajach Europy Środkowej i Wschodniej odnosi sie do działań
więcej podobnych podstron