EŚW

Partie polityczne w EŚW

1.Warunki tworzenia partii polit.

-cechą postkomunistycznej transformacji jest to, ze zachodzi ona w czasie, gdy instytucje parti polit.napotykają poważne wyzwania( kryzys), które wymuszają na niej zmianę funkcji, przeobrażenia organizacyjne czy też formułowanie nowych strategii.

-partie powstałe na gruzach komunistycznego syst.polit - nie mające przeszłości i pozbawione demokratycznych doświadcze, są coraz bardziej odległe od społ.

-partie te napotkały w momencie swych narodzin zjawiska, które dodatkowo utrudniają im rozwój(niechęć do polityki, nieufność wobec instytucji partii polit., brak zaufania do polityki i partii polit. Jest bardzo wysoki wkrajach EŚW)

-mierniki rozczarowania polityką i partiami polit : poziom frekwencji wyborczej, stopień upartyjnienia, poziom zaufania do instytucji polit.

Polska - partiom polit ufa 13%

Bułgaria 6%

Słowacja 8%

-największym zaufaniem cieszą się partie słoweńskie, estońskie, rumuńskie

-pomiędzy 2001 a 2004 największy spadek zanotowały partie polskie, węgierskie, bułgarskie, czeskie i słowackie

-pomiędzy 2003 i 2004 , spadek zaufania zanotowały partie estońskie, rumuńskie, litewskie, łotewskie

-stałą tendencje wzrostową obserwujemy jedynie w Słowenii

Proces powstawania parti polit:

a) kontekst społ. - ugrupowania wchodzące na scene polit.nie reprezentują podziałów socjo-polit. W sensie, jaki nadali temu pojęciu S.Lipset i S.Rokkan, ponieważ podziały takie nie miały szansy ujawnić się przez 50-letni okres komunistycznych rządów. Tylko niektóre partie mogły się odwołać do interesuów zintegrowanych grup społ. ( ugrupowania agrarne jak np. Polska czy Bułgaria , dopuszczone do roli formacji „sojuszniczych” , „satelickich” , oraz etniczne odwołujące się to tożsamosci zbiorowej mniejszości narodowych ( turteckiej w Bułgari, węgierskiej w Słowacji i Rumuni , rosyjskiej - na Łotwie i Estoni).

Większość partii formułowana na bazie elit- apel partyjny , skierowany do wybranych kręgów elektoratu.

Dyskredytacja ideologi marksistowskiej, z jednej strony odczuwana nieskuteczność apeli ideologicznych , a z drugiej partie szukają innych sposobów dotarcia do wyborców.

Nie oferują one sprecyzowanych programów przedsięwzięć polit. , które trafiłyby do określonej grupy społ.

Catch all- odwołują się do wszystkich wartości.

b)kontekst polityczny- podjęcie decyzji o rywalizacyjnych wyborach odbywa się w warunkach gdy powszechne prawo wyborcze jest standardem.Partie polit. Penetrują elektorat w całej jego materialnej i kulturowej różnorodności.

Sprzyja to powstawaniu partii formułujących apel typu catch -all , lub apel niespójny zawierający odwołanie do tradycyjnych postulatów lewicy(zwłaszcza w kwestiach materialnych) oraz prawicy( wobrębie ładu moralnego, silnej władzy czy w kwestiach bezpieczeństwa).

Programy partii łączą w sobie elementy konserwatyzmu, liberalizmu i socjalizmu.

Drugim czynnikiem jest obecność na arenie politycznej byłych partii komunistyczhytch, które jako jedyny uczestnik rywalizacji wyborczej-dysponują znacznymi zasobami finansowymi i organizacyjnymi, zapewniającymi przewagę nad jej pozostałymi uczestnikami.

Utrzymywanie się ugrupowań zwanych potocznie postkomunistycznymi wyklucza możliwość osłabienia mobilizacyjnej funkcji parti polit, co jest widoczne zwłaszcza w pierwszej fazie przemian. Ich udział w wyborach oznacza także wzrost znaczenia ideologicznych aspektów apeli wyborczych.

100. kontekst organizacyjny-z uwagi na genezę, można wyróżnić 4 tytpy parti eśw:

1- partie wywodzące się ze starego reżimu( są to gł. były partie komun. Oraz niektóre partie agrarne)

2- partie reaktywowane, tj. nawiązujące do formacji działających w okresie przedkomunistycznym (jak np. czeska socjaldemokracja czy węgierska Partia Drobnych Posiadaczy)

3- partie wywodzące się z szerokich frontów antykomunistycznych (jak np. czeska ODS< słowacka HZDS, Węgierskie Forum Demokratyczne czy litewscy konserwatyści)

4- partie tworzone całkowicie od nowa , niemające korzeni ani w poprzednim reżimie, ani w antykomunistycznych frontach(przykładem mogą być tu polska Samoobrona, litewska Partia Pracy, słowacki SMER czy też bułgarski Narodowy Ruch Symeona II)

-> z wyjatkiem pierwszej, pozostałe budowane są „od góry do dołu”, miejscem ich powstania i działalności jest na ogół parlament . Istotną rolę odgrywają konflikty char. Dla porcesu przemian od autorytaryzmu ku demokracji, oraz osobowość i zręczność politycznych liderów.

Po drugie , udział partii reaktywowanych w życiu polit. Jest stosunkowo nikły.

Jedyne liczące się partienawiązujące do przeszłości to czeska CSSD oraz niektóre partie agrarne w Bułgarii, na Łotwie i w Polsce.

Po trzecie są to raczej partie elitarne nie masowe.Struktura org. Mało rozbudowana, istotna rola lidera.Po czwarte - krótki okres „istnienia” partii. Po piąte dekompozycja elektoratu , trudność w identyfikacji poszczególnych formacji jako elementór wyborczej alternatywy .

Funk. Mobilizacyjna i socjalizacyjna - działanie liderów na szczeblu centralnym, wykorzystując TV , środki masowego przekazu.

2.Funkcje partii polit. w procesie demokratyzacji.

Trzy płaszczyzny relacji między społ. A państwem :

1. relacji zelektoratem

2. relacje z państwem

3. umacnianie się partii jako organizacji

Funkcja społeczna : socjalizacja elektoratu, jego mobilizacja, ekspresja wartości i idei politycznych, artykulacja i agregacja interesów zbiorowych oraz integracja wyborców jako konsolidującej się wspólnoty polit.

Funkcja panstwowo-publiczna: rekrutacja kandydatów na stanowiska publiczne, podejmowanie decyzji politycznych (f.rządzenia) , dokonywanie krytycznej oceny rządu (f. Opozycyjna).

Funkcja organizacyjna - budowanie i utrwalanie swoistego ładu instytucjonalnego , umożliwiającego partii odgrywanie przez dłuższy czas roli efektywnego uczestnika rywalizacji politycznej na arenie wyborczej, parlamentarnej i gabinetowej.

Funkcja systemotwórcza- polegająca na uczestnictwie w formowaniu i utrwalaniu wzorców kooperacji z innymi partiami politycznymi, a w rezultacie do ukształtowania syst. Partyjnego.

Działania są skierowane przede wszystkim na zdobycie i utrzymanie reprezentacji parlamentarnej, uzyskanie potencjału koalicyjnego, pozwalającego na realizację f. Rządzenia (współrządzenia).

Wg . Wesołowskiego w rywalizacji politycznej nacjonalizm jest przeciwstawiany uniwersalizmowi, laicyzacja - klerykalizacji, leseferyzm - interwencjonizmowi, demokratyzm - autorytaryzmowi, elityzm- populizmowi , zaś potępienie komunistycznej przeszłości - jej rozgrzeszeniu.

A.Agh - rywalizacja w postkomunistycznych demokracjach toczy się na 3 płaszczynach (dwie odzwierciedlają różnice genetyczne, jedna - aksjologiczną):

1. podział między partiami postkomunistycznymi, a nową antykomunistyczną opozycją

2. między partiami „historycznymi”, a formacjami nowymi

3. ugrupowania ogólnonarodowe , a etniczne

• konflikt między ortodoksyjną lewicą , a partiami antykomunistycznymi i ewentualnie zreformowaną lewicą postkomunistyczną

• partie określane mianem „pragmatyczne”(dokonywane działania w sferze gospodarki) , a „romantyczne” (aksjologia)

• konflikt pomiędzy ugrupowaniami umiarkowanymi, a ekstremalnymi

• osiągnięcie konsensusu na tych trzech etapach może być uznznae za zakończenie fazy przejścia

AFTER

wówczas gł. wymiarami międzypartyjnej rywalizacji mogą stać się klasyczny konflikt socjo-ekonom. - między pracodawcą a pracobiorcami (p.liberalne vs p.socjal.) , czy konflikty na tle Nowej Polityki ( p.liberalne i socjal. Vs p. konserwatywne, chadeckie i radykalna prawica).

P.C. Schmitter „symboliczna rożsamość” - a więc zdolność do manipulowania symbolami i zbiorową pamiecią w taki sposób , aby jednostki identyfikowały się tylko z jedną partią.

• Czeska ODS - odwołuje się do ideologii neoliberalizmu

• odejście od ideologicznego apelu wyborczego obserwujemy w przypadku koalicji „zwierających szeregi” obozu komun. - przypadek rumunskiego Frontu Ocalenia Narodowego na początku lat 90-tych. , w mniejszym stopniu antykomun.[ Polska AWS , bułgarskie Zjegnoszone Siły Demokratyczne , Konwencja Demokratyczna Rumunii czt Opozycja Demokratyczna Serbii) , a także wśród niektórych partii protesty „trzecia droga” między postkomunizmu a antykomunizmem (Samoobrona w Polsce, Ruch na rzecz Demokratycznej Słowacji, Narodowy Ruch Symeona II w Bułgarii czy partia Pracy na Litwie).

• Odgórny sposób formowania partii polit. Wzmacnia rolę elit centralnych, które decyzują na ogół o wizerunku partii i są główną bazą tej rekrutacji , dobór kandydatów na stanowiska publ. Jest często przypadkowy i dokonuje się gł. na podstawie kryterium lojalności, mniej zaś kompetencji.

• Istotna rola wspólnoty losów polit. Z przeszłości.

• Często alternacja władzy, liczbe rozłamy oraz „ruchliwość”liderów polit. , skłonnych dokonywać częstych zmian partyjnej przynależności - to wszystko powoduje, ze w mniejszym stopniu w formowaniu koalicji odgrywa „styczność ideologiczna”, w większym stopniu kierują się zasadą podziału łupów (office-seeking strategy).

• Słabe społeczne „zakorzenienie” partii polit.

• Często zmiany organizacyjne , niestabilność polit. Związana z szybką utratą pozycji ugrupowania rządzącego(współrządzącego).

3.Główne „rodziny” partii polit. w EŚW

Podstawą ich wyróżnienia jest przede wszystkim zdolnosć do nadania dynamiki współzawodnictwu wyborczemu ( partie, któe je reprezentują potrafią uzyskiwać liczące się poparcie wyborcze oraz wpływać poprzez to na strategie polit. Rywali).

Dodatkowe kryteria : przesłanie ideologiczne, ocena komunistycznej przeszłości oraz ocena dokonań transoformacji.

• Ugrupowania agrarne - z reguły wspierają biegun konserwatywno-chadecki

• ugrupowania etniczne - reguły wspierają biegun liberalny

• ugrupowania ekologiczne - praktycznie nieobecne w rywalizacji

• partie określane jako „niestandardowe”, któe dystansują się od oceny przeszłości i formułują raczej „rozmyty” apel ideologiczny.

• BIEGUN SOCJALISTYCZNY

• gł. choć nie jedyną formą umiarkowanej lewicy w państwach EŚW są sreformowane partie komun. , wywodzące się z formacji, które sprawowały władzę w okresie komunizmu.

• Odziedziczył one po swych poprzedniczkach struktury, część majątku oraz część bazy członkowskiej,

• stawiają sobie za cel rywalizację zarówno z ugrupowaniami wywodzącymi się z antykomunistycznej opozycji, jak i partiami neoliberalnymi, promującymi gospodarke rynkową „bez socjalnych zanieczyszczeń”.

• Rywalem partii postkomun. Są też (zwł. W 1 poł. Lat 90 XX wieku) partie lewicy niekomunistycznej(nowa lub odrodzona socjaldemokracja) , skłonne do zawierania sojuszy z centroprawicą i prawicą , oraz ortodoksyjne formacje komunistyczne (sytuacja taka występuje w Słowacji i na Łotwie).

• Strategia -- > Pozyskanie tej części elektoratu, która w wyniku przemian zainicjowanych po upadku komunizmu cechuje poczucie deprywacji stad wich programach polit. Kładzie się nacisk na ochronę słabszych i pokrzywdzonych przez reformy zmierzające do ustanowienia gospodarki rynkowej.

• Ugrupowania te przechodzą nadzwyczaj głęboką eweolucją programową, rewidując swe priorytety zarówno w zakresie polityki wew , jak i zagr.(początkowa niechęć do NATO i UE, a potem zastąpiona wysiłkami na rzecz integracji).

• Socjaldemokratyzacja jako proces rozpoczyna się w poszczególnych partiach postkomun. W różnym czasie i przynosi różne efekty.

• Najwcześniej ten proces rozpoczął się na Węgrzech, nieco później w Polsce i na Litwie

• niektóre z ugrupowań wykazują w tej mierze znaczne opóźnienia - Albania, Bułgaria i Rumunia

• stanowi gł. cel większości ugrupowań powstałych na gruzach partii rządzących w okresie komunizmu (nie dotyczy Czech,Rosji, Ukrainy) , owocuje to międzynarodowym uznaniem ugrupowań postkomun.

• Po roku 2000 do tak zdefiniowanej grupy partii należy zaliczyć : Socjalistyczną Partię Albanii( PSSh), Bułgarską Partię Socjalistyczną (BSP), Socjaldemokratyczną Partię Chorwacji (SDP), Litewską partię Socjaldemokratyczną (LSDP), polski Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD), rumuńską Partię Socjaldemokratyczną (PSD) oraz Partię Demokratyczną, słowacką Partię Demokratycznej lewicy(SDL), słoweńską Zjednoczoną Listę Socjaldemokratów (ZLSD) oraz Węgierską partię Socjalistyczną (MSZP). Z byłej partii komun. Wywodzi się też Socjaldemokratyczna Partia Ukrainy (zjednoczona - SDPU(o)).

• socjalistyczny biegun rywalizacji polit. Tworzą także reaktywowane przedwojenne partie socjaldemokratyczne. , początkowo wchodziły one w skład koalicji wyborczych zawieranych przez siły antykomunistyczne , bądź też uczestniczyły w wyborach samodzielnie.Jedynie w Albanii Partia Socjaldemok. Konsekwentnie uczestniczy w wyborach jako samodzielny podmiot.

• CSSD czeska, sukcesorka założonej w 1878r Czechosłowackiej Soclajdemokracji, jej formalne reaktywacja dokonała się 19.11.1989r. - jest to jedynaodrodzona partia socjaldemokratyczna , która okazała się zdolna do wygrywania wyborów i formowania gabinetów.

• Na Łotwie reaktywowano Łotewską Socjaldemokratyczną Partię Robotniczą (LSDSP), dominującą na przedwojennej łotewskiej scenie politycznej przed powrotem K.Ulmanisa z 1934r.

• Na Litwie- Litewska Partia Socjaldemokratyczna (LSDP) , w 2001r. Połączyła się ona z postkomunistyczną LDDP A.

• Relewancja wyborcza i rządowa tych ugrupowań jest znacznie mniejsza niż ich czeskiej poprzedniczki

• żadnego znaczenia nie zyskały partie w Bułgarii i Rumunii

• trzecią organ. Formą umiark. Lewicy są partie o orientacji socjalistycznej lub socjaldemokratycznej , nieodwołujące się do żadnych poprzedniczek. Powstają w różny sposób, mogą wywodzić się z ruchów społ, będąc efektem ich rozłamu np.łotewska Partia Harmonii Narodowej (TSP), polska Unia Pracy będąca reprezentacją lewego, robotniczego skrzydła „Solidarności”. Mogą być efektem dezintegracji partii komun. np. Bułgarska Eurolewica .Mogą być też tworzone jako samodzielne podmioty rywalizacji polit. ,wzbogacające jej strukturę (liczbę biegunów), np. założona w 1990 r. Socjaldemokratyczna Partia Słowenii , od listopada 2003r., nosząca nazwę Słoweńska Partia Demokratyczna SDS. Rok później powstała albańska Partia Socjaldemokratyczna (PSD), czy estońska Partia Socjaldemokratyczna (SDE) powstała w 1995 r. jako Umiarkowani.Wzorce programowe czerpią z współ. Socjaldemokr. Partii zachodnioeuropejskich.Nie nawiązują współpracy z ortodoksyjną komun. Lewicą , rywalizując z nią o głosy.

• Podsumowanie --> ukształtowały się trzy formy organizacyjne umiarkowanej lewicy :

1. zreformowana lewica postkomunistyczne(partie te są reprezentowane w parlamentach Albanii, Bułgarii, Chorwacji, Litwy, Polski, Rumunii, Słowacji.Słowenii, Ukrainy oraz Węgier. Nie ma ich w Czechach i na Łotwie , w Estonii oraz w Rosji).

1. reaktywowana socjaldemokracja ( Czechy i Łotwa)

2. nowo utworzona lewica o niekomunistycznym rodowodzie(Albania, Bułgaria, Czechy, Estonia, Łotwa, Polska, Słowenia)

• w 3 państwach- Czechy, Rosja, Serbia - nie ma zreformowanej lewicy postkomunistycznej

• cechą char. Rumunii jest to, że istnieją dwa ugrup. Umiarkowanej lewicy wywodzące się ze wspólnego pnia (Frontu Ocalenia Narodowego), które występują wobec siebie w opozycji

• w pierwszych 15 latach demokratyzacji do najsilniejszych ugrupowań należały węgierska MSZP, polski SLD, litewska LDSP, oraz czeska CSSD

• w Rosji i Serbii istnieje wył.lewica ortodoksyjna

• Biegun konserwatywno-chadecki

Można wyodrębnić 3 gr. państw :

1.państwa, w których stosunkowo wcześnie przybrał on postać jednej partii bądź stałej koalicji - Litwa gdzie działa Unia Ojczyźniana (Litewscy Konserwatyści, Więźniowie Polityczni, Wychodźcy i Chrześcijańscy Demokracji) , będąca kontynuatorką startującego w wyborach w '90 i '92 Sajudisu , oraz Ukrainę z jej Ludowym Ruchem Ukrainy , w Estonii w latach 1995-2003 był Związek „Ojczyzna”

2.państwa w których można mówić o dekoncentracji ruchu konserwatywnego , którego przykł. Jest więcej niż jedno ugrup. , np. Łotwa - „Ojczyzna i Wolność”(TB), łotewska Narodowa Partia Konserwatywna (LNNK( , które w '97 połączyły się w jedno ugrup. Pod nazwią Związek „Ojczyzna i Wolność” , oraz utw. W '98r Partię Ludową.

-Polska - Unia Polityki Realnej(91,93,97), Ruch Odbudowy Polski ( 97 i 2001r), Koalicja dla Rzeczypospolitej i Bezpartyjny Blok Wspierania reform (93), Stronnictwo Konserwatywno-Ludowe startujące w ramach Akcji Eyborczej „Solidarność” w 97r., oraz w ramach PO w 2001r, PiS w wyborach 2001r.,

-Czechy - z Forum Obywatelskiego wyłoniły się dwie formacje : Obywatelska Partia Demok., oraz Obywatelski Związek Demokratyczny,.

-Węgry- Węgierskie Forum Demokratyczne (MDF) i Związek Młodych Demokratów (FIDESZ) w wyborach 1998 i 2002r.

-Albania- silna Demokratyczna Partia Albanii , mała Republikańska Partia Albanii (PRSh)

-Serbia- Serbski Ruch Odnowy(SPO), oraz koalicja Serbskiej Partii Demokratycznej (SDS) z ugrupowaniem Nowa Serbia(NS)

-Estonia 2003r. , Isamaaliit, Res publica utworzona formalnie w grudniu 2001r.

-Czeska ODS i więgierski FIDESZ -monopol na głosy konserwatywnych wyborców

-w 2003r. Socjaldemokratyczna Partia Słowenii zmieniła nazwę na Słoweńska Partia Demokratyczna (SDS)

3.państwa, w których p. konserwatywne nie są jak do tej pory jednoznacznie identyfikowane (Bułgaria, Słowacja, Rumunia, Rosja), lub nie odgrywają znaczniejszej roli (Ukraina).

• Ruch chrześc.-demok. Zróżnicowany i podlega częstym zmianom organizacyjnym.

• w Czechach reprezentowany przez Unię Chrześcijańsko-Demokratyczną założoną w 1919r. I jako jedyną w państwach regionu działającą legalnie w okresie komunizmu jako uczestnik tzw. Frontu Ludowego, kierowanego przez komunistów

• Litwa - Litewska Partia Chrześc.-Demok.(LKD) , powstała w 2001. jako fuzja działających wcześniej Litewskiej Partii Chrześc.-Demok. (LKDP) i Unii Chrześc.-Demok. (KDS) , w wyborach '92 startowały z odzielnych koalicji wyborczych, 96 i 2000 samodzielnie, a w 20001 razem.

• Do 2002r. Relewantna partia chrześc.-demok. Nie istniała na łotwie , w tym roku została natomiast założona Pierwsza Partia Łotwy(LPP)

• Polska - Porozumienie Centrum(utworzone w 1990r.), koalicje wyborcze tworzone wokół reprezentującego katolicki fundamentalizm Zjednoczenia Chrześc.-Narodowego ( w 91 r. była to Wyborcza Akcja katolicka, w 93 zaś Katolicka Koalicja Wyborcza”Ojczyzna”).Skład; Partia Chrześcijańskich demokratów, Chrześcijańska Demokracja-Stronnictwo Pracy.Wszystkie ugrupowania brały udział w Akcji Wyborczej”Solidarność”.Po klęsce AWS w wyboracg 2001., na scenie pojawiła się Liga Polskich Rodzin ( Romuś welcoooooooome ;P)

• Rumunia - Chrześc.-Demokr. Narodowa Partia Chłopska , odnowiona w 89r. , w next wybory siła wiodąca koalicji CDR 2000' , zdolną do obsadzenia stanowiska prezydenta E.Constantinescu oraz premiera V.Ciorbea

• Słowacja - do 2000r. Jedna partia chadecka , Ruch chrześc-demokr., po 94 rozpad na dwie frakcje : 1.pragmatyczna M.Dzuirnda 2.idealistyczna J.Czarnogurski. W 98'r obie frakcje weszły samodzielnie w skład Słowackiej Koalicji Demokratycznej (SDK) . W 2000r. M.Dzurinda założył nowe ugrup. Słowacką Unię Chrześc.-Demokr. (SDKU). W wyborach 2002r. Obie formacje startowały oddzielnie.

• Słowenia - Słoweńska Partia Ludowa (SLS) , Słoweńscy Chrześcijańscy Demokraci (SKD). Obie p. działają od 89r , w 99 doszło do ich połączenia pod nazwą SLS-SKD. W 2001r. Utworzona formacja chadecka Partia Chrześcijańsko-Ludowa-Nowa Słowenia w wyborach jeszcze przed formalną rejestracją uzyskała 9% głosów , dostała się też do PE.

• Węgry, ruch chadecki słaby, jedyna licząca się partia Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa KDNP , reaktywowana w 89r. , do 98 uczestniczyła samodzielnie w wyborach, od tamtego czasu nie ma swojej reprezentacji w parlamencie

• Estonia i Albania - nie istnieje osobna licząca się formacja chrześ.-demokr. W estonii nurt ten mieści się w ramach konserwatywnego Isamaaliitu. W Bułgarii była taka sytuacja do 97 r. W Chorwacji do ostatnich wyborów nie istniała licząca się partia chadecka. W tę stronę zaczyna podązać Chorwacka Wspólnota Demokratyczna.

====> podsumowanie

• tworzoną one swoisty biegun pokomunistycznej rywalizacji poli., umiarkowana polityka prorynkowa, koniecznosć realizacji wartosci chrześc. przez silne i sprawne państwo.

• Najbardziej licząca się orientacja prawicowa zdolna do utrzymywania stosunkowo wysokiego poparcia w wyborach, budowania koalicji gabinetowych lub uczestnictwa w nich w charakterze młodszych partnerów.

• NAJSILNIEJSI - albańska PDSh, węgierski FIDESZ, czeska ODS, bułgarska SDS

• Biegun liberalny

• Chorwacka - Chorwacka Partia Socjalno-Liberalna , Chorwacka Partia Narodowa, Partia Liberalna

• Czechy - Obywatelski Alians Demokratyczny , Unia Wolności

• Estonia -Partia Reform, Partia Koalicyjna

• Litwa - Litewska Unia Liberalna , Litewska Unia Centrum , Nowa Unia -Socjalliberałów

• Łotwa - Łotewska Droga

• Polska - Unia Wolności i PO, ( do 1994r. Również Kongres Liberalno-Demokratyczny)

• Rosja - Jabłoko i Związek Sił Prawicowych

• Rumunia- Partia Narodowo-Liberalna

• Serbia - Obywatelski Związek serbii oraz G17 Plus

• Słowacja - Demokratyczna Unia Słowacji , Alians Nowego Obywatela

• Węgry - Związek Wolnych Demokratów

• 2002r. W 12 wymienionych krajach istniało ok. 20 ugrupowań

• formacji liberalnych nie spotykamy w Albanii i na Ukrainie

• Chorwacja - Chorwacka Partia Socjalno-Liberalna (HSLS)założona w 1989r., za czasów socjal. Jugosławii. W latach 92-99 trzon opozycji wobec Tudjmana i jego nacjonalistycznej Chorwackiej Wspólnoty Demokratycznej.HSLS jest członkiem Międzynarodówki Liberalnej. Należy tez do niej Partia Liberalna LS założona w 1998r, a także Chorwacka Partia Ludowa (HNS), utworzona w 90r. Ruch liberalny poszukuje tam nadal formuły organizacyjnej gdyż pojawiają się kolejne ugrupowania mieszczace się w jego ramach np. Demokratyczne Centrum DC.

• Czechy - do 98r. Rywalizacja toczyła się między najsilniejszymi konserwatystami, a partią socjaldemok. O głosy bili się też neokomuniści i chrześcijańscy demokraci.W elekcjach 92,96,2002 wziął udział utworzony w 89 r ODA (Obywatelski Alians demokratyczny).w 98 r . w szranki wyborcze stanęła UW .

• Estonia - Partia reform założona w 94r przez prezesa Estońskiego Banku Narodowego Siima Kallasa.Za liberalną uznawana była też Partia Koalicyjna utworzona w 91 a rozwiazana w 2002r.

• Litwa- Litewska Unia Liberalna założona na Uniwersytecie Wileńskim w 90r , w programie z 96 r. odwołuje się do tradycyjnych wartości liberalnych, opowiadając się za społ. Otwartym.w grudniu 1999r. Do LLS przeszedł Rolandas Paksas (z TS-LK , utracił właśnie fotel premiera), wzmocniło to pozycję LLS. Partią liberalną jest też Litewska Unia Centrum z 93r. W czerwcu 2003 obie partie poł. Się w Unie Liberalno-Centroową. Formacja liewicowo-liberalna jest złożona z Nowej Unii Socjalliberałów NS-LS.

• Łotwa - Łotewska Droga powstała przed wyborami 93r. Nie jest wroga wobec mniejszości rosyjskiej.Postrzegana jako zakorzeniona w czasach ZSRR.Saimnieks - powstała z odnowionej w 92r. Demokratycznej Partii centrum.Brało udział w wyborach 93,95,98, w 2000 r. NIE. Pojawiła się w wtedy nowa formacja Nowa Era.

• Polska - Kongres Liberalno-Demokratyczny, Unia Demokratyczna . W 94 r. oba ugrupowania połączyły się tworząc UW. W 2001. doszło do rozłamu , w wyniku czego wyłoniło się PO.

• Rosja - dwie formacje , Jabłoko -założona w 93r., należy do najbardziej krytycznych wobec rosyjskiej rzeczyw., akcentując autorytarno-biurokratyczną naturę rosyjskiego reżimu polit. Oraz pzoorność rosyjskiej demokracji. Druga partia to Związek Sił Prawicowych , kontynuacja Wyboru Rosji działającego od 93r. I przekształconego w 94r. W Demokratyczny Wybór Rosji.Oba urgupowania nie współpracują ze sobą.

• Rumunia - Partia Narodowo-Liberalna ,odwołuje się do trad.histor., powstała w 1848r., zawiesiła swą działalność w 1947r. Wznowiła ją w 1990r.w 98r. Wchłonęła Partię Aliansu Obywatelskiego (PAC), a w 2002 - Alians na rzecz Rumunii (APR).

• Słowacja - Partia demokratyczna oraz Demokratyczna Unia Słowacji założona w 1994r. Z dwóch „odprysków” z dominujacego w 98r. Kierowanego przez V.Meciara , Ruchu na rzecz Demokratycznej Słowacji(HZDS) - Realistycznej Alternatywy Politycznej V.Moravcika i Związku Demokratów Słowacji.

• Słowenia - Liberalna Demokracja Słowenii - założona w 94 r. jako fuzja 4 ugrupowań, jest najsilniejszą partią na słoweńskiej scenie polit. Trzy razy pod rząd wygrała wybory. Oddała włądzę dopiero w 2004r. , przegrywajac z konserwatystami.

• Serbia - od 90r. Partia demokratyczna (DS), oraz pomniejsze ugrupowania uczestniczące w wyborach jako członkowie szerszych koalicji wyborczych(DEPOS w 92r, i 93, DOS w 2000r).Do 2000r. skupiały się gł. na walce z dyktaturą S.Milosevicia, mniej zaś na wypracowywaniu liberalnego programu. Po zwycieskich wyborach 2002r., sprecyzowany liberalny program DS, z Demokratycznej Opozycji serbii wyłoniła się G17 Plus , która z krótkimi przerwami pozostaje członkiem koalicji rządzącej.

• Węgry - Związek Wolnych demokratów (SZDESZ), utworzony w XI 88r. Założone przez miejską(budapeszteńską) inteligencję.w pierwszych wyborach występował w opozycji zarówno wobec postkomunistów jak i nacjonalistycznie zorientowanych konserwatystów.

===> ogólne i podsumowanie:

Trzy typy formacji liberalnych działających w krajach postkomun.:

1.socjalliberalne - warunki swobodnego (materialnego i duchownego) rozwoju czł., dopuszczając w tej mierze pomoc państwa. Są przeciwko ugrup. Nacjonalistycznym oraz wyznaniowym. Zaliczymy do niej : Chorwacką partię Socjalno-liberalną, estońską Partię Reform, litewską Nową Unię, węgierski SZDESZ, polską UW, serbską Partię Demokratryczną, słowacką SOP, rosyjskie Jabłoko.

2.centrowe partie liberalne- akcent na elementy ekonom, liberalna ortodoksja rynkowa, współpracują z umiarkowaną prawicą, odrzucają możliwość kooperacji z ugrupow. Lewicowymi.

Zaliczają się do nich : chorwacka Partia Ludowa i Partia Liberalna , słoweńska LDS, litewska Unia Liberalna, słowacka ANO, serbski G17 Plus.

3.konserwatywno-liberalne - zrównują wartość wspólnot z wartością jednostek oraz odwołją się do tradycji i interesów Narodu , m.in. : chorwackie Centrum demokratyczne, czeska US-DEU, Litewska Unia centrum, łotewska Droga i Naunais Laiks, PO , rosyjski Związek Sił Prawicowych, rumuńska Partia Narodowo-liberalna, oraz Słowacka Unia Demokratyczna.

Ich sojusznikami są partie konserwatywne , oraz chrześc.-demok.

• obecne na arenie wyborczej, legitymują się znaczącymi osiągnięciami

• Biegun ekstremalny

• przeciwstawiając się reformom, otwarcie żądają ich natychmiastowego zaprzestania oraz „cofnięcia historii”

• M.Shafir , dzieli je na partie „radykalnej kontynuacji” (domagają się przywrócenia syst. Komun), oraz partie „radykalnego powrotu” (do przedkomun. Przeszłości, np. Wileka Albania/Rumunia/Rosja/Serbia/węgry)

• obciążone są swoistym historycznym kompleksem

• ugrup. Ekstremalne są przede wszystkim partiami „radykalnego zerwania” z reformami postkomun.

-kryterium genetyczne ekstremalność prawicową od lewicowej :

• obecność znaczących ugrupowań obu nurtów (Czechy, Polska, Rosja, Rumunia, Słowacja, Węgry)

• obecność tylko ekstremalnej prawicy (Chorwacja, Słowenia)

• obecność tylko ekstremalnej lewicy (Łotwa, Ukraina)

• absencja znaczących ugrupowań ekstremalnych (Albania, Bułgaria, Litwa, Estonia).

• rozczarowania efektami zmian

• domagają się nazjonalizacji (kwestionują zwłaszcza zasadę możliwości istnienia dwóch sektorów we wszystkich dziecinach gosp.)

• eks.prawica opowiada się za prymatem Narodu wobec jednostki , podział obywateli na pierwszej i drugiej kategorii

• populizm , wyrażający się w obietnicach radykalnej poprawy syt. Gosp. i społ. , pod warunkiem rozliczenia bogatych

• izolacja ugrupowań ekstremalnych

• odrzucają wszystko co wiąze się z liberalną koncepcją ładu społ. , ekstremizm jest antydemokratyczny, antypluralistyczny i autorytarny

• skrajna prawica występuje w : Chorwacka Partia Prawa HSP, Republikanie RMS w Czechach, Ruch Narodowy na rzecz łotwy , Konfederacja Polski Niepodległej i LPR w Polsce, Liberalno-Demokratyczna Partia Rosji LDPR , Partia Rumuńskiej Jedności Narodowej (PUNR) , Partia Wielkiej Rumunii (PRM), Serbska Partia radykalna (SRS), Partia jedności Serbskiej (SSJ), Słowacka Partia Narodowa (SNS), Słoweńska Partia Narodowa SNS , węgierska Partia Sprawiedliwosć i Życie MIEP>

• ekstremizm lewicowy : Komunistyczna Partia federacji Rosyjskiej (KPRF), Komunistyczna Partia Ukrainy (KPU), Socjalistyczna Partia Ukrainy (SPU), Komunistyczna Partia czech i Moraw (KSCM), Komunistyczna Partia Słowacji (KSS), Łotewska Partia Socjalistyczna (LSP) oraz serbska Partia Socjalistyczna SPS. Dodatkowo może być polska Samoobrona (yeaaaaaah Endrjiu :P)

• Pozostałe partie

-populizm

-personalizm , szczególna rola charyzmatycznego lidera , gotowego pociągnac za sobą masy

-agrarne

-etniczne

-ekologiczne

-np. Narodowy Ruch Symeon II , Łotewski Związek farmerów , PSL, węgierska Niezależna Partia drobnych Posiadaczy , Bułgarski Ludowy Związek Chłopski, bułgarski Ruch na rzecz Praw i Wolności, słowacka Partia Koalicji Węgierskiej, Demokratyczny Związek Węgrów w Rumunii.

THE END.......

by mejk@

---