1. Istota i znaczenie edukacji zintegrowanej. Pojęcie integracji w pedagogice to według Okonia łączenie ze sobą przedmiotów nauczania przez tworzenie zespolonych programów, bloków tematycznych, aby uczeń poznawał wiedzę we wzajemnych związkach i zależnościach, aby poznawał różne fragmenty rzeczywistości ze stanowiska kilku przedmiotów nauczania. To globalne spojrzenie sprzyja na odkrywanie szczegółowych problemów, także zagadnień ogólnych i spraw globalnych. Termin edukacja zintegrowana odnosi się do kształcenia dzieci na pierwszym etapie edukacji szkolnej. Obejmuje ona dzieci klas 1-3 sześcioletniej szkoły podstawowej. Pojęcie to jest rozumiane wieloaspektowo co oznacza, że mieści się w nim kilka ważnych płaszczyzn scaleniowych: a) integracja psychiczna- uwzględniając potrzeby zainteresowania, dążenia, wartości, doświadczenia i przeżycia uczniów. b) integracja działaniowa- obejmuje różne formy aktywności intelektualnej, psychomotorycznej i ekspresywnej. c) integracja treściowa- umożliwia wytworzenie w umyśle uczniów scalonego obrazu świata. d) integracja metodyczna- która pozwala korzystać z wielorakich procedur wspierających wielostronny rozwój ucznia. Istota edukacji zintegrowanej Integracja w edukacji wczesnoszkolnej to propozycja pracy z dzieckiem, zorientowana na dziecko jako podmiot i indywidualność. Istotą tej koncepcji jest : - postrzeganie dziecka jako niepowtarzalną całość; - szanowanie różnic dziecka, potrzeb, zdolności, zainteresowań, tempa rozwoju, sposobu myślenia wynikających z jego indywidualnych cech dziecka; - nabywanie kompetencji przez aktywne działanie, uczenie się wszystkimi zmysłami. - zdolność do powiększania swoich możliwości, uczenia się na podstawie własnych doświadczeń - stwarzanie przyjaznej atmosfery, która będzie sprzyjała dziecku w rozwijaniu siebie.
2. Przedszkole jako instytucja wychowawcza. Przedszkole jest to instytucja opiekuńczo-wychowawcza, do której uczęszczają dzieci w wieku od lat 3 do rozpoczęcia obowiązku szkolnego, wspierająca wychowanie rodzinne. Wychowanie przedszkolne jest pierwszym etapem edukacji. Podstawą pracy wychowawczo-dydaktycznej w przedszkolu jest program wychowania. Obecnie dokumentem obowiązującym jest Podstawa programowa wychowania przedszkolnego. Podane są w niej cele wychowania przedszkolnego, obszary, w których nauczyciel ma za zadanie wspomagać rozwój, wychowywać i kształcić dzieci. Głównym celem wychowania przedszkolnego jest wszechstronny rozwój osobowości dziecka, przejawiającej się w sferze intelektualnej, emocjonalnej, wolicjonalnej, w aktywności ruchowej, społecznej, poznawczej, w twórczości artystycznej i wrażliwości estetycznej. Przedszkole ma więc za zadanie przygotować dziecko do życia, jak również do podjęcia nauki w szkole. Współcześnie przedszkole spełnia wobec dziecka następujące funkcje: -Opiekuńczo-zdrowotną: obejmuje sprawowanie opieki nad dzieckiem, dbanie o jego zdrowie oraz bezpieczeństwo na czas nieobecności rodziców lub opiekunów. -Stymulacyjną: ma na celu pobudzanie i ukierunkowanie procesów rozwojowych dziecka. Każde dziecko powinno mieć stwarzane w przedszkolu takie warunki, aby mógł indywidualnie się rozwijać poprzez własną aktywność, inicjatywę, poprzez zabawę. -Profilaktyczną: polega na przeciwdziałaniu wszelkim zagrożeniom dla zdrowia dziecka i jego psychiki. -Korektywną: ma na celu korygowanie wad rozwojowych, a także wyrównywanie różnic w rozwoju biopsychicznym. -Kompensacyjną: ma na celu kompensować, wyrównywać wszystkie braki, jakie dziecko posiada. -Dydaktyczną: ma na celu wyposażenie dziecka w wiedzę, umiejętności, nawyki, a także przygotować go do roli ucznia. Przedszkole powinno motywować dziecko do podejmowania wysiłku intelektualnego, a nauka powinna mu sprawiać satysfakcję. -Socjalizacyjną: polega na włączaniu dziecka w życie środowiska społecznego. Przedszkole pokazuje wartości kulturowe, dziecko poznaje normy, zachowania i czerpie wzory zachowań. -Osobotwórczą: polega na rozwijaniu osobowości dziecka. Dziecko kształtuje swoją osobowość poprzez zabawę. Wykorzystując swoje możliwości dowiaduje się o swoich mocnych i słabych stronach, akceptuje siebie takim, jakie jest. Zadania wychowawcze przedszkola są wielostronne, szerokie, złożone i wymagają od nauczyciela wiedzy z wielu dziedzin życia. Zasady pracy w przedszkolu to najogólniejsze normy prawidłowego kierowania rozwojem dzieci. Szczególnie ważne znaczenie maja: 1. Zasada zaspokajania potrzeb dziecka, która polega na wpływaniu na jego dobre samopoczucie fizyczne, psychiczne i społeczne, a tym samym na jego zdrowie. Szczególnie należy dbać o zaspokajanie potrzeb biologicznych, emocjonalnych, społecznych, bezpieczeństwa, miłości, uznania, ruchu, działania, poznawania świata, osiągnięć w zespole. Powinno to odbywać się w atmosferze zaufania, wiary we własne siły, serdecznej i traktowane przychylnie przez nauczyciela. 2. Zasada aktywności, która polega na tym, że przedszkole powinno rozbudzać aktywność dziecka oraz je wzbogacać. 3. Zasada indywidualizacji, która wskazuje na konieczność otoczenia troską każdego dziecka i na gotowość nawiązywania z nim indywidualnego kontaktu. Podstawową umiejętnością pedagogiczną kadry przedszkola jest rozumienie rozwojowych i indywidualnych potrzeb dziecka oraz znajdowanie odpowiednich dróg ich zaspokajania w specyficznych warunkach placówek przedszkolnych. Oczywiście do nadrzędnych zadań należy zaliczyć uwzględnienie w procesie wychowania współzależności potrzeb biologicznych i psychicznych dziecka.
3. Edukacja wczesnoszkolna i jej rola w dynamizowaniu rozwoju dziecka. Edukacja wczesnoszkolna obejmuje klasy 1-3 szkoły podstawowej, jest to etap obowiązkowy. W edukacji wczesnoszkolnej spotykamy się z nauczaniem zintegrowanym, które jest określane jako proces dydaktyczny łączący kompetencje i treści wielu przedmiotów oraz uwzględnia cele wychowawcze- nauczyciel sam reguluje czas trwania lekcji, przerwy, metody i formy pracy. Na dynamizm rozwoju dziecka mogą wpływać wszelkiego rodzaju bodźce, sytuacje lub przedmioty stymulujące i aktywizujące poznawanie świata przez dziecko. W czasie dnia aktywności uczniowie sami dochodzą do wiedzy, zdobywają umiejętności w działaniu. Nauczyciel przede wszystkim rozpoznaje potrzeby dziecka i dostosowuje do nich formy pracy dydaktycznej. Stwarza sytuację dydaktyczną służącą aktywnemu i samodzielnemu zdobywaniu wiedzy i kształceniu osobowości. Rola tego etapu edukacyjnego jest więc ogromna. Pobudza dziecko do rozwoju i stawia je w centrum zainteresowania. Uczeń w nauczaniu zintegrowanym: - poznaje, doświadcza, przeżywa, działa, - podejmuje wspólne działania z nauczycielem, - konstruuje z nauczycielem linie działania, formułuje, przeżywa i rozwiązuje problemy, - to od ucznia pochodzi zainteresowanie. W książce pt. „Edukacyjne konteksty rozwoju dziecka w wieku wczesnoszkolnym.” zwrócono szczególną uwagę na te formy pracy, które mają szczególne znaczenie w pracy z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym. Wyróżniono w tej pozycji następujące sposoby wspomagania rozwoju dziecka: ARTETERAPIA - polega na wykorzystaniu różnych środków artystycznych, które ułatwiają wychowankom ekspresję emocji. Celem arteterapii jest usprawnienie funkcji wcześniej zaburzonych ale również kształtowanie pożądanych zachowań i cech osobowości. Zgodnie z tym przekonaniem arteterapię powinno włączyć się do oddziaływań wychowawczych, a nie tylko terapeutycznych. a) ekspresja plastyczna - Zaliczamy tu takie techniki jak: malowanie pędzlem, palcami, stopami, rysowanie, lepienie z gliny, rzeźbienie, wycinanki, układanki i wiele innych. Działanie przy pomocy sztuk plastycznych ma istotny wpływ na rozwój: osobowości dziecka, kreatywności, wyobraźni, wrażliwości dziecka. b) muzykoterapia - Wykorzystać możemy tutaj tzw. ”naturalne instrumenty” takie jak: klaskanie, tupanie czy też normalne instrumenty: tamburyn, bębenek. Muzykoterapia rozwija u dziecka: wrażliwość na barwę, poczucie rytmu, wyobraźnię muzyczną, twórczość, koncentrację uwagi oraz dyscyplinę. Muzykoterapia wpływa również na zachowania w grupie i relacje interpersonalne. c) choreoterapia - Choreoterapia wzbogacona jest o ćwiczenia muzyczno-ruchowe i improwizacje ruchowe do wybranej muzyki. Rozwija u dzieci: zmysł równowagi, sprawność fizyczną, odblokowanie wewnętrznych napięć, zwiększanie samoświadomości. d) teatroterapia- obejmuje: psychodramę, dramę i pantomimę. Teatroterapia wspomaga u uczniów: aktywność w działaniu, wyobraźnię czy też kształtuje postawę twórczą ucznia. Teatroterapia daje uczniom możliwość: bycia współautorami uczenia się, porozumienia między nimi, uczy odpowiedzialności oraz współpracy. e) biblioterapia - polega na czytaniu książek odpowiednio dobranych do stanu psychicznego czytelnika. Należy zaznaczyć, że w biblioterapii ujmuje się każdy rodzaj książki, nie tylko bajki jednak dla dzieci w młodszym wieku szkolnym na rozwój wpływają właśnie bajki terapeutyczne: pozwalają odreagować negatywne emocje, uczą jak pokonać lęk. Dziecko identyfikuje się z bohaterem i w konsekwencji potrafi przezwyciężyć własne słabości i trudności. Rolą edukacji wczesnoszkolnej w dynamizowaniu rozwoju dziecka jest spełnienie funkcji stymulującej, rozwijającej, regulującej oraz korekcyjnej. Funkcje te powinny być spełnione w trzech sferach: afektywno-motywacyjnej, usprawniania psychoruchowego oraz poznawczo-korektywnej. Należy pamiętać o tym, iż w edukacji wczesnoszkolnej dynamiczny rozwój dziecka zależy również od kompetencji nauczyciela. Powinien on tak kierować rozwojem dziecka, aby wyzwolić jego osobisty potencjał a środowisko jego wzrastania pozostawić w harmonii. Doświadczenia, które zdobędzie uczeń na pierwszym etapie edukacyjnym wpłyną na niego w dalszej karierze szkolnej. To jaki wykształci w sobie stosunek do nauki na tym etapie, będzie rzutować na jego osiągnięcia w przyszłości. Dlatego zadaniem edukacji wczesnoszkolnej jest zapewnienie sukcesu wszystkim dzieciom (stwarzamy warunki, by uczeń miał poczucie sukcesu, co dla każdego dziecka może oznaczać coś innego). Zasada podmiotowości ucznia przejawia się w samodzielnym myśleniu i działaniu.
4. Istota edukacji środowiskowej i jej aktualne problemy. Edukacja środowiskowa stanowi jeden z podstawowych obszarów kształcenia na poziomie klas 1-3. Poprzez edukację środowiskową uczeń: - zdobywa określone zasoby wiedzy, - rozwija swoje zdolności poznawcze i kształtuje umiejętność myślenia przyrodniczego, - nabywa umiejętność kontaktu z przyrodą i zjawiskami społecznymi, - nabywa umiejętność poznawania siebie w relacjach społecznych i przyrodniczych. Istotą edukacji środowiskowej jest rozwijanie dziecka jako: - istoty biologicznej (rozumiejącej swoje miejsce w rzeczywistości przyrodniczej), - kulturowej (będącej twórcą i odbiorcą kultury materialnej i duchowej) - społecznej (posiadającej umiejętności funkcjonowania w rzeczywistości przyrodniczej i kulturowej wg uznanych norm etycznych). Ideą przewodnią edukacji środowiskowej na poziomie wczesnoszkolnym jest pokazanie dziecku złożoności świata i miejsce człowieka w środowisku przyrodniczym, społecznym i kulturowym. Szczegółowe cele edukacji środowiskowej na tym etapie kształcenia wyrażają się w eksponowaniu i akcentowaniu następujących potrzeb dziecka: - zaspokajanie i rozwijanie zaciekawienia światem, potrzeby jego przeżywania i wyjaśniania oraz działania, - rozwijanie umiejętności praktycznych, społecznych i umysłowych umożliwiających poznanie i zrozumienie zjawisk środowiska przyrodniczego, - kształtowanie umiejętności badawczych: poszukiwanie, odkrywanie, eksperymentowanie, wyjaśnianie, uzasadnianie i ocenianie czynności badawczych, - kształtowanie umiejętności planowania i organizowania działań własnych, podejmowania decyzji i uzasadniania ich wyboru, - wyzwalanie, inspirowanie i podtrzymywanie uczucia głębokiego szacunku wobec życia w każdej postaci, dbania o własne zdrowie i bezpieczeństwo, - uwrażliwianie na przejawy degradacji środowiska i wyzwalanie chęci podejmowanie działań pozaśrodowiskowych. Treści edukacji środowiskowej stanowią łącznie trzy grupy zagadnień programowych dotyczących zagadnień przyrodniczych, społecznych, zdrowotnych i obejmują: - różnorodność zjawisk świata przyrody ożywionej i nieożywionej (budowy niektórych roślin i zwierząt, warunków i trybu życia), - życie społeczne klasy, szkoły, miejscowości, kraju, - praca ludzka, życie na wsi i w mieście, - wybrane problemy ekologiczne, - zasady bezpieczeństwa, higieny i zdrowia. Celem edukacji przyrodniczej jest systematyczne, coraz dogłębniejsze poznawanie przez dziecko i rozumienie przyrody w jej różnych aspektach i związkach przyczynowo- skutkowych. Celem edukacji zdrowotnej jest więc m.in. uświadomienie związku zdrowia ze stylem życia człowieka, z jego środowiskiem społecznym i fizycznym, poznanie samego siebie i swojego środowiska, czynników wpływających pozytywnie lub negatywnie na własne zdrowie i zdrowie innych (higiena osobista, higiena otoczenia, odżywianie, bezpieczeństwo). Celem edukacji społecznej jest kształtowanie umiejętności tworzenia przez dziecko pozytywnego obrazu samego siebie oraz pozytywnych relacji z innymi ludźmi. Współczesne problemy edukacji środowiskowej to m.in.: - zróżnicowanie poziomów programów edukacyjnych i nadmierny werbalizm w ich relacji- wiele programów realizowanych jest w sposób teoretyczny, zbyt mało jest zajęć w terenie, - zbyt mało bezpośrednich badań (np. pobieranie próbek wody, gleby, grzybów itp.), obserwacji, eksperymentów w otaczającym środowisku, - zbyt małe dofinansowanie na realizację działań ekologicznych, - stale wzrastający poziom problemów środowiskowych w skali regionalnej i globalnej0- zanieczyszczenie środowiska; - niedostateczna współpraca z urzędami, służbami i organizacjami porządkowymi zaangażowanymi w ochronę środowiska.
5. Współpraca wychowawcza przedszkola i szkoły z rodziną dziecka. Aby wychowywać i prowadzić działalność wychowawczo-dydaktyczną w przedszkolu, nauczyciel musi przede wszystkim poznać dziecko. Poznanie to nie jest możliwe w oderwaniu od podstawowego środowiska wychowawczego, jakim jest rodzina. Zarówno rodzice jak i nauczyciele są osobami znaczącymi dla dziecka. Dlatego też tylko ich współdziałanie umożliwia tworzenie jednego niesprzecznego systemu wychowawczego. Warunkiem dobrej współpracy jest ustalenie wspólnych reguł kontaktu. Ustalenie tych reguł wymaga odpowiedzi na pytanie, jak rozumiemy dobro dziecka i jakie w związku z tym spoczywają na nas zdania. Aktywna współpraca przedszkola jak i szkoły z rodziną dziecka jest jednym z najistotniejszych czynników, które warunkują osiągnięcie wysokich rezultatów w pracy z wychowankami. Przedszkole jest pierwszym etapem edukacji dziecka i zaraz po rodzinie najważniejszym środowiskiem wychowawczym, dlatego też współpraca placówki przedszkolnej z rodziną dziecka w tym okresie jest bardzo ważna. Rodzice mogą otrzymać różnorodną pomoc czy poradę ze strony placówki w zakresie: - rozpoznania możliwości rozwojowych dziecka i w razie potrzeby, podjęcia wczesnej interwencji specjalistycznej, - otrzymywania informacji o rozwoju dziecka, postępach i ewentualnych problemach, - uzupełnieniu wiedzy z zakresu wychowywania i rozwoju dzieci. Aby współpraca rodziców z przedszkolem była satysfakcjonująca dla obu stron, zdaniem M. Łobockiego niezbędne są: 1. Zasada partnerstwa podkreślająca równorzędność praw i obowiązków nauczycieli i rodziców. 2. Zasada wielostronnego przepływu informacji mówiąca o różnorodnych kontaktach porozumiewania się między nauczycielami i rodzicami. 3. Zasada jedności oddziaływań polegającej na konieczności realizowania zgodnych celów wychowania w domu i placówce przedszkolnej. 4. Zasada pozytywnej motywacji polegającej na dobrowolnym udziale i świadomości celowości współpracy. 5. Zasada aktywnej i systematycznej współpracy. Do najważniejszych i najczęściej stosowanych w przedszkolach form współpracy należą np.: - kontakty indywidualne, - zebrania grupowe z rodzicami, - spotkania ze specjalistami, - dni i zajęcia otwarte, - korespondencja z rodzicami (listy, gazetki, tablica informacyjna, zeszyty pilnej korespondencji), - spotkania warsztatowe, - uroczystości przedszkolne połączone z występami artystycznymi dzieci, - wycieczki. We współpracy z rodzicami powinny przeważać kontakty: - bezpośrednie- co integruje, buduje zaufanie, minimalizuje dystans utrudniający kontakt i wymianę informacji, - na terenie placówki- co czyni przedszkole główną płaszczyzną współpracy, - z udziałem dobrowolnym- co sprzyja traktowaniu współdziałania jako prawa i przywileju, a nie przykrego obowiązku, Przy prawidłowo zorganizowanej współpracy rodzice jak i nauczyciele czerpią wiele korzyści: Nauczyciele Rodzice - więcej wiedzą o dziecku, łatwiej się im pracuje, - czują się bezpieczniej wiedzą, że ich praca znajduje zrozumienie, - w trudnych sytuacjach mogą liczyć na współpracę z rodzicami, - mają możliwość korekty działań wychowawczych, - czują się doceniani, traktowani jak partnerzy, - są śmielsi w proszeniu o pomoc i dzieleniu się trudnościami. - mają więcej informacji o dziecku, lepiej je poznają, - czują się bezpiecznie wiedząc, że w każdym momencie spotkają się ze zrozumieniem nauczyciela, - czują się ważnymi partnerami w wychowaniu, - mają możliwość zwiększenia kompetencji wychowawczych, w sytuacjach kryzysowych mogą sprawniej udzielić pomocy dziecku. SZKOŁA Rodzice powinni być zaangażowani w sprawy wychowania w szkole, powinni brać współodpowiedzialność za ten proces. Rodzice powinni mieć rzeczywisty wpływ na to w jaki sposób i z jakimi efektami odbywa się kształcenie ich dzieci. Współpraca rodziców ze szkołą przedstawia się nieco inaczej niż w placówkach przedszkolnych. Szczególna rola pod tym względem przypada wychowawcy. Zadanie te ma wpisane w zakres obowiązków, do których należą m.in.: 1. Organizowanie spotkań i wywiadówek z rodzicami. 2. Zorganizowanie klasowej rady rodziców. 3. Czynne włączenie rodziców do pracy wychowawczej i dydaktycznej w szkole: - omówienie z rodzicami planu pracy wychowawczej i dydaktycznej, - organizowanie spotkań rodziców z aktywem klasy bądź całym zespołem uczniowskim, - organizowanie otwartych lekcji dla rodziców, - włączenie rodziców do prac społecznych i inwestycji w klasie. 4. Organizowanie indywidualnych kontaktów z rodzicami. 5. Organizowanie imprez klasowych dla rodziców. 6. Pedagogizacja rodziców. Największą popularnością wśród rodziców cieszą się następujące formy współuczestniczenia w edukacji szkolnej dzieci: - utrzymywanie kontaktu z nauczycielem (udział w zebraniach klasowych, rozmowach indywidualnych), - uczestnictwo i współorganizowanie wycieczek, imprez klasowych i szkolnych, - świadczenie pracy i usług na rzecz klasy, szkoły (dekorowanie klasy, wykonywanie pomocy dydaktycznych).
6. Grupa rówieśnicza i jej znaczenie w rozwoju i wychowaniu dziecka. Grupa rówieśnicza – to grupa społeczna składająca się z jednostek równych wiekiem, przeważnie jednej płci. Każdy członek takiej grupy jest na pozycji równorzędnej, a przynależność jest dobrowolna. Wpływ grupy rówieśniczej zaznacza się w rozwoju i w procesie wychowania jednostki bardzo wcześnie. Już w 3 roku życia dzieci łączą się w małe grupy dla wspólnej zabawy, w wieku przedszkolnym staje się to regułą. Zabawa stanowi najważniejszą sferę dziecięcych relacji społecznych. Podstawą funkcjonowania dziecięcych grup są wzajemne antypatie i sympatie. W wieku szkolnym wzrasta wyraźnie wpływ grupy rówieśniczej na jej członków. Najbardziej ścisłe związki powstają w małych grupach rówieśniczych i w paczkach, które tworzą się zależnie od wieku dziecka na różnych zasadach. W młodszym wieku szkolnym- przede wszystkim w celu wspólnych zabaw i zajęć, w okresie dojrzewania- także w celu wymiany poglądów i zwierzeń, rozmów i dyskusji. Organizacja małych grup rówieśniczych jest przeważnie dość słaba, oparta na zasadzie równorzędności jej członków. Mimo to więź między członkami takiej grupy jest bardzo silna, stopień solidarności- wysoki. Członkowie takiej grupy oddziałują na siebie nawzajem. W okresie dorastania dziecka grupa rówieśnicza ma na niego silny wpływ, który wynika stąd, że może ona bardziej niż rodzice i nauczyciele kontrolować jego zachowanie i stosować wobec niego skuteczne sankcje. Opinia grupy zazwyczaj kształtuje postawy jej członków wobec rodziców, szkoły i nauczycieli, a także norm społecznych. Ponadto silne związanie z grupą rówieśniczą w okresie dorastania umożliwia dziecku uniezależnienie się od autorytetu rodziców i osiągnięcie w ten sposób wyższego etapu rozwoju: - dziecko jest współtwórcą wartości grupowych poprzez swój wpływ na grupę, - grupa rówieśnicza staje się głównym kreatorem osobowości młodego człowieka: rozwój osobowości autonomicznej w pełnieniu ról społecznych w grupie lub rozszerzając zakres doświadczeń jednostki poprzez zaspokajanie jej potrzeb i zainteresowań nie zrealizowanych w stosunkach z dorosłymi. - grupa rówieśnicza uczy samodzielności dopomagając w poznaniu siebie poprzez różne testy sprawdzające, - grupa rówieśnicza spełnia rolę zaplecza emocjonalnego i społecznego młodzieży poprzez ukazywanie pozytywnych wzorów godnych naśladowania (zaspokaja niezwykle ważną u dziecka potrzebę przynależności i akceptacji), - pokonywanie barier tworzonych przez stereotypy- młodzież odrzuca stereotypy istniejące w umysłach rodziców i staje się łącznikiem między kulturami różnych grup społecznych, - dostarczanie wrażeń, przygód i nowych doświadczeń, głównie przez rozwijające się formy turystyki, które obecnie zyskują największą popularność w grupach rówieśniczych, - grupa rówieśnicza zapewnia organizowanie czasu wolnego, np. odwiedzanie instytucji kulturalnych, sportowych itp. - sprzyja krystalizowaniu systemu wartości stwarzając środowisko, w którym można dostrzec cechy ułatwiające i utrudniające zbiorowe życie, a także dokonać oceny swojego postępowania i zachowania innych.
7. Zdrowie jako wartość w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Zdrowie wg definicji Światowej Organizacji Zdrowia jest stanem pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie wyłącznie brakiem choroby lub niedomagania. Jest jedną z najważniejszych wartości w życiu każdego człowieka. Jest podstawowym warunkiem zaspokajania potrzeb człowieka, umożliwia realizację celów i aspiracji oraz rozwój osobisty. Odgrywa istotną rolą w procesie dydaktyczno- wychowawczym. Okres wieku przedszkolnego to szczególny etap w życiu dziecka. Niewątpliwie ma on olbrzymi wpływ na zmiany jakie zachodzą w jego indywidualnym rozwoju. Równowaga fizjologiczna i psychiczna pomiędzy organizmem dziecka a otaczającym je środowiskiem biofizycznym i społecznym ułatwia nabywanie wiedzy, umiejętności, przyzwyczajeń i nawyków ważnych w całym naszym życiu. Z kolei zachwianie tej równowagi jest przyczyną złego samopoczucia, chorób, które zakłócają prawidłowy przebieg edukacji. Zdrowie pozwala dziecku na prawidłowy rozwój i osiąganie przez nie dojrzałości, kształtowanie poprawnych relacji z rówieśnikami i dorosłymi, równowagę emocjonalną, niezaburzoną sprawność intelektualną, wzrost aktywności, a także zaspokojenie wielu potrzeb fizycznych i psychicznych. Z punktu widzenia zdrowia dziecka uczęszczanie do przedszkola jest bardzo ważne, ponieważ umożliwia: - prowadzenie edukacji zdrowotnej dzieci i ich rodziców, - zapewnia fachową opiekę, odpowiednie warunki i posiłki, - zapewnia wczesne wykrywanie deficytów w rozwoju i ich wyrównywanie (np. zaburzenia mowy). Wiek przedszkolny jest bardzo ważnym etapem w kształtowaniu prozdrowotnych wyborów oraz stosunku do środowiska. Dziecko przebywając w przedszkolu zdobywa podstawowe informacje i umiejętności dbania o zdrowie i bezpieczeństwo w sposób naturalny, w powiązaniu z zabawą, posiłkami, zabiegami higienicznymi, wypoczynkiem. Należy pamiętać o tym, że ciało dziecka jest punktem wyjścia, natomiast głównym celem jest rozwój pełnej osobowości ucznia. W okresie wczesnego dzieciństwa jest najłatwiej ukształtować odpowiednie postawy i przyzwyczajenia. Dobry stan zdrowia dziecka uczęszczającego do przedszkola, warunkuje prawidłowe przystosowanie się do środowiska społecznego, dobre samopoczucie, odporność organizmu. Szkoła obok rodziny jest siedliskiem, na którym spoczywa największy ciężar i odpowiedzialność za prowadzenie i efekty edukacji zdrowotnej dzieci i młodzieży. Edukacja zdrowotna wspiera realizację podstawowych zadań szkoły, zdrowie jest nieodłącznym warunkiem osiągnięć szkolnych. W szkole istnieje możliwość prowadzenia systematycznej, zaplanowanej edukacji zdrowotnej całej populacji dzieci i młodzieży oraz co najmniej części rodziców. Szkoła dąży do ujednolicenia informacji o zdrowiu, jakie uczeń otrzymuje od rodziny i rówieśników oraz ze środowiska masowego. Szkoła zachęca uczniów do zachowań prozdrowotnych, umożliwia ich praktykowanie oraz tworzy warunki wspierające zdrowie. Zdrowie jako wartość w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej jest bardzo ważne. W przedszkolu oraz szkole dzieci uczą się dbać o estetyczny wygląd, porządek, czystość. Dzieci uczą się dzięki temu samodzielności. Jest to przygotowanie ucznia do roli aktywnego członka demokratycznego społeczeństwa, który sam lub z grupą innych ludzi może podjąć działania w celu tworzenia zdrowego życia i środowiska. Dzieci powinny świadomie zdobywać przyzwyczajenia, powinny wiedzieć, w jakim celu to robią, bowiem udział świadomości w przeżywani w znacznej mierze decyduje czy te przyzwyczajenia staną się głęboko zakorzenionymi potrzebami kulturalnymi w życiu.
8. Wychowawcze znaczenie zabawy. Polski psycholog Stefan Szuman traktował zabawę jako naturalną, wrodzoną, swoistą formę działalności dziecka a zarazem specyficzną metodę uczenia się. Wg W. Okonia zabawa jest “działaniem wykonywanym dla własnej przyjemności, a opartym na udziale wyobraźni, tworzącej nową rzeczywistość. Choć działaniem tym rządzą reguły, których treść pochodzi głównie z życia społecznego, ma ono charakter twórczy i prowadzi do samodzielnego poznania i przekształcania rzeczywistości”. Cechy zabawy: - Bezinteresowność, - Zamknięcie w określonych ramach czasu i przestrzeni, - Fikcyjność, - Element niepewności, - Swoboda. - zabawa jest swoistą formą uczenia się: zdobywania wiadomości, umiejętności i sprawności, zwłaszcza u dzieci młodszych, - zabawa rozbudza u dzieci określony stosunek do otoczenia społecznego, dzięki zabawie poznaje normy społeczne i ogólnie przyjęte zasady postępowania, uczy rzetelności, uczciwości i odpowiedzialności za własne działanie, - zabawy zawierają wiele wartości wychowawczych z punktu widzenia kształtowanie sfery uczuć i emocji, dają dziecku nieograniczoną możliwość ekspresji emocjonalnej, stwarzają im okazję do wyładowania negatywnych emocji i napięć, - wychowawcze znaczenie zabawy polega również na kształtowaniu poczucia odpowiedzialności za wykonanie zadania, sprzyja rozwijaniu takich cech charakteru jak: wytrwałość w osiąganiu celu, umiejętność pracy, współpracy i współdziałania w zespole i dla zespołu. Według Ireny Dudzińskiej można wyróżnić następujące rodzaje zabaw: -manipulacyjne - pojawiają się najwcześniej (ok. 4-5 miesiąca życia), są mimowolne i nieświadome, to najwcześniejsza forma aktywności dziecka w zdobywaniu wiedzy o przedmiotach. -konstrukcyjne - rozwijają wyobraźnię przestrzenną, dziecko budując, konstruując, tworząc różne przedmioty z dostępnych materiałów uczy się planowania czynności, rozwija zainteresowania techniczne. - tematyczne - podczas zabaw tematycznych dzieci w praktyczny sposób wykorzystują swoją wiedzę o świecie. Dzieci wcielając się w różne postacie, odgrywają je na sposób, w jaki je spostrzegły i zrozumiały ich działania. Identyfikowanie się z osobą naśladowaną jest - według Ireny Dudzińskiej - szkołą życia społecznego. -dydaktyczne - dydaktyczna to specjalna forma działalności dziecięcej, w której stawiane są przed dzieckiem jakieś zadania do rozwiązania. Zabaw i gier dydaktycznych dzieci uczą się od dorosłych. Można powiedzieć, że zabawy tematyczne i dydaktyczne stanowią ważny środek wiodący do ukształtowania odpowiednich postaw i nastawień wobec nauki oraz otaczającej rzeczywistości. Zabawy ruchowe są ważnym czynnikiem w prawidłowym rozwoju dziecka. Na początku dzieci ten rodzaj zabaw podejmują same, z czasem bawią się w większych grupach. Wychowawcze znaczenie zabaw: - w czasie zabawy dziecko lepiej poznaje siebie samego, - zabawy rozwijają zdolność wczuwania się w sytuację drugiej osoby i odpowiedniego nastawienia się do niej (empatia), - zabawa powoduje zwiększenie pewności siebie, - dziecko trenuje swoje zdolności motoryczne, jak np. umiejętność szybkiego reagowania i rozwija jednocześnie współpracę w grupie, - podczas zabawy można pokonać zakorzenione wzorcem zachowań i przećwiczyć umiejętności, które są konieczne do prospołecznego postępowania, - w zabawie pobudzane są ważne procesy nauczania, - zdolność do rozwiązywania problemów i przezwyciężania trudności, a także odnoszenia sukcesu, - rozwija wyobraźnię, - rozwija zdolność do współpracy, - zabawy rozwijają inteligencję i pomysłowość dziecka. Podczas zabaw dziecko: - poznaje role społeczne, - nawiązuje kontakty z rówieśnikami, - uczy się przestrzegania określonych norm i reguł. Zabawa nie tylko wspomaga proces uczenia się, ale także przygotowuje dzieci do nauki w szkole. Ucząc i wychowując, zabawy stanowią ważny i często niedoceniany czynnik integrujący nauczanie i wychowanie, procesy poznawania, działania i przeżywania. Zabawa przyczynia się znacznie do psychicznego i społecznego przystosowania dziecka i jako taka jest ważnym, kształcącym doświadczeniem.
9. Rola kształcenia językowego i edukacji polonistycznej w procesie nabywania przez dziecko kompetencji kulturowych. Celem edukacji dzieci w wieku wczesnoszkolnym jest wielostronny, harmonijny rozwój osobowości oraz przygotowanie do dalszej nauki, a także udziału w życiu społecznym i kulturowym. Kształcenie języka dziecka jest procesem ciągłym i długofalowym. Planową, systematyczną pracę dydaktyczno-wychowawczą podejmuje się już w przedszkolu i dotyczy ona zagadnień z zakresu słuchania i rozumienia wypowiedzi innych osób, swobodnego i poprawnego wypowiadania się, w tym sprawności przekazywania myśli za pomocą zdań oraz poprawnego budowania odpowiednich struktur składniowych. Edukacja polonistyczna i ma następujące cele: - kształtowanie kompetencji komunikowania się z ludźmi w języku ojczystym poprzez mówienie, słuchanie, czytanie i pisanie – edukacja językowa; - przygotowanie dziecka do odbioru dzieła literackiego oraz innych wytworów sztuki; próby wyjścia poza dosłowność tekstu podczas jego interpretacji – edukacja literacka; - rozbudzanie wrażliwości estetycznej i zachęcanie do twórczej ekspresji werbalnej, ruchowej, plastycznej i muzycznej oraz rozwijanie uzdolnień indywidualnych dziecka. Rola kształcenia językowego i edukacji polonistycznej: - pomaga w kształceniu wypowiedzi na temat własnych przeżyć, lektury, filmów, audycji oraz sytuacji wymyślonych w poprawnej i logicznie uporządkowanej formie, - ćwiczenia w mówieniu wpływają na bogacenie słownictwa i związków frazeologicznych, uczą posługiwania się poprawnie zbudowanymi zdaniami pojedynczymi i złożonymi, kształtują wrażliwość na piękno ojczystego języka oraz kulturę mówienia, - uczy kultury słuchania wypowiedzi innych i szacunku dla ich poglądów, jak również krytycznej ich oceny i ewentualnej weryfikacji, - Inne ćwiczenia wypracowują umiejętność płynnego, biegłego i wyrazistego czytania tekstów literackich, rozumienia oraz relacjonowania ich treści, poszerzają, kształtują właściwe nawyki językowe, rozwijają umiejętność poprawnego budowania zdań, wyrażania myśli zgodnie z treścią i zamierzeniami dziecka. Realizacja konkretnych treści stanowi także podstawę do kształtowania poprawnego języka dzieci, pozytywnych cech charakteru oraz pożądanych zachowań społecznych. Edukacja polonistyczna i kształcenie językowe są ze sobą ściśle związane i odgrywają bardzo ważną rolę w procesie nabywania przez dziecko kompetencji kulturowych, ponieważ dzięki ich treściom i ćwiczeniom może w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa, dbać o wpajane mu wartości i wzory oraz podtrzymywać tradycje.
10. Znaczenie edukacji matematycznej w procesie indywidualnego rozwoju dziecka oraz w życiu społecznym. Matematyka jest nie tylko zasobem gotowej wiedzy, której można się nauczyć. Jest to pewien sposób patrzenia na świat, środek ułatwiający jego rozumienie. Należy jej uczyć przede wszystkim jako użytecznego narzędzia, sposobu myślenia. Podstawowe pojęcia matematyczne stanowią jądro rozwoju: tak indywidualnego, jak i społecznego. Nauczanie matematyki może być postrzegane jako narzędzie zarówno wspierające rozwój dziecka jak i jako narzędzie do rozwiązywania krytycznych problemów społeczeństwa globalnego. Znaczenie liczb, rozumienie przestrzeni, matematyczne ABC i inne fundamentalne umiejętności i pojęcia matematyczne są istotne dla społecznego i personalnego wzrostu. W szczególności myślenie przyczynowo- skutkowe, charakterystyczne dla matematyki, pomaga w prowadzeniu dialogów i negocjacji. Umiejętność organizowania i wykorzystania danych jest cenna niemal we wszystkich sferach życia indywidualnego i społecznego. Poszukiwanie rozwiązań promuje kreatywność, elastyczność myślenia, rozwija umiejętność adoptowania się do nowych sytuacji, zaś znajdowanie (wielu) rozwiązań wspiera rozwój poczucia własnej wartości. Edukacja matematyczna wiąże się z intensywnym rozwojem myślenia, z kształtowaniem odporności emocjonalnej oraz ćwiczeniami pewnych umiejętności matematycznych. Najważniejsze w edukacji matematycznej są osobiste doświadczenia dziecka. Osobiste doświadczenia dziecka: rozwijają myślenie, hartują dziecięcą odporność, tworzą pojęcia i doskonalą umiejętności. Matematyka sprzyja koncentracji uwagi i pomaga dziecku dostrzegać to, co ważne. Żeby dziecko mogło uczyć się matematyki musi być dojrzałe psychicznie, na dojrzałość składa się m. in. odporność emocjonalna, dzięki czemu dziecko jest w stanie radzić sobie w trudnych sytuacjach. Poza tym dziecko ucząc się matematyki wyrabia sobie sprawność motoryczną i koordynację wzrokowo- ruchową, co przygotowuje go do nauki pisania i czytania. Dziecko musi wykazywać się zdolnością do przeprowadzania percepcyjnych analiz i syntez wzrokowych. Na tej podstawie dziecko może różnicować, a następnie identyfikować kształt i położenie cyfr, liter, natomiast odwzorowywanie i rysowanie związane z zadaniami wymaga dobrej sprawności manualnej. Edukacja matematyczna: - wyposaża dzieci we wzorce i środki argumentacji, - uczy zadawania pytań i ich zwięzłego formułowania, - rozwija też intuicję i dociekliwość, - uczy uczniów pokonywania trudności i wytrwałości, - uczy zdolności do skupienia uwagi przez dłuższy czas, koncentracji - rozwija sprawność manualną i koordynację wzrokowo - ruchową. - uczy cierpliwości i dążenia do celu, - wpływa na kreatywność i logiczne myślenie Jak widać matematyka jest bardzo potrzebna zarówno w procesie indywidualnego rozwoju dziecka jak i w życiu społecznym, dlatego należy starać się zachęcać dzieci do jej nauki. Należy przy tym pamiętać, że nauka matematyki wymaga sporego wysiłku ze strony dziecka, a także fachowej wiedzy i wielkiej cierpliwości ze strony dorosłych.
11. Istota i znaczenie edukacji muzycznej dziecka. Muzyka, jako jedna z dziedzin sztuki odgrywa ogromną rolę w życiu każdego człowieka. Muzyka stanowi pewien rodzaj odprężenia psychicznego, wzbogaca jego doświadczenia, wpływa na wszechstronny rozwój osobowości, rozwija uczucia i wyobraźnię, dostarcza dużo radości i piękna. Od najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki dziecko zostanie zachęcone w przedszkolu do słuchania muzyki, śpiewania, a nawet tworzenia łatwych melodii oraz w jaki stopniu będą rozbudzane zainteresowania muzyczne, w znacznym zakresie decydować będzie o dalszym jego rozwoju w dziedzinie muzyki. Muzyka jest bardzo ważnym elementem występującym w pracy z dziećmi i pełni wiele funkcji: - uczy- pozwala zrozumieć otaczający świat, - bawi- dostarcza dziecku wiele radości i uciechy podczas tańca orz w czasie innego jej wykorzystania, - rozwija- dziecko w trakcie zabaw muzycznych zaczyna rozumieć, że coś jest rytmiczne, że muzyka może być głośna lub cicha i można ją przedstawić ruchem, - wychowuje- pozwala dziecku zrozumieć świat wartości społeczno- moralnych, - wspomaga rozwój emocjonalny- dziecko dzięki muzyce może wyrazić swoje pragnienia, uczucia i wyobrażenia, - wpływa na ogólny stan dziecka- w czasie zabaw muzyczno- ruchowych następuje rozwój mięśni, poprawa postawy i pracy serca, wzmocnienie układu nerwowego, dzieci uczą się płynnego i elastycznego ruchu. Wychowanie muzyczne powinno opierać się na różnych formach aktywności, m.in. na takich, jak: - śpiew – kształci słuch, poczucie rytmu, pamięć muzyczną, rozwija aparat głosowy, uwagę, wyobraźnię, dostarcza wiedzy o świecie, sprzyja rozwojowi prawidłowej wymowy, - słuchanie muzyki - kształci zdolności percepcji słuchowej ma ogromne znaczenie dla rozwoju mowy i myślenia; Słuchanie muzyki jest formą kontaktu dziecka z określonymi utworami i przeżywania ich harmonii i piękna. - ruch przy muzyce – jest to gimnastyka ciała, która poprawia krążenie, dotlenia organizm, stanowi źródło radości i odprężenia; wyrabia zdolności koncentracji i uwagi, kształci szybką orientacją, refleks, pobudza aktywność i rozwija spostrzegawczość, wyobraźnię i pamięć, - gra na instrumentach – nauka ta sprawia dzieciom radość, zadowolenie, rozwija muzykalność, zdolności estetycznego i emocjonalnego przeżywania muzyki, - tworzenie prostych melodii – wszelkiego rodzaju improwizacje wpływają na aktywność twórczą dziecka. Każda z tych form kształci inne umiejętności, a różnorodność form urozmaica zajęcia, pobudza zainteresowania i aktywność dziecka. W klasach początkowych edukacja muzyczna skorelowana jest z nauką czytania (rytmizacja tekstów, śpiewanie sylabami itp.) i pisania ( rozwijanie sprawności manualnych), a tematycznie powiązana często z edukacją środowiskową. Częsty kontakt dziecka z muzyką przyczynia się do kształtowania jego emocjonalnego i poznawczego stosunku do otaczającego go świata. Grupowe uczestnictwo w zajęciach muzycznych uspołecznia, przeciwdziała uczuciu samotności i sprzyja przyswajaniu form współdziałania. W zakresie wychowania umysłowego kontakt z muzyką rozwija wrażliwość zmysłową pobudza proces spostrzegania, koncentrację uwagi, wpływa na rozwój mowy i wzbogacenie słownictwa oraz rozwija inwencję twórczą. Edukacja muzyczna w nauczaniu zintegrowanym wbrew pozorom odgrywa bardzo ważną rolę nie tylko wychowawczą ale też ogólnorozwojową. Fachowo i właściwie prowadzona przyczyni się do: - doskonalenia umiejętności współdziałania w grupie, - rozwoju uczuć społecznych, - rozwijania zdolności twórczego myślenia, - kształcenia umiejętności logicznego myślenia, - wyrażania siebie poprzez różne formy ekspresji, które są sposobem na rozładowanie negatywnych emocji, - rozwijania zdolności muzycznych, - rozwoju wrażliwości na muzykę i jej piękno; zrozumienie języka muzycznego, - wykształcenia samodyscypliny,
12. Istota i znaczenie edukacji plastycznej dziecka. Edukacja plastyczna jest jedną z najważniejszych płaszczyzn edukacyjnych, która w szczególny sposób podejmuje zadania związane z kształceniem jednostki nastawionej na poszukiwanie. Twórczość plastyczna jest naturalną predyspozycją każdego dziecka już od pierwszych lat życia. Podobnie jak zabawa, twórczość plastyczna wynika z potrzeb psychicznych, przejawia się we wszystkich formach aktywności i jest motorem jego rozwoju. Na poziomie elementarnym edukacja plastyczna pełni rolę integrującą wobec większości dziedzin kształcenia, ponieważ w tym okresie rozwoju twórczość plastyczna (obok mowy) staje się podstawową formą wypowiedzi i czynnikiem rozwoju myślenia twórczego. Dziecko rozpoczynając naukę szkolną jest jednostką bardzo wrażliwą na bodźce otaczającego świata, odczuwa potrzebę wyrażania tego we własnej twórczości artystycznej. Rola edukacji plastycznej: - twórczość plastyczna i jej wytwory stanowią proces dziecięcego myślenia, odczuwania, spostrzegania i reakcji na otoczenie, w którym dokonuje się akt odkrywania nowych sytuacji, - możliwość realizowania się w działaniu plastycznym dostarcza dziecku nowych wiadomości potrzebnych do dalszego eksperymentowania i poszukiwania, - daje możliwość ekspresji emocjonalnej, twórczej, - uczy umiejętności patrzenia i dostrzegania, przeżywania i wartościowania, - rysowanie może dostarczyć dziecku okazji do rozwoju emocjonalnego - rozwój fizyczny przejawiający się w pracy twórczej dziecka jest zdolnością do koordynacji wzrokowo – ruchowej, umiejętności kontrolowania ruchów ciała i ogólną zręcznością, - wpływa na rozwój wyobraźni, umiejętności wnikliwej obserwacji, bogaci procesy poznawcze i tym samym wpływa na rozwój umysłowy, - budzi nowe zainteresowania, wyrabia smak estetyczny, dziecko doznaje głębokich i cennych dla jego rozwoju przeżyć i wzruszeń, - wpływa na rozwój osobowości wychowanka, jednocześnie kształtuje przyszłego odbiorcę sztuki i świadomego uczestnika życia kulturalnego.
13. Kształtowanie kultury fizycznej dziecka w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Definicja kultury fizycznej wg M. Demela : „Kultura fizyczna to wyraz określonej postawy wobec własnego ciała, świadoma i aktywna troska o swój rozwój, sprawność i zdrowie, to umiejętność organizowania i spędzania czasu z największym pożytkiem dla zdrowia fizycznego i psychicznego”. Ruch jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju oraz zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego. Aktywność fizyczna zapobiega występowaniu chorób układu ruchu, otyłości i jest korzystną przeciwwagą dla obciążenia pracą umysłową czy nadmiarem stresu. Ruch wzmacnia organizm dziecka, kształtuje i usprawnia jego układy, głównie układ nerwowy, wegetatywny i dokrewny. Ćwiczenia fizyczne przyspieszają rozwój motoryczności, polepsza się koordynacja ruchów oraz ekonomika pracy. Pobudzanie aktywności fizycznej u dzieci ma wpływ nie tylko na osiągnięcie umiejętności ruchowych i technik ruchu, ale kształtuje również nawyki kulturalno – zdrowotne, wyrównuje nieprawidłowości rozwojowe, a także kształtuje układ kostny i mięśniowy. Zgodnie z opinią lekarzy i psychologów dziecko w wieku 7 – 10 lat potrzebuje dla prawidłowego rozwoju psychofizycznego 3 - 4 godzinny dziennie na ruch. Wychowanie fizyczne w przedszkolu i szkole spełnia następujące funkcje: - pobudza procesy rozwojowe, - przystosowuje organizm dziecka do życia (do wysiłku fizycznego i zmiennych warunków otoczenia), - przeciwdziała niepożądanym zjawiskom rozwojowym. Zabawy i gry ruchowe wywierają wszechstronny rozwój dzięki temu, że wprowadzają radosny nastrój i dobre samopoczucie, polepszają stan zdrowia, wzmagają ogólny rozwój, rozwijają sprawność fizyczną, wyrabiają pozytywne cechy charakteru, a w szczególności świadomą dyscyplinę oraz umiejętności zespołowego współdziałania i współzawodnictwa. Różnorodność kontaktów, jakie w toku zabaw wytwarzają się między dziećmi na tle rozmaitych przepisów zabawa, stwarza bogate podłoże do rozwijania uczuć koleżeńskich, umiejętności współdziałania w zespole, uczynności, chęci przyjścia z pomocą innym. Duże znaczenie ma treść zabawy, zwłaszcza w pracy z młodszymi dziećmi, które dzięki dużej pobudliwości i dużej wyobraźni mocno przeżywają fabułę, silnie wczuwają się w wyznaczone im role. Za pomocą zabaw rozwijamy spostrzegawczość, orientację w przestrzeni, umiejętność oceny odległości i kierunku, poznawanie stosunków liczbowych, rozpoznawanie barw, kształtów. Treść zajęć wychowania fizycznego w przedszkolu (wg systematyki K. Wlaźnik) stanowią: zabawy ruchowe, ćwiczenia gimnastyczne, zabawy i ćwiczenia w terenie, zabawy i ćwiczenia o charakterze sportowym: saneczkowanie, łyżwiarstwo, narciarstwo, pływanie, jazda na rowerze, na wrotkach, realizowane stosownie do lokalnych możliwości. Zabawy ruchowe stanowią podstawową formę zajęć wychowania fizycznego w przedszkolu. Dzielą się one na: zabawy orientacyjno-porządkowe, zabawy z elementami równowagi, zabawy z elementami czworakowania i pełzania, zabawy bieżne, zabawy z elementami rzutu, celowania i toczenia, 6. zabawy z elementami wstępowania i wspinania.
14. Rola kształcenia technicznego w procesie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Edukacja techniczna ma szczególne znaczenie w nauczaniu zintegrowanym. Celem tego przedmiotu jest rozwijanie kultury pracy, w tym kultury technicznej, przez wdrażanie ucznia do świadomego, planowego i efektywnego działania praktycznego. Celem edukacji technicznej jest: - kreowanie świadomego, odpowiedzialnego użytkownika techniki poprzez oswajanie go z językiem techniki i jej wytworami, - kształcenie umiejętności ogólnotechnicznych, przydatnych w życiu, - kreowanie przyszłego wytwórcy techniki, poprzez rozwijanie jego wyobraźni, zainteresowań i dostarczenie odpowiedniej do wieku wiedzy technicznej. Rola edukacji technicznej: - daje dziecku wiele możliwości, by stawał się badaczem, odkrywcą i twórcą, - daje ujście naturalnej aktywności dziecka, potrzebie ruchu, działania i poznawania jak rzeczy są zbudowane, do czego służą i jak można się nimi posługiwać, potrzebie osobistego wpływania na przebieg zdarzeń, - usprawnia małą motorykę, co jest niezbędne w przygotowaniu ręki do nauki pisania, - wykonując różne przedmioty uczeń musi pokonywać liczne trudności, odwoływać się do instrukcji, wykorzystując własne doświadczenie lub myśląc o najlepszym sposobie wykonania, - rozwija zdolności poznawcze uczniów (pamięć, uwagę, myślenie), - kształci osobowość i uczy kulturalnego przeżywania sukcesów i porażek związanych z pracą człowieka, - uczy wytrwałości w dążeniu do celu, - uczy samokontroli, samodyscypliny, jest źródłem cennego doświadczenia, - uczeń uczy się szanować dzieło własnych i innych rąk, oczu, własnej inteligencji i wyobraźni, - daje możliwość poznania świata przez doświadczenie, ponieważ kształcenie techniczne ma charakter praktyczny. Uczeń poznaje takie treści jak: - funkcjonowanie narzędzi i urządzeń codziennych oraz bezpieczne korzystanie z nich, - zasady ruchu drogowego, - pojazdy wodne, powietrzne oraz lądowe, - środki łączności i przekaźniki informacji (telefon, poczta, radio, telewizja, internet), - źródła energii alternatywnej, - zawody.
15. Media i ich znaczenie w rozwoju osobowości dziecka. Media to przedmioty, urządzenia i materiały, a także instytucje (radio, telewizja, Internet), przekazujące odbiorcom określone informacje (komunikaty) poprzez słowo, obrazy i dźwięki, a także umożliwiające im wykonywanie określonych czynności intelektualnych i manualnych. Edukacja medialna oznacza kształcenie, którego celem jest przygotowanie człowieka do odbioru przekazów medialnych i posługiwanie się mediami. Jej zadaniem jest wykorzystanie mediów w procesie dydaktyczno- wychowawczym, we wszystkich formach kształcenia i samokształcenia. Pozytywny wpływ mediów: - umożliwiają samodzielne zdobywanie informacji, - umożliwiają dostosowywanie tempa pracy do własnych możliwości, - zwiększają motywację, - uatrakcyjniają zajęcia szkolne, - ułatwiają i przyspieszają zapamiętywanie, - uczą samodzielnego pokonywania trudności i wiary we własne siły i możliwości. To wszystko prawidłowo ukierunkowane przez nauczyciela wpływa na rozwój takich cech osobowości ucznia, jak: twórczość, kreatywność, logiczne i krytyczne myślenie. Emocjonalność mediów wpływa na kształtowanie postaw, przekonań oraz system wartości w wychowaniu. Nieracjonalne korzystanie z mediów przez dzieci może wywoływać niekorzystne skutki w sferze poznawczej ich osobowości. Treści płynące z ekranu tworzą mieszankę faktów, mitów, skrótów myślowych, które przez brak umiejętności racjonalizacji faktów ograniczają zdolność selekcji i krytycznej ich oceny sprzyjają tworzeniu przez dzieci zniekształconego obrazu rzeczywistości. Negatywny wpływ mediów: - niebezpieczeństwo kształtowania się niewłaściwych postaw i stereotypów, zachowań agresywnych, fobii, lęków związanych z treścią oglądanych programów telewizyjnych lub internetowych, - spędzanie długiego czasu przed komputerem prowadzi do uzależnienia, którego skutkami są wyobcowanie, izolacja, zapomnienie o świecie realnym, zanik więzi międzyludzkich, - dzieci mają łatwy dostęp do treści nieetycznych, antywychowawczych, propagujących przemoc, piractwo, łamanie praw autorskich oraz różne odmiany pornografii. - nierozsądne korzystanie z mediów w rodzinie ogranicza czas na bezpośrednie kontakty rodziców z dziećmi. - zniekształcenie wyobraźni i aktywności twórczej, ponieważ gotowe rozwiązania zachęcają ich do odtwarzania a nie tworzenia, - dziecko po długim oglądaniu telewizji ma słabszą koncentrację uwagi, odczuwa niepokój ruchowy, jest drażliwe, mniej sprawnie wykonuje różne czynności, a nagromadzone emocje wyładowuje na innych, - bierność i mała aktywność w zabawie, zanik kreatywności, - nieumiejętność mówienia o swoich emocjach. Media wywierają coraz silniejszy wpływ na system wychowania i systemy edukacyjne, co powoduje, że mogą być naszym sprzymierzeńcem lub też wrogiem. Dlatego też trzeba przygotować dzieci na odbiór przekazywanych przez media informacji. Dziecko musi uświadomić sobie że to co ogląda w telewizji nie jest rzeczywistością i musi zrozumieć czym jest fikcja. Ważne jest, aby dziecko poświęcało na telewizję tyle czasu, na ile pozwala jego wiek i stopień rozwoju.
16. Patologie społeczne jako zagrożenie rozwoju i wychowania dzieci. Patologia społeczna w pedagogice to jakiekolwiek przejawy zaburzeń lub odchyleń od normy w zachowaniu. Każda trudność, problem do rozwiązania, to potencjalne ogniwo zagrożenia nieprzystosowaniem społecznym. Występowanie nędzy, ubóstwa, biedy czy takich zjawisk jak chroniczne choroby fizyczne i psychiczne rodziców, alkoholizm to wręcz klasyczne przykłady czynników zagrażających funkcjonowaniu wychowanka w środowisku przedszkolnym. Patologie społeczne występujące w środowisku życia dziecka mogą wpływać negatywnie na jego rozwój oraz na jego wychowanie. Dziecko niekiedy samo szerzy patologię społeczną co jest wynikiem różnych negatywnych czynników w jego życiu. H. Kołakowska - Przełomiec wymienia cztery główne mechanizmy zaburzające funkcjonowanie wychowanka w środowisku przedszkolnym. Są to: Niewłaściwa atmosfera życia rodzinnego związana ze złym pożyciem rodziców, rozbiciem rodziny, konkubinatem, alkoholizmem, niewłaściwym stosunkiem do dzieci. Brak dostatecznej opieki nad dzieckiem spowodowany często pracą zawodową rodziców, ich niezaradnością życiową lub chorobami. Stosowanie niewłaściwych metod wychowawczych. Niekonsekwencja i rygoryzm stosowany wobec dzieci przez rodziców powoduje poczucie lęku i krzywdy. Przebywanie dziecka w rodzinie przestępczej o niskim poziomie moralności. Prezentowane dziecku społecznie negatywne zachowania w sposób naturalny zostają przez nie przyswajane. Duży wpływ na zachowanie dziecka ma atmosfera rodzinna. Takie sytuacje jak: ostre konflikty między rodzicami, atmosfera pozornie spokojna, ale pełna napięć, bójki, alkoholizm rodziców, niekorzystnie odbijają się na zachowaniu dziecka. Powodują one napięcia, prowadzą do ogólnego braku poczucia bezpieczeństwa i często są odpowiedzialne za niedostosowanie dzieci. Dzieci nie chcą przebywać w domu, a rodzice przestają być ich autorytetem. Dziecko staje się lękliwe co ma wpływ na zahamowanie rozwoju w różnych sferach. Głównie zagrożona jest sfera emocjonalna, gdyż dziecko nie doświadcza, więc nie poznaje emocji pozytywnych, a jedyne jakimi się kieruje to te negatywne, które poznaje w domu. Takie problemy mają wpływ na kontakty z rówieśnikami i nauczycielami. Dziecko ma problemy z nauką, ucieka z domu.
17. Trudności wychowawcze w procesie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Pojęcie trudności wychowawczych jest bardzo nieprecyzyjne i wieloznaczne. Mówi się o nim w języku potocznym, ale także naukowym. Trzeba zaznaczyć, że problemy z dzieckiem, które występują sporadycznie, np. nieprzestrzeganie różnych form nieznaczny, że dziecko sprawia trudności wychowawcze. Z nimi mamy do czynienia, gdy takie niepożądane zachowanie występuje często lub (i) z dużą mocą i nie przechodzi, mimo podjęcia przez środowisko dziecka i nie samo wysiłków jego przezwyciężeniu. Trudności wychowawcze jako termin pedagogiczny zastępuje się czasami dwoma innymi pojęciami. Mówi się o „zaburzeniach w zachowaniu”, czyli zachowanie, aktywność dziecka, która odbiega od normy oraz o „nieprzystosowaniu”, tzn. o niezgodności sposobów zachowania się jednostki ze zwyczajami przyjętymi w jej otoczeniu. Według M. Przetacznik – Gierowskiej i Z. Włodarskiego można wyróżnić trzy rodzaje zaburzeń rozwojowych, które mogą przyczynić się do wystąpienia trudności wychowawczych: a) Globalne i względnie trwałe upośledzenia umysłowego rozwoju dziecka , a także przyspieszenie tempa rozwoju u nich w sytuacji, gdy osiągnięcia rozwojowe dziecka są niższe lub wyższe (przyspieszone) niż u rówieśników. Trzeba nadmienić, że objęcie dziecka opieką dość wcześnie, sprawi niekiedy, że trudności wychowawcze mogą nie wystąpić (w wysokim natężeniu). W pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo istotne jest kształtowanie w nich aspiracji zgodnych z możliwościami, a normy postępowania moralnego należy budować na prostych, konkretnych sytuacjach z życia codziennego. Problemem jest opanowanie programu nauczania, a także trudności w przyswojeniu pewnych sprawności, umiejętności i rozumieniu sytuacji społecznych. b) Deficyty sensoryczne i motoryczne Jeśli chodzi o pedagogikę to mówi się w jej ramach o trzech grupach ludzi z defektem słuchu. Pierwszą stanowią jednostki niedosłyszące, drugą ludzie z resztkami słuchu, zaś ostatnią osoby głuche. Problem wychowawczy stanowi tu izolacja dziecka głuchego od środowiska, niemożność porozumiewania się mową. Język migowy jest uboższy od werbalnego (mały zasób słów o znaczeniu ogólnym i abstrakcyjnym), dlatego też wpływa negatywnie na rozwój umysłowy człowieka, ponieważ zaczyna występować przewaga analizy nad syntezą, myślenia konkretnego nad abstrakcyjnym. Zadaniem wychowawców jest pomoc w pokonywaniu trudności i adaptacji do inwalidztwa. Defekt wzroku jest również jednym z aspektów trudności wychowawczych. Pedagodzy wyróżniają tu dwie grupy dzieci : słabo widzące ( które są w stanie nauczyć się czytać teksty drukowane) oraz niewidome (posługujące się umiejętnością czytania pisma Braille’a). Obie grupy dzieci maja problem z opanowaniem sprawności ruchowych. Opóźniony jest u nich rozwój chwytu, manipulacji, lokomocji i praksji (opanowanie czynności takich jak jedzenie, ubieranie się, zabiegi higieniczne). Występują tutaj opóźnienia w zakresie percepcji, wyobraźni przestrzennej, myślenia konkretno-wyobrażeniowego. Oddziaływania rewalidacyjne i wychowawcze powinny powodować stymulowanie Osób z defektami wzroku, dynamizowanie ich możliwości. c) Nadpobudliwość lub zahamowanie psychoruchowe dzieci Problemy z dziećmi nadpobudliwymi psychoruchowo ujawniają się w szkole. Uczniów tych cechuje nieumiejętność koncentracji uwagi. Zatem trzeba im przypominać np. o ich obowiązkach. Nauczyciel, aby pomóc takiemu uczniowi włącza je do zespołu osób spokojnych. Trudności ludzi nadpobudliwych trzeba powoli stopniować, żeby mieli możliwość doprowadzenia działania do pozytywnego wyniku. Osoby nadpobudliwe trzeba chronić przed nadmiarem bodźców i stwarzać sytuacje do treningu samokontroli i opanowania. Uczniowie zahamowani psychoruchowo są spokojni, powolni, ich ekspansja ruchowa jest słaba. Dzieci te wolno, lecz poprawnie kojarzą, rozwiązują zadania. Nauczyciel powinien starać się podwyższyć samoocenę dziecka, spróbować sprawić, by dziecko zaprzyjaźniło się z kolegami. d) Kolejnym rodzajem zaburzeń mogącym sprawić trudności wychowawcze jest niedostosowanie społeczne. Są dwa typy dzieci niedostosowanych społecznie : typ bierny zahamowany ( wycofywanie się, brak zaufania do ludzi, nowych rzeczy, sytuacji, obojętność w kontaktach społecznych) typ demonstracyjny, „bojowy” ( cechy: zaburzenia emocjonalne, kontakty z ludźmi nawiązywane z trudem). Ważna jest tutaj rodzina bowiem z niej prawdopodobnie dzieci mogą wynosić złe wzorce. Jeśli wcześniej się nie zareaguje to niełatwo będzie cofnąć proces demoralizacji, które mogą nieść za sobą dwa powyżej opisane typy.
18. Błędy wychowawcze i ich następstwa. Błąd wychowawczy wg A. Guryckiej to takie zachowanie wychowawcy, które stanowi realną przyczynę (lub ryzyko) powstania szkodliwych dla rozwoju wychowanka skutków. Wszędzie tam, gdzie obserwujemy zaburzenia interakcji między wychowawcą a wychowankiem, a szczególnie jej zerwanie, możemy z ogromnym prawdopodobieństwem mówić o błędzie wychowawczym. Rodzaje błędów wychowawczych popełnianych przez nauczycieli i rodziców Błędy podzielono wg trzech kryteriów: 1. emocjonalnego stosunku do dziecka - Ekstremalna emocjonalna akceptacja dziecka (żar) - ekstremalne odrzucenie dziecka (lód). 2. poziomu koncentracji na sobie i dziecku - Nadmierna koncentracja na dziecku- nadmierna koncentracja na sobie. 3. stosunku do jego zadań - Nadmierna koncentracja na zadaniu- nie docenianie zadań dziecka. Występuje 9 błędów wychowawczych: Rygoryzm, czyli bezwzględne egzekwowanie wykonywania poleceń, pedanteria (sztywność) ocen; stawianie wymagań bardzo dokładnie określonych, nie pozostawiających swobody, ścisłe kontrolowanie postępowania dziecka, egzekwowanie posłuszeństwa; Agresja, atak słowny, fizyczny lub psychiczny i symboliczny zagrażający dziecku lub poniżający je; Hamowanie aktywności, przerywanie, zakazywanie aktywności własnej dziecka poprzez fizyczne lub symboliczne zachowanie własne, zmienianie bez racjonalnych przyczyn aktywności dziecka; Obojętność, obserwowany dystans do spraw dziecka i do niego osobiście; okazywanie braku zainteresowania dla jego aktywności; Eksponowanie siebie, koncentrowanie uwagi dziecka na walorach wychowawcy, potrzebach, odczuciach wtórnych do aktualnych potrzeb i odczuć dziecka; chęć imponowania, wyróżniania się, obrażanie się; Uleganie (bezradność), spełnianie zachcianek dziecka, rezygnowanie z wymagań stawianych dziecku; demonstrowanie własnej bezradności wobec dziecka; Zastępowanie (wyręczanie), bez oczekiwania na wyniki pracy dziecka zastępowanie go w działaniu, przejmowanie jego zadań, aktywności; Idealizacja dziecka, utożsamianie się z nim jako najwyższym dobrem: ciągłe zajmowanie się dzieckiem, jego sprawami; czynności zabezpieczające przed możliwym, nawet nie bezpośrednim niebezpieczeństwem, a równocześnie przed zachowaniem dziecka niezgodnym z idealnym wzorem, np. bardzo grzecznego dziecka; afektacja w stosunku do dziecka; brak krytycyzmu, co rzutuje na maksymalizację ocen pozytywnych; Niekonsekwencja, przechodzenie do zachowań sprzecznych np. Rygoryzm – obojętność. Do powyższych błędów możemy dodać trzy grupy błędów popełnianych przez rodziców, są to: nadmierna koncentracja uczuciowa na dziecku, nadopiekuńczość, przewrażliwienie na punkcie dziecka; wyolbrzymione, błędne interpretowanie poczucia odpowiedzialności za dziecko, stwarzanie wokół dziecka atmosfery ustawicznego czuwania nad nim, regulowanie i kontrolowanie wszystkiego co robi; nieuwzględnianie zachodzącego procesu wzrostu dziecka, czyli traktowanie dziecka w każdym okresie jego rozwoju jako bezradnego i bezbronnego, wymagającego drobiazgowej opieki i pomocy. Skutki i konsekwencje popełnianych błędów wychowawczych Konsekwencje błędów wychowawczych mają zróżnicowany charakter. Mogą być one doraźne, natychmiastowe i odległe w czasie, ujawniające się w późniejszym okresie, mogą być słabe lub głębokie. - zaburzona lub zerwana interakcja wychowawcza oraz powstała u wychowanka reprezentacja tego faktu mająca cechy negatywne dotyczące całej sytuacji, w której błąd wystąpił, jak również osoby wychowawcy, a czasami także wychowanka, - doświadczenia, które dla dalszego rozwoju są niekorzystne, hamują i zaburzają rozwój oraz nadają mu niekorzystny kierunek, - agresja nauczyciela wywołuje u dziecka zagrożenie, lęk, spadek nastroju, poczucie winy, ucieczkę, izolację, agresje wobec wychowawcy; - hamowanie aktywności może prowadzić do podporządkowania z lęku przed wychowawcą, zaniżenie samooceny, spadku nastroju, buntu, łamania zakazów, agresji, obrażania się, izolacji od wychowawcy; - obojętność powoduje zaniżenie samooceny, utratę wiary w siebie, „żebranie” o uczucie, izolację od wychowawcy; - nadmierna koncentracja uczuciowa może doprowadzić do opóźnienia rozwijania samodzielności i dojrzałości społecznej, dziecko nie widzi potrzeby działania na rzecz innych, takie zachowanie może zahamować rozwój dziecka w wielu dziedzinach takich jak: kontakty z rówieśnikami, obniżone poczucie własnej wartości, trudności w komunikowaniu się z innymi; - wyolbrzymione, błędnie interpretowanie poczucia odpowiedzialności za dziecko może powodować wczesne wykształcanie się mechanizmów obronnych w postaci kłamstwa i coraz staranniejszego ukrywania przed rodzicami swoich problemów, ponadto nadmierna kuratela i drobiazgowo rozbudowany system zakazów może rodzić sprzeciw lub w drastycznych przypadkach bunt dziecka, - nieuwzględnienie zachodzącego procesu wzrostu dziecka może prowadzić do tego, że młody człowiek jest niezaradny życiowo.
19. Sylwetka nauczyciela przedszkola (postulaty i rzeczywistość). W rozważaniach i badaniach nad nauczycielem i zawodem nauczycielskim spotykamy się z dwiema zasadniczo rożnymi postawami: 1. Postulatywną (normatywną)- łączy się z nakreśleniem idealnego osobowego wzoru nauczyciela wychowawcy(postulaty). 2. Empiryczną- pojawia sie pytanie jakimi cechami osobowości odznaczają się realni nauczyciele i wychowawcy(rzeczywistość). Postulaty dotyczące sylwetki nauczyciela przedszkola: Według Anny Klim-Klimaszewskiej nauczyciel przedszkola jest osobą, która pełni wiodącą rolę w procesie edukacji. Decyduje on o kierunku i treści pracy wychowawczo- dydaktycznej, dobiera skuteczne metody oddziaływań pedagogicznych. - Najbardziej pożądaną postawą nauczyciela, jest postawa demokratyczną. Polega ona na okazywaniu dzieciom życzliwości i zrozumienia, pozyskiwaniu sobie ich sympatii i zaufania, umożliwianiu im wspólnego i samodzielnego podejmowania decyzji, zachęcaniu ich do aktywności oraz samodzielności w różnego rodzaju zadaniach praktycznych. - Ważne jest także posiadanie przez nauczyciela umiejętności nawiązania i utrzymywania bliskich kontaktów z poszczególnymi dziećmi i z całą grupą. Bezpośrednim skutkiem nawiązywania i utrzymywania z dziećmi więzi osobowej jest powstająca w grupie atmosfera, przepełniona wzajemnym zrozumieniem i przyjaźnią. - Nauczyciel powinien przyjmować postawę akceptacji i zrozumienia dzieci oraz powinien być autentyczny w swoim zachowaniu. Akceptowanie wychowanków oznacza uznawanie ich takimi, jakimi są. Akceptowanie jest nierozerwalnie związane z rozumieniem. Rozumienie dzieci pozostaje w ścisłym związku z empatią, czyli umiejętnością wczuwania się w stany i procesy psychiczne zachodzące w dzieciach. Autentyczność nauczyciela, czyli jego zgodność z samym sobą, które polega na szczerym, spontanicznym zachowaniu się, na byciu sobą. - nauczyciel powinien być przede wszystkim osobą, czyli człowiekiem, u którego na szczycie hierarchii wartości znajduje się drugi człowiek, powinien posiadać określone predyspozycje psychiczne, takie jak: opanowanie wewnętrzne, zrównoważenie psychiczne, takt, łatwość nawiązywania kontaktów i przyjaźni z dziećmi, zdolność przejmowania się losem dzieci i ich życiowymi trudnościami, cierpliwość oraz opanowanie, - nauczyciela powinien posiadać odpowiednie cechy osobowości, takie jak: życzliwość, szacunek do dzieci, bezinteresowne zaangażowanie w ich sprawy, zrozumienie motywów zachowania dzieci, łatwość nawiązywania kontaktu z nimi, sprawiedliwe ich ocenianie i traktowanie, wiara w dziecko, cierpliwość i wytrzymałość, pracowitość i równowaga psychiczna, wrażliwość zawodowa oraz poczucie moralnej odpowiedzialności za losy dziecka. - nauczyciel powinien być reprezentantem takich wartości etycznych jak: odpowiedzialność, obowiązkowość, potrzeba dążenia do doskonałości, moralna odwaga, dążenie do pokonywania trudności. Dobry nauczyciel musi poznać samego siebie dostrzec swoje mocne i słabe strony. Analiza przedstawionych powyżej cech pokazuje, że nauczyciel przedszkolny powinien być nosicielem korzystnych walorów osobowościowych. Jeżeli chodzi o rzeczywistość to osiągnięcie takiego idealnego wzoru nauczyciela czyli zostanie idealnym nauczycielem jest mało prawdopodobne. Jednak bardzo ważne jest aby każdy nauczyciel posiadał przynajmniej kilka z tych cech i próbował zbliżyć się do owego idealnego wzorca co w rzeczywistości jest trudne do osiągnięcia. Wzór ten wyraża postawę jakiej oczekuje się od wszystkich dobrych pedagogów placówek wychowania przedszkolnego.
20. Oczekiwana i rzeczywista rola nauczyciela w toku edukacji wczesnoszkolnej. Edukacja wczesnoszkolna to nauczanie, kształcenie i wychowanie. Nauczanie to dostarczanie wiadomości, kształcenie to rozwijanie różnorakich intelektualnych i motorycznych umiejętności i nawyków, a wychowanie to formowanie wszystkich postaw, a w konsekwencji całej osobowości. Nauczyciel klas I- III musi dostrzegać, wykorzystywać i modyfikować całokształt uwarunkowań, które umożliwiają realizację wszystkich funkcji nauczania początkowego. Winien on pobudzać, kształtować, rozwijać charakterystyczne cechy dzieci w wieku wczesnoszkolnym: szczególną podatność na wpływy, ogromną chęć do pracy, zapał do nauki, ciekawość świata i dążność do jego poznania. Od tego w jaki sposób będzie zorganizowana praca na tym etapie uzależniony jest dalszy rozwój dzieci, a także dalsza kariera uczniów. Zadania stawiane przed nauczycielem nauczania początkowego T. Wróbel sformułował jako zadania: poznawcze, sprawnościowe i wychowawcze: - Praca poznawcza dzieci obejmuje wiedzę rzeczową w zakresie: faktów społecznych, przyrodniczych, wytworów kulturalnych powstałych w wyniku różnorodnej działalności człowieka oraz wiedzę językową i matematyczną, - Zakres zadań sprawnościowych dotyczy zdobywania podstawowych technik i umiejętności do dalszej pracy umysłowej, ogólne zdolności – uczenia się oraz sprawności techniczne, plastyczne, muzyczne i ruchowe, - Zadania wychowawcze to przede wszystkim zadania związane a wychowaniem moralno-społecznym. M.R. Radwiłowiczowie podają następujące funkcje nauczania początkowego: - opiekuńcza, w obrębie funkcji opiekuńczej przed nauczycielem stoją zadania takie jak: dbałość o bezpieczeństwo dzieci oraz ogólna troska o ich zdrowie. - diagnostyczno-prognostyczna, rozumie się przez nią poznanie poszczególnych dzieci przez dobrze ukierunkowaną obserwację oraz prognostycznego projektowania optymalnych dróg dalszego rozwoju każdego dziecka. Wśród nich należy wymienić zadania szczegółowe, takie jak: poznanie psychiki dziecka i wnikliwe analizowanie uzyskanych danych, wyciąganie na tej podstawie wniosków, planowanie zadań rozwojowych. - kompensacyjno-usprawniająca, rola nauczyciela polega na eliminowaniu, złagodzeniu lub rekompensowaniu takich odchyleń jak wady wzroku, słuchu i mowy, czy leworęczności. Rolą nauczyciela jest tu eliminowanie niepowodzeń szkolnych. - poznawczo-kształcąca, ma za zadanie: wyrabianie koncentracji i podzielności uwagi, kształcenie pamięci logicznej, rozwijanie elementarnych sprawności, umiejętności, nawyków, zainteresowań oraz uzdolnień uczniów, zmierza do wyposażenia uczniów w odpowiedni zasób elementarnych wiadomości. Rolą nauczyciela jest tu rozwijanie operacji myślowych dziecka oraz kształtowanie umiejętności racjonalnego uczenia się. - wychowawcza, obejmuje realizację zadań z zakresu wychowania intelektualnego, emocjonalnego, moralno – społecznego, fizycznego, zdrowotnego, estetycznego i patriotycznego. Rola nauczyciela w tych wszystkich zakresach jest specyficzna i odpowiedzialna. Wykracza poza zadania, które eksponuje program nauczania ponieważ oprócz strony intelektualnej nastawiony jest na rozwijanie umiejętności i postaw dotyczących danych treści. Nauczyciel musi dostrzegać, wykorzystywać i modyfikować całokształt uwarunkowań, które dopiero umożliwiają realizację wszystkich funkcji nauczania początkowego. Funkcje i zadania nauczyciela: Nauczanie Wychowywanie Opieka Diagnozowanie Resocjalizacja Działalność innowacyjna Współpraca ze środowiskiem Organizacja pracy uczniów