Powtórzenie z WOSu – Ustrój demokratyczny w Polsce

Ustrój i Państwo:

• Naród – trwała, historycznie ukształtowana, wielka zbiorowość społeczna, którą łączy tradycja, kultura, historia, język oraz tożsamość narodowa. Członkowie narodu mają świadomość narodową i poczucie więzi z jego członkami

• Tożsamość narodowa – Poczucie odrębności od innych narodów

• Świadomość narodowa – Poczucie przynależności do narodu

• Konkordat – umowa między rządem, a stolicą Apostolską regulująca stosunek Państwo – Kościół

• Polonia – Ogół Polaków za granicą

Czynniki narodotwórcze:

• Terytorium

• Język

• Kultura

• Symbole narodowe (materialne lub niematerialne)

• Etnocentryzm kulturowy – Negatywne ocenianie innych kultur

Postawy wobec narodu:
Patriotyzm – postawa poszanowania i umiłowania ojczyzny, przywiązania do elementów kultury narodu i dziedzictwa narodowego przy poszanowaniu tradycji i kultury innych narodów
Nacjonalizm – Ideologia uznająca własny narów i jego interes za dobro najwyższe, nadrzędne wobec interesów jednostki i innych grup społecznych
Szowinizm – Skrajna forma nacjonalizmu. Charakteryzuje się przekonaniem o wyższości, idealizacją i uniesieniem własnego narodu, połączonym z wrogością wobec innych Narodów.
Kosmopolityzm – opiera się na tym, że ojczyzną człowieka jest cały świat, a tradycje lokalne i narodowe nie mają znaczenia
Ksenofobia – wrogość i niechęć wobec przedstawicieli innych religii i kultur
Rasizm – Teoria głosząca, że rasy ludzkie nie są sobie równe. Są rasy lepsze i gorsze, a wartość człowieka zależy od przynależności do konkretnej rasy. Rasiści uznają, że ich rasa jest najlepsza.

• Mniejszości narodowe – grupa ludzi zamieszkała na obszarze danego państwa, odróżniająca się od większości społeczeństwa kulturą, językiem, religią, pochodzeniem etnicznym i dąży do ich zachowania

Mniejszości narodowe w Polsce:

• Białoruska

• Czeska

• Litewska

• Niemiecka

• Ormiańska

• Rosyjska

• Słowacka

• Ukraińska

• Żydowska

• Mniejszości etniczne – grupy ludzi, które utożsamiają się z narodem nieposiadającym własnego państwa. W Polsce są to np.: Karaimi, Romowie, Tatarzy.

Rola konstytucji w państwie:

• Konstytucja – zbiór podstawowych zasad funkcjonowania państwa, określający uprawnienia, sposób sprawowania władzy i strukturę organów władzy oraz podstawowe prawa i obowiązki obywatela.

• Preambuła – uroczysty wstęp do konstytucji

Funkcje konstytucji:

• Prawna – reguluje podstawowe zasady prawa w Polsce

• Polityczna – określa funkcjonowanie władzy w państwie

• Organizacyjna – wyznacza zasady działania państwa, jego organów i społeczeństwa

• Wychowawcza – kształtuje wizerunek obywatela państwa

Zasady ustroju Polski:

Naczelne zasady ustroju państwa polskiego:

• Zasada demokratycznego państwa prawnego – Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, istnieją gwarancje praw i wolności obywatelskich, wszyscy obywatele są równi wobec prawa

• Zasada suwerenności narodu – władza zwierzchnia w Polsce należy do narodu

• Zasada podziału i równowagi władzy – ustrój opiera się na podziale władzy na wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą, które kontrolują siebie nawzajem

• Zasada pluralizmu politycznego – wolność tworzenia partii politycznych, związków zawodowych i stowarzyszeń

• Zasada samorządności – Konstytucja dopuszcza tworzenie różnego rodzaju samorządów, a samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy

• Zasada jednolitości państwa – Polska jest państwem unitarnym, tzn. spójnym wewnętrznie, wszystkie jednostki podziału administracyjnego podlegają władzy centralnej.

Trójpodział władzy w Polsce:

• Ustawodawcza (sejm i senat)

• Wykonawca (prezydent i rada ministrów z premierem na czele)

• Sądownicza (niezawisłe sądy i trybunały: konstytucyjny i stanu)

Prawo i rządy prawa:

• Prawo – zabiór norm postępowania, których naruszenie grozi sankcjami, to także uprawnienia przyznawane jednostce przez obowiązujące akty prawne

• Normy prawne – reguły postępowania ustanowione przez organy władzy publicznej

• System prawa – ogół norm postępowania obowiązujących w państwie w określonym czasie. Są one zawarte w obowiązujących aktach prawnych, które mają postać dokumentów wydanych przez organy władzy.

Funkcje prawa:

• Stabilizacyjna – utrwala ład polityczny, gospodarczy i społeczny

• Organizacyjna – tworzy ramy działania organów władzy publicznej oraz organizacji społecznych

• Represyjna – wymierzanie kar za popełnienie przestępstwa

• Wychowawcza – kształtowanie pożądanych modeli zachowań w społeczeństwie

• Kontrolna – kontrolowanie ludzkich zachowań, czyli co można robić, a co jest zakazane

• Kulturotwórcza – integrowanie ludności

Podział uprawnień obywateli w Konstytucji:

• Osobiste

• Polityczne

• Socjalne i ekonomiczne

Hierarchia aktów prawnych:

1. Ustawa zasadnicza

2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe

3. Decyzje, rozporządzenia i dyrektywy Unii Europejskiej

4. Ustawy

5. Rozporządzenia

6. Akty prawa miejscowego

Na politycznej scenie:

• Partia polityczna – dobrowolna organizacja reprezentująca interesy określonej grupy społecznej, zmierza do zdobycia władzy lub jej utrzymania w celu realizacji swojego programu politycznego.

Funkcje partii politycznych:

• Wyborcza – uczestnictwo w wyborach, tworzenie programów wyborczych

• Rządzenia – Jeśli partia ma władzę, przejawia się w realizacji programu, określaniu kierunku polityki państwa, a jeśli władzy nie ma, polega na kontroli poczynań rządu

• Kształtowania opinii publicznej

• Kampania wyborcza – okres przed wyborami, wykorzystywany przez partie do zdobycia jak największej liczby głosów

Patologie w życiu publicznym:

• Korupcja

• Nepotyzm

• Biurokracja

• System partyjny – wszystkie legalnie działające w kraju partie polityczne, rywalizujące lub współpracujące ze sobą w walce o zdobycie władzy lub jej sprawowaniu.

Wyróżnia się systemy:

• Jednopartyjne – opierają się na zakazie działania innych partii oprócz rządzącej (np. Korea Północna)

• Dwupartyjne – polega na dominacji dwóch partii spośród wielu (np. USA)

• Wielopartyjne – trzy i więcej partii ma możliwość wygrania wyborów (np. Polska)

Podział partii politycznych:

• Ze względu na wartości:

*konserwatyści

*liberałowie

*socjaliści

*chadecy

• Ze względu na program:

*Prawica (np. PiS)

*Lewica (np. SLD)

*Centra (np. PO)