Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest opracowaniem fakultatywnym, tzn. gminy nie mają obowiązku jego sporządzania. Plan miejscowy jest aktem prawa miejscowego, w związku z tym jego treść powinna być jednoznaczna w interpretacji. Podobnie jak studium, składa się z części opisowej i graficznej. Może być sporządzony dla obszaru całej gminy, choć w praktyce częściej wykonuje się plany dla mniejszych obszarów - np. obrębu czy osiedla, co jest łatwiejsze ze względów merytorycznych. Przed przystąpieniem do sporządzenia projektu planu należy wykonać podstawowe opracowanie ekofizjograficzne. Następstwem wykonania planu miejscowego jest zaś obowiązek sporządzenia dokumentów takich jak prognoza skutków finansowych uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz ocena oddziaływania na środowisko. Rozwiązania zaproponowane w planie mogą bowiem istotnie wpływać na przekształcenia środowiska przyrodniczego oraz na wartość nieruchomości. To z kolei wiąże się z kosztami ponoszonymi przez gminę na skutek konieczności wypłacenia odszkodowań (gdy wartość terenu spadła) lub z wpływami (gdy wzrosła). Zgodnie z ustawą treść planu dzieli się na obowiązkową i fakultatywną. Jego projekt podlega konsultacjom społecznym, wymaga szeregu opinii i uzgodnień, o których mówi ustawa

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest zapisem polityki przestrzennej prowadzonej na terenie danej gminy. Jest dokumentem obligatoryjnym, sporządzanym dla terenu całej gminy, składającym się z części tekstowej i graficznej. Zadaniem studium jest diagnoza stanu istniejącego w gminie na różnych płaszczyznach m.in. środowiskowej, społecznej, technicznej, kulturowej oraz wyznaczenie na tej podstawie kierunków zagospodarowania terenu, co wiąże się także z szeregiem innych wskazań wynikających z właściwości danego obszaru. Jest to więc zapis polityki przestrzennej prowadzonej w gminie. Ustalenia zapisane w studium są wiążące przy sporządzaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, przy czym studium, w odróżnieniu od planu, nie jest aktem prawa miejscowego (z tego wynika również, że plan miejscowy nie może powstać jeśli nie istnieje studium).

Zasady tworzenia i zawartość studium określa ustawa z dnia 21 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Według niej studium jest sporządzane przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta i uchwalane przez radę gminy (przy czym nie można tu mówić o nabieraniu mocy prawnej, gdyż nie jest to akt prawa). Przy jego opracowywaniu brane pod uwagę muszą być zapisy dokumentów nadrzędnych, jakimi w tym wypadku są koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju, strategia rozwoju województwa, plan zagospodarowania przestrzennego województwa oraz strategia rozwoju gminy (jeśli istnieje). Od czasu obowiązywania ustawy, mimo jednego z zapisów, nie ukazało się rozporządzenie ministra, które powinno określać wymagany zakres projektu studium. Skutkiem takiego stanu rzeczy są różne podejścia przy jego opracowywaniu.