INTERWENCJA WYCHOWAWCZA
Wymiary interwencji:
przyczyny interwencji
cel interwencji (podstawowy cel leży w całości w obrębie zdrowia)
odbiorcy interwencji (zawsze wychowankowie)
czas interwencji.
INTERWENCJA PROFILAKTYCZNA
I rzędowa
- jest naturalnym przedłużeniem wychowania
- stanowi umiejętne „wykorzystanie” sytuacji.
II rzędowa
- stanowi reakcję na podjęte przez uczniów zachowania naruszające normy.
III rzędowa
- wykorzystanie sytuacji ograniczających uboczne skutki dysfunkcji
- celem interwencji jest minimalizacja szkód i przyspieszenie powrotu do zdrowia
- podejmowana wobec osób, które systematycznie i długotrwale przejawiają zachowania dysfunkcjonalne.
INTERWENCJA KRYZYSOWA
Kryzys – przejściowy stan nierównowagi wewnętrznej, wywołany przez krytyczne wydarzenie
Interwencja kryzysowa polega na kontakcie terapeutycznym, skoncentrowanym na problemie, czasowo ograniczonym.
Działania w ramach interwencji kryzysowej:
- udzielenie wsparcia emocjonalnego
- konfrontowanie z rzeczywistością i przeciwdziałanie tendencjom do zaprzeczania
- dokonanie oceny dotychczasowych sposobów radzenia sobie
- odwołanie się do sprawdzonych strategii
- stworzenie planu pomocy.
Rodzaje sytuacji kryzysowych
kryzysy przemiany (rozwojowe, normatywne)
- są nieodłączną częścią życia
- są spodziewane, a nawet pożądane
- np. opuszczenie domu, ślub, ukończenie szkoły
kryzysy sytuacyjne (traumatyczne)
- są wywołane przez silne wydarzenia
- cztery fazy:
faza szoku-charakt. jest zaprzeczanie
faza reakcji emocjonalnej-konfrontacja z rzeczywistością
faza pracy nad kryzysem-osoba wyzwala się spod dominacji traumatycznych przeżyć
faza nowej orientacji-odbudowanie poczucia własnej wartości.
kryzysy chroniczne
- dochodzi jeśli zamiast rozwiązania kryzysu przemiany osoba wycofała się lub zastosowała patologiczne rozwiązania, lub zatrzymała się w fazie reakcji emocjonalnej
- typowe cechy: brak umiejętności radzenia sobie, bierność, bezradność
- często kryzysy chroniczne przypominają kryzysy ostre.
Specyficzne cechy interwencji kryzysowej:
- podjęcie pomocy niezwłocznie po wydarzeniu
- duża intensywność kontaktów
- skoncentrowanie na problemach „tu i teraz”
- ograniczenie czasowe (6-10 spotkań)
- aktywne działanie osoby pomagającej.
6 ELEMENTÓW INTERWENCJI KRYZYSOWEJ:
Natychmiastowość
Kontrola
Ocena
Dyspozycje
Odniesienie
Uzupełnienie.
Kluczem do skutecznego słuchania jest empatia.
INTERWENCJA PSYCHOPEDAGOGICZNA
I etap diagnostyczny
II etap preparacyjny (opracowanie planu działania)-
interwencja, profilaktyka, prewencja
III etap realizacyjny
IV etap ewaluacyjny
Cztery wyróżniki:
reaktywność – efekt zaistnienia nagłej potrzeby
incydentalność wdrożenia – po jednorazowym wdrożeniu działań rezultaty mogą mieć charakter trwały i powtarzalny
dynamiczny charakter – większa intensywność
silny związek z intencjami realizatora
Wymiary interwencji:
przyczyna interwencji
- z chęci przyspieszenia lub zwiększenia rezultatów prawidłowo postępującego rozwoju
- z potrzeby pokonania przeszkód spowalniających tempo i ograniczających zakres rozwoju
cel interwencji
- dynamizowanie rozwoju
- zapobieganie utrwalaniu lub rozszerzaniu dysfunkcji
- korygowanie zaburzenia i przywracanie zdrowego funkcjonowania
odbiorcy interwencji
- bezpośrednio zaangażowani
-pośrednio stykający się z problemem
czas interwencji
- czas wystąpienia interwencji w relacji do momentu pojawienia się symptomów
- czas trwania interwencji.
METODA SZKOLNEJ INTERWENCJI PROFILAKTYCZNEJ
- jest programem z obszaru profilaktyki drugorzędowej (selektywnej)
- dotyczy zapobiegania zachowaniom ryzykownym młodzieży szkolnej
Warunki wprowadzenia programu:
wdrożenie ma charakter systemowy
podjęcie decyzji przez radę pedagogiczną o stosowaniu metody
rozwój motywacji nauczycieli do rozwijania swoich kompetencji zawodowych.
Elementy metody:
1. diagnoza – ocena skali problemu i zaplanowanie działań
2. porada – jasno wyrażone stanowisko szkoły zabraniające np. picia, oraz motywowanie uczniów do uczestnictwa w dalszych działaniach interwencyjnych
3. kontrakt – opracowany przez rodziców i wychowawców, przedstawiany dziecku, które ma prawo do negocjacji; podpisywany przez rodziców, szkołę i ucznia.
4. monitorowanie kontraktu – stała wymiana informacji miedzy szkołą a rodzicami.
Szkolny program profilaktyki – 4 podstawowe dokumenty
- szkolny program wychowania
- szkolny program nauczania
- szkolny system oceniania
- szkolny program profilaktyki.
Szkolny program profilaktyki jest to projekt rozwiązań w środowisku szkolnym:
wspomaganie ucznia w radzeniu sobie z trudnościami
ograniczenie i likwidowanie czynników ryzyka
inicjowanie i wspomaganie czynników chroniących.
Model konstruowania SPP
a) faza konstruowania
b) faza wstępnej identyfikacji
krok 1: identyfikacja objawów
krok 2: werbalizacja problemu
krok 3: teoret. perspektywa rozumienia problemu
c) faza diagnozy sytuacji szkolnej
krok 4: identyfikacja populacji przeznaczonej do diagnozy
krok 5: dobór narzędzi diagnostycznych
krok 6: realizacja procedury diagnozy
krok 7: analiza wyników
krok 8: werbalizacja zaleceń dla SPP
d) faza konceptualizacji
krok 9: określenie celu SPP
krok 10: określenie zadań SPP
krok 11: określenie struktury i treści
krok 12: określenie sposobu realizacji SPP
krok 13: określenie strategii ewaluacji SPP
Terminem zachowania ryzykowne określa się działania niosące ryzyko negatywnych konsekwencji. Najpoważniejsze zachowania ryzykowne:
- palenie tytoniu
- używanie alkoholu
- używanie innych środków psychoaktywnych
- wczesną aktywność seksualną
- zachowania agresywne i przestępcze.
Zachowania ryzykowne najczęściej ze sobą współwystępują. Jedno zachowanie pociąga ze sobą inne. Są sposobami na załatwienie bardzo ważnych spraw życiowych, których młodzi nie mogą lub nie potrafią załatwić inaczej.
Zachowania człowieka:
a) czynniki zewnętrzne
- struktura rodziny
- wykształcenie
- zawód i wyznanie rodziców
- klimat domowy
- wpływ rówieśników i mediów
b) czynniki wewnętrzne (system osobowości dziecka)
- osobiste przekonania
- samokontrola
- system postrzegania środowiska.
Czynniki ryzyka – cechy, sytuacje, warunki sprzyjające powstawaniu zachowań ryzykownych i zaburzeń.
Czynniki chroniące - -//- zwiększające odporność jednostki na działanie czynników ryzyka.
Wybrane czynniki podzielono na 5 kategorii:
- indywidualne
- rodzinne (społeczne, związane ze szkołą)
- wydarzenia i sytuacje życiowe
- środowiskowe
- kulturowe.
Zachowania ryzykowne wynikają przede wszystkim z braku realizacji przez rodzinę funkcji: socjalizacyjno-wychowawczej i psychologicznej.
Wśród czynników chroniących przed zaburzeniami zachowania na 1 miejscu figuruje silna więź emocjonalna z rodzicami.
Profilaktyka I-rzędowa adresowana jest do grup niskiego ryzyka – opóźnienie wieku inicjacji
Profilaktyka II-rzędowa kierowana jest do grup podwyższonego ryzyka
Profilaktyka III-rzędowa – odnosi się do grup wysokiego ryzyka.
Profilaktyka uniwersalna adresowana jest do całej niezdiagnozowanej populacji i jej podgrup. Jej celem jest redukcja czynników ryzyka. Główne działanie to dostarczenie wiedzy i uczenie najważniejszych pojęć. Pokrywa się z poziomem prof. I-rzędowej.
Profilaktyka selektywna odnosi się do grup zwiększonego ryzyka. Jej celem jest opóźnienie inicjacji w zakresie zachowań ryzykownych.
Profilaktyka wskazująca kierowana jest do jednostek z grup zwiększonego ryzyka, u których występują wczesne objawy dysfunkcji. Główne działania to indywidualna diagnoza przyczyn oraz interwencja.
Strategie:
Strategie informacyjne to działania, których celem jest dostarczenie adekwatnych inf. na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie dokonywania racjonalnego wyboru. (mało skuteczne)
Strategie informacyjne – ich celem jest pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych. (najbardziej skuteczne)
Strategie alternatyw – mają na celu pomoc w zaspokojeniu ważnych potrzeb oraz osiąganie satysfakcji życiowej poprzez stwarzanie możliwości zaangażowania się w działalność pozytywną. (skuteczne ale trudno stwierdzić efektywność)
Strategie interwencyjne – celem działań jest pomoc osobom mającym trudności w identyfikowaniu i rozwiązywaniu swoich problemów oraz wspieranie w sytuacjach kryzysowych. (podstawowe i najważniejsze działania)
Strategie informacyjne, edukacyjne i alternatyw stosuje się na wszystkich trzech poziomach profilaktyki.
Strategie interwencyjne zastrzeżone są dla poziomu II i III
Strategie zmniejszania szkód – przewidziane głównie dla prof. III-rzędowej. Adresatami są grupy najwyższego ryzyka. Jest wyrazem bezradności profesjonalistów wobec problemów. (mało skuteczna)
Interwencja – wtrącanie się, gdy już cos się zdarzy, zapobieganie dalszemu działaniu czynnika wywołującego.
Profilaktyka – zapobieganie, zwiększanie świadomości, działanie na wszystkich.
Prewencja – zapobieganie, działalność w grupie podwyższonego ryzyka
FENOMEN ODPORNOŚCI
Resilience – termin używany do opisu zestawu czynników, które umożliwiają prawidłowy przebieg procesu adaptacji i transformacji pomimo istniejących czynników ryzyka i życiowych nieszczęść.
Cechy i właściwości odporności:
wyższość poznawcza
krytyczna świadomość
autonomia
wewnętrzne umiejscowienie kontroli
poczucie sensu
androgynia
umiejętności społeczne
Dwa nurty profilaktyki:
1. p. defensywna (eliminacja lub redukcja czynników ryzyka)
2. p. konstruktywna/pozytywna (wzmacnianie czynników chroniących, rozwijanie potencjału)