1. . Wyjaśnij i opisz pojęcie prawo karne sensu largissimo, wyjaśnij różnicę pomiędzy prawem karnym materialnym i prawem karnym procesowym

Prawo karne sensu largo – zespół przepisów prawnych normujących kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej.

Prawo karne sensu largo dzieli się według kryterium przedmiotu regulacji na:

prawo karne materialne, zwane także prawem karnym sensu stricto, będące zespołem przepisów prawnych normujących:

• czyny będące przestępstwami,

• zasady odpowiedzialności za te czyny

• środki prawne stosowane wobec ich sprawców,

prawo karne procesowe, określane także jako prawo karne formalne, będące zespołem przepisów prawnych normujących postępowanie w sprawach o czyny zabronione przez prawo karne materialne,

prawo karne wykonawcze będące zespołem przepisów prawnych normujących wykonywanie:

• kar,

• środków karnych i zabezpieczających oraz

• innych rozstrzygnięć wydawanych w sprawach karnych,

Prawo karne (materialne) jest dziedziną prawa określającą czyny będące przestępstwami, kary grożące za popełnienie przestępstw, środki karne i środki zabezpieczające stosowane w związku z naruszeniem prawa karnego oraz zasa¬dy odpowiedzialności karnej.
Prawo karne w szerszym znaczeniu tego określenia obejmuje również pra¬wo karne procesowe oraz prawo karne wykonawcze. Prawo karne procesowe jest dziedziną prawa określającą reguły postępo¬wania organów państwowych w procesie karnym, tj. działalności zmierzającej do ustalenia czy i przez kogo popełnione zostało przestępstwo, i do osądzenia sprawcy przestępstwa. Prawo karne procesowe określa też uprawnienia i obo¬wiązki osób uczestniczących w procesie karnymPrawo karne materialne zawarte jest w Polsce głównie w Kodeksie karnym (KK), prawo karne procesowe w Kodeksie postępowania karnego (KPK), zaś prawo karne wykonawcze w Kodeksie karnym wykonawczym (KKW).

2. Rozwiń zasadę zaczynającą się od słów nullumcrimen sine… i podaj trzy możliwe rozwinięcia tej zasady

Nullum crimen sine lege (łac. Nie ma przestępstwa bez ustawy) – paremia prawnicza oznaczająca, że nie jest przestępstwem czyn, który nie był zabroniony w momencie jego popełniania.

nullum crimen sine lege penali anteriora - nie ma przestępstwa bez wcześniejszej ustaw

nullum crimen sine lege scripta - nie ma przestępstwa bez prawa pisanego

3. Podaj i wyjaśnij funkcje norm procedury karnej

FUNKCJE norm procedury karnej:

1. F. prakseologiczna-procedura jest wynikiem doświadczenia setek lat, dzięki temu ustalone zostały metody najefektywniejszej realizacji celów procesu (stąd tzw. normy celowościowe)

2. F. gwarancyjna- a)ochrona podst. wartości nadrzędnych, jak godność, właśność itp. b) ochrona praw jednostki w procesie

3. F. regulacyjna-normy wyznaczają porządek, ustalają sekwencję czynności, regulują prawa i obow. uczestników procesu, wtłaczają czynności proc. w odpowiednie formy.

4. F. materialnoprawna-wpływ prawa karnego proc. na zakres uregulowania prawa karnego materialnego oraz realność stosowania tego prawa

4. Podaj i wyjaśnij cele procesu karnego

Celem postępowania karnego jest to, że ma dojść do realizacji zasady prawdy materialnej, czyli do ustalenia, odtworzenia zdarzeń, które są przedmiotem oceny i które są przedmiotem odpowiedzialności sprawcy w taki sposób, żeby odtworzyć wiernie realny faktyczny rzeczywisty przebieg zdarzenia, które mamy oceniać. Czyli generalnie służą te normy postępowania karnego realizacji zasady prawdy materialnej. I z drugiej strony mają one prowadzić do tego, żeby sprawca, który popełnia przestępstwo został do odpowiedzialności pociągnięty, natomiast osoba niewinna, która nie popełniła przestępstwa, żeby tej odpowiedzialności nie poniosła. To jest cel, istota postępowania karnego.

5. Opisz przedmiot procesu karnego

przedmiotem procesu jest odpowiedzialność karna (czasami też cywilna) oskarżonego za zarzucone mu przestępstwo.

6. Wskaż źródła prawa karnego procesowego i zasady temporalnego obowiązywania prawa karnego procesowego

Przedstaw źródła prawa karnego procesowego.

Źródłami prawa karnego procesowego są:

Konstytucja RP,

Ustawy w ścisłym znaczeniu,

Ratyfikowane umowy międzynarodowe,

Rozporządzenia,

Nie stanowią źródeł prawa:

orzecznictwo sadów i wykładnia sądowa;

zwyczaj (obyczaj) w praktyce sądowej i prokuratorskiej;

nauka procesu karnego (doktryna);

pisma okólne, zalecenia, wytyczne działania;

akty prawa miejscowego np. uchwały rad samorządu terytorialnego

Najważniejszymi źródłami obowiązującego prawa karnego procesowego są:

Kodeks postępowania karnego, ust. z 6 czerwca 1997r.,

Przepisy wprowadzające k.p.k ( ust. z dn.6.06.1997r.)

Kodeks karny wykonawczy oraz o zmianie niektórych innych ustaw ust. z 29.12.1997r.),

Kodeks karny (ust. z 6.06 1997r. ),

Przepisy wprowadzające k.k.(ust. z 6.06.1997r.),

Kodeks karny wykonawczy (ust. z 6.06.1997r.)

Ust. o Sadzie Najwyższym (ust. z 23.11.1997r.),

Prawo o ustroju sadow powszechnych (ust. z 27.07.2001r.),

Prawo o ustroju sadów wojskowych (ust. z 21.11.1997r.),

Ustawa o prokuraturze (ust. z 20.06.1985r.),

Ustawa o Policji (ust. z 6.04.1990r.)

Ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (ust. z 24.05.2002r.),

Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (ust. z 24.08.2001r.)

Kodeks Karny skarbowy (ust. z 10.10.1999r.),

Obowiązywanie temporalne

• regułą obowiązywanie trwałe (możliwe okresowe – określenie terminu, do którego mają obowiązywać lub maksymalnego terminu obowiązywania

• lex retro non agit

• jeżeli zmiana ustawy następuje w momencie trwania procesu kontynuuje się wg ustawy nowej do rozpoznania przestępstwa, które zostało popełnione w czasie obowiązywania starej ustawy procesowej

• trzy możliwości prowadzenia procesu po wejściu nowej ustawy:

  1. kontynuuje się wg ustawy starej do prawomocności orzeczenia go kończącego

  2. proces powtarza się wg ustawy nowej, jeżeli wprowadziła odmienność w stosunku do uchylonej ustawy

  3. stadium, w którym dokonano zmiany ustawy, kontynuuje się i kończy wg starej ustawy, następne stadium rozpoczyna się wg nowej ustawy

ustawa na ogół sama przesądza wybór którejś z tych możliwości

7. Wyjaśnij rolę analogii w stosowaniu prawa karnego procesowego

Analogia – czyli metoda wypełniania luk w ustawie, występuje jako analogia legis, analogia z ustawy – gdy lukę wypełnia się za pomocą istniejącego przepisu podobnego i analogia iuris, analogia z praw – gdy lukę wypełnia się na podstawie całokształtu norm obowiązujących, ogólnych zasad prawa itp.

Przyjmując dopuszczalność stosowania analogii w prawie karnym procesowym, należy ja ograniczyć i zastrzec, że:

nie może dotyczyć przepisów o charakterze wyjątkowym,

nie może prowadzić do ograniczenia praw lub interesów uczestników postępowania, zwłaszcza oskarżonego.

W wypadku wątpliwości, czy analogia nie będzie sprzeczna z podanymi zasadami, trzeba zrezygnować z jej zastosowania.

Analogia w procesie karnym

• stosowana, gdy brak normy rozstrzygającej daną kwestię

• analogia iuris – tworzenie nowej normy prawnej; treść wynika z całego systemu prawa

analogia legis – stosowanie w celu rozstrzygnięcia normy najbardziej zbliżonej, wynikającej z tej samej racji, z której wynikałaby brakująca norma

• zakaz stosowania do przepisów wyjątkowych

• dopuszczalność:

• zaostrzone reguły stosowania w prawie procesowym

• dopuszczalna, jeżeli nie powoduje ograniczenia lub zniesienia praw obywatelskich

• niedopuszczalne stosowanie w drodze analogii środków przymusu procesowego – zakres przedmiotowy analogii

• niedopuszczalna analogia na niekorzyść oskarżonego i innych stron procesowych – zakres podmiotowy analogii

8. Wymień organy procesowe działające w postępowaniu karnym, scharakteryzuj jeden z nich

UCZESTNICY PROCESU KARNEGO – kat. zbiorcza, każda osoba, która spełnia funkcję wyznaczoną jej w proc

ORGANY PROCESOWE
Są to organy państwowe uprawnione do wydawania decyzji procesowych w określonych etapach procesu, niezależnie od innych uprawnień.
Ze względu na różne etapy procesu wyróżnia się:

1. ORGANY PROCESOWE POSTĘPOWANIA PRZYGOTOWAWCZEGO:

   1. w przypadku śledztwa są nimi:

      • prokurator - kierujący lub jako nadzorujący i wykonujący czynności dla niego zastrzeżone,

      • sąd - stosuje tymczasowe aresztowanie i wykonuje czynności dla niego zastrzeżone,

      • policja - o ile prokurator przekaże jej prowadzenie śledztwa (może w całości lub części) albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa,

   2. w przypadku dochodzenia są nimi:

      • policja,

      • prokurator - o ile przejmie sprawę do osobistego prowadzenia,

      • Straż Graniczna,

      • organy UOP w sprawach bezpieczeństwa i ochrony porządku konstytucyjnego,

      • sąd - stosujący tymczasowe aresztowanie i wykonuje czynności dla niego zastrzeżone,

      • organy, które są uprawnione do prowadzenia dochodzenia uproszczonego, tj. urzędy skarb, insp kontroli skarb. itp.

2. ORGANY PROCESOWE POSTĘPOWANIA GŁÓWNEGO, ODWOŁAWCZEGO I KASACYJNEGO:

   1. sąd, zazwyczaj jest to sąd kolegialny, który ma formę:

      • składu mieszanego:

        • w sądzie okręg w sprawach o przest. zagrożone karą 25 l. lub doż. pozbawienia wolności - 2 sędziów i 3 ławników,

        • w pozostałych przypadkach - 1 sędzia i 2 ławników,

      • składu zawodowego:

        • w II instancji, w SN w sprawach o kasację oraz w sądzie I instancji o ile sąd tak postanowi - w składzie 3 sędziów,

        • w sądzie apelacyjnym i pozostałych w składzie pięciu sędziów,

Sądem może być też jeden sędzia - w sądzie rejonowym orzekającym na posiedzeniu, w SN w post. kasacyjnym - jeśli ustawa nie wymaga wydania wyroku.

1. przew. składu orzekającego (rozprawy) lub sędzia prowadzący posiedzenie pojednawcze w spr. z oskarż. pry

2. prezes sądu (przewodniczący wydziału) - działa jako organ administracyjny w sądzie, wykonuje też czynności proces

1. ORGANY PROCESOWE W POSTĘPOWANIU WYKONAWCZYM - są nimi:

   1. sąd I instancji wydający orzeczenie podlegające wykonaniu,

   2. sąd penitencjarny - są w którym jest sąd okręgowy, udziela on przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności, orzeka o warunkowym przedterminowym zwolnieniu, itp.,

   3. sędzia penitencjarny - sprawuje nadzór nad legalności i prawidłowością postępowania,

   4. dyrektor kierujący określonym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego,

   5. komisja penitencjarna w zakładzie karnym,

   6. sądowy kurator zawodowy, komornik, urząd skarbowy,

   7. odpowiedni terenowy organ adm. rządowej lub samorządu teryt. lub inny organ uprawniony przez ustawę.

Nie mam scharakteryzowanego.

9. Wymień strony procesowe działające w postępowaniu karnym, scharakteryzuj jedną z nich

STRONY PROCESOWE
Dzielą się one na czynne i bierne.

STRONY PROCESOWE CZYNNE - występują one z żądaniem rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności zgodnie z ich interesem prawnym. Do stron tych zalicza się:

1. OSKARŻYCIELA PUBLICZNEGO - zasadniczo jest nim prokurator, wyjątkowo organy w postępowaniu uproszczonym uprawnione do prowadzenia dochodzenia uproszczonego,

2. OSKARŻYCIELA PRYWATNEGO - pokrzywdzony, który wnosi i popiera przed sądem akt oskarżenia w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego.

3. POKRZYWDZONY – (tylko w postępowaniu przygotowawczym i przejściowym) jest to osoba fizyczna, prawna albo instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, choćby nie miała osobowości prawnej, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone, lub zagrożone przez przestępstw

4. OSKARŻYCIELA POSIŁKOWEGO - wyróżnia się tu:

   1. oskarżyciela posiłkowego ubocznego - pokrzywdzony, który po wniesieniu aktu oskarżenia lub po objęciu przez niego ścigania w sprawie oskarżenia prywatnego albo w postępowaniu sądowym w sprawie o wykroczenie, składa oświadczenie, iż chce popierać oskarżenie obok oskarżyciela publicznego i następnie popiera to oskarżenie przed sądem.

   2. oskarżyciel posiłkowy subsydiarny - jest nim pokrzywdzony wnoszący oskarżenie zamiast oskarżyciela publicznego odmawiającego wniesienia aktu oskarżenia w sprawie z oskarżenia publicznego i następnie popierający je przed sądem.

5. POWÓD CYWILNY.

STRONY PROCESOWE BIERNE - są to strony przeciwko którym żądanie rozstrzygnięcia kwestii odpow. zgodnie z interesem prawnym jest skierowane. Do stron tych zalicza się oskarżonego i skazanego, z tymże oskarżony występuje w trzech znaczeniach:

1. oskarżony w znaczeniu ścisłym - osoba przeciwko której wniesiono akt oskarżenia lub złożono wniosek do sądu o warunkowe umorzenie postępowania,

2. oskarżony w znaczeniu szerszym - uznany jest nie tylko jako oskarżony ale i podejrzany - jest tu uznawany jako osoba, która otrzymała postanowienie o przedstawienie zarzutów, bądź której postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego,

3. oskarżony w znaczeniu najszerszym - to osoba którą uważa się nie tylko za oskarżonego ale i za osobę podejrzana, czyli osobę traktowaną (nie uznaną) jak podejrzany, np. zatrzymanie takiej osoby.

SKAZANYM jest natomiast osoba, w stosunku do której wydano już wyrok skazujący.

REPREZENTANCI STRON PROCESOWYCH
Są to osoby działające za stronę w jej imieniu na mocy odpowiedniego tytułu prawnego, tj. pełnomocnictwa, zarządzenia, przepisu ustawy. Reprezentantami stron procesowych są:

1. OBROŃCY - działający w interesie oskarżonych i skazanych,

2. PEŁNOMOCNICY - działający w interesie pokrzywdzonych, w postępowaniu przygotowawczym i przejściowym,

3. PRZEDSTAWICIELE USTAWOWI - reprezentują oni z mocy ustawy pokrzywdzonych małoletnich (tj. do ukończenia 18 roku życia) lub też ubezwłasnowolnionych całkowicie lub częściowo.

RZECZNICY INTERESU SPOŁECZNEGO
Są oni niezależni od stron procesowych. Zalicza się do nich (klasycznie):

1. PRZEDSTAWICIELI SPOŁECZNYCH - przedstawiciel organizacji społecznej dopuszczony w post. sądowym,

2. RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH - może on wnosić kasacje na korzyść obywatela lub żądać wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego,

3. MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI - PROKURATOR GENERALNY - może wnosić kasacje wyroku,

4. PROKURATOR W POSTĘPOWANIU ADHEZYJNYM (postępowaniu toczącym się w ramach procesu karnego na podstawie powództwa cywilnego wniesionego przez pokrzywdzonego lub inna osobę uprawnioną) - który wytacza powództwo cywilne na rzecz pokrzywdzonego, o ile wymaga tego interes społeczny.

OSOBOWE ŹRÓDŁA DOWODOWE - należą do nich:

1. OSKARŻONY - dostarcza on środek dowodowy w postaci wyjaśnień,

2. ŚWIADEK - dostarcza zeznań,

3. BIEGŁY - dostarcza opinii,

4. OSOBA PODDANA OGLĘDZINOM LUB BADANIOM CIAŁA - dostarcza cech charakterystycznych ciała lub organizmu z punktu widzenia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego,

5. ZAWODOWY KURATOR SĄDOWY - dostarcza on wyniki wywiadu środowiskowego.

POMOCNICY PROCESOWI
Należą do nich: specjaliści (tj. osoby które wykonują czynności techniczne w czasie oględzin, ekspertyz, eksperymentów) protokolanci, tłumacze, stenografowie, konwojenci policji itp.

10. Scharakteryzuj obowiązki i uprawnienia procesowe obrońcy

Art. 84. Uprawnienia i obowiązki obrońcy

§ 1. Ustanowienie obrońcy lub wyznaczenie obrońcy z urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń.
§ 2. Wyznaczenie obrońcy z urzędu nakłada na obrońcę obowiązek podejmowania czynności procesowych do prawomocnego zakończenia postępowania. Jeżeli jednak czynności należy dokonać poza siedzibą lub miejscem zamieszkania obrońcy z urzędu, prezes sądu, przed którym ma być dokonana czynność, a w postępowaniu przygotowawczym prezes sądu rejonowego miejsca czynności, na uzasadniony wniosek dotychczasowego obrońcy może wyznaczyć dla dokonania tej czynności innego obrońcę spośród miejscowych adwokatów.
§ 3. Obrońca wyznaczony z urzędu w postępowaniu kasacyjnym lub w postępowaniu o wznowienie postępowania powinien sporządzić i podpisać kasację lub wniosek o wznowienie postępowania albo poinformować na piśmie sąd, że nie stwierdził podstaw do wniesienia kasacji lub wniosku o wznowienie postępowania. Jeżeli kasacja lub wniosek zostaną wniesione, obrońca ten jest uprawniony do udziału w toczącym się postępowaniu.

11.

Obowiązki świadka

Obowiązek złożenia zeznań.

Na osobie wezwanej w charakterze świadka ciąży prawny obowiązek zeznawania, sankcjonowany stosowaniem środków przymusu procesowego. Obowiązkiem złożenia zeznań objęte są zarówno posiadane przez świadka informacje dowodowe mające znaczenie dla sprawy, jak i dane dotyczące jego tożsamości. Jeżeli świadek bezpodstawnie uchyla się od złożenia zeznań można nałożyć na niego pieniężną karę porządkową (art. 287 § 1 kpk), a w razie uporczywego uchylania się od ich złożenia, czyli gdy kara pieniężna nie poskutkowała, można nałożyć na świadka karę porządkową aresztowania na czas do 30 dni (art. 287 § 2 kpk).

Również obowiązek złożenia zeznań doznaje pewnych ograniczeń, gdyż pewne osoby w ogóle nie mogą być przesłuchiwane w charakterze świadków na pewne okoliczności. Tak więc nie wolno przesłuchiwać jako świadków (tzw. bezwzględny zakaz dowodowy):
-obrońcy co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę,
-duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi (art. 178 kpk),
-osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy w zakresie ochrony zdrowia psychicznego, na okoliczność przyznania się (wobec nich) przez osobę z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego (art. 52 ust. o ochronie zdrowia psychicznego z 19.08.1998 roku - Dz.U. Nr 111, poz. 535 z póź. zm..),
-biegłego lub lekarza udzielającego pomocy medycznej oskarżonemu, na okoliczność złożonego przez oskarżonego oświadczenia dotyczącego zarzucanego mu czynu (art. 199 kpk), przy czym gdyby lekarzowi udzielającemu pomocy medycznej towarzyszyła osoba z personelu medycznego (np. pielęgniarka, sanitariusz, kierowca karetki), to zakaz ten obejmuje również te osoby. Natomiast w sytuacji, gdy przy udzielaniu pomocy medycznej oskarżonemu, znalazły się oprócz lekarza osoby postronne, wówczas można je przesłuchać na powyższe okoliczności.

Ponadto istnieje pewna kategoria osób, które mogą być przesłuchiwane w charakterze świadków, ale tylko przy zachowaniu ściśle określonych warunków. Chodzi tutaj o osoby obowiązane do zachowanie tajemnicy państwowej, służbowej i zawodowej, które mają obowiązek złożenia zeznań na okoliczności objęte tajemnicą po zwolnieniu ich przez uprawniony organ – art. 179 i 180 kpk (tzw. względny zakaz dowodowy).
Obowiązek złożenia zeznań eliminowany jest także w przypadku immunitetów zakrajowości (art. 581 i 582 kpk). W takim wypadku można jedynie zwrócić się do osób korzystających z immunitetów o wyrażenie zgody na złożenie zeznań.
Najbardziej znanym wyjątkiem od obowiązku złożenia zeznań jest tzw. prawo do ochrony złożenia zeznań – art. 182 kpk oraz możliwość zwolnienia świadka od zeznawania – art. 185 kpk.
Swoistym zaś ograniczeniem obowiązku złożenia zeznań – jest unormowanie zawarte w art. 183 kpk, dające świadkowi możliwość uchylenia się od odpowiedzi na pytanie.

Obowiązek mówienia prawdy i niezatajania prawdy.

Zgodnie z art. 233 § 1 kk „Kto składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.
Warunkiem pociągnięcia do odpowiedzialności karnej na podstawie art. 233 § 1 kk jest uprzedzenie zeznającego o odpowiedzialności karnej lub odebranie od niego przyrzeczenia.
Świadka należy uprzedzić o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań przed rozpoczęciem przesłuchania, przy czym w postępowaniu przygotowawczym świadek podpisuje oświadczenie, że został pouczony (art. 190 § 2 kpk.), zaś na etapie postępowania sądowego składa przyrzeczenie.

Obowiązek złożenia przyrzeczenia.

Złożenie przyrzeczenia jest obowiązkiem każdego świadka, z wyłączeniem:
-osób, które nie ukończyły lat 17 lat
[świadka – co do którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że z powodu zaburzeń psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia,
-świadka, który jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy za to przestępstwo został skazany,
-gdy świadek był prawomocnie skazany za fałszywe zeznania lub oskarżenia.

Przyrzeczenie od świadka może odebrać tylko sąd lub sędzia wyznaczony, z tym, że od odebrania przyrzeczenia można odstąpić, jeśli obecne strony nie sprzeciwiają się temu (art. 187 § 1, 3 kpk).

Obowiązek poddania się oględzinom i badaniom lekarskim.

Zasadą jest, że świadek nie może być zmuszony do poddania się badaniu lekarskiemu, psychologicznemu czy oględzinom ciała bez swojej zgody (art. 192 § 4 kpk). Od tej reguły ustawodawca wprowadza jednak pewne wyjątki.
Po pierwsze, świadek będący pokrzywdzonym nie może sprzeciwiać się oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym, jeżeli karalność czynu zależy od jego zdrowia (art. 192 § 1 kpk).
Przez uzależnienie karalności czynu od stanu zdrowia pokrzywdzonego rozumie się natomiast takie sytuacje, gdy koniecznym staje się ustalenie czy czyn w ogóle miał miejsce, jak i ustalenie elementów stanowiących znamiona danego czynu np. czy naruszenie czynności narządów nastąpiło na okres powyżej czy poniżej dni siedmiu.
Po drugie – jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, stanu jego rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania postrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa a świadek nie może się temu sprzeciwić (art. 192 § 2 kpk).
Jeżeli jednak świadkiem jest osoba, która korzysta z prawa do odmowy złożenia zeznań na podstawie art. 182 § 1 i 2 kpk lub została zwolniona na podstawie art. 185 kpk, to na te badania musi wyrazić swoją zgodę (art. 192 § 3 kpk).

Uprawnienia Świadka

Prawo do odmowy złożenia zeznań.
W obecnym stanie prawnym prawo do odmowy złożenia zeznań przysługuje w dwóch sytuacjach:
1) Po pierwsze – osoba najbliższa dla oskarżonego może odmówić zeznań, przy czym prawo to trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia (art. 182 § 1 i 2 kpk.).
Osobą najbliższą – w ujęciu prawnym jest: małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu (art. 115 § 11 kk). Pojęcie osoby pozostającej we wspólnym pożyciu wprawdzie nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę, ale w doktrynie przyjmuje się, iż wspólne pożycie oznacza wspólnotę psychiczną, fizyczną, ekonomiczną i trwałość związku – chodzi tutaj zatem o taki związek, który od związku małżeńskiego różni się jedynie brakiem prawnej legalizacji. Prawo do odmowy złożenia zeznań nie będzie zatem przysługiwało osobom w stanie narzeczeństwa, jeśli osoby takie nie pozostają we wspólnym pożyciu, nie będzie również przysługiwało byłemu konkubentowi, chociaż przysługuje byłemu małżonkowi oraz byłym przysposobionym i przysposabiającym.
Prawo do odmowy zeznań przysługuje również świadkowi, który w innej toczącej się sprawie oskarżony jest o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem – art. 182 § 3 kpk. Niekiedy bowiem w procesie karnym może występować przemienność ról procesowych – z tego typu sytuacją będziemy mieli do czynienia, gdy ze sprawy gdzie występuje wielu oskarżonych, część materiałów dotyczących np. jednego z nich zostanie wyłączona do odrębnego postępowania. Wówczas możliwe jest uczynienie go świadkiem w postępowaniu dotyczącym pozostałych oskarżonych. Jednakże taki świadek może skorzystać z prawa do odmowy złożenia zeznań.

Odrębną podstawę do odmowy złożenia zeznań ma osoba, co do której prokurator żąda zobowiązania jej do zwrotu Skarbowi Państwa korzyści odniesionych z przestępstwa innej osoby – art. 416 § 3 kpk.
Prawo do odmowy złożenie zeznań ustanowione jest w interesie samego świadka – chodzi o to aby świadek nie był zmuszony do dostarczania dowodów, czy to przeciwko osobie mu najbliższej (art. 182 § 1 i 2 kpk.), czy to choćby pośrednio przeciwko sobie (182 § 3 i 416 § 3 kpk). Zatem można powiedzieć, że prawo do odmowy złożenia zeznań jest ściśle powiązane ze stosunkiem do określonego oskarżonego (art. 182 § 1 kpk.) lub do określonego przestępstwa (art. 182 § 3 kpk.). Szczególny problem nasuwa się w sytuacji wielości oskarżonych, z których tylko jeden jest osobą najbliższą dla świadka. W takim wypadku świadek może skorzystać z prawa odmowy złożenia zeznań, ale tylko w odniesieniu do oskarżonego będącego dlań osobą najbliższą. Wobec innych oskarżonych w danej sprawie, z którymi w takim stosunku nie pozostaje, ma obowiązek złożenia zeznań.
Decyzja o skorzystaniu z prawa do odmowy złożenia zeznań jest samodzielną decyzją świadka i ani sąd ani prokurator nie jest uprawniony do oceny przyczyn i motywów odmowy zeznań.
Świadka zawsze należy przed rozpoczęciem przesłuchania uprzedzić o treści art. 182 kpk, gdyż brak takiego pouczenia wyklucza ewentualną odpowiedzialność karną za złożenie fałszywych zeznań (art. 233 § 3 kk).

Prawo do odmowy złożenia zeznań nie jest ograniczone czasowo. Świadek może w każdym czasie skorzystać z tego prawa, przy czym w zależności od momentu, w którym to uczyni powstają różne konsekwencje procesowe. Zgodnie z art. 186 kpk „Jeżeli osoba uprawniona do odmowy złożenia zeznania albo zwolniona od tego na podstawie art. 185 oświadczy nie później niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania na rozprawie przed sądem I instancji, że chce z tego prawa skorzystać, poprzednio złożone zeznanie tej osoby nie może służyć za dowód ani być odtworzone” . Gdyby zatem świadek złożył zeznanie w postępowaniu przygotowawczym, a następnie – nie później niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania na rozprawie przed sądem I instancji – oświadczył, iż korzysta z prawa do odmowy złożenia zeznań, jego uprzednio złożone zeznania nie mogą być w ogóle wykorzystane ani odtworzone. Inaczej mówiąc, niedopuszczalne jest dokonywanie na ich podstawie ustaleń faktycznych.
Świadek uprawniony do odmowy złożenia zeznań na podstawie art. 182 § 1 kpk może jednak korzystać z tego prawa także po rozpoczęciu pierwszego zeznania na rozprawie przed sądem I instancji z tym, że w razie złożenia takiego oświadczenia po tym terminie poprzednio złożone zeznania tego świadka mogą służyć za dowód i być odtwarzane (OSNKW 2001, z. 3-4).
Niezależnie natomiast od powyższego, sporządzone w postępowaniu karnym protokoły oględzin ciała podlegają ujawnieniu na rozprawie choćby osoba poddana oględzinom odmówiła wyjaśnień lub zeznań albo została z nich zwolniona na podstawie art. 182 lub art. 185 (art. 186 § 2 kpk.).
2) Po drugie – prawo do odmowy złożenia zeznań przysługuje świadkowi, który ma obowiązek zachowania tajemnicy państwowej (art. 179 kpk.) oraz tajemnicy zawodowej, służbowej lub funkcyjnej (art. 180 kpk.).
Tajemnicą Państwową – jest informacja niejawna określona w wykazie rodzajów informacji niejawnych, której nieuprawnione ujawnienie może spowodować istotne zagrożenia dla podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej w szczególności dla niepodległości państwa lub nienaruszalności terytorium, interesów obronności, bezpieczeństwa państwa i obywateli albo narazić te interesy na co najmniej poważną szkodę (art. 2 ust. z dn. 22.01.1999 roku o ochronie informacji niejawnych).

Zgodnie z art. 179 § 1 kpk – Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej mogą być przesłuchane co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, tylko po zwolnieniu tych osób od obowiązku zachowania tajemnicy przez uprawniony organ przełożony.
O zwolnienie takie do właściwego naczelnego organu administracji rządowej może wystąpić sąd lub prokurator, z tym że zwolnienia można odmówić jedynie gdyby złożenie zeznania mogło wyrządzić poważną szkodę państwu (art. 179 § 2 i 3 kpk). Przesłuchanie świadka na okoliczności objęte tajemnicą państwową – po uzyskaniu zwolnienia następuje z wyłączeniem jawności (art. 181 kpk). Z kolei osoby obowiązane do zachowania tajemnicy służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy (art. 180 § 1 kpk).
Możliwość wnoszenia o zwolnienie od obowiązku złożenia zeznań z uwagi na szczególnie bliski stosunek osobisty łączący świadka z oskarżonym.

Można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeśli osoba taka wnosi o zwolnienie – art. 185 kpk.

Szczególnie bliski stosunek osobisty to istniejąca między świadkiem a oskarżonym silna więź uczuciowa, np. osoby w stanie narzeczeństwa, czy pozostające we wspólnym pożyciu osoby tej samej płci.

Zwolnienie świadka od złożenia zeznań lub odpowiedzi na pytanie pozostaje w gestii organu procesowego, przy czym konieczna jest tutaj inicjatywa świadka. Świadek musi uprawdopodobnić fakt pozostania z oskarżonym w stosunku uzasadniającym zwolnienie od składania zeznań.
Możliwość uchylenia się od odpowiedzi na pytanie.
Świadek może uchylić się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub wykroczenie (art. 183 § 1 kpk).

Świadek może żądać aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą (art. 183 § 2 kpk).

Ustawodawca chroni świadka dając mu możliwość uchylenia się od odpowiedzi na pytanie w sytuacji gdyby udzielenie takiej odpowiedzi mogło rodzić niebezpieczeństwo pociągnięcia świadka lub osoby dla niego najbliższej do odpowiedzialności karnej. Świadek nie ma obowiązku wyjaśniania dlaczego odmawia odpowiedzi.

Myślą przewodnią takiego unormowania jest to, iż nie należy nikogo stawiać w sytuacji przymusowej w której musi albo kłamać albo obciążać siebie czy osobę mu najbliższą, na odpowiedzialność karną. Niemniej jednak powyższe unormowanie nie uprawnia świadka do całkowitej odmowy złożenia zeznań.

Ponadto gdyby treść zeznań świadka mogłaby narazić na hańbę jego lub osobę dlań najbliższą, jest on uprawniony do żądania by przesłuchano go z wyłączeniem jawności.
Pojęcie „hańby” odnosi się do takich okoliczności, które przynoszą poczucie wstydu, ujmy, poniżenia, a dotyczą spraw osobistych i intymnych.
O uprawnieniach przewidzianych w art. 183 kpk uprzedza się świadka jedynie jeżeli ujawnia się okoliczności objęte tymi przepisami – art. 191 § 3 kpk.

Prawo zastrzeżenia danych dotyczących miejsca zamieszkania świadka.

Jeśli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec świadka lub osoby najbliższej w związku z jego czynnościami może on zastrzec dane dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu. Pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której świadek jest zatrudniony lub na inny wskazany przez niego adres (art. 191 § 2 kpk).

O zastrzeżeniu danych decyduje tu sam świadek, przy czym musi on jednocześnie uprawdopodobnić tę uzasadnioną obawę, o której mowa w powyższym przepisie. Organ procesowy, który sam dostrzega uzasadnioną obawę wskazaną w art. 191 § 3 kpk, powinien pouczyć świadka o możliwości zastrzeżenia danych dotyczących miejsca jego zamieszkania.

Obawa użycia przemocy czy groźby bezprawnej musi być zawsze uzasadniona, a więc realna i konkretna. Taka obawa może wynikać z charakteru czynu odnośnie, którego świadek ma zeznawać czy też osób, co do których będzie zeznawał.

Użycie przemocy czy groźby bezprawnej w celu wywarcia wpływu na świadka skutkuje odpowiedzialności karną – art. 245 kk „Kto używa przemocy lub groźby bezprawnej w celu wywarcia wpływu na świadka, biegłego, tłumacza, oskarżyciela albo oskarżonego lub w związku z tym narusz jego nietykalność cielesną podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat”.

12.

ZASADA PRAWDY MATERIALNEJ

Nie jest to zasada konstytucyjna, lecz jest ona wskazana w art. 2 § 2 k.p.k. – prawnie zdefiniowana. Zgodnie z tą zasadą organy procesowe są zobowiązane do czynienia wszystkiego, co jest w ich mocy w celu dotarcia do prawdy materialnej i wyciągnięcia odpowiednich wniosków.

Organy procesowe dążą do ustaleń faktycznych, które mogą mieć formę:

a)     procesową – stwierdzenie faktów, do których dochodzi organ w wyniku czynności procesowych,

b)     pozaprocesową – stwierdzenie faktów następuje w czasie postępowania sprawdzającego lub czynności operacyjno – rozpoznawczych. nie maja one na ogół bezpośredniego wpływu na decyzje procesowe.

 

Poznanie faktów w procesie ma cechy:

a)     probabilistyczne – ustala się prawdopodobieństwo a nie obiektywną pewność,

b)     materialne – o tym czy dochodzi do poznania decyduje udowodnienie, spełnione, gdy zachodzą warunki:

-         warunek obiektywny – dowody muszą mieć siłę przekonania, bez wątpliwości,

-         warunek subiektywny – dowody wg osoby decydującej muszą dać pewność, że nie ma innej ewentualności.

c)     ma ono sens, gdy jest prawnie relewantne – do prawdy dochodzi się w granicach i dokładności wyznaczonych przez podmiot danego procesu.

 

Jednakże zasada ta ulega ograniczeniu ze względu na konieczność uwzględnienia interesów zasługujących na ochronę. Dotyczy to:

a)     prawomocności orzeczenia – sprawa uzyskuje wówczas walor powagi rzeczy osądzonej i nie przysługuje zwyczajny środek zaskarżenia (tzw. res iudicata).

              W tej sytuacji obowiązuje zasada „ne bis in idem” – niedopuszczone jest ponowne prowadzenie postępowania w sprawie prawomocnie zakończonej.

b)     humanitaryzm procesu – nie dochodzi się prawdy za cenę podstawowych praw osobistych jednostki.

c)     immunitety procesowe – pozbawiające organy procesowe możliwości wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy,

d)     ograniczenia faktyczne – dotyczące zbierającego dowody (staranność, czas zebrania dowodów, wyposażenie techniczne).

 

 

13.

ZASADA OBIEKTYWIZMU

Zgodnie z tą zasadą organ procesowy powinien ustosunkowywać się w sposób bezstronny do stron i uczestników procesu oraz nie powinien nastawiać się kierunkowo do danej sprawy.

Jest tu konieczne spełnienie trzech warunków:

1.      niezawisłość – niezależność organu procesowego – brak układów międzypersonalnych,

              Środkiem ochrony przed naruszeniem zasady niezawisłości jest instytucja wyłączenia sędziego. Sędzia może zostać wyłączony i wówczas:

a)     jest w ogóle niezdatny do orzekania – index inhabilis – zgodnie z art. 40 § 1 k.p.k. sędzia jest wyłączony z mocy prawa, gdy:

1)              sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio,

2)              jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób,

3)              jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli,

4)              był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły,

5)              brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie przygotowawcze,

6)              brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie,

7)              brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone lub stwierdzono jego nieważność,

8)              brał udział w wydaniu postanowienia o warunkowym umorzeniu postępowania,

9)              brał udział w wydaniu orzeczenia, co, do którego wniesiono sprzeciw.

Nie trzeba wykazać, że udział sędziego w sprawie mógł wywrzeć jakiś wpływ na wynik procesu.

 

b)     sędzia staje się osobą podejrzana o stronniczość – index suspectus – na mocy art. 41 § 1 k.p.k. Wyłącza się sędziego jeśli istnieje uzasadniona wątpliwość co do jego bezstronności w określonej sprawie. Następuje to na podstawie wniosku. Brak wyłączenia może być przyczyną uchylenia orzeczenia w postępowaniu odwoławczym, jeśli okaże się, że mógł on mieć na jego treść.

 

2.      przestrzeganie reguły audiatur et altera pars (należy wysłuchać także drugiej strony- przed wydaniem orzeczenia) – sąd powinien wziąć pod uwagę cały materiał dowodowy i wysłuchać argumentów obu stron procesu.

3.      minimalne działanie czynników irracjonalnych (nielogicznych, sprzeczne z rozumem) wpływających na podejmowanie decyzji – chodzi o to by ich oddziaływanie (uprzedzeni, gniew, niechęć) sprowadzić do minimum.

14.

ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI I IN DUBIO PRO REO ORAZ CIĘŻAR DOWODU

 

ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI

Zgodnie z tą zasadą osobę oskarżoną traktuje się jako niewinną, dopóki nie zostanie jej udowodniona wina w sposób przewidziany przez prawo karne procesowe. Jest to zasada konstytucyjna wynikająca z art. 43 ust. 3 Konstytucji.

Zgodnie z tą zasadą obowiązują dwa nakazy:

a)     traktowanie oskarżonego jako niewinnego – odnoszenie się do niego w taki sposób, jak nie byłby on uznany winnym,

b)     krytyczne nastawienie do wysuniętego przeciw niemu zarzutu.

Obaleniem tej zasady jest tylko „udowodnienie winy” i stwierdzenie tego prawomocnym orzeczeniem sądu, czyli albo prawomocny wyrok skazujący oskarżonego lub prawomocne orzeczenie o warunkowym umorzeniu.

 

ZASADA IN DUBIO PRO REO – „w przypadku wątpliwości należy orzec na korzyść oskarżonego” – jest to dopuszczalne, gdy wyczerpano wszystkie możliwości ich usunięcia w postępowaniu dowodowym.

 

CIĘŻAR DOWODU – to powinność udowodnienia ze względu na własny interes prawny – oskarżyciel prywatny, posiłkowy lub powód cywilny o ile nie będą zainteresowani dowodzeniem zasadności swoich twierdzeń, własnych żądań to wówczas proces skończy się dla nich niepomyślnie. Z ciężaru dowodzenia może uwolnić każdy przejmując na siebie ten ciężar – nawet sąd.

 

OBOWIĄZEK DOWODZENIA – to powinność udowadniania ze względu na cudzy interes prawny. Spoczywa on na adwokacie, oskarżycielu publicznym, przedstawicielu ustawowym. Nie dopełnienie tego obowiązku powoduje pociągnięcie do odpowiedzialności dyscyplinarnej.

 15.

ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW

Organy procesowe mogą kierować się swoim przekonaniem, ukształtowanym pod wpływem wiedzy, doświadczenia życiowego i zasad logicznego rozumowania przy ocenie dowodów. Jednakże musza się oni liczyć z:

a)     wszystkimi przeprowadzonymi dowodami – nie wolno wyłączać dowodów istotnych dla sprawy,

b)     zasadami prawidłowego rozumowania,

c)     wskazaniami wiedzy w danej dziedzinie,

d)     wskazaniami z doświadczenia życiowego osoby oceniającej dowody.

Nie jest to zasada konstytucyjna, lecz wynika z art. 7 k.p.k.. Jest ona zasadą kontrolowanej oceny dowodów, tzn. iż organ procesowy musi się wytłumaczyć dlaczego oparł się na tych a nie innych dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych a nadto organ rozpoznaje środek odwoławczy kontrolujący swobodna ocenę dowodów dokonanych przez organ w I instancji.

 

 16.

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI

Oznacza ona, że organ procesowy powinien zetknąć się ze źródłem i środkiem dowodowym osobiście, a środkiem dowodowym oprze swe ustalenie winien być dowód pierwotny – środek dowodowy pierwotny. Zasada ta jest niezdefiniowana a jej obowiązywanie wynika głównie z przepisów k.p.k.

Wyjątki: dopuszcza się ustalenie faktu za pomocą dowodu pochodnego – jeżeli:

a)     dowód pierwotny nie istnieje lub jest niedostępny,

b)     zachodzi potrzeba dokonania kontroli dowodu pierwotnego,

c)     dowody ze swej istoty są zawsze dowodami pochodnymi (opinia biegłego, protokół),

d)     zastosowania dowodów pochodnych wymaga szybkość i ekonomia procesu.

17.

Zasada ścigania z urzędu – stanowi dyrektywę ścigania przestępstw z własnej inicjatywy organu procesowego (niezależnie od woli i zachowania się samego pokrzywdzonego). Odnosi się także do działania sądów (dotyczy zarówno wszczęcia postępowania, jak i dalszego jego biegu).

Niektórzy łącznie omawiają tę zasadę z zasadą skargowości (np. prof. Waltoś). Zasada skargowości – jako dyrektywa, zgodnie z którą kierownicze organy procesowe prowadzą postępowanie tylko na wniosek.

Łączenie tych dwóch zasad zaciemnia ich obraz. Należy je omawiać jako dwie odrębne zasady.

Ściganie przestępstw nabrało charakteru publicznoprawnego.

Zasada ścigania z urzędu opiera się na założeniu, że przestępstwo narusza porządek prawny, musi się więc spotkać z karą. Interes jednostki musi ustąpić interesowi społecznemu.

Zasada ta dotyczy nie tylko wszczęcia, ale całego procesu (od chwili rozpoczęcia do zakończenia).

Warunkowe ściganie z urzędu – gdy jest potrzebne zezwolenie, np. sądu dyscyplinarnego – art. 13 k.p.k. (zezwolenie na ściganie).

Art. 10 § 1 k.p.k.

Art. 9 § 1 k.p.k.

Art. 304 § 1 i § 2 k.p.k. – społeczny (§ 1) i prawny (§ 2) obowiązek zawiadomienia o przestępstwie ściganym z urzędu. Społeczny – nie jest zagrożony sankcją karną. Prawny – spoczywa na instytucji państwowej lub samorządowej; odpowiedzialność dyscyplinarna i karna.

Art. 304 § 1 i § 2 posiada odpowiednik w art. 4 § 1 ustawy o post. w spr. nieletnich i art. 240 § 1 k.k.

Zasada ścigania z urzędu ma wyjątki:

• ściganie na wniosek – np. w przypadku zgwałcenia;

• ściganie z oskarżenia prywatnego – np. art. 157 § 4 k.k., art. 217 § 3 k.k.

Niektórzy autorzy: zasada ta traktowana jest jako zasada o charakterze mieszanym (materialno-prawnym).

Ściganie na wniosek – wówczas, gdy zostanie złożony wniosek o ściganie przez uprawniony podmiot – art. 12 § 1 k.p.k. Uprawnionym podmiotem jest najczęściej pokrzywdzony, ale nie zawsze (gdy jest on małoletni lub ubezwłasnowolniony, jego prawa wykonują przedstawiciele ustawowi lub osoby sprawujące pieczę nad pokrzywdzonym). Art. 51 k.p.k. – reprezentacja pokrzywdzonego.

Złożenie wniosku o ściganie powoduje to, że postępowanie toczy się od tej chwili z urzędu (od tego momentu tryb publicznoskargowy).

Art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k. – brak wniosku stanowi przeszkodę procesową.

Złożenie wniosku o ściganie jest prawem (nie obowiązkiem) pokrzywdzonego. Cechą przestępstw wnioskowych jest to, że naruszają one często intymne sprawy życia pokrzywdzonego.

Art. 12 § 3 k.p.k. – cofnięcie wniosku o ściganie; cofnięcie nie może dotyczyć przestępstwa zgwałcenia! Co do innych przestępstw – po cofnięciu składający wniosek nie może ponownie tego wniosku złożyć!

Problem podzielności podmiotowej wniosku – art. 12 § 2 k.p.k. – niepodzielność wniosku.

Przesłanką ścigania osób najbliższych wniosek imienny! Wyjątkowa podzielność podmiotowa wniosku: pokrzywdzony może wyłączyć, że np. tego najbliższego tak, innego nie.

• ściganie na wniosek pokrzywdzonego:

  • przestępstwa bezwzględne – np. zgwałcenie (bez względu na osobę sprawcy);

  • przestępstwa względnie wnioskowe – gdy ściganie na wniosek zależy od określonej okoliczności, a jeśli tej okoliczności nie ma, to następuje ściganie z urzędu (najczęściej stosunek osobisty, który łączy pokrzywdzonego z przestępcą, np. kradzież na szkodę osoby najbliższej);

• ściganie na wniosek dowódcy jednostki wojskowej – art. 338 § 3 k.k., art. 341 k.k., art. 343 k.k..;

przy tego rodzaju wnioskach jest odmienna regulacja – art. 658 k.p.k. i następne (przestępstwa ścigane na wniosek dowódcy jednostki wojskowej prokurator wojskowy może też ścigać bez wniosku).

Wyjątek od zasady ścigania z urzędu: ściganie w trybie prywatnoskargowym (z oskarżenia prywatnego). Przestępstwa o niewielkiej społecznej szkodliwości (dokonane pod wpływem emocji, np. jedna osoba drugą uderzyła w twarz). Pokrzywdzony decyduje, czy zostaje wszczęty proces i czy będzie on kontynuowany; on wnosi skargę i on tę skargę popiera. Bardzo duża dyspozycyjność pokrzywdzonego – może skargę skutecznie cofnąć – wtedy sąd umorzy postępowanie karne.

18. 

 

ZASADA KONTRADYKORYJNOŚCI I INKWIZYCYJNOŚCI

 

ZASADA KONTRADYKORYJNOŚCI

Wynika ona z przepisów k.p.k. – zgodnie z nią strony maja prawo do walki o korzystne dla siebie rozstrzygniecie.

Zachodzi ona wówczas, gdy spełnione są warunki:

a)     możliwie dokładne oznaczenie przedmiotu procesu sporu, podanie do wiadomości stronom istoty odpowiedzialności karnej, cywilnej za popełniony czyn,

b)     istnienie przeciwstawnych sobie stron toczących spór oraz organu rozstrzygającego ten spór – tzn. w procesie musi istnieć przynajmniej trójstronny stosunek procesowy: oskarżyciel – oskarżony – organ procesowy.

c)     równouprawnienie stron wiodących spór – zasadą jest przyznawanie tego samego prawa do udziału w posiedzeniach i w rozprawie oskarżonego i pokrzywdzonego a w razie tymczasowego aresztowania podejrzanego – jego obrońcy,

d)     niezbędne minimum dyspozycyjności stron – w procesie należy zapewnić stronom swobodę i możliwość udziału w procesie, składanie wniosków, zaskarżanie decyzji procesowych. Przejawem tej zasady jest np. prawo stron do zadawania w pierwszej kolejności (przed sądem) pytań osobom przesłuchiwanym – art. 370 § 1 k.p.k.

 

ZASADA INKWIZYCYJNOŚCI

Rządzi dochodzeniem i śledztwem – zgodnie z tą zasadą w procesie nie ma miejsca dla stron procesowych i badanie sprawy należy przede wszystkim do organu procesowego. Jest to zasada przeciwna zasadzie kontradyktoryjności. Zasada ta ułatwia szybsze przeprowadzenie postępowania przygotowawczego.

Jednakże zezwala ona na pewne cechy zasady kontradyktoryjności, np. na

a)     obowiązkowe przesłuchanie podejrzanego z udziałem ustanowionego obrońcy (art. 301 k.p.k.)

b)     prawie do składania wniosków o czynnościach śledztwa lub dochodzenia (art. 315 k.p.k.)

c)     udziale stron w przesłuchaniu biegłego (art. 318 k.p.k.)

 

19.

ZASADA LEGALIZMU

Zgodnie z tą zasadą organ procesowy powołany do ścigania przestępstw zobowiązany jest do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania karnego od chwili gdy powziął on uprawdopodobnioną wiadomość o przestępstwie, które ścigane jest z oskarżenia publicznego. Zasada ta wynika z art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k., która zabrania wszczęcia postępowania i nakazuje umorzenia już wszczętego, jeżeli społeczna szkodliwość czynu jest znikoma.

 

Przeciwną zasadzie legalizmu jest ZASADA OPORTUNIZMU. Zasada ta wskazuje, że organ procesowy może odstąpić od wszczęcia postępowania jeśli wzgląd na interes społeczny uczyni postępowanie karne w danej sprawie niecelowym.

 

Zasada legalizmu dopuszcza 3 wyjątki na rzecz zasady oportunizmu, dotyczy to:

a)     umorzenia „absorpcyjnego” postępowania w sprawie o występek zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5, jeżeli orzeczenie kary wobec oskarżonego byłoby niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie orzeczonej za inne przestępstwa a interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia,

b)     świadka koronnego – umarza się postępowanie przeciwko sprawcy przestępstw, jeżeli złożył przed sądem wyczerpujące zeznania dotyczące osób uczestniczących w przestępstwie, które mogły przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub im zapobieżenia,

c)     umorzenie postępowania przeciwko nieletnim – o ile orzeczenie środków wychowawczych lub poprawczych jest niecelowe ze względu na orzeczone środki w innej sprawie.

 

W pewnym sensie odstępstwem od zasady legalizmu jest zawarcie POROZUMIENIA, które pozwala skrócić proces, urealnić wykonanie wyroku, zaoszczędzić wydatki na wymiar sprawiedliwości, ale które jednocześnie rażąco redukuje odpowiedzialność karną oskarżonego i kłóci się z poczuciem sprawiedliwości.

 

Można wyróżnić następujące porozumienia (klasyczne):

1)     skazanie bez rozprawy – sąd może skazać oskarżonego za występek zagrożony karą do 5 lat pozbawienia wolności stosując nadzwyczajne złagodzenie kary, lub odstąpić od jej wymierzenia – art. 335, 343 k.p.k.

2)     skrócona rozprawa – bez przeprowadzenia postępowania dowodowego na wniosek oskarżonego w rozprawie głównej, o ile zarzucono mu występek zagrożony karą do 8 lat pozbawienia wolności – oskarżony może zostać skazany i wymierzona mu określona kara lub środek karny (art. 387 k.p.k.)

3)     porozumienie oskarżonego z pokrzywdzonym co do naprawienia szkody lub zadośćuczynienia uzasadnia warunkowe umorzenie – art. 341 § 3 k.p.k.

 

 

 

 20.

Zasada Prawa do obrony

 

Jest to zasada konstytucyjna – art. 42 ust. 2, zgodnie z którą oskarżony ma prawo bronić się w procesie i korzystać z pomocy obrońcy.

Z zasady tej wynikają dwa pojęcia obrony:

1. materialna – polegającą na podejmowaniu przez jakąkolwiek osobę wszelkich czynności procesowych w celu obrony interesów oskarżonego w procesie (składanie wniosków, przytaczanie argumentów i kontrargumentów).

Zgodnie z art. 74 § 1 k.p.k. oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności, ani obowiązku dostarczenia dowodów na swoja niekorzyść. Ma on też prawo do pouczenia go o prawie do obrony. Należy zauważyć też, iż kłamstwo oskarżonego jest bezkarne, nie ma on prawa do nakłaniania innych osób do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień. Nie może również składać fałszywego pomówienia kogoś o przestępstwo nie pozostające w związku z postawionym mu zarzutem.

1. formalna – polega na korzystaniu z pomocy obrońcy. Obrońcą w polskim prawie w procesie karnym może być jedynie adwokat (wyjątkowo aplikant adwokacki).

Korzystanie z obrońcy może być obligatoryjne lub fakultatywne:

Obligatoryjnie – gdy oskarżony jest nieletni, niewidomy, niemy, głuchy, zachodzi wątpliwość co do jego poczytalności, nie włada językiem polskim, sąd uzna to za niezbędne itd.

Wyróżnia się też obronę:

1. z wyboru jeśli sam oskarżony powołuje obrońcę,

2. z urzędu – powołuje prezes sądu w dwóch przypadkach:

   • gdy obrona jest obligatoryjna a oskarżony nie ma obrońcy z wyboru

   • na wniosek oskarżonego – gdy nie jest w stanie ponieść kosztów obrony z wyboru bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

21. Podaj i objaśnij dwie zasady ustrojowe prokuratury

Prokuratura rządzą inne zasady ustrojowe niż sądem. Zasada hierarchicznego podporządkowania wyraża regułę, że organy

Prokuratury tworzą hierarchię, na szczycie, której jest Prokurator Generalny będący równocześnie Ministrem

Sprawiedliwości. Prokuraturę stanowią: Prokurator Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych (rejonowych,

wojewódzkich i apelacyjnych) oraz wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury (art. l ustawy o Prokuraturze).

Prokurator przy wykonywaniu czynności określonych w ustawach jest wprawdzie niezależny, ale obowiązany jest on

wykonywać wytyczne i polecenia prokuratora przełożonego. Jeżeli jednak polecenie dotyczy treści czynności w

postępowaniu, prokurator może żądać pisemnego polecenia lub wyłączenia go od udziału w sprawie (art. 8 ust. 2 ustawy o

Prokuraturze).

W prokuraturze obowiązuje zasada jednoosobowego dokonywania czynności. W związku z tą zasadą zasada substytucji

pozwala na zastąpienie prokuratora nadrzędnego, na jego polecenie przez prokuratora podwładnego (art. 10 ust. 3 ustawy o

Prokuraturze)oraz dewolucji, czyli zastąpienia prokuratora podwładnego przez czynności prokuratora nadrzędnego.

Ważną w działalności prokuratury jest zasada indyferencji, która oznacza, że prokurator występuje w imieniu całej Prokuratury

jako jednolitego organu. Zasada ta realizowana jest w tym sensie, że możliwa jest zmiana osoby prokuratora w toku procesu,

gdyż każdy z nich reprezentuje organ prokuratury.

22.

PODZIAŁ PRZESŁANEK PROCESOWYCH

Przez warunki dopuszczalności postępowania karnego rozumie się przesłanki procesowe. Są to określone stany (sytuacje), z którymi prawo karne procesowe łączy dopuszczalność albo niedopuszczalność postępowania karnego.

W art. 17 KPK wymienione są przesłanki procesowe. Ma on następującą treść:

„§1 Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:

• czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia

• czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa

• społeczna szkodliwość czynu jest znikoma

• ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze

• oskarżony zmarł

• nastąpiło przedawnienie karalności

• postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się

• sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych

• brak skargi uprawnionego oskarżyciela

• brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej

• zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie

§2 Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują tylko czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzających do

wyjaśnienia, czy wniosek będzie złożony lub zezwolenie będzie wydane.

§3 Niemożność przypisania winy sprawcy czynu nie wyłącza postępowania dotyczącego zastosowania środków zabezpieczających.”

Poszczególne przesłanki procesowe powodują bądź dopuszczalność procesu, a więc spełniają funkcję pozytywną, bądź też powodują niedopuszczalność procesu, spełniając funkcję negatywną. W związku z tym wszystkie przesłanki procesowe dzielimy na:

pozytywne (dodatnie)

negatywne (ujemne).

Aby konkretne postępowanie było dopuszczalne, konieczne jest istnienie wszystkich przesłanek procesowych pozytywnych, wymaganych dla danego rodzaju sprawy i dla danego etapu postępowania. Jednocześnie nie może występować żadna przesłanka o charakterze negatywnym.

Przesłanki negatywne nazywa się również przeszkodami procesowymi. Przeszkodą jest również brak wymaganej przesłanki pozytywnej.

Jeżeli występuje określony stan i proces z tego punktu widzenia jest dopuszczalny, to mamy do czynienia z przesłanką pozytywną. Jeżeli zaś występowanie określonego stanu powoduje, że postępowanie jest niedopuszczalne, to mamy do czynienia z przesłanką negatywną.

Przesłanki procesowe warunkują dopuszczalność wszystkich stadiów szeroko rozumianego postępowania karnego bądź tylko niektórych.

Istotny jest podział na przesłanki:

bezwzględne (absolutne)

względne (relatywne).

Charakter przesłanek bezwzględnych wyraża się w tym, że warunkują one dopuszczalność postępowania o określony czyn, przeciwko określonej osobie – w każdym układzie procesowym. Występowanie tego rodzaju przesłanki negatywnej lub brak

przesłanki pozytywnej powoduje, że wyłączona jest w ogóle możliwość prowadzenia postępowania przy tych samych podstawowych elementach: czyn – osoba pociągana do odpowiedzialności.

Przesłanki względne warunkują dopuszczalność postępowania o określony czyn, przeciwko określonej osobie – tylko w danym

układzie procesowym.

Szerokie ujęcie przesłanek procesowych, oznacza, że obejmuje się nimi stany o różnym charakterze, wynikającym przede

wszystkim z ich różnego stosunku do prawa karnego materialnego. Przesłanki procesowe dzieli się na:

przesłanki o charakterze materialnym

przesłanki o charakterze mieszanym

przesłanki o charakterze czysto formalnym (ściśle procesowym)

Niekiedy przesłanki dzieli się tylko na formalne i materialne, a wówczas przesłanki nazwane mieszanymi obejmuje się grupą

przesłanek materialnych.

Przesłanki o charakterze materialnym są przede wszystkim ustanowionymi przez prawo karne materialne warunkami

odpowiedzialności karnej. Równocześnie prawo karne procesowe czyni je warunkami dopuszczalności postępowania karnego.

Przesłanki te stanowią przykład tzw. podwójnego wartościowania prawnego.

Do przesłanek o charakterze materialnym zalicza się :

brak dostatecznych podstaw faktycznych do ścigania karnego

nieprzestępność czynu – z powodu braku ustawowych znamion czynu zabronionego lub gdy ustawa stanowi, że sprawca nie

popełnia przestępstwa

znikomość społecznej szkodliwości czynu

niekaralność czynu (nie spowodowaną przedawnieniem)

Art. 17. Negatywne przesłanki procesowe

§ 1. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:
1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia,
2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,
3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,
4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,
5) oskarżony zmarł,
6) nastąpiło przedawnienie karalności,
7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,
8) sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,
9) brak skargi uprawnionego oskarżyciela,
10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej,
11) zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.
§ 2. Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują tylko czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy wniosek będzie złożony lub zezwolenie będzie wydane.
§ 3. Niemożność przypisania winy sprawcy czynu nie wyłącza postępowania dotyczącego zastosowania środków zabezpieczających.

23.

Art. 508. Właściwość miejscowa sądu

§ 1. Jeżeli właściwość miejscowa nie jest oznaczona w przepisie szczególnym, wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania wnioskodawcy, a w braku miejsca zamieszkania sąd miejsca jego pobytu. Do postępowania z urzędu właściwy jest sąd miejsca, w którego okręgu nastąpiło zdarzenie będące podstawą wszczęcia postępowania. W braku wskazanych wyżej podstaw właściwy będzie sąd dla m. st. Warszawy.
§ 2. W wypadku gdy sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy lub podjąć innej czynności albo gdy wymagają tego względy celowości, sąd nad nim przełożony wyznaczy na posiedzeniu niejawnym inny sąd do rozpoznania sprawy w całości lub w części.
§ 3. Wyznaczenie następuje z urzędu albo na przedstawienie sądu właściwego, albo też na wniosek właściwego organu lub osoby zainteresowanej, po wysłuchaniu w razie potrzeby innych osób zainteresowanych.

24.

Właściwość rzeczowa 

 

Właściwość rzeczowa pozwala na ustalenie, który z sądów różnych rzędów jest właściwy do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji. 

 

Sądami, które są właściwe do rozpoznawania spraw w pierwszej instancji są sądy rejonowe oraz sądy okręgowe. Dlatego wyróżnia się właściwość rzeczową sądów rejonowych oraz właściwość rzeczową sądów okręgowych. 

 

Zgodnie z art. 24 § 1 k.p.k. sąd rejonowy orzeka w pierwszej instancji we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do właściwości innego sądu. 

 

Ustawodawca w art. 24 § 1 k.p.k. wprowadził domniemanie właściwości sądu rejonowego.

 

Jeżeli chodzi natomiast o właściwość rzeczową sądu okręgowego to można wyróżnić właściwość stałą oraz ruchomą. 

 

Właściwość rzeczowa stała sądu okręgowego dotyczy kategorii przestępstw, które zostały wyraźnie wskazane w ustawie. Zgodnie z art. 25 § 1 k.p.k. sąd okręgowy orzeka w pierwszej instancji w sprawach o następujące przestępstwa:

 

1. o zbrodnie określone w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) oraz w ustawach szczególnych;

2. o występki określone w rozdziałach XVI i XVII oraz w art. 140-142, art. 148 § 4, art. 149, art. 150 § 1, art. 151-154, art. 156 § 3, art. 158 § 3, art. 163 § 3 i 4, art. 165 § 1, 3 i 4, art. 166 § 1, art. 173 § 3 i 4, art. 185 § 2, art. 189a § 2, art. 210 § 2, art. 211a, art. 252 § 3, art. 258 § 1-3, art. 265 § 1 i 2, art. 269, art. 278 § 1 i 2 w zw. z art. 294, art. 284 § 1 i 2 w zw. z art. 294, art. 286 § 1 w zw. z art. 294, art. 287 § 1 w zw. z art. 294, art. 296 § 3 oraz art. 299 Kodeksu karnego;

3. o występki, które z mocy przepisu szczególnego należą do właściwości sądu okręgowego.

 

Przepis art. 25 § 1 pkt 1 k.p.k., ustanawiający właściwość sądu okręgowego w sprawach o zbrodnie, obejmuje zakresem tej właściwości sprawy o czyny zabronione, które należały do kategorii zbrodni w czasie ich popełnienia. Oznacza to, że jeśli czyn zabroniony miał wtedy status występku, a po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu rejonowego, jako rzeczowo właściwego, na skutek zmiany zagrożenia ustawowego włączony został do kategorii zbrodni, to taka zmiana ustawy, jako niekorzystna dla oskarżonego, nie może odnosić się do czynu objętego oskarżeniem (art. 4 § 1 k.k.). Zachowuje on zatem status występku, a właściwym do rozpoznania sprawy pozostaje sąd rejonowy (Uchwała SN z dnia 26 stycznia 2007 r., I KZP 34/06).

 

Natomiast właściwość rzeczowa ruchoma sądu okręgowego polega na przyznaniu sądowi apelacyjnemu uprawnienia do przekazania do rozpoznania na wniosek sądu rejonowego, sądowi okręgowemu, jako sądowi pierwszej instancji, sprawy o każde przestępstwo, ze względu na szczególną wagę lub zawiłość sprawy (art. 25 § 2 k.p.k.).

 

25.

Iudex inhabilis, z łacińskiego - sędzia nieodpowiedni. Przepisy polskiego prawa określają przyczyny bezwzględnego wyłączenia sędziego z toczącego się postępowania sądowego np. w sprawach, w których sędzia jest stroną postępowania lub w sprawach osób związanych z sędzią więzami pokrewieństwa. Wyłączenie takiego sędziego z toczącego się postępowania następuje z mocy ustawy, a udział w postępowaniu wyłączonego na tej podstawie sędziego powoduje nieważność postępowania.

Iudex suspectus, z łacińskiego - sędzia podejrzany. Przepisy polskiego prawa dopuszczają możliwość wyłączenia sędziego z konkretnego postępowania sądowego, jeżeli zachodzą uzasadnione wątpliwości co do bezstronności sędziego. Wyłączenie takie może nastąpić na żądanie samego sędziego lub na wniosek strony postępowania.

26. Scharakteryzuj różnice pomiędzy śledztwem i dochodzeniem, wskaż na procesowy „moment” początkowy i końcowy śledztwa i dochodzenia

Zarówno śledztwo i dochodzenie są wariantami prowadzenia postępowania przygotowawczego, przewidziane przez Kodeks Postępowania Karnego. Celem obu rodzajów postępowań jest więc, zgodnie z art. 297 § 1:

• ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo,

• wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy,

• zebranie danych stosownie do art. 213 i 214, a więc mających na celu przeprowadzenie wywiadu środowiskowego oraz zebranie informacji dotyczących oskarżonego,

• wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody,

• zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu.

Kiedy więc prowadzone będzie śledztwo a kiedy dochodzenie?
Śledztwo zostało przewidziane w razie popełnienia ciężkich przestępstw, określonych w art. 309 § 1. Będą to więc wszelkie sprawy, których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do sądu okręgowego, występki, w których osobą podejrzaną będzie osoba wymieniona w art. 309 §1 pkt.2 i 3;wszelkie występki, w których nie prowadzi się dochodzenia oraz występki, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator tak postanowi ze względu na wagę lub zawiłość sprawy. Śledztwo od dochodzenia odróżnia również organ je prowadzący. W przypadku śledztwa będzie to każdorazowo prokurator, który może jednak powierzyć Policji przeprowadzenie śledztwa w całości lub w określonym zakresie,bądź też dokonać jedynie poszczególnych czynności śledztwa. Należy bardzo wyraźnie podkreślić, iż prokurator nie może powierzyć Policji czynności związanych z przedstawieniem zarzutów, zmianą lub uzupełnieniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz zamknięciem śledztwa. Przyjęto powszechnie, iż zadania Policji w śledztwie mają charakter pomocniczy, zaś ich celem jest usprawnienie całego postępowania oraz pomoc prokuratorom. Kodeks postępowania karnego zakreśla ściśle termin, w którym śledztwo powinno zostać zakończone. Zgodnie bowiem z art. 310 § 1 k.p.k. śledztwo powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy. Natomiast w wyjątkowych sytuacjach, okres śledztwa może być przedłużony na dalszy czas oznaczony przez prokuratora nadzorującego śledztwo lub prokuratora bezpośrednio przełożonego wobec prokuratora, który prowadzi śledztwo, nie dłuższy jednak niż rok. W szczególnie uzasadnionych wypadkach właściwy prokurator nadrzędny nad prokuratorem nadzorującym lub prowadzącym śledztwo może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony. prokurator nadrzędny nad prokuratorem nadzorującym lub prowadzącym śledztwo może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony.
Przechodząc do omówienia dochodzenia, na samym początku warto zwrócić uwagę, iż organem właściwym do prowadzenia dochodzenia jest Policja, bądź inne właściwe organy, za wyjątkiem sytuacji, kiedy dochodzenie prowadzone jest przez prokuratora. Jak więc widać zasadą przy dochodzeniu jest jego prowadzenie przez Policję, zaś jedynie w wyjątkowych sytuacjach – przez prokuratora. Dochodzenie prowadzone jest w sprawach, które należą do właściwości sądów rejonowych. Będą to zatem sprawy zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100 000 zł oraz sprawy enumeratywni wymienione w art. 325b § 1 pkt. 2-3 k.p.k. Ponadto, co ważne, dochodzenie nie może być prowadzone w stosunku do oskarżonego pozbawionego wolności, chyba, że zastosowano wobec niego zatrzymanie bądź też sprawcę ujęto na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem tymczasowo aresztowano. Dochodzenia nie prowadzi się także w sprawach, kiedy to oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy lub gdy biegli lekarze psychiatrzy powołani do wydania opinii w sprawie stwierdzą, że poczytalność oskarżonego w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu lub w cza-sie postępowania jest wyłączona albo w znacznym stopniu ograniczona.
Zarządzenie co do wszczęcia, prowadzenia, umorzenia dochodzenia wydaje zawsze prowadzący dochodzenie. Ustawodawca nie wymaga poinformowania prokuratora o wszczęciu dochodzenia, natomiast prokuratorowi przyznano uprawnienie, na mocy którego może on sprawować nadzór nad postępowaniem, którego sam nie prowadzi. Również dochodzenie zostało ograniczone czasowo. Jeżeli bowiem dane uzyskane w toku czynności, które można określić wstępnym dochodzeniem, lub prowadzonego przez okres co najmniej 5 dni dochodzenia nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych, można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw. W każdym jednak razie dochodzenie powinno być ukończone w ciągu 2 miesięcy. Prokurator może przedłużyć ten okres do 3 miesięcy, a w wypadkach szczególnie uzasadnionych – na dalszy czas oznaczony.
W dochodzeniu nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, za wyjątkiem, kiedy podejrzany jest tymczasowo aresztowany.
Wszelkie te różnice wynikają przede wszystkim z wagi spraw, które podlegają rozpoznaniu czy to w śledztwie czy dochodzeniu. Jak więc widać ustawodawca rozpatrywanie spraw bardziej zawiłych i skomplikowanych, a przede wszystkim zagrożonych wyższą karną, pozostawił w gestii prokuratury, sprawy zaś drobniejsze przekazał do rozpatrywania Policji.

27. Wyjaśnij rolę procesową i scharakteryzuj akt oskarżenia

Akt oskarżenia – pismo procesowe wnoszone do sądu w postępowaniu karnym przez uprawniony podmiot, w którym domaga się on od sądu wydania orzeczenia o winie i karze lub środkach karnych wobec osoby wskazanej w tym piśmie.

Podmiotem uprawnionym do wniesienia aktu oskarżenia jest co do zasady osoba mająca uprawnienia do występowania przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego, czasami pokrzywdzony lub osoba jemu najbliższa jako oskarżyciel prywatny.

Jeżeli zostaną spełnione określone przesłanki, akt oskarżenia przed sądem obok lub zamiast oskarżyciela publicznego może popierać oskarżyciel posiłkowy.

Oskarżycielem publicznym jest co do zasady prokurator. Oskarżycielem publicznym może też być m.in. Policja - w tym wypadku prokurator zatwierdza akt oskarżenia sporządzony przez Policję w dochodzeniu i wnosi go do sądu.

Oprócz aktu oskarżenia wnoszonego przez oskarżyciela publicznego można wyróżnić prywatny akt oskarżenia, wnoszony najczęściej przez pokrzywdzonego przy przestępstwach ściganych z oskarżenia prywatnego.

Natomiast wniesienie aktu oskarżenia w sprawie ściganej z oskarżenia publicznego przez inny podmiot niż oskarżyciel publiczny (podmiot uprawniony występuje wówczas w charakterze oskarżyciela subsydiarnego), jest możliwe dopiero po wykonaniu następujących czynności:

1. Prokurator odmawia wszczęcia postępowania przygotowawczego lub umarza wszczęte postępowanie,

2. Postanowienie to zostało zaskarżone zażaleniem do sądu (art.306 §1 w zw. z art.465 §2),

3. Sąd uchyla postanowienie prokuratora, wskazując powody uchylenia, ewentualnie także okoliczności, które należy wyjaśnić, lub czynności, które należy przeprowadzić,

4. Prokurator prowadzący postępowanie ponownie nie znajduje podstaw do wszczęcia postępowania lub ponownie umarza wszczęte postępowanie,

Dopiero po tych krokach uprawniony może wnieść akt oskarżenia w sprawie ściganej z oskarżenia publicznego, który musi być sporządzony i podpisany przez adwokata (przymus adwokacki). W przypadku jednak, gdy pierwszym postanowieniem (postanowieniami) odmówiono wszczęcia postępowania przygotowawczego, a po uchyleniu ich przez sąd, wszczęto postępowanie i następnie je umorzono cała powyższa procedura musi być przeprowadzona od początku. Wymagane jest bowiem, aby wszystkie postanowienia były postanowieniami tego samego rodzaju (np. czterokrotnie odmawiano wszczęcia postępowania przygotowawczego lub czterokrotnie umarzano wszczęte postępowanie karne)

28.

ROZPRAWA GŁÓWNA
Jest najważniejszą fazą postępowania głównego, w której odbywa się rozpoznanie sprawy oraz zapada rozstrzygnięcie odnośnie przedmiotu procesu karnego.

Rozprawa odbywa się jawnie (za wyjątkami wskazanymi w ustawie tj. w art. 359-360 k.p.k.) oraz ustnie (art. 365 k.p.k.). Kieruje nią przewodniczący, czuwając nad jej prawidłowym przebiegiem i bacząc aby zostały wyjaśnione wszystkie istotne okoliczności sprawy, a w miarę możliwości także okoliczności sprzyjające popełnieniu przestępstwa. Powinien on także dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej. W ramach tego uprawniony jest do podejmowania różnych decyzji procesowych i innych czynności(por. hasło przewodniczący składu orzekającego)

ROZPRAWA GŁÓWNA SKŁADA SIĘ Z NASTĘPUJĄCYCH PODFAZ:

1. rozpoczęcia rozprawy głównej,

2. przewodu sądowego,

3. przemówień stron,

4. wyrokowania.

ROZPOCZĘCIE ROZPRAWY GŁÓWNEJ
Rozpoczyna się z chwilą wywołania sprawy. W tym etapie dokonywane są m.in. następujące czynności: zaczyna się wywołaniem sprawy (ogłoszenie, jaka sprawa będzie rozpatrywana). przewodniczący sprawdza obecność wezwanych osób oraz bada czy nie ma przeszkód do rozpoznania sprawy. Następnie zarządza opuszczenie sali przez świadków. Pokrzywdzony zawsze jednak pozostaje na sali. na tym etapie załatwia się dodatkowe wnioski stron, które mogą dotyczyć: jawności rozprawy, wyłączenia sędziego z powodu stronniczości, zgłoszenie powództwa cywilnego, zgłoszenie się oskarżyciela posiłkowego.

Poza tym w tej podfazie podejmuje się też np. decyzje odnośnie zezwolenia przedstawicielom radia, telewizji, filmu, prasy na dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy (art. 357 § 1 k.p.k.), w kwestii wyłączenia jawności rozprawy rozpoznaje wnioski stron np. dopuszczenie wcześniej nie zgłoszonych dowodów lub inne wnioski formalne, załatwia kwestie natury porządkowej jak np. o usunięciu z sali rozpraw osób znajdujących się w stanie nie licującym z powagą sądu.

PRZEWÓD SĄDOWY
Rozpoczyna się odczytaniem przez oskarżyciela aktu oskarżenia. W tym etapie postępowania przeprowadza się właściwe post. dow., na które składa się szereg czynności dowodowych w - tym przesłuchanie oskarżonego, świadków, biegłych przeprowadzenie, dow. rzeczowych.

Przesłuchanie jest ustnym sposobem przeprowadzania dowodu z oświadczeń wiedzy osobowych źródeł dowodowych. Reguły i tryb przeprowadzania przesłuchania określa art. 171 k.p.k., który stanowi, że osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem danej czynności, a dopiero następnie można zadawać pytania zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi.
Prawo zadawania pytań mają oprócz organu przesłuchującego obrońcy, pełnomocnicy oraz biegli Pytania zadaje się osobie przesłuchiwanej bezpośrednio, chyba że organ przesłuchujący zarządzi inaczej, przy czym nie wolno zadawać pytań sugerujących osobie przesłuchiwanej treść odpowiedzi.
Niedopuszczalne jest także:

1. wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej

2. stosowanie hipnozy albo środków chemicznych i technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchanie.

Niekiedy może wszakże dojść do ograniczenia postępowania dowodowego. Dzieje się tak w sytuacji kiedy sąd za zgodą obecnych stron przeprowadza postępowania dowodowe tylko częściowo, gdy wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości.(art. 388 k.p.k.)

Także w przypadku przychylenia się sądu do wniosku oskarżonego o wydanie wyroku skazującego w trybie art. 387 k.p.k. dochodzi do redukcji postępowania dowodowego poprzez uznanie za ujawnione dowodów wymienione w akcie poskarżenia lub dokumentów przedłożonych przez stronę.

Ustawa dopuszcza też do wyraźnego odstępstwa od zasady bezpośredniości, pozwalając w niektórych sytuacjach na odczytywanie podczas przewodu sądowego protokołów wyjaśnień, zeznań i innych protokółów oraz dokumentów lub nawet na ich ujawnienie bez odczytania (art. 389, 391 - 394 k.p.k.). Odstępstwem od tej zasady jest też dokonywanie niektórych czynności dowodowych w drodze tzw. pomocy prawnej.

Po przeprowadzeniu wszystkich dopuszczonych dowodów przewodniczący zapytuje strony czy nie wnoszą o uzupełnienie przewodu sądowego. Jeśli strony nie zgłaszają nowych wniosków dowodowych oraz przewodniczący uznaje, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona - zarządzeniem zamyka przewód sądowy.

PRZEMÓWIENIA STRON
Przewodniczący składu orzekającego udziela głosu najpierw stronom, dalej ich przedstawicielom oraz w miarę potrzeby przedstawicielowi społecznemu, który przemawia przed obrońcą i oskarżonym.
Głos zabierają kolejno: oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy lub oskarżyciel prywatny (jeśli postępowanie toczy się w trybie prywatnoskargowym) następnie powód cywilny, obrońca oskarżonego i oskarżony. Przedstaw. procesowi zabierają głos przed strona.
Jeżeli natomiast głos zabiera ponownie oskarżyciel lub powód cywilny, należy również udzielić go obrońcy i oskarżonemu. Jak widać z powyższego oskarżony zawsze zabiera głos jako ostatni.

WYROKOWANIE
Jest ostatnią z podfaz rozprawy głównej. Składają się na nią następujące czynności:

• narada nad wyrokiem,

• głosowanie,

• sporządzenie wyroku na piśmie,

• ogłoszenie wyroku.

Do narady nad wyrokiem sąd przystępuje niezwłocznie po wysłuchania głosów stron (art. 408 k.p.k.)
Przebieg narady i głosowania nad wyrokiem jest tajny i nie jest dopuszczalne zwolnienie od zachowania tajemnicy w tym względzie. Podczas narady i głosowania oprócz członków składu orzekającego może być obecny jedynie protokolant, chyba że przewodniczący uzna jego obecność za zbędną. Narada odbywa się osobno co do winy, kwalifikacji prawnej czynu, kary, środków karnych oraz pozostałych kwestii. Po naradzie przewodniczący zbiera głosy poczynając od najmłodszego, przy czyn najpierw od ławników według ich wieku a następnie od sędziów według ich starszeństwa służbowego a sam głosuje jako ostatni.

Głosowanie podobnie jak narada odbywa się osobno co do winy, kwalifikacji prawnej czynu, kary, środków karnych oraz pozostałych kwestii. Orzeczenie zapada większością głosów. Jeżeli natomiast

zdania głosujących tak się podzielą, że żadne z nich nie uzyskuje większości

29.

Apelacja (łac. appellatio - odwołanie) – odwołanie się od wydanego wyroku. W prawie procesowym apelacja jest środkiem odwoławczym od wyroku sądu pierwszej instancji do sądu drugiej instancji.

Terminem apelacja określa się też system kontroli odwoławczej odznaczającej się specyficznymi cechami^[1].

Apelacja przysługuje wyłącznie od wyroku sądu pierwszej instancji. W Polsce od wyroków wydanych w pierwszej instancji przez sąd rejonowy apelacja przysługuje do sądu okręgowego, natomiast jeśli wyrok w pierwszej instancji zapadł przed sądem okręgowym, sądem drugiej instancji jest sąd apelacyjny.

Apelację należy wnosić na piśmie, do sądu odwoławczego za pośrednictwem sądu pierwszej instancji, w terminie dwóch tygodni od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Gdy jednak strona nie zażądała uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji wyroku, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia.

Prawidłowo wniesiona i spełniająca wszelkie wymogi apelacja prowadzi do ponownego rozpatrzenia sprawy, przy uwzględnieniu dodatkowych, zawartych w niej, przesłanek. Niewniesienie apelacji skutkuje uprawomocnieniem się wyroku sądu pierwszej instancji.

Zasadniczą funkcją postępowania apelacyjnego jest funkcja kontrolna^[2].

W 1949 roku apelacja została usunięta z polskiego procesu karnego i zastąpiona przez rewizję. W 1995 roku w noweli kodeksu postępowania karnego zmieniono określenie "rewizja" na "apelacja", jednak była to zmiana mechaniczna, nie licząc ograniczenia orzekania na niekorzyść przez sąd odwoławczy^[1].

W Polsce system apelacyjny jest systemem postępowania dwuinstancyjnego. Strona, która zaskarża wyrok, może żądać jego kontroli pod względem prawnym i faktycznym. Apelacja może zostać oparta na jednym albo kilku spośród czterech zarzutów:

1. obrazy przepisów prawa materialnego;

2. obrazy przepisów postępowania, jeśli mogło to mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku;

3. błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku, jeśli mogło to mieć wpływ na jego treść;

4. rażącej niewspółmierności kary.

Dodatkowo w apelacji podnosić można wszelkie zarzuty, które nie mogły być przedmiotem zażalenia.

Sąd odwoławczy orzeka w granicach środka odwoławczego, tzn. związany jest kierunkiem apelacji (na korzyść czy na niekorzyść oskarżonego) i jej zakresem (zaskarżenie wyroku w całości czy w części), a jeśli apelację na niekorzyść oskarżonego wniósł prokurator lub pełnomocnik jednej ze stron - także wymienionymi w niej zarzutami. Zasada związania granicami środka odwoławczego nie obowiązuje gdy stwierdzone zostanie istnienie jednej spośród tzw. bezwzględnych przesłanek odwoławczych.

Sąd odwoławczy, w rezultacie rozpoznania apelacji, może zaskarżony wyrok utrzymać w mocy, uchylić (wtedy kieruje sprawę do ponownego rozpoznania, bądź umarza postępowanie) a jeżeli pozwala na to zgromadzony materiał dowodowy, ma prawo zmienić zaskarżony wyrok, nie może jednak skazać oskarżonego, który został uniewinniony przez sąd pierwszej instancji. W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, sąd ten jest związany wskazówkami i zapatrywaniami prawnymi sądu odwoławczego.

Sąd odwoławczy nie przeprowadza postępowania dowodowego. Od tej zasady istnieje wyjątek przewidziany przez art. 452 § 2 k.p.k.

„	Sąd odwoławczy może jednak w wyjątkowych sytuacjach, uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, przeprowadzić dowód na rozprawie, jeżeli przyczyni się to do przyśpieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub znacznej części. Dowód można dopuścić również przed rozprawą.	”

Na wniosek oskarżonego pozbawionego wolności sąd odwoławczy zarządza sprowadzenie go na rozprawę. Może się zdarzyć, że sąd za wystarczającą uzna obecność obrońcy. W takim wypadku, jeżeli oskarżony nie ma obrońcy, sąd wyznacza obrońcę z urzędu.

W postępowaniu karnym prawo wniesienia apelacji przysługuje stronom postępowania, czyli: oskarżonemu, prokuratorowi, oskarżycielowi posiłkowemu, oskarżycielowi prywatnemu i powodowi cywilnemu.

30.

Względne i bezwzględne przyczyny odwoławcze

• przyczyna odwoławcza - wskazane w ustawie uchybienia prawne, którym dotknięta jest zaskarżona decyzja i z którym ustawa wiążę obowiązek eliminacji lub zmiany decyzji

względne - określone jako uchybienia, które wywołują skutek procesowy w postaci zmiany lub uchylenia zaskarżonego orzeczenia tylko wtedy gdy podniesione zostały przez skarżącego w środku odwoławczym i w jego granicach

bezwzględne - określone jako uchybienia, które organ odwoławczy uwzględnia niezależnie od granic i poniesionych zarzutów oraz wpływu na uchybienia na treść orzeczenia i które w razie ich stwierdzenia powodują obligatoryjne uchylenie zaskarżonego orzeczenia

Ad.1. względne przyczyny odwoławcze

orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia:

obrazy przepisów prawa materialnego,

obrazy przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia,

błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia,

rażącej niewspółmierności kary lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego lub innego środka.

Ad.a. obraza przepisów pr. materialnego

tzw. error iuris

polega na wadliwym zastosowaniu przepisów w orzeczeniu opartym na prawidłowych ustaleniach faktycznych

zarzuty może być zasadny tylko wtedy gdy dotyczy zastosowania lub niezastosowania przepisu zobowiązującego sąd do bezwzględnego respektowania

Ad. b. obraza przepisów postępowania

error in procedendo

zarzut może być zasadny gdy mógł mieć wpływ na treść orzeczenia

uchybienia w postępowaniu przygotowawczym mogą być przedmiotem zarzutu jeśli przeniknęły one do postępowania sądowego i mogą mogły mieć wpływ na treść orzeczenia

Ad.c. błąd w ustaleniach faktycznych

error facti

uchybienia w zakresie logicznego rozumowania przez sąd w ocenie zebranego materiału dowodowego

Ad.d. rażąca niewspółmierność kary

• rażąca niewspółmierność to zarówno aspekt surowości jak i łagodności kary

• w oparciu o ten przepis mogą być zaskarżone:

  środki wychowawcze, lecznicze, poprawcze przewidziane dla nieletnich

  środki karne, które zostały uregulowane w roz. V KK

  środki w związku z poddaniem sprawcy próbie, roz. VIII KK

  środki zabezpieczające przewidziane w roz. X KK

Ad.2. bezwzględne przyczyny odwoławcze

niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli:

w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40,

sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie,

sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego,

sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu,

orzeczono karę, środek karny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie,

zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu,

zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie,

zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone,

zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8-11,

oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2, art. 80 oraz art. 517i § 1 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy,

sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa

rażąca niesprawiedliwość orzeczenia z art.440 - podlega zmianie lub uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów → nie jest samodzielną przyczyną odwoławczą może tylko występować tylko obok przyczyn z art. 438

poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej czyny(art.455) - instytucja jedynie postępowania apelacyjnego instancja odwoławcza obowiązana jest badać przyczyny z art. 439 z urzędu niezależnie od tego czy zostały podniesione w środku odwoławczym przez skarżąceg uchylenie następuje w formie wyroku