HASŁA:

swobodny przepływ osób,  swoboda przedsiębiorczości;

STAN FAKTYCZNY:

Według brytyjskiego prawa  osoba prawna (korporacja)  posiada miejsce rejestracji i siedzibę, które zwykle się pokrywają.  Podatek od korporacji składa się z kilku części, przedsiębiorstwa, które mają siedzibę za granicą płacą tylko jego część (podatek dochodowy). Brytyjska korporacja Daily Mail była zarejestrowana i miała siedzibę w Londynie. W 1984 roku wystąpiła do Brytyjskiego Ministerstwa Skarbu o wydanie zgody na przeniesienie głównego zarządu spółki do Holandii w celu uniknięcia niekorzystnych skutków podatkowych związanych ze sprzedażą znacznej części swego majątku, za które zamierzała nabyć własne akcje z pominięciem zapłacenia za te operacje brytyjskiego podatku.  Po wyczerpujących negocjacjach na podstawie artykułu 59 TFUE (dawny  52 TWE) spółka wniosła w 1986 roku skargę do sądu, który zawiesił postępowanie i skierował pytania w zakresie interpretacji artykułów 49 i 54 TFUE (dawne  43 i 48 TWE) do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. W zapytaniu chodziło głównie o ustalenie, czy przepisy te przyznają spółce  utworzonej według prawa jednego z państw członkowskich i mającej tam siedzibę  prawo przeniesienia zarządu do innego państwa, bez konieczności uzyskania zgody. 

 

Stanowisko Spółki Daily Mail:

Zdaniem korporacji, artykuły 59-65 TFUE (dawne  52-58 TWE) dają osobom fizycznym i prawnym prawo przeniesienia się do innego państwa członkowskiego w celu prowadzenia działalności gospodarczej, a obowiązek eliminacji przepisów ograniczających emigrację i imigrację powinien być identyczny jak w stosunku do osób fizycznych. Wszelkie ograniczenia swobody przeniesienia siedziby są niezgodne z art. 59-65 TFUE. Zmniejszenie wpływów podatkowych państwa nie może powodować zakazu przeniesienia osoby prawnej, a jeśli nawet w niektórych przypadkach zakaz ten byłby usprawiedliwiony, to jego ogólny i bezwzględny zakaz narusza wymóg proporcjonalności.

 

Stanowisko rządu brytyjskiego:

zdaniem  Ministerstwa Skarbu, że cel przeniesienia siedziby firmy stanowi uniknięcie płacenia podatków oraz że zmiana siedziby firmy nie oznacza prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu art. 59 TFUE (dawny art. 52 TWE). Działalność taka powinna być rzeczywista i efektywna tak jak w przypadku osoby fizycznej. Rząd brytyjski stwierdził, że możliwe są  ograniczenia ze korzystania swobód wspólnotowych przez osoby fizyczne, jeśli miałoby to prowadzić do naruszenia lub obejścia przepisów krajowych.

 

Stanowisko Komisji:

Komisja zwróciła uwagę na różnicę sytuacji prawnej osób fizycznych i prawnych z punktu widzenia ich sytuacji prawnej.  Status osób prawnych podlega prawu narodowemu, jednakże w tej sytuacji  ustawodawstwa holenderskie i brytyjskie są zgodne, że transfer siedziby nie pociągałby za sobą utraty osobowości prawnej. Jednakże prawna wtórnego o przepływie osób nie można stosować bezpośrednio do firm. Przyznanie państwom członkowskim całkowitego prawa do blokowania przeniesienia siedziby firm byłoby niezgodne z art. 59 TFUE, a ograniczenia swobody nie mogą wynikać z ustawodawstwa podatkowego.

 

Wyrok Trybunału:

Trybunał orzekł, że przy obecnym stanie prawa wspólnotowego art. 49 i 54 TFUE (43 i 48 TWE) nie przyznają spółce utworzonej według prawa jednego z państw członkowskich i mającej w nim statutową siedzibę prawa przeniesienia siedziby zarządu do innego państwa członkowskiego. Trybunał wyszedł z założenia, że przyjęta w niektórych państwach członkowskich teoria siedziby nie jest sprzeczna z art. 54 TFUE, uznał, że przepisy narodowe utrudniające spółce opuszczenie państwa, w  którym została założona, nie naruszają swobody przedsiębiorczości.

Spółki są tworami prawa krajowego, które w sposób autonomiczny decyduje o możliwości przeniesienia siedziby do innego państwa członkowskiego, a kwestia międzynarodowego prawa spółek jest zastrzeżona zgodnie z art. 293 TWE (obecnie uchylony) dla umów międzynarodowych i wskutek tego wypada z zakresu swobody przedsiębiorczości.

Przepis artykułu 49 TFUE nie ma bezpośredniego zastosowania w odniesieniu do spółek, w przeciwieństwie do osób fizycznych, spółki są zakładane na podstawie jednego systemu prawnego, który w obecnym stanie prawa wspólnotowego jest system wewnątrzkrajowy określonego państwa.

ETS przyjął, że traktat dostosowuje się do różnic  w ustawodawstwach krajowych, uznając w art. 54 TFUE (dawny art. 48 TWE) siedzibę statutową, zarząd i główne przedsiębiorstwo za równorzędne dla działania swobody przedsiębiorczości

 

Komentarz:

Orzeczenie to było przez wielu interpretowane jako potwierdzenie zgodności teorii siedziby z prawem wspólnotowym. Oznacza to, że prawo wspólnotowe pozostawia ustawodawcy krajowemu , przy rozważaniu między swobodą przedsiębiorczości  a wartościami prawa krajowego wybór między teorią siedziby a teorią założenia. Niemniej ani z Traktatu ani z uzasadnienia do wyroku nie wynika o jaką siedzibę chodzi. Wydaje się iż chodzi wyłącznie o przeniesienie siedziby statutowej, która nie stanowi o istocie swobody przedsiębiorczości.

 

Definicje:

Przedsiębiorczość - samodzielne i rzeczywiste wykonywanie działalności gospodarczej przy pomocy trwałego urządzenia w innym państwie członkowskim na czas nieokreślony (Factorame)

Swoboda przedsiębiorczości - zagwarantowanie swobody wyboru miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium UE przez osoby fizyczne i prawne.