Budowa i zasada działania mikroskopu świetlnego

Istnieje wiele typów mikroskopów np.świetlny, elektronowy, do badań w ultrafiolecie. Na poniższym rysunku przedstawiono budowę mikroskopu świetlnego. Każdy mikroskop optyczny składa się z dwóch podstawowych układów: optycznego i mechanicznego.

Do elementów optycznych mikroskopu należą:

- obiektyw,

-okular

-tubus

-urządzenia oświetlające (lampa, przesłona, kondensor)

Do elementów układu mechanicznego należą:

-podstawa,

-statyw

-stolik przedmiotowy

-śruba mikrometryczna (regulacja ostrości obrazu)

Mikroskop świetlny charakteryzują wielkości:

Powiększenie całkowite i powiększenie rzeczywiste oraz zdolność rozdzielcza mikroskopu.

Powiększenie całkowite mikroskopu (P_C) to iloczyn powiększenia obiektywu (P_OB), okularu (P_OK) i tubusa (P_T).

P_C = P_OB x P_OK x P_T

Powiększenie rzeczywiste mikroskopu (P_RZ) otrzymujemy mnożąc aperturę numeryczną obiektywu (A) przez 1000:

P_RZ = A x 1000

Zdolność rozdzielcza mikroskopu (d) – określa największą odległość między dwoma punktami (w µm), które widzimy jako osobne punkty.

0,55 µm – średnia długość fali w świetle widzialnym

α - kat zawarty między skrajnym promieniem wchodzącym a osią optyczną jego soczewki

n – współczynnik. załamania światła ośrodka znajdującego się pomiędzy obiektywem a okularem. Dla obiektywów suchych takim ośrodkiem jest powietrze (n=1), dla mokrych – olejek immersyjny (n=1,5).

A – apertura numeryczna. Przyjmuje wielkości od 0,1 do 1,3. Powiększenie i apertura podane są na ściance obiektywu (np. 100/1,3; gdzie 100 to powiększenie obiektywu a 1,3 to apertura numeryczna)

Olejek immersyjny – umożliwia zwiększenie zdolności rozdzielczej mikroskopu. Dla olejku cedrowego n=1,5, dla glicerolu n=1,4. Olejek immersyjny eliminuje zjawisko załamywania się promieni świetlnych przy przechodzeniu ze środowiska optycznie gęstszego (szkło) do środowiska optycznie rzadszego (powietrze). Efektem tego jest większa ilość promieni przechodzących przez obiektyw i preparat.

Budowa mikroskopu świetlnego - schemat

Przygotowanie preparatu mikroskopowego:

1. Dwie możliwości:

1. Preparat z hodowli płynnej -gdy materiał pobieramy z hodowli płynnej lub zawiesiny komórek w płynie fizjologicznym. Na odtłuszczone szkiełko przedmiotowe, za pomocą sterylnej ezy lub pipety, nanieść kroplę zawiesiny komórkowe badanego drobnoustroju

2. Preparat z hodowli na podłożu stałym wykonujemy nanosząc najpierw na szkiełko przedmiotowe kroplę wody za pomocą ezy, a następnie równomiernie rozprowadzić w niej niewielka ilość biomasy komórkowej pobranej z pożywki stałej (!!! UŻYWAJĄC JAŁOWEJ EZY)

1. Przykryć krople z materiałem biologicznym szkiełkiem nakrywkowym. Należy brzeg szkiełka nakrywkowego oprzeć w pobliżu kropli, a następnie opuścić ukośnie na szkiełko przedmiotowe, aby do wnętrza nie dostały się pęcherzyki powietrza.

Procedura mikroskopowania:

1. Włączyć źródło światła i odsłonić przesłonę kondensora znajdująca się pod stolikiem

2. Wprowadzić obiektyw o mniejszym powiększeniu (np. 20x) w oś optyczną mikroskopu

3. Podnieść tubus poprzez obrót śruby mikrometrycznej tak, aby obiektyw znalazł się 3-5 cm nad stolikiem

4. Umieścić przygotowany preparat na stoliku mikroskopu i docisnąć zaciskami

5. Opuścić tubus przez obrót śruby mikrometrycznej tak, aby obiektyw znalazł się tuż nad preparatem – sprawdzamy to patrząc z boku, nie poprzez okular.

6. Patrząc w okular podnieść powoli tubus za pomocą śruby mikrometrycznej aż do mementu ukazania się obrazu preparatu. Ostrość obrazu poprawić śrubą mikrometryczną

7. Skorygować oświetlenie obrazu

8. Jeżeli zachodzi potrzeba obejrzenia obrazu przy większym powiększeniu, należy zmienić obiektyw na silniej powiększający np. 40x, i wyregulować ostrość za pomocą śruby mikrometrycznej.

9. Po zakończeniu mikroskopowania podnieść obiektyw za pomocą śruby mikrometrycznej na kilka cm nad stolik i zdjąć preparat.

ŚRUBA MIKROMETRYCZNA SŁUZY WYŁĄCZNIE DO REGULOWANIA OSTROŚCI OBRAZU, A NIE DO JEGO POSZUKIWANIA.