Konkurs językowy Poprawna polszczyzna na co dzień, przeznaczony dla uczniów starszych klas gimnazjum, pomyślany jest jako szkolny konkurs polonistyczny w formie testu wyboru. Może posłużyć nauczyielom w przygotowaniu młodzieży uzdolnionej językowo do konkursów o podobnej tematyce. Sprawdza wiedzę i umiejętności uczniów z zakresu m.in. frazeologii, fleksji, poprawnej budowy zdań, semantyki. Zawiera przykłady zadań, które często sprawiają uczniom trudność - może więc posłużyć również jako swoiste utrwalenie trudnej wiedzy.
"POPRAWNA POLSZCZYZNA NA CO DZIEŃ"
KONKURS DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM
Uwaga! We wszystkich zadaniach tylko jedna odpowiedź jest poprawna.
Wskaż szereg wyrazów, w którym znajdują się wyłącznie poprawne formy czasowników:
szedłem, szedliśmy, poszedliśmy
szliśmy, szedłem, poszliśmy
szłem, szedłam, poszliśmy
szłem, szłam, poszliśmy.
Wskaż szereg wyrazów, w którym znajdują się wyłącznie poprawne formy imion podane w mianowniku:
Jasiu, Stasiu, Zdzisiu
Jaś, Stasio, Zdzisiu
Jasio, Stasio, Zdzisio
Jaś, Stasiu, Zdzisio.
W szeregu których wyrazów pojawił się czasownik niepoprawnie odmieniony?
ja ssę, ty przyjmij, ty spójrz
ja ssam, ty przyjmij, ty spojrzyj
ja ssę, ty przyjm, ty spojrzyj
ja ssę , ty przyjm, ty spójrz.
Wskaż szereg zawierający wszystkie poprawne formy rzeczowników w narzędniku liczby mnogiej.
liśćmi, świniami, koniami, dłońmi
liśćmi, świniami, końmi, dłoniami
liściami, świniami, koniami, dłoniami
liśćmi, świńmi, końmi, dłońmi.
Która forma wyrazu w dopełniaczu liczby pojedynczej jest niepoprawna?
hrabiego
Hiszpana
gdańszczanina
mieszczana.
Związek frazeologiczny "iść w sukurs" oznacza:
iść komuś z pomocą, ratunkiem, odsieczą
pozbawić kogoś pewności siebie
kłócić się, spierać, walczyć o coś
zdobyć doświadczenie.
Związek frazeologiczny "jajko Kolumba" oznacza:
niespodziewane odkrycie, wynalazek
dotarcie do innego miejsca niż się pierwotnie planowało
proste rozwiązanie pozornie trudnego problemu
jajko niezwykłe, rzadki okaz czegoś.
Androny to:
inaczej brednie, banialuki, mówi się dziś: pleść androny
wafle, inaczej andruty
staropolska nazwa andrzejek
elegancka nazwa tej części garderoby, którą się też nazywa kalesony, pantalony.
Słowami: "jak za króla Ćwieczka" dajemy do zrozumienia, że:
ktoś jest bardzo stary, przez co zasługuje na szacunek
coś jest nienowoczesne, przestarzałe, niedostosowane do współczesnych możliwości
ktoś jest bardzo przywiązany do historii, tradycji i kultury polskiej
jakaś budowla ma bardzo starą architekturę.
W którym szeregu znajdują się wyłącznie poprawne wyrażenia lub zwroty?
okres czasu, potencjalne możliwości
cofać się do tyłu, adres zamieszkania
iść naprzód, okres próbny
dalej kontynuować, poprawić się na lepsze.
Wskaż niepoprawne wyrażenie:
ilość uczniów w klasie
liczba uczniów w klasie
ilość kawy w filiżance
ilość pieniędzy w portfelu.
Wskaż zdanie, w którym znajduje się błąd językowy:
Proszę piętnaście dekagramów sera.
Proszę piętnaście deko sera.
Proszę piętnaście deka sera.
Proszę pół kilo soli.
Treść którego przysłowia została poprawnie podana?
I wilk syty, i wrona cała.
Uderz w stół, a garnki się odezwą.
Na świętego Grzegorza idzie zima do morza.
Kto zjada ostatki, bywa piękny i szczupły.
Które wyrażenie lub zwrot nie został poprawnie wyjaśniony?
plastikowe pieniądze- karty kredytowe i płatnicze
pojechać do Rygi- zwymiotować
dziesiąta muza (X Muza)- film, twórczość filmowa
czwarta władza- władza sądownicza.
Kupujesz:
tę pomarańczę
tą pomarańczę
tego pomarańcza
tę pomarańcz.
Które wyrażenie jest poprawne?
półtorej litry wody
półtora litra wody
półtorej litra wody
półtora litry wody.
Wskaż błędne omówienie:
wiek XVI- złoty wiek kultury polskiej
wiek XIX- wiek pary i elektryczności
wiek XVIII- wiek światła i rozumu
wiek XX- wiek tradycji i konserwatyzmu.
Treść którego przysłowia została zmieniona?
Pan Bóg nierychliwy, ale sprawiedliwy.
Człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi.
Gdzie Pan Bóg nie może, tam babę pośle.
Jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie.
Podobne znaczenie mają przysłowia: "Jaki pan, taki kram" oraz:
Jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie.
Jaka mać, taka nać.
Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz.
Jak się człowiek śpieszy, to się diabeł cieszy.
Tylko w jednym z podanych zestawów (a, b, c, d) znajdują się wyłącznie takie rzeczowniki, na których znaczenie nie wpływa wybór końcówki "a" lub "u" w dopełniaczu lp. Wskaż ten zestaw.
oryginał, przypadek
krawat, witraż
marsz, grafik
lód, fenomen.
Treść którego przysłowia została błędnie podana?
Jedna jaskółka zimy nie czyni.
Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu.
Prawda w oczy kole.
Darowanemu koniowi nie patrzy się w zęby.
Które z poniższych zdań nie zawiera dwuznaczności?
Zabraliśmy tornister z Bartkiem.
Górale trudnią się hodowlą owiec i wyrobem kierpców z własnej skóry.
Gospodyni doiła krowę, która głośno ryczała.
Góral nosi na głowie kapelusz z muszelkami, koszulę i kierpce.
Wskaż błędną propozycję dwóch form obocznych wyrazów. Możemy powiedzieć:
To jest Jaś albo Jasio.
Nie ma pokojów albo pokoi.
Lubić kogoś albo lubieć kogoś.
Nie ma tych alei albo tych alej.
Który wyraz nie ma liczby mnogiej?
drzwi
dynamiczność
nożyczki
komórka.
Który szereg zawiera wszystkie poprawnie odmienione czasowniki?
myśleć, wymyślić, nienawidzić
myśleć, wymyśleć, nienawidzić
myśleć, wymyśleć, nienawidzieć
myślić, wymyślić, nienawidzieć.
W którym szeregu wyrazów jest zawarte błędne wyjaśnienie utartej peryfrazy?
król ptaków- orzeł, król puszczy-lew, król rock and rolla- Elvis Presley
kraj tulipanów- Holandia, kraj samurajów- Japonia, kraj trollów-Norwegia
cztery kąty- mieszkanie, cztery kółka-samochód, cztery deski- garaż
błękitna krew- pochodzenie arystokratyczne, błękitna planeta-Ziemia.
Wskaż zdanie poprawnie zbudowane:
Przepłynąwszy ocean, spełniło się jego największe marzenie.
Biegnąc do przystanku, uciekł mu autobus.
Płynąc do Ameryki, jego myśli były skoncentrowane na czekającej go pracy.
Siedząc w fotelu, czytał poranną gazetę.
W którym szeregu wyrazów wszystkie czasowniki mają poprawne formy?
zdejm, lubiłam, rozumieją
zdejmij, lubiałam, rozumieją
zdejmij, lubiłam, rozumieją
zdejmij, lubiłam, rozumią.
Oto niepełne frazeologizmy: dać ..., dostać..., mieć nerwy jak..., ruszyć ..., zapuszczać gdzieś.... Proszę wskazać, w którym zestawie (a, b, c, d) są odpowiadające im kolejno słowa.
harbuzem, w kości, postronek, głowę, żurawia
harbuza, kośćmi, postronki, głowę, żurawie
harbuz, kości, postronek, głową, żuraw
harbuza, w kość, postronki, głową, żurawia.
W którym zestawie znajdują się niepoprawnie odmienione liczebniki wraz z rzeczownikami?
dwoje piskląt, dwa koty
dwa pisklęta, dwa kotów
dwoje drzwi, dwoje dzieci
dwie świnie, dwoje prosiąt.
Wskaż zdanie, w którym nie ma błędu językowego.
Minister finansów jest odpowiedzialny za skup i handel żywcem.
Wilga zawsze wybiera sobie na gniazdo liściaste drzewo.
Trzeba wziąć pod uwagę potencjalne możliwości każdej firmy.
Przyczyną wypadku na drodze była gołoledź.
Który zestaw zawiera wszystkie poprawne formy rzeczowników w mianowniku?
wesz, mysz, weka ( bułka)
wsza, mysz, weka (bułka)
wesz, mysza, wek (bułka)
wesz, mysz, wek (bułka).
Które wyrażenie zawiera błąd językowy?
ta kontrol
ta kontrola
ta mysz
ten patrol.
Podczas układania testu kierowano się zaleceniami poprawnościowymi zawartymi w nowszych wydaniach Słownika poprawnej polszczyzny PWN. Ponadto korzystano z następujących wydawnictw: Słownik frazeologiczny języka polskiego, Słownik peryfraz, Słownik języka polskiego. Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny.
KLUCZ ODPOWIEDZI DO TESTU KONKURSOWEGO "POPRAWNA POLSZCZYZNA NA CO DZIEŃ"
1B, 2C, 3B, 4B, 5D, 6A, 7C, 8A, 9B, 10C, 11A, 12B, 13C, 14D, 15A, 16B, 17D, 18C, 19B, 20B, 21A, 22C, 23C, 24B, 25A, 26C, 27D, 28C, 29D, 30B, 31D, 32A, 33A
KONKURS JĘZYKOWY "POPRAWNA POLSZCZYZNA NA CO DZIEŃ"
Podkreśl zdania, w których nie ma błędu językowego.
Giertych miał słuszną rację, twierdząc, że w polskiej szkole nie ma dyscypliny.
Ministerstwo ma potencjalne możliwości, aby zmienić tę sytuację.
W dwa tysiące siódmym roku- twierdzi minister- sytuacja się poprawi.
W końcu trzeba iść naprzód, a nie cofać się do tyłu.
Który zestaw zawiera wyłącznie poprawne formy wyrazów?
Jadę do Tarnobrzega, Kołobrzega
Jadę do Tarnobrzegu, Kołobrzega
Jadę do Tarnobrzega, Kołobrzegu
Jadę do Tarnobrzegu, Kołobrzegu.
Wyjść po angielsku znaczy:
Wyjść w sposób elegancki, dopełniając wszelkich obowiązków wobec gospodarza
Wyjść z powodu nieoczekiwanej, doznanej urazy
Wyjść niepostrzeżenie, bez pożegnania
Wyjść, żegnając się tylko z gospodarzem.
Który związek frazeologiczny został źle wyjaśniony?
Mieć bękarcie szczęście- mieć niezwykłe, wyjątkowe szczęście
Kręcić bicz z piasku- wykonywać pracę bezowocną
Góra porodziła mysz- efekt niewspółmierny z wielkimi przygotowaniami
Mieć wróble pod czapką- wiercić się, być niespokojnym.
Który zestaw zawiera wyrazy niebędące synonimami bliższymi lub dalszymi?
Odnowienie, renowacja, restauracja, odbudowa
Kopia, reprodukcja, odbitka, faksymile
Racjonalny, rozsądny, sensowny, zasadny
Względny, relatywny, potencjalny, możliwy.
Wskaż zestaw, w którym znajduje się wyraz niebędący homonimem.
je, broni, miny
pal, grab, zamek
bród, por, pokój
bez, wart, lin.
Związek frazeologiczny błędnie wyjaśniony to:
biały kruk- rzadkość, rzadka książka
biały murzyn- człowiek wyzyskiwany, ciężko pracujący dla korzyści innych
biały wiersz- wiersz nierymowany
Biały Dom- siedziba Prezydenta RP.
Wybierz zestawy, w których nie wszystkie pary wyrazów są względem siebie antonimami.
ustny-werbalny, alkoholizm-abstynencja
monotonny-niejednostajny, suma-różnica
utopista-fantasta, znaczeniowy-semantyczny
ignorant-erudyta, tuman-jajogłowy.
Wskaż błędne wyjaśnienie.
ojciec żony- teść
mąż córki-zięć
siostra męża- ciotka
żona syna- synowa.
W każdym podpunkcie podkreśl jedną- poprawną propozycję formy wyrazu:
żółte narcyzy czy żółte narcyze
zwęzić spódnicę czy zwężyć spódnicę
niechcąco czy niechcący
zwątpij czy zwątp
kanister czy karnister
druszlak czy durszlak
Tadziu, choć tutaj czy Tadzio, choć tutaj
przyglądam się kotu czy przyglądam się kotowi
to jest łabądź czy to jest łabędź
blombować zęby czy plombować zęby
pantomima czy pantonima
kląć czy klnąć
drylować wiśnie czy drelować wiśnie
zwę się czy zwię się
ktoś kogoś kara czy ktoś kogoś karze
szepczę czy szeptam
wypłukaj czy wypłucz
nie krakaj czy nie kracz
chichoczę czy chichotam
ta kontrola czy ta kontrol
łże czy łga
skacz czy skakaj
ssa czy ssie
przekonywający czy przekonywujący.
Wskaż zestaw, w którym znajduje się źle wyjaśnione omówienie.
czarny ląd- Afryka, czarny sport-żużel
czarna polewka-zupa z krwi zwierzęcej, czarne koszule- faszyści włoscy
czarna msza- msza pogrzebowa, czarny anioł polskiej piosenki- Ewa Demarczyk
czarne podniebienie- ktoś złośliwy, napastliwy, czarni mnisi-benedyktyni
czarna śmierć- dżuma, czarne złoto-węgiel .
Wylać dziecko wraz z kąpielą znaczy:
zrobić w jakiejś sprawie więcej szkody niż pożytku
postępować w sposób okrutny
wyrządzić komuś przypadkowo krzywdę
wykonać wszystko co do nas należało.
Czuć (mieć) do kogoś ansę znaczy:
czuć do kogoś sympatię
czuć do kogoś urazę
czuć do kogoś miłość
być względem kogoś obojętnym.
Być pod czyimiś auspicjami znaczy:
dostawać od kogoś regularnie posiłki, jedzenie
być przez kogoś wciąż prześladowanym
być pod czyjąś opieką
należeć do kogoś lub czegoś.
Które przysłowie nie zostało wyjaśnione w poprawny sposób?
Człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi- nie można przewidzieć, co się stanie.
Gdy Bóg dopuści, to i z kija wypuści- Pan Bóg nie może wszystkiego uczynić.
Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek- o postępowaniu dwulicowym, na wszelki wypadek.
Natura ciągnie wilka do lasu- wrodzone skłonności zawsze się odezwą.
Wskaż zestaw, w którym znajduje się błędne omówienie.
złote gody- 50. rocznica ślubu, złoto Bałtyku- bursztyn.
złote myśli- maksymy, sentencje; złoto Ameryki- kukurydza.
złoty wiek kultury polskiej- XVI stulecie, złoty wiek- 50 lat.
Wskaż błędne omówienie.
warzywo filozofów- sałata.
teatr wyobraźni- pantomima.
wąchać kwiatki od spodu- nie żyć.
spoczywać w objęciach Morfeusza- spać
Przy każdej propozycji form wyrazów postaw znak P (prawda lub F (fałsz).
Mogę powiedzieć:
trzydzieścioro czworo dzieci albo trzydzieści czworo dzieci
dwadzieścia ośmioro dzieci albo dwadzieścioro ośmioro dzieci
pospieszny albo pośpieszny
ja ssę albo ja ssam
ci rozbitkowie albo te rozbitki
w romantyzmie albo w romantyźmie
kląć albo klnąć
spieszyliśmy się albo śpieszyliśmy się
w cudzysłowie albo w cudzysłowiu.
Który szereg nie zawiera błędnie odmienionych liczebników?
W szkole nie było dwojga dzieci/ Przyglądam się trojgu dzieciom.
W szkole nie było dwojgu dzieci/ Przyglądam się trojgu dzieciom.
W szkole nie było dwojga dzieci/ Przyglądam się trojga dzieciom.
W szkole nie było dwojgu dzieci/ Przyglądam się trojga dzieciom.
Wskaż szereg, w którym znajdują się wyłącznie poprawnie odmienione liczebniki wraz z rzeczownikami.
półtorej litry wody, półtora torta
półtora litra wody, półtorej tortu
półtora litra wody, półtora tortu
półtorej litry wody, półtora tortu.
W którym szeregu nie wystąpił błąd w zastosowaniu liczebnika zbiorowego lub głównego?
troje drzwi, dwoje oczu, trzy kurczęta, troje rodzeństwa, pięć uczennic.
dwoje kociąt, czworo drzwi, dwoje ludzi, trzy skrzypce, troje studentów.
dwoje uszu, dwa kocięta, pięcioro pielgrzymów, trzy skarpety.
pięcioro kociąt, osiem kur, siedmioro kurcząt, dwoje nauczycieli.
Który zestaw zawiera niepoprawnie wyjaśniony związek frazeologiczny?
zalewać sadła za skórę- dokuczać, szpakami karmiony- mądry.
pleść duby smalone- mówić głupoty, mieć nerwy jak postronki- mieć słabe nerwy.
schować dudy w miech- spokornieć, przebierać jak w ulegałkach-grymasić, wybrzydzać.
gorączka złota- pogoń za zyskiem, łabędzi śpiew- ostatnie dzieło autora, ostatni występ.
W każdym podpunkcie podkreśl jedną, poprawną propozycję formy wyrazu.
grabać liście/ grabić liście
grabaliśmy liście/ grabiliśmy liście
to tarko/ ta tarka.
trzeć marchew na tarce/ trzeć marchew na tarku
tłumnik/ tłumik
ta konklawe wybrała papieża/ to konklawe wybrało papieża
nie ma kaszy manny/ nie ma kaszy mannej.
Spośród czterech poniższych propozycji obocznych form wyrazu wskaż tę,
która jest błędna.
słać łóżko lub ścielić łóżko
pchać taczki lub pchać taczkę
wieźć coś na taczkach lub wieźć coś na taczce
lubił chwalić się osiągnięciami lub lubiał chwalić się osiągnięciami.
Który zestaw nie zawiera pary antonimów?
patos, wzniosłość
altruizm, egoizm
monoteizm, politeizm
racjonalizm, irracjonalizm.
Który zestaw nie zawiera pary synonimów?
analogie, podobieństwa
moralność, etyka
heroizm, tchórzostwo
perswazja, przekonywanie.
Wskaż szereg, w którym znajduje się błędne omówienie.
mistrz dłuta-rzeźbiarz, fabryka snów-Hollywood
mistrz dobrego smaku- Winicjusz, X muza-film
mistrz ze Stratfordu- Szekspir, globalna wioska-współczesny świat
Mistrz z Nazaretu- Chrystus, XI muza- telewizja.
Podkreśl poprawne formy rzeczowników w D.lm.
tłów/ teł
ciem/ ćmów
kocy/ koców
godeł/ godłów.
Wskaż błędne wyjaśnienie.
Pyrrusowe zwycięstwo- zwycięstwo osiągnięte zbyt wielkim kosztem
Pytyjska odpowiedź- odpowiedź okrutna w swej jednoznaczności
spór o cień osła- spór o głupstwa niegodne uwagi
szata Dejaniry- źródło niekończących się cierpień.
Treść którego przysłowia została zmieniona?
Kto śpiewa, dwa razy się modli.
Przyszła kryska na Matyska.
Plotka wyleci wróblem, a powraca wołem.
Kto szablą wojuje, od miecza ginie.
Które zdanie zawiera błędnie odmienione nazwisko?
Córka pana Skargi to panna Skargówna.
Dziennikarze przeprowadzili wywiad z Januszem Korwin-Mikkem
Opowiadano mi o Samuelu Lindem.
Żona pana Armaty to pani Armacina.
Wskaż szereg, w którym wszystkie wyrażenia i zwroty są poprawne.
adres zamieszkania, ilość mleka w szklance
ilość uczniów w klasie, okres czasu
liczba posiadanych par butów, mieć trochę wyobraźni
polegać na sobie wzajemnie, spotkać się z przychylną aprobatą.
Znajdź szereg, w którym znajduje się niepoprawnie odmieniony wyraz.
w Zakopanem, z Bieszczad
w cudzysłowie, z Suwałek
z Ebenezerem Scrooge’em, czytam Goethego
w Częstochowie, nie ma Hiszpana.
Który związek frazeologiczny niepoprawnie wyjaśniono?
owczy pęd- bezkrytyczne naśladowanie innych
krokodyle łzy- łzy obłudnika
kalwaryjskie rymy- utwory bez wartości artystycznej
szara eminencja- człowiek, z którym nikt się nie liczy.
Który związek frazeologiczny przytoczono w sposób niepoprawny?
nie zasypiać gruszek w popiele
mądrej głowie dość dwie słowie
latać jak pies z pęcherzem
fortuna kołem się toczy.
Który przymiotnik pochodzący od nazwy własnej utworzono w sposób niepoprawny?
Nowy Targ- nowotarski
Teby- tebański
Bug- bużański
Wołga- wołgański.
UWAGA! Podczas przygotowywania pytań konkursowych kierowano się wskazówkami poprawnościowymi zawartymi w następujących wydawnictwach: Słownik poprawnej polszczyzny, Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny, Słownik frazeologiczny języka polskiego, Słownik nazw własnych, Podręczny słownik przysłów i powiedzeń, Przysłowia polskie i obce od A do Z, Słownik peryfraz.
KLUCZ DO TESTU KONKURSOWEGO "POPRAWNA POLSZCZYZNA NA CO DZIEŃ"
1C , 2C, 3C, 4D, 5D, 6C, 7D, 8AC, 9C, 11C, 12A, 13B, 14C, 15B, 16C, 17B, 19A, 29C, 21D, 22B, 24D, 25A, 26C, 27B, 29B, 30D, 31A, 32C, 33B, 34D, 35C, 36D.
10. A żółte narcyzy, B zwęzić, C niechcący, D zwątp, E kanister, kanister durszlak, G Tadziu, H kotu, I łabędź, J plombować, K pantomima, L kląć, L drylować, M zwę się, N karze, O szepczę, P wypłucz, R nie kracz, S chichoczę, T ta kontrola, U łże, W skacz, Y ssie, Z przekonywający.
18. A prawda, B prawda, C prawda, D fałsz, E prawda, F prawda, G fałsz, H prawda, I fałsz.
23. A grabić liście, B grabiliśmy liście, C ta tarka, D na tarce, E tłumik, F to konklawe wybrało, G kaszy manny.
28. A teł, B ciem, C koców, D godeł.