Wykład 1 – 27.02.2013

1. Nakład to wyrażone w jednostkach naturalnych zużycie środków rzeczowych oraz wykorzystanie pracy żywej. Podział:

• nakłady pracy żywej

• nakłady środków trwałych

• nakłady materiałowe

2. Koszt:

• prezentowana w mierniku pieniężnym wycena celowo zużywanej wartości ekonomicznej

• pieniężne wyrażenie celowo ponoszonych nakładów

• z określenia kosztu można wnioskować, że nakłady mogą być również ponoszone niecelowo

3. Strata:

• prezentowana w mierniku pieniężnym wycena niecelowo zużywanej wartości ekonomicznej

• pieniężne wyrażenie niecelowo ponoszonych kosztów

NAKŁADY
Koszty

4. Efektywność:

• rezultat podjętych działań, opisany relacją uzyskanych efektów do poniesionych kosztów

• $E = \frac{e}{n} > 1$, E – efekt (wynik) działania przedsiębiorstwa. N – nakłady poniesione na działalność przedsiębiorstwa

• E₁ < E₂

5. Rachunek kosztów:

• ogół czynności zmierzających do ustalenia wysokości nakładów, poniesionych w przedsiębiorstwie w określonym czasie i z określonym przeznaczeniem

• każdy nakład ma na rynku swoją cenę, a wycena nakładów prowadzi do wyróżnienia pojęcia kosztu

6. Zadania rachunku kosztów:

• wycena nakładów

• poznanie poniesionych kosztów w różnych przekrojach oraz w określonym czasie

• tworzenie podstaw ustalania cen

• zapewnienie kontroli przebiegu procesów działalności przedsiębiorstwa i wysokości ponoszonych kosztów

• podejmowanie decyzji w zakresie kształtowania przyszłych kosztów, w tym:

• przewidywanie rezultatów zamierzonych decyzji (planowania kosztów)

• gromadzenie danych o faktycznych efektach zrealizowanych działań w wyniku podjętych decyzji

• porównywanie faktycznych efektów z przewidywanymi

• podejmowanie działań korekcyjnych, jeśli się okaże, iż realizowane decyzje nie przynoszą spodziewanych efektów

7. Rachunkowość:

• finansowa:

• księgowość

• rachunek kosztów

• sprawozdawczość finansowa sprawozdanie finansowe: bilans, rachunek kosztów zysków i strat, informacje dodatkowe, sprawozdanie ze zmian w kapitale własnym

• zarządcza

8. Rachunek kosztów zysków i strat:

• przychody ze sprzedaży

• koszty podstawowej działalności

• wynik finansowy ze sprzedaży

• przychody z pozostałej działalności operacyjnej

• koszty z pozostałej działalności operacyjnej

• wynik finansowy na działalności operacyjnej

• przychody finansowe

• koszty finansowe

• wynik finansowy z działalności gospodarczej

• zysk nadzwyczajny

• strata nadzwyczajna

• wynik finansowy brutto

• podatek dochodowy

• wynik finansowy netto

9. Koszty ekonomiczne:

• wartość wszystkich zasobów użytych do produkcji; wartość tę wyznacza koszt najlepszego, alternatywnego zastosowania zasobów

• k_E = k_A + k_K

10. Koszty księgowe:

• w rachunkowości najczęściej mówiąc o kosztach utożsamia się je z kosztami księgowymi

• koszty księgowe (koszty explicite) są to wyłącznie faktyczne (udokumentowane) wydatki pieniężne związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

11. Koszty alternatywne:

• wartość utraconego dobra lub utraconej usługi

• kosztem alternatywnym danego dobra jest ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego dobra

• suma dochodów utraconych w wyniku niewykorzystania posiadanych zasobów (pracy i kapitału) w najlepszym z istniejących, alternatywnych zastosowań

• równowartość dochodów, które dany czynnik produkcji mógłby przynieść, gdyby wykorzystano go w innym, możliwie najlepszym zastosowaniu

Wykład 2 – 6.03.2013

1. Koszty księgowe a koszty alternatywne – przykład 1.1:

• przedsiębiorstwo handlowe rozpatrywało dwie inwestycje:

	Zakup towaru A	Zakup towaru B
Cena sprzedaży jednostki towaru	30 zł/szt.	20 zł/szt.
Cena zakupu jednostki towaru	20 zł/szt.	10 zł/szt.
Planowana marża handlowa jednostki towaru (w cenie sprzedaży)	10 zł/szt.	10 zł/szt.
Budżet na zakup towarów	100000 zł
Maksymalna liczba jednostek do zakupu	5000 szt.	10000 szt.
Planowany zysk na sprzedaży (przy maksymalnym zakupie)	50000 zł	100000 zł

• przedsiębiorstwo zdecydowało się kupić wyłącznie towar B, kierując się zasada maksymalizacji zysku

• niestety, rentowność sprzedaży towaru B okazała się w rzeczywistości mniejsza, bo rzeczywiste jednostkowe koszty zakupu towaru B wyniosły 17 zł. Jednocześnie ceny sprzedaży nie można było podwyższyć ze względu na sytuację konkurencyjną panującą na rynku

• w takiej sytuacji przedsiębiorstwo mogło zastosować w stosunku do towaru B marżę wartości jedynie 3 zł/szt., osiągając zysk na sprzedaży: 5882 szt. * 3 zł/szt. = 17646 zł

• przy budżecie na zakup towarów równym 100000 zł możliwy był zakup nie 10000 sztuk, lecz tylko 5882 sztuk

Przychody ze sprzedaży towaru B – Pe	20 zł/szt. * 5882 szt. (100000 zł : 17 zł/szt.)	117640 zł
Koszty księgowe (równe wykorzystanemu budżetowi na zakup towaru) - Kk		100000 zł
Koszty alternatywne (zysk, który zostałby osiągnięty w przypadku zakupu i sprzedaży towaru A) - Ka	30 zł/szt. * 5000 szt. – 100000 zł	50000 zł
Wynik finansowy powstały w związku z zakupem i sprzedażą produktu B – Wf	Pe – Kk – Ka – 117640 zł – 100000 zł – 50000 zł	- 32360 zł

2. Klasyfikacja kosztów według najważniejszych kryteriów:

• według typów działalności podmiotu gospodarczego:

• koszty działalności operacyjnej (podstawowej i pozostałej)

• koszty działalności inwestycyjnej

• koszty działalności finansowej

• koszty działalności finansowo wyodrębnionej

• według rodzaju kosztów (elementów procesu pracy):

• koszty zużycia materiałów i energii

• koszty usług obcych

• koszty podatków i opłat

• koszty wynagrodzeń

• koszty świadczeń na rzecz pracowników

• amortyzacja

• pozostałe koszty

• z punktu widzenia odmian działalności operacyjnej:

• koszty działalności podstawowej

• koszty działalności pomocniczej

• koszty ogólnego zarządu

• według funkcji:

• koszty zakupu

• koszty działalności właściwej (produkcyjnej, usługowej lub handlowej)

• koszty sprzedaży

• według struktury wewnętrznej:

• koszty proste

• koszty złożone

• według stopnia reagowania na zmiany wielkości działalności operacyjnej:

• koszt stałe

• koszty zmienne

• według sposobu odnoszenia kosztów na jednostki kalkulacyjne:

• koszty bezpośrednie

• koszty pośrednie

• według miejsc powstawania kosztów (MPK):

• koszty działalności podstawowej

• koszty działalności pomocniczej

• koszty zarządu

3. Koszty w układzie rodzajowym (porównawczym):

• koszty zużycia materiałów i energii:

• koszty rozchodu nabytych materiałów podstawowych, materiałów pomocniczych, opakowań, paliw, ogumienia, części zapasowych do maszyn i urządzeń

• koszty rozchodu materiałów nie przechodzących przez magazyn (np. książek i czasopism, materiałów biurowych, kalendarzy, plakatów, druków, środków czystości)

• koszty zużycia pary, wody, energii elektrycznej i gazu

• koszty usług obcych:

• koszty poniesionych robót i usług wykonywanych przez inne podmioty gospodarcze, w tym usług: transportowych, sprzętowych, składowania, budowlanych, usług remontowych, łączności, dozoru mienia

• koszty obróbki obcej

• koszty opłat pocztowych i telekomunikacyjnych

• koszty opłat manipulacyjnych za usługi bankowe

• koszty wynajmu urządzeń i pomieszczeń (dzierżawy, leasingu operacyjnego)

• opłaty za pranie odzieży, utrzymanie czystości placów i ulic

• opłaty za usługi informatyczne i poligraficzne, itp.

• koszty podatków i opłat (podatki i opłat obciążających koszty):

• naliczony podatek od towarów i usług (VAT) nie podlegający zwrotowi ani odliczeniu od podatku należnego, stanowiący koszt podmiotu gospodarczego

• podatek akcyzowy

• podatek od gier

• podatek od nieruchomości

• podatek od środków transportowych

• opłata skarbowa

• urzędowe opłaty administracyjne i manipulacyjne

• opłaty sądowe i notarialne

• opłaty licencyjne

• opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów

• opłaty na rzecz miasta i gminy

• koszty wynagrodzeń:

• ogół wynagrodzeń pieniężnych i w naturze (np. deputatów) za pracę, przysługujących zarówno pracownikom danego podmiotu gospodarczego, a wynikających z ich stosunku pracy, jak też osobom wykonującym pracę dla tego podmiotu na podstawie umowy-zlecenia

• nie ujmuje się premii, nagród i wynagrodzeń wypłacanych ze środków funduszy specjalnych, z zysku netto i z nadwyżki bilansowej w spółdzielniach

• koszty świadczeń na rzecz pracowników:

• składki z tytułu ubezpieczeń społecznych na Fundusz Pracy oraz na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

• odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

• dopłaty do okresowych biletów na dojazdy pracowników do pracy

• świadczenia rzeczowe związane z bezpieczeństwem i higieną pracy (np. środki czystości, mleko, środki odżywcze, posiłki regeneracyjno-wzmacniające)

• koszty zakupu odzieży ochronnej i roboczej

• koszty szkoleń pracowników i ubezpieczeń osobowych pracowników

• amortyzacja:

• planowe odpisy amortyzacyjne środków trwałych (własnych, w tym inwestycji w obcych środkach trwałych, otrzymanych w nieodpłatny zarząd i użytkowanie, używanych w ramach umów leasingu finansowego) oraz wartości niematerialnych i prawnych

4. Koszty w układzie kalkulacyjnym:

• cel – określanie (kalkulowanie) jednostkowych kosztów wytworzenia wyrobu lub świadczenia usługi

• koszty bezpośrednie – te, które można przypisać określonym jednostkom odniesienia na podstawie dokumentów źródłowych

• koszty pośrednie – te, które nie mogą być wprost odniesione do określonych jednostek kalkulacyjnych na podstawie dokumentów źródłowych

Koszty bezpośrednie	Materiały bezpośrednie	Techniczny koszt wytworzenia (TKW)	Zakładowy (fabryczny) koszt wytworzenia	Całkowity koszt wytworzenia (CKW)
	Place bezpośrednie + narzut
	Inne koszty bezpośrednie
Koszty pośrednie	Koszty wydziałowe
	Koszty zarządu
	Koszty sprzedaży

5. Koszty pośrednie:

• koszty wydziałowe – koszty związane z trzymaniem stanowisk pracy w gotowości produkcyjnej i zapewnieniem niezakłóconego toku produkcji tzw. koszty ruchu, czyli, np.:

• amortyzacja maszyn i urządzeń

• zużycie uniwersalnych narzędzi

• konsekwencji i remonty maszyn i urządzeń

• energia napędowa

• koszty związane z organizacją, kierowaniem i obsługą produkcji, tzw. koszty ogólnowydziałowe, np.

• płace pracowników pomocniczych w wydziałach produkcji podstawowej

• płace kierowników i ewentualnego personelu biurowego w tych wydziałach

• materiały zużyte na cele ogólnowydziałowe

• koszty oświetlenia, ogrzewania, utrzymania czystości

• koszty zarządu (ogólnozakładowe) do których zalicza się koszty utrzymania zarządu i jednostek gospodarczych, np.:

• wynagrodzenia personelu administracyjnego

• amortyzacja środków trwałych będących na wyposażeniu administracji

• zużycie materiałów biurowych

• koszty reprezentacji i reklamy

• koszty o charakterze ogólnozakładowym, a wiec, np.: koszty otrzymania laboratoriów, magazynów, biur konstrukcyjno-technicznych

• koszty funkcji ogólnozakładowych, jak np.:

• racjonalizacja i wynalazczość

• ochrona mienia, bezpieczeństwo i higiena pracy

• utrzymanie budynków ogólnozakładowych, terenu, ogrodzenia

• koszty sprzedaży – związane z fazą zbytu produkowanych wyrobów, np. koszty:

• reklamy produktów

• udziału w targach

• opakowań

• transportu

• załadunku, wyładunku i ubezpieczenia w czasie transporty, itd.

6. Koszty według stopnia reagowania na zmiany wielkości działalności operacyjnej:

• koszty stałe i zmienne

• podział w ramach ustalonego przedziału zmienności działalności:

• koszty bezwzględnie stałe – takie, które w rozpatrywanym przedziale zmienności działalności są całkowicie niezależne od zmian wielkości działalności (np. amortyzacja)

• koszty względnie stałe – analogicznie (np. wynagrodzenia pracowników nadzoru), wynikają zazwyczaj ze zwiększenia zdolności do działania

• koszty zmienne – takie, które zmieniają się wraz ze zmianą skali działania przedsiębiorstwa

7. Koszty według miejsc powstawania kosztów (MPK):

• cel – skuteczne kontrolowanie poziomu kosztów odnoszonych do jednostek organizacyjnych odpowiedzialnych za nie

• MPK – organizacyjne wyodrębnione stanowiska pracy lub ich zespoły (komórki/jednostki organizacyjne)

8. Relacje między kosztami według miejsc ich powstawania, a kosztami w układzie kalkulacyjnym:

9. Systemy rachunków kosztów:

• podstawowa klasyfikacja:

• rachunek kosztów pełnych

• rachunek kosztów zmiennych

• rachunki kosztów wyróżniane w celach praktycznych (przykłady):

• rachunek kosztów pośrednich

• rachunek kosztów działań

• rachunek kosztów jakości, itp.

Wykład 3 – 13.03.2013

1. Systemy rachunków kosztów:

• podstawowa klasyfikacja:

• rachunek kosztów pełnych

• rachunek kosztów zmiennych

• rachunki kosztów wyróżniane w celach praktycznych (przykłady):

• rachunek kosztów pośrednich

• rachunek kosztów działań

• rachunek kosztów jakości, itp.

2. Rachunek kosztów pełnych (tradycyjny):

• opiera się na kosztach historycznych, czyli kosztach już poniesionych

• koszty grupowane według podmiotów, miejsc powstawania oraz według wyrobów

• koszty całkowite dzieli się na bezpośrednie i pośrednie

• wycena wytworzonych produktów odbywa się na poziomie pełnego kosztu (stad nazwa rachunku), koszt jednostkowy produktu odzwierciedla więc pełne zużycie czynników produkcji, jakie nastąpiło w związku z jego wytworzeniem

• koszty pośrednie rozliczane są na produkty przy pomocy kluczy rozliczeniowych

3. Rachunek kosztów pełnych – ustalanie wyniku finansowego:

• przychody ze sprzedaży x*p

• - koszty własne sprzedawanych wyrobów x*a

• wynik na sprzedaży x(p – a)

• czyli: W_f = x(p − a)

• W_f – wynik finansowy ze sprzedaży

• x – wielkość produkcji

• p – jednostkowa cena sprzedaży

• a – jednostkowy koszt pełen

4. Warunki stosowania rachunku kosztów pełnych:

• zdolność produkcyjna była w pełni wykorzystana

• udział kosztów pośrednich w kosztach całkowitych jest relatywnie mały

• powyższe warunki są coraz rzadziej spełniane, ze względu na to, że maleje udział kosztów bezpośrednich w kosztach całkowitych, a rośnie udział kosztów pośrednich

5. Czynniki wywierające wpływ na zmniejszanie udziału kosztów bezpośrednich:

• bariery popytowe ograniczają pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych

• doskonalenie techniki i technologii podnosi wydajność pracy

• dwa powyższe czynniki powodują, że maleje udział kosztów bezpośrednich w kosztach całkowitych

6. Czynniki wywierające wpływ na zwiększanie udziału kosztów pośrednich:

• zastępowanie pracy żywej, pracą maszyn

• zmiana kosztów płac z proporcjonalnie zmiennych na koszty stałe

• wzrost złożoności prac fazy przedprodukcyjnej związanych, np. z wprowadzaniem produktu na rynek

• wzrost kosztów fazy poprodukcyjnej, w tym głównie sprzedaży

7. Czynniki decydujące o coraz mniejszej przydatności rachunku kosztów pełnych:

• koszty pośrednie mają najczęściej charakter kosztów stałych, niezależnych od produkcji, a w RKP nadaje im się charakter kosztów zależnych od produkcji

• RKP zniekształca koszt jednostkowy wyrobu na skutek proporcjonalizacji kosztów pośrednich w stosunku do różnych podstaw odniesienia

• utrudnione są możliwości poprawnej dezagregacji wyniku funkcjonowania wewnętrznych jednostek organizacyjnych przedsiębiorstwa, stąd utrudnione są działania motywacyjne na rzecz obniżenia kosztów, a ośrodki odpowiedzialności za koszty stają się fikcją

8. Zalety rachunku kosztów pełnych:

• jest przystosowany do wymogów sprawozdawczości zewnętrznej

• jest przydatny w podejmowaniu decyzji długookresowych, gdyż w długim okresie przychody ze sprzedaży powinny pokryć wszystkie koszty przedsiębiorstwa

9. Rozkład kosztów w rachunku kosztów pełnych:

10. Rachunek kosztów zmiennych – główne cechy:

• podział kosztów całkowitych na zmienne i stałe

• wycena wyrobów (usług) oraz produkcji w toku odbywa się na poziomie jednostkowego kosztu zmiennego (kalkulacją objęte są więc wyłącznie koszty zmienne)

• koszty stałe w całości obciążają wynik finansowy danego okresu sprawozdawczego

11. Rachunek kosztów zmiennych – ustalanie wyniku finansowego:

• przychody ze sprzedaży x*p

• - koszty zmienne x*v

• marża brutto x(p – v)

• - koszty stałe f

• wynik finansowy na sprzedaży x( p – v) – f

• czyli: W_f = x(p−v) − f

• W_f – wynik finansowy ze sprzedaży

• x – wielkość produkcji

• p – jednostkowa cena sprzedaży

• v – jednostkowy koszt zmienny

• f – pula kosztów stałych

	A	B	C
Koszty stałe (KS) = 70
PS (przychody ze sprzedaży)	150	250	50
KZ (koszty zmienne)	110	240	10
Marża brutto (MB)	150 – 110 = 40	250 – 240 = 10	50 – 40 = 10
$$\text{MB}_{\%} = \frac{\text{MB}}{\text{KS}}*100\%$$
MB%	24 %	4 %	80 %
	Tempo pokrywania kosztów stałych przez produkt: najpierw C, potem A i B

12. Zalety rachunku kosztów zmiennych:

• tworzenie realnych informacji o jednostkowym koszcie zmiennym produktów i kosztach zmiennych przedsiębiorstwa

• dostarczanie realnego kryterium decyzyjnego w postaci jednostkowej marży brutto (p – v) dla: asortymentu, grupy asortymentowej, zakładu i całego przedsiębiorstwa

• kontrolowanie całego procesu tworzenia się kosztów w przedsiębiorstwie, a szczególnie poziomu kosztów stałych przedsiębiorstwa, które zależne są od posiadanego potencjału produkcji, a nie stopnia jego wykorzystania

• sprzyjanie rozwijaniu myślenia popytowo – podażowego w przedsiębiorstwie nastawionego na to, ile i co łatwiej będzie sprzedać

• ułatwienie szybkiego dostosowywania się jednostki do zmian zachodzących na ryku (konsekwencja poprzedniej zalety)

• dostarczanie takich nowych informacji dla procesów zarządzania, jak np. wpływ niewykorzystanego potencjału produkcyjnego oraz tworzących się zapasów na wynik okresu

• tworzenie warunków do decentralizacji procesu zarządzania, poprzez możliwość wyznaczania różnych kryteriów decyzyjnych na różnych szczeblach zarządzania w połączeniu z możliwością egzekwowania odpowiedzialności za efektywność działania (tworzenie systemów motywacyjnych)

13. Wady rachunku kosztów zmiennych:

• niedokładność metod podziału kosztów na stałe i zmienne

• ograniczoność decyzyjna w odniesieniu do długiego okresu

• niedoskonałość jednostkowej marży brutto jako kryterium decyzyjnego w warunkach ograniczonych zasobów

14. Zakres wykorzystywania rachunku kosztów zmiennych:

• analiza progu rentowności i pochodnych od tej analizy rachunków efektywności

• ustalanie cen w oparciu o marżę brutto, jako podstawową kategorię cen dla krótkiego okresu

• do problemowych rachunków kosztów, np. rachunku kosztów istotnych, utraconych korzyści i krańcowych

• do rachunków optymalizacyjnych

• odpowiednio rozwinięty jest podstawą do tworzenia wielosegmentowych rachunków kosztów

15. Rachunek kosztów w rachunku kosztów zmiennych:

16. Kalkulacja:

• wykonywanie czynności obliczeniowych (rachunku kalkulacyjnego) polegających na ustalaniu wysokości jednostkowego kosztu produktu i wykazywaniu jego struktury w przekroju elementów składowych zwanych pozycjami kalkulacyjnymi

17. Przedmiot kalkulacji:

• przedmiot kalkulacji wyrażony jest w postaci jednostki kalkulacyjnej

• jednostką kalkulacyjną jest wyrażony za pomocą odpowiedniej miary produkt pracy (wyrób gotowy, wyrób niezakończony, usługa) stanowiący przedmiot obliczania jednostkowego kosztu wytworzenia – przedmiot kalkulacji

18. Kryterium tworzenia przedmiotu kalkulacji:

• tworzenie przedmiotu kalkulacji zależy od:

• typu produkcji

• obowiązującej jednostki miary produkcji

• obowiązującej jednostki miary produkcji przy jej sprzedaży

19. Przykłady przedmiotów kalkulacji:

• wyrażone w naturalnych jednostkach miary: w sztukach, kilogramach, metrach, litrach lub ich wielokrotnościach, przyjętych w obrocie wewnątrzzakładowym lub handlowym

• wyrażone w umownych jednostkach miar, np. tonokilometry, osobodni, osiowagony

• przejściowe przedmioty kalkulacji (dla półfabrykatów)

• zbiorcze jednostki kalkulacyjne dla wyrobów (usług) o zbliżonych cechach

Wykład 4 – 20.03.2013

1. Zadania kalkulacji:

• dostarczenie danych, na podstawie których ocenić można efektywność ekonomiczną – rzeczywistą lub zamierzoną – wytworzenia określonych produktów pracy

• wykazanie pozycji kalkulacyjnych (kosztów poszczególnych składników wytworzenia)

• ustalenie struktury kosztu jednostkowego

• dostarczenie danych do:

• określenia poziomu kosztów

• ustalania cen

• analizy rentowności produktów

• kontroli kosztów

• wyceny zapasów

• pomiaru zysku

2. Moment kalkulacji:

• ex ante:

• wstępne

• planowe

• normatywne

• ex post:

• wynikowe

• sprawozdawcze

3. Rodzaje kalkulacji:

Rodzaj	Dalszy podział	Dane wyjściowe do sporządzenia kalkulacji	Charakter kosztu jednostkowego	Czemu służy koszt jednostkowy uzyskany w wyniku kalkulacji?
kalkulacja wstępna	ofertowa	normy i wskaźniki techniczno-ekonomiczne, taryfikatory, taryfy cen i ceł, ceny średnie, koszty uznane za przeciętne dla danej branży	mało dokładny, wyłącznie orientacyjny koszt jednostkowy	ustalenie ceny na wyrób (usługę), gdy nie ma jeszcze dokładnych opracowań konstrukcyjnych i technologicznych
	planowa	założenia przyjęte w planach i budżetach na temat norm zużycia środków produkcji, norm wydajności pracy oraz przewidywanych skutków uprawnień organizacyjno-technicznych	planowany jednostkowy koszt wytworzenia	- tworzenie optymalnych planów produkcji i sprzedaży - prowadzenie polityki zaopatrzenia - tworzenie podstaw obniżki kosztów
	normatywna	aktualnie obowiązujące normy techniczne oraz planowane ceny i budżety kosztów pośrednich	normatywny koszt jednostkowy	narzędzie kontroli operatywnej kosztów
kalkulacja wynikowa		rzeczywiście zarejestrowane koszty na kontach księgowych	rzeczywisty koszt wytworzenia	- wycena wyrobów gotowych i pomiar zysku - podstawa do sprawdzianu założeń na temat zużycia czynników produkcji w kalkulacjach wstępnych

4. Podstawowe metody kalkulacji z punktu widzenia odnoszenia kosztu na jednostkę produkcji:

• podziałowa:

• prosta

• współczynnikowa

• procesowa

• doliczeniowa:

• zleceniowa

• asortymentowa

5. Kalkulacja podziałowa prosta:

• najstarsza i najprostsza metoda kalkulacji

• stosowana w przypadku produkcji prostej, gdy wyroby wytwarzane są w jednym nieprzerwanym cyklu produkcyjnym

• wspólną cechą wszystkich odmian kalkulacji podziałowej jest to, że uzyskuje się zawsze przeciętny koszt jednostkowy w danym okresie sprawozdawczym

• stosowana w jednostkach wytwarzających masowo jeden rodzaj nieskomplikowanych wyrobów, czy usług

• jednostkowy koszt wytworzenia ustalony jest przez podzielenie kosztów przez ilość wytworzonych produktów w danym okresie czasu:

$$k_{j} = \frac{K_{p}}{W_{g}}$$

k_j – jednostkowy koszt wytworzenia

K_p – całkowite koszty produkcji

W_g – ilość wyrobów (usług) gotowych

• przykład liczbowy:

Pozycja kalkulacyjna	Całkowite koszty produkcji (zł)	Liczba wyrobów (usług) gotowych (szt.)	Koszt jednostkowy (zł/szt.)
Materiały bezpośrednie Płace bezpośrednie Koszty wydziałowe	350 800 2.450	100 100 100	3,50 8,00 24,50
RAZEM	3.600	100	36,00

TKW (techniczny koszt wytworzenia) = 3600 zł

TKWj (jednostkowy techniczny koszt wytworzenia) = 36 zł/szt

6. Kalkulacja podziałowa prosta z remanentem produkcji niezakończonej:

• na koniec danego okresu sprawozdawczego występuje produkcja, na której proces produkcyjny nie został zakończony

• jednostkowy koszt wytworzenia:

$$k_{j} = \frac{K_{p}}{W_{g} + (W_{t}*\% przerobu)}$$

k_j – jednostkowy koszt wytworzenia

K_p – całkowite koszty produkcji

W_g – ilość wyrobów (usług) gotowych

W_t – ilość wyrobów (usług) w toku

• przykład liczbowy:

Dane są informacje. Koszty produkcji zgromadzone na kontach układu kalkulacyjnego: materiały bezpośrednie 5.400 zł, płace bezpośrednie 4.700 zł, koszty wydziałowe 7.900 zł. W danym okresie wytworzono 600 sztuk wyrobów gotowych. W wyniku inwentaryzacji stwierdzono, że w produkcji znajduje się jeszcze 500 sztuk wyrobów przetworzonych w 80%. Należy dokonać kalkulacji kosztu jednostkowego produktu zakończonego oraz produkcji w toku.

Rozwiązanie:

• obliczamy wielkości produkcji bieżącego okresu:

- 600 sztuk (jednostka rzeczywista) zakończonych w 100% = 600 sztuk (j. wirtualna)

- 500 sztuk zakończonych w 80% = 400 sztuk

- razem produkcja wyrażona za pomocą jednostek przeliczeniowych (wyrobów gotowych) = 1000 sztuk

• kalkulacja kosztu wytworzenia wyrobów gotowych i produkcji w toku (półfabrykatu):

Pozycja kalkulacyjna	Całkowite koszty produkcji (zł)	Produkcja (szt.)	Jednostkowy koszt wyrobu gotowego (zł/szt.)	Jednostkowy koszt produktu niezakończonego (zł/szt.)
Materiały bezpośrednie Płace bezpośrednie Koszty wydziałowe	5.400 4.700 7.900	1000 1000 1000	5,40 4,70 7,90	80% od 5,40 = 4,32 80% od 4,70 = 3,76 80% od 7,90 = 6,32
RAZEM	18.000	1000	18,00	80% od 18,00 = 14,40

TKW_całk = 18.000 zł

TKW_wwg (wszystkich wyrobów gotowych) = 10.800 zł

TKW_pwt (produkcji w toku) = 7.200 zł

TKK_jwg (jednostkowy TKW wyrobów gotowych) = 18 zł/szt.

TKW_jpwt (jednostkowy TKW produkcji w toku) = 14,40 zł/szt.

• sprawdzenie wyników kalkulacji:

Produkcja zakończona: 600 sztuk * 18 zł/szt. = 10.800 zł

Produkcja w toku: 500 sztuk * 14,40 zł/szt. = 7.200 zł

7. Kalkulacja podziałowa współczynnikowa:

• kalkulacja podziałowa ze współczynnikami stosowana jest w jednostkach produkujących masowo różne produkty, stosujących takie same surowce, urządzenia produkcyjne oraz ten sam proces technologiczny

• istota kalkulacji współczynnikowej: sprowadzenie kosztów różnych wyrobów (usług) do wspólnego mianownika dzięki przeliczeniu ich za pomocą współczynników na jednorodne (umowne) przedmioty kalkulacji

• współczynniki są parametrami, które określają dość umownie relacje między kosztami, a poszczególnymi produktami

• aby uzyskać realne wyniki kalkulacji ważny jest właściwy dobór współczynników

• przykłady współczynników: pojemność, grubość, czas obróbki, ceny, itp.

• przykład liczbowy:

Przedsiębiorstwo „Alfa” produkuje dwa rodzaje opakowań o pojemności 100g i 130g. W danym okresie wyprodukowano 454 sztuki opakowań o pojemności 100g oraz 420 opakowań o pojemności 130g. Koszty poniesione w związku z produkcją obu typów opakowań były następujące: koszty bezpośrednie 9.200 zł, płace bezpośrednie 7.800 zł, koszty wydziałowe 6.000 zł (razem 23.000 zł)

Rozwiązanie:

• kalkulacji dokonano w tabeli:

Pozycja kalkulacyjna	Ilość produkcji wytworzonej (szt.)	Współczynnik	Ilość jednostek współczynnikowych (kol 2 x 3)	Koszt wytworzenia jednostki współczynnikowej	Koszt jednostkowy wyrobu gotowego (kol. 3 x 5)
1	2	3	4	5	6
Materiały bezpośrednie Opakowania 100g Opakowania 130g	454 420	1 1,3	454 546 1000	9,2 9,2	9,2 11,96
Płace bezpośrednie Opakowania 100g Opakowania 130g	454 420	1 1,3	454 546 1000	7,8 7,8	7,8 10,14
Koszty wydziałowe Opakowania 100g Opakowania 130g	454 420	1 1,3	454 546 1000	6,0 6,0	6,0 7,8

• w kolumnie nr 6 wpisano koszt jednostkowy wyrobu gotowego, który obliczono mnożąc współczynnik przez koszt wytworzenia jednostki współczynnikowej

• obliczenie kosztu jednostkowego technicznego wyrobu:

Pozycja kalkulacyjna	Koszt jednostkowy (zł/szt.)
	opakowanie 100g
Materiały bezpośrednie Płace bezpośrednie Koszty wydziałowe	9,2 7,8 6,0
Razem – techniczny koszt wytworzenia	23,0

• sprawdzenie wyników kalkulacji:

- łącznie techniczne koszty produkcji opakowań 100g = 454 szt. x 23 zł/szt. = 10.442 zł

- łącznie techniczne koszty produkcji opakowań 130g = 420 szt. x 29,90 zł/szt. = 12.558 zł

- łącznie poniesione koszty 23.000 zł (odpowiadają kwocie kosztów do rozliczenia – z treści zadania)

TKW = 23.000 zł

TKWj.100g = 23 zł/szt.

TKWj.130g = 29,90 zł/szt.

TKWw.100g = 10.442 zł

TKWw.130g = 12.558 zł

Wykład 5 – 27.03.2013

1. Kalkulacja podziałowa procesowa (fazowa):

• ma zastosowanie w produkcji masowej i wieloseryjnej, przechodzącej przez szereg następujących po sobie faz procesów produkcyjnych

• kalkulowany jest nie tylko produkt przekazywany do magazynu, ale również półfabrykaty powstające w poszczególnych fazach

• każda faza produkcyjna jest traktowana jako oddzielny etap kalkulacji

• istotna jest odpowiednio rozbudowana ewidencja analityczna w ramach kont służących do ewidencji kosztów bezpośrednich i pośrednich produkcji

• formuła:

$$k_{j} = M + \frac{\sum_{i = 1}^{n}R_{i} + \sum_{i = 1}^{n}K_{\text{wi}} + S_{\text{ppn}} + S_{\text{pkn}}}{P}$$

k_j – jednostkowy koszt wytworzenia

M – materiały bezpośrednie

P – liczba faz procesu

R_i – płace (robocizna) bezpośrednie w poszczególnych stadiach technicznych

K_wi – koszty wydziałowe w poszczególnych stadiach procesu technologicznego

S_ppn – stan (koszt) produkcji niezakończonej na początek okresu

S_pkn – stan (koszt) produkcji niezakończonej na koniec okresu

• przykład liczbowy:

Przedsiębiorstwo „Beta” wyprodukowało w danym okresie w wydziale 1400 sztuk półfabrykatów, a w wydziale II 300 sztuk wyrobów gotowych. Różnicę ilościową między wydziałem I i II stanowi 100 sztuk produkcji w toku, które stanowiły w tym przypadku nieprzetworzone półfabrykaty pobrane z wydziału I. Poszczególne wydziały pokrywają się z fazami produkcyjnymi. Informacje o kosztach wydziałów (faz produkcyjnych) zawarto w poniższej tabeli:

Pozycja kalkulacyjna	Faza I Wydział I (zł)	Faza II Wydział II (zł)	Łącznie
Materiały bezpośrednie Płace bezpośrednie Koszty wydziałowe	8.000 4.000 16.000	- 4.700 13.300	8.000 8.700 29.300
Razem	28.000	18.000	46.000

TWK = 46.000 zł

TKW_fI = TKW_{półfabrykatów} = 28.000 zł

TKW_fII = 18.000 zł

TKW_{wyrobu gotowegoj j.} = 130 zł/szt.

TKW_{wyrobów gotowych} = 39.000 zł

TKW_{półfabrykatów pozostałych w zapasie} = 7.000 zł

Rozwiązanie:

• kalkulacja:

- koszty fazy I: 28.000 zł : 400 szt. półfabrykatów – 70 zł/szt.

- koszt fazy II: 18.000 zł : 300 szt. wyrobów gotowych – 60 zł/szt.

• sprawdzenie wyników kalkulacji:

300 szt. wyrobów gotowych * 130 zł/szt. = 39.000 zł

100 szt. półfabrykatów (produkcja w toku) * 70 zł/szt. = 7.000 zł

techniczny koszt wytworzenia = 46.000 zł

2. Kalkulacja doliczeniowa:

• stosuje się ją w przedsiębiorstwach wytwarzających szeroki asortyment produktów, zróżnicowany pod względem rozmiarów produkcji, konstrukcji oraz technologii produkcji

• jednostkami kalkulacyjnymi są najczęściej zlecenia produkcyjne, wyroby jednostkowe lub serie produkcyjne

• koszty grupowane są w następujący sposób:

• koszty bezpośrednie związane z wytwarzaniem poszczególnych jednostek kalkulacyjnych

• koszty pośrednie wspólne dla wielu lub wszystkich produktów, które podlegają odliczeniu do kosztów bezpośrednich

3. Ogólne zasady kalkulacji doliczeniowej:

• dla każdego zlecenia lub produkowanego asortymentu wyrobów otwiera się kartę kalkulacyjną opatrzoną odpowiednim numerem, karta ta jest urządzeniem analitycznym do konta „Produkcja podstawowa”, czy też „Produkcja pomocnicza”

• na poszczególne karty kalkulacyjne nanosi się koszty bezpośrednie na podstawie dokumentów źródłowych

• koszty pośrednie dolicza się na poszczególne karty kalkulacyjne za pomocą odpowiednio dobranych kluczy podziałowych

• koszty bezpośrednie i pośrednie poszczególnych przedmiotów kalkulacji są sumowane, w ten sposób uzyskana karta stanowi techniczny koszt wytworzenia dla danego przedmiotu kalkulacji

4. Etapy doliczania (rozliczania) kosztów pośrednich na poszczególne zlecenia lub asortymenty:

• określenie bazy doliczeń kosztów wydziałowych (klucza rozliczeniowego), kluczem tym może być, np. suma płac bezpośrednich, suma maszyno- lub roboczogodzin, suma zużytych materiałów, suma kosztów pośrednich

• obliczenie wskaźnika narzutu kosztów wydziałowych, w którym zawarta jest informacja, jaka wielkość kosztów wydziałowych poniesionych w danym okresie przypada na jednostkę ustalonego klucza podziałowego

$$W_{\text{nkw}} = \frac{S_{\text{kw}}}{S_{\text{bd}}}*100\%$$

W_nkw – wskaźnik narzutu kosztów wydziałowych

S_kw – suma kosztów wydziałowych

S_bd – suma bazy doliczeń

• ustalenie kwoty kosztów pośrednich (wydziałowych) przypadających na dane zlecenie (lub asortyment):

$$K_{\text{wz}} = \frac{W_{\text{nkw}}*B_{\text{dz}}}{100\%}$$

K_wz (K_wa) – koszty wydziałowe zlecenia (lub asortymentu)

W_nkw – wskaźnik narzutu kosztów wydziałowych

B_dz (B_da) – baza doliczeń zlecenia (asortymentu)

5. Główne odmiany kalkulacji doliczeniowej:

Rodzaj kalkulacji	Zastosowanie	Przedmiot kalkulacji
Kalkulacja doliczeniowa zleceniowa	Produkcja jednostkowa, małoseryjna w długich odstępach czasowych	Seria, partia, sztuka wyrobu, roboty, usługi
Kalkulacja doliczeniowa asortymentowa	Produkcja średnio- i wielkoseryjna	Asortyment lub grupa asortymentowa

6. Rozliczanie kosztów zarządu i sprzedaży:

• koszty zarządu i koszty sprzedaży po zakończeniu danego okresu sprawozdawczego traktowane są jako koszty tego okresu i w całości obciążają wynik sprzedaży ↓

• na potrzeby ewidencji prowadzonej w ramach rachunkowości finansowej koszty te nie są rozliczane na poszczególne produkty ↓

• koszty zarządu i sprzedaży mogą być jednak rozliczane na wyroby w systemie rachunkowości zarządczej na potrzeby analizy opłacalności danej dziedziny, negocjacji cenowych, itp. ↓

• wówczas kalkulacja kończy się nie na etapie jednostkowego technicznego kosztu wytworzenia, lecz na informacji o pełnym koszcie wytworzenia

7. Najczęściej spotykane klucze podziałowe kosztów zarządu i sprzedaży:

• klucze kosztów zarządu:

• koszty przerobu (suma płac bezpośrednich z narzutem i kosztów wydziałowych)

• techniczny koszt wytworzenia (suma kosztów bezpośrednich i wydziałowych)

• płace bezpośrednie z narzutem

• klucze kosztów sprzedaży:

• ilość sprzedanych produktów

• techniczny koszt wytworzenia sprzedanych produktów

8. Kalkulacja zleceniowa – przykład liczbowy:

• w danym okresie sprawozdawczym przedsiębiorstwo „Gama” wykonało dwa zlecenia produkcyjne:

zlecenie nr 1 : 200 sztuk wyrobów A

zlecenie nr 2 : 250 sztuk wyrobów B

koszty zewidencjonowane w przekroju pozycji kalkulacyjnych zawiera poniższe zestawienie:

Pozycja kalkulacyjna	Ogółem koszty (zł)	Koszty zlecenia nr 1	Koszty zlecenia nr 2
Materiały bezpośrednie Płace bezpośrednie Koszty wydziałowe	18.000 4.000 3.800	10.000 3.000 ?	8.000 1.000 ?
Razem	25.800

• należy sporządzić kalkulację wyrobów wiedząc, że cała produkcja została zakończona, a koszty wydziałowe są rozliczone w stosunku do płac bezpośrednich

• rozwiązanie:

• obliczono koszty wydziałowe zgodnie ze wskaźnikiem narzutu:

$$W_{\text{nkw}} = \frac{3.800}{4.000}*100\% = 95\%$$

• kwota narzutu kosztów wydziałowych:

- dla zlecenia 1: 95% od 3.000 zł = 2.850 zł

- dla zlecenia 2: 95% od 1.000 zł = 950 zł

• ustalono koszty jednostkowe wyrobów produkowanych w ramach zleceń 1 i 2 dzieląc koszty zleceń przez liczbę wyrobów

Pozycja kalkulacyjna	Zlecenie 1	Zlecenie 2
	Ogółem koszty (zł)	Koszt jednostkowy (zł/szt.)
Materiały bezpośrednie Płace bezpośrednie Koszty wydziałowe	10.000 3.000 2.850	50,00 15,00 14,25
Razem	15.850	79,25

Wykład 6 – 03.04.2013

1. Koszty według stopnia reagowania na zmiany wielkości działalności operacyjnej:

• często, zwłaszcza dla celów analiz finansowych prowadzonych w przedsiębiorstwie na potrzeby zarządzających, koszty działalności operacyjnej dzieli się na:

• koszty stałe

• koszty zmienne

2. Przykładowe koszty stałe to:

• amortyzacja

• wynagrodzenie komórek organizacyjnych zarządu (np. działów księgowości, kadr, marketingu)

• opłaty za wieczyste użytkowanie gruntu, itp.

3. Przykładowe koszty zmienne to:

• koszty materiałów bezpośrednich

• wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych (zwłaszcza w systemie akordowym) (jeśli skala działania przedsiębiorstwa przez dłuższy czas się nie zmienia, koszty te mogą przybierać cechy kosztów stałych)

• koszty zużycia energii, paliw, gazów technicznych, itp.

4. Próg rentowności:

• próg rentowności to wielkość produkcji i sprzedaży, przy której realizowane przychody ze sprzedaży pokrywają się z poniesionymi kosztami

5. Próg rentowności dla asortymentu z więcej niż jednym produktem:

$$\text{BE}P^{'} = \frac{K_{s}}{1 - \frac{K_{z}}{P_{s}}} = \frac{K_{s}}{\frac{P_{s}}{P_{s}} - \frac{K_{z}}{P_{s}}} = \frac{K_{s}}{\frac{P_{s} - K_{z}}{P_{s}}} = \frac{K_{s}}{\frac{\text{MB}}{P_{s}}}$$

6. Próg rentowności dla asortymentu z jednym produktem:

P_s = K_c

P_s = K_s + K_z

P_s = c * P

K_z = P * k_z

c * P = K_s + P * k_z

$$\text{BEP}_{1} = \frac{K_{s}}{c - k_{z}}$$

$$\text{BEP}_{1}^{'} = c*\text{BEP}_{1} = c*\frac{K_{s}}{c - k_{z}}$$

7. Uzupełnij brakujące miejsca:

Przychody ze sprzedaży (zł)	Koszty całkowite (zł)	koszty zmienne (zł)	Koszty stałe (zł)	Wynik finansowy (zł)	Marża brutto (zł)	Stopa marży brutto (z%)
1.200	1000	600	400	200	600	50%
800	650	300	350	150	500	62,5%
1.600	1.520	1.120	400	80	480	30%
3.000	2.900	2.400	500	100	600	20%
1.000	850	750	100	150	250	25%

K_c = K_s + K_z

K_c = P_s − W_f

K_s = K_c − K_z

K_z = P_s − M_b

M_b = P_s − K_z

M_b = SM_b * P_s

$$P_{s} = \frac{M_{b}}{\text{SM}_{b}}$$

$$\text{SM}_{b} = \frac{M_{b}}{P_{s}}$$

W_f = P_s − K_c

8. Dane są następujące informacje:

• sprzedaż: S – 6000 szt.

• jednostkowa cena sprzedaży: c = 12 zł/szt.

• jednostkowy koszt zmienny: k_z = 7 zł/szt.

• koszty stałe: k_s = 20.000 zł

• polecenia:

• oblicz próg rentowności ilościowy, wartościowy – skomentuj wyniki

• wykreśl próg graficzny

• oblicz wynik wyjściowy

$$BEP = \frac{K_{s}}{c - k_{z}} = \frac{20.000}{12 - 7}\left\lbrack \frac{zl}{\frac{zl}{\text{szt}}} \right\rbrack = 4.000\ \lbrack szt\rbrack$$

$$\text{BE}P^{'} = c*BEP = c*\frac{K_{s}}{c - k_{z}} = 12\frac{zl}{\text{szt}}*4.000szt = 48.000\ zl$$

$$K_{z} = S*k_{z} = 6000\ szt*7\frac{zl}{\text{szt}} = 42.000\ zl$$

K_c = K_s + K_z = 20.000 zl + 42.000 zl = 62.000 zl

$$P_{s} = c*S = 12\frac{zl}{\text{szt}}*6000\ szt = 72.000\ zl$$

W_f = P_s − K_c = 72.000 zl − 62.000zl = 10.000zl

9. Na podstawie danych:

• WMB = 35%

• SBs = 40%

• przychód rzeczywisty = 120.000 zł

• oblicz:

• próg rentowności wartościowy

• koszty stałe

• koszty zmienne

• wynik na sprzedaży

• stopień dźwigni operacyjnej

10. Budżet w ujęciu mikroekonomicznym:

• planowe zestawienie dochodów wydatków podmiotu gospodarczego przeznaczonych na finansowanie określonych zadań przedsiębiorstwa

11. Budżetowanie:

• proces obejmujący całokształt działań zarządczych, związanych ze sporządzeniem i realizacją budżetu

• sposób gospodarowania wydatkami i dochodami w ramach budżetu ukierunkowany na uzyskanie zamierzonych efektów ekonomicznych

• metoda bieżącego zarządzania przedsiębiorstwem, określająca zasady planowania i wykorzystania środków finansowych w celu efektywnego wykonania zadań przez przedsiębiorstwo

12. Składniki systemu budżetowania:

• sposoby gromadzenia zasobów finansowych

• sposoby wydatkowania zasobów finansowych

• metody ewidencji i kalkulacji

• mechanizm podejmowania decyzji

13. Elementy mechanizmu budżetowania:

• plan budżetowy – sformalizowany opis zadań, określający planowane środki finansowe i przewidywane koszty w rozkładzie czasowym

• realizacja budżetu – wykonanie zadań na podstawie planu budżetowego i przyjętej procedury

• kontrola budżetu – forma oceny bieżących wyników w stosunku do przyjętych zadań, będąca podstawą premiowania i korekty budżetu

Wykład 7 – 10.04.2013 – Aga

1. Podmiot budżetowania:

• stanowiska kierownicze wyższego i średniego szczebla zarządzania odpowiedzialne za terminową i oszczędną realizację zadań

2. Przedmiot budżetowania:

• całkowite koszty własne realizowanego zadania, wybrane obszary działalności lub całkowita działalność

• jednym z obszarów działalności, który można objąć budżetowaniem jest realizacja działań

3. Cel budżetowania:

• dyscyplinowanie i kontrola wydatkowania środków finansowych, stanowiących element kierowania działalności proefektywnościowej oraz dyscyplinowanie czasu realizacji zadań

4. Wymagania procedury budżetowania:

• praca całego zespołu, otwartość i partnerskie stosunki w rozwiązywaniu problemów

• personalna odpowiedzialność za realizację działań

• rzetelność i dokładność szacunków i planów finansowych

• zachowanie dyscypliny budżetowej w zakresie rozporządzania środkami budżetowymi

• przestrzeganie przyjętych harmonogramów i terminów

• rozliczanie kosztów zadań i prac w ramach ustalonych limitów według wcześniej sporządzonej wyceny i zaktualizowanych norm

• zapewnienie zgodności budżetowania z system finansowo-księgowym

• weryfikowanie i doskonalenie procedury, w tym unikanie podwójnej struktury celów, podwójnej księgowości i innych nieprawidłowości

5. Koszty normatywne:

• plan kosztów dotyczących jednostki kalkulacji kosztów

• celem ustalenia normy jest stworzenie podstawy do porównań z kosztami rzeczywistymi

6. Podstawowe pojęcia dotyczące budżetowania kosztów normatywnych:

• rozbieżność (odchylenie) – różnica między kalkulowanymi kosztami normatywnymi a kosztami rzeczywistymi

• analiza rozbieżności (odchyleń, wariancji) – proces dochodzenia do przyczyn pozostałych rozbieżności

7. Przykłady budżetowania:

………………………………

Wykład 8 – 17.04.2013 – był, ale nic nie było do notowania

Wykład 9 – 24.04.2013 – odwołany

Wykład 10 – 1.05.2013 – odwołany, święto

Wykład 11 – 8.05.2013 – nie było mnie!!!

Kto wie czy to nie jest ten .pdf!!!

Wykład 12 – 15.05.2013 – zdjęcia

1. Kalkulacja typu ABC:

• w pierwszym etapie kalkulacji należy ustalić klucze rozliczeniowe dla poszczególnych pośrednich kosztów działań, a następnie stawki kosztów pośrednich

Rodzaj działania	Koszty działań	Rozmiary działań (cost driver)	Stawka kosztów na jednostkę wolumenu działania (kol. 2 : 3)
1	2	3	4
1. Techniczne przygotowanie produkcji	32.000 zł	32 serie produkcyjne	1.000 zł / serię
2. Utrzymanie w ruchu maszyn	810.000 zł	81000 maszynogodzin	10 zł / mh
3. Dostawy materiałów	428.000 zł	260 dostaw	1.646,15 zł / dostawę
4. Opakowania	200.000 zł	33 partie do wysłania	6060,60 zł / partię
5. Obsługa techniczna	390.000 zł	52 zlecenia produkcyjne	7.500 zł / zlecenie

2. Kalkulacja tradycyjna – klucz rozliczeniowy: maszynogodziny:

Pozycja kalkulacyjna	Koszty pośrednie (zł)	Stawka kosztu na mh (zł/mh)	Koszt jednostkowy wyrobu (zł/szt)
			X
I. Koszty bezpośrednie: 1) Materiały bezpośrednie 2) Płace bezpośrednie			24 9
II. Koszty pośrednie: 1) Techniczne przygotowanie produkcji 2) Utrzymanie ruchu maszyn 3) Dostawy materiałów 4) Opakowania 5) Obsługa techniczna	32.000 810.000 428.000 200.000 390.000	0,39 10,00 5,28 2,47 4,81	0,39 10,00 5,28 2,47 4,81
III. Koszt pełen wytworzenia			55,95

3. Kalkulacja tradycyjna – klucz roboczogodziny:

Pozycja kalkulacyjna	Koszty pośrednie (zł)	Stawka kosztu na mh (zł/mh)	Koszt jednostkowy wyrobu (zł/szt)
			X
I. Koszty bezpośrednie: 1) Materiały bezpośrednie 2) Płace bezpośrednie			24 9
II. Koszty pośrednie: 1) Techniczne przygotowanie produkcji 2) Utrzymanie ruchu maszyn 3) Dostawy materiałów 4) Opakowania 5) Obsługa techniczna	32.000 810.000 428.000 200.000 390.000	0,33 8,26 4,37 2,04 3,98	0,41 10,32 5,46 2,55 4,97
III. Koszt pełen wytworzenia			56,71

Elementy rachunku kosztów jakości

4. Poglądy na temat kosztów jakości w przedsiębiorstwie:

• pogląd I – jakość nie kosztuje (nakłady związane z jakością wynikają jedynie z braku skuteczności działań i mają charakter strat)

• pogląd II – koszty jakości to część kosztów przedsiębiorstwa

• pogląd III – wszystkie koszty księgowe przedsiębiorstwa są kosztami jakości

• pogląd IV – koszty jakości przedsiębiorstwa mogą być wyższe niż koszty księgowe, udokumentowane w systemie księgowym

5. Modele kosztów jakości:

• nienormowane

• unormowane

6. Źródło opisu wybranych modeli kosztów jakości:

• ISO 10014:2006 Quality management – Guidelines for realizing financial and economics benefits

• norma zastąpiła Raport Techniczny ISO/TR 10014:1998

7. Przybliżenie ISO 10014:2006:

• zwiera wytyczne dotyczące uzyskania korzyści finansowych i ekonomicznych z zastosowania zasad zarządzania jakością

• jest adresowana do najwyższego kierownictwa organizacji

• uzupełnia ISO 9004

• podano w niej przykłady możliwych do osiągnięcia korzyści i zidentyfikowano metody i narzędzia zarządzania, które mogą pomóc w uzyskaniu tych korzyści

• w celu osiągnięcia korzyści finansowych i ekonomicznych – dla każdej z zasad – zidentyfikowano odpowiednie procesy i podano przykłady metod i narzędzi pomocnych w zastosowaniu tych zasad w połączeniu z podejściem PDCA

• w załącznikach informacyjnych podano różne metody i narzędzia do samooceny oraz osiągnięcia większych korzyści finansowych i ekonomicznych

8. Określenie kosztów jakości zgodnie z poglądem II:

• wyodrębniona z ogólnej kwoty suma kosztów i strat ponoszonych na działalność prewencyjną, ocenę i kontrolę oraz wadliwość

9. Przykładowe koszty zapobiegania (prewencji):

• szkoleń w zakresie jakości

• zatrudnienia osób z odpowiednimi kwalifikacjami

• koszty programów projakościowych, w tym programów motywacyjnych dotyczących jakości

• badań porównawczych

• zapewnienia jakości dostaw

• oceny dostawców i poradnictwa oraz edukacji dostawców

• planowania badań

• audytów jakościowych

• kierowania sprawami jakości

• dokonywania eksperymentów

• projektowania systemów wykrywania błędów

• stosowania konserwacji, przeglądów i remontów zapobiegawczych

• testowania i regulacji

• precyzowania charakterystyk produktów

• certyfikacji i atestów

10. Przykładowe koszty badania i oceny:

• oceny dostaw

• badania i oceny własnych półfabrykatów

• odbioru jakościowego wyrobów gotowych

• badania i oceny jakości podczas prowadzenia prac montażowych u klienta

• użytkowania narzędzi pomiarowych

• badań laboratoryjnych

• konserwacji przyrządów pomiarowych

• ekspertyz jakościowych

• dokumentacji, rejestracji, raportowania

• administrowania komórkami kontroli jakości

11. Przykładowe koszty niezgodności wewnętrznych:

• braków wewnętrznych

• obróbki dodatkowej

• niezgodności ilościowych

• przekwalifikowani do niższej klasy

• poszukiwania przyczyn błędów

• likwidacji braków

• postojów spowodowanych brakami

• związanie z obniżką ceny

• sortowania

• ponownego badania wypadków

12. Przykładowe koszty niezgodności zewnętrznych:

• braków zewnętrznych

• dodatkowej obróbki

• obsługi reklamacji

• serwisu u użytkownika

• odszkodowań (sprawy sądowe)

• refundacji z tytułu zwrotów

• wyjaśnień roszczeń i pretensji

13. Przykładowe alternatywne koszty jakości (utraconych korzyści):

1	niskiego morale załogi
2	niewykorzystanego majątku
3	ryzyka klienta
4	niezadowolenia klienta
5	utraconej reputacji
6	niższych cen
7	utraconych zamówień
8	utraconych rynków zbytu
9	utraconych przychodów wynikających z odejścia dotychczasowych klientów
10	utraty potencjalnych klientów
11	nieuzyskanych zysków z działalności
12	utraty potencjalnego wzrostu przychodów ze sprzedaży, wynikającej z dostarczenia klientom produktów niezgodnych z ich wymaganiami

Wykład 13 – 22.05.2013

1. Rachunek kosztów:

• to ogół czynności zmierzających do ustalenia wysokości nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej w przedsiębiorstwie w określonym czasie i o określonym przeznaczeniu

2. Rachunek kosztów jakości (RKJ):

• to wyodrębniony z rachunku kosztów przedsiębiorstwa ogół czynności zmierzających do ustalenia wysokości nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej przeznaczonych w określonym czasie na działania związane z problematyką jakości w przedsiębiorstwie

3. Model rachunku kosztów jakości:

4. Cele rachunku kosztów jakości w przedsiębiorstwie:

• pomoc w ustaleniu polityki jakościowej

• umożliwienie obserwacji jakości wyrobów pod kątem powstawania kosztów jakości

• wskazywanie słabych punktów jakościowych w wyrobach i procesach

• określanie przedsięwzięć służących obniżaniu kosztów i polepszaniu jakości

• ułatwienie planowania jakości z uwzględnieniem kosztów i z jednoczesnym połączeniem z analizą wartości

• zapewnienie lepszego poznania ekonomicznego znaczenia wymagań jakościowych

• dostarczenie danych do raportów dotyczących jakości przeznaczonych dla kierownictwa firmy

• optymalne (pod względem kosztów) planowanie kontroli jakości

• ujawnienie zawyżonych kosztów jakości będących skutkiem przyjęcia nieodpowiednich kryteriów jakościowych, których spełnienie nie jest wymagane przez rynek

5. Szczegółowość analizy kosztów jakości:

• analiza kosztów jakości:

• wstępna

• pogłębiona

Rachunkowość zarządcza centrów odpowiedzialności

6. Centrum (ośrodek) odpowiedzialności:

• segment przedsiębiorstwa, którego kierownic odpowiada za wykonanie przyjętych zadań zarówno rzeczowych, jak i finansowych

• względnie małe, relatywnie autonomiczne, oddzielone względem siebie jednostki organizacyjne, które w swoich działaniach powinny być w możliwie daleko idącym zakresie samodzielne i sprzęgnięte z rynkiem

7. Zadania centrum odpowiedzialności:

• zadania centrów odpowiedzialności wkomponowane są w system celów przedsiębiorstwa w taki sposób, że:

• jednostka ma ustalony zbiór celów ogólnych na dany okres

• zadania te podzielone są na subcele

• subcele są zgodne między sobą z celami okresowymi

• pracownicy akceptują cele i działania, odpowiadające celom

• wykonanie zadań jest związane z systemem motywacyjnym

8. Ranga centrów odpowiedzialności:

• zależna jest od charakteru struktury organizacyjnej

• rozróżnia się organizacje:

• scentralizowane – w których decyzje są podejmowane przez stosunkowo niewiele osób wyższych rangą w organizacji

• zdecentralizowane – w których decyzje są rozłożone pomiędzy licznych kierowników komórek organizacyjnych (tu rośnie rola centrów odpowiedzialności)

• znajdujące się pomiędzy tymi ekstremami

9. Rola centrów odpowiedzialności a strategia przedsiębiorstwa:

10. Korzyści z decentralizacji zarządzania:

• szybkie reagowanie na zdarzenia, co powoduje eliminację czasu komunikowania się ośrodka z centrum i odwrotnie

• lepsze motywowanie do realizacji zadań, co wynika z większego stopnia uprawnień decyzyjnych

• lepsze zrozumienie specyficznych problemów własnego ośrodka przez kierownictwo w porównaniu z kierownictwem centralnym

• możliwość koncentrowania się centrum na decyzjach strategicznych dotyczących całego przedsiębiorstwa

• bardziej efektywne zarządzanie ośrodkiem

11. Wady z decentralizacji zarządzania:

• ryzyko sprzeczności decyzji podejmowanych przez kierowników poszczególnych centrów z celami przedsiębiorstwa jako całości

• brak zrozumienia i utożsamiania się ze strategią przedsiębiorstwa

• struktura „księstw” gdzie „każdy sobie rzepkę skrobie”

• ryzyko nieuzasadnionej obrony budżetów

12. Zagrożenia związane z tworzeniem centrów odpowiedzialności:

• nie przestrzeganie zasady subsydiarności, która mówi ile uprawnień, tyle odpowiedzialności

• brak nowego sformułowania kompetencji jednostek, które oddały część uprawnień na rzecz nowych centrów

• brak systemu informacyjnego dostosowanego do nowej struktury organizacyjnej

• ingerencja zarządu w kompetencje kierowników

13. Zasady tworzenia centrów odpowiedzialności:

• zasada orientacji na obiekty i zasada całościowego ujmowania zadań – zgodnie z tą zasadę centra mają być jednostkami wielozadaniowymi, aby kompleksowo obsługiwały dany obiekt, grupę obiektów

• zasada autonomii:

• centra powinny być w istotnym stopniu samodzielne, odpowiedzialne i powinny kształtować warunki własnego uczestnictwa na rynku wewnętrznym

• poziom tej autonomii jest określany przez zakres kompetencji do podejmowania decyzji

• zasada regulacji poprzez rynek – należy zapewnić wprowadzenie do przedsiębiorstwa presji rynku, poprzez stworzenie fikcyjnego rynku wewnętrznego i cen rozliczeniowych na zużywane przez centra dobra i usługi, jak i poprzez orientację określonych centrów na rynek zewnętrzny, gdzie działania podejmowane są z uwzględnieniem wymagań określonego segmentu rynku

• zasada sterowania poprzez wynik:

• skuteczność działania centrów odpowiedzialności może być oceniana poprzez ich wkład w wynik finansowy

• sterowanie centrum odpowiedzialności poprzez wynik może mieć miejsce tylko wówczas, gdy wynik został spowodowany przez autonomiczne decyzje jednostki, czyli przy zachowaniu zasady autonomii

• ustalenie tych cząstkowych wyników jest możliwe tylko przy ukierunkowaniu zdecentralizowanych jednostek na podstawowe nośniki informacji, czyli ceny dóbr i usług, o czym mówi zasada regulacji poprzez rynek, jak i zasada orientacji na obiekty i zasada całościowego ujmowania działań

• zasada subsydiarności:

• należy wyznaczyć kompetencje i nakazać związanie z wyznaczonymi kompetencjami odpowiedzialności

• w centrum odpowiedzialności podejmowane są decyzje:

• przez zarząd (dotyczą one jednostki zdecentralizowanej, ale są podejmowane odgórnie)

• samodzielnie przez centrum

• odseparować odpowiedzialność centrum za samodzielne decyzje od odpowiedzialności centrali za decyzje podjęte w ramach kompetencji, jakie pozostały jej w danym centrum

• zasada komplementarności:

• centrala przedsiębiorstwa musi mieć prawo do koordynowania działań

• w stosunku do struktur zdecentralizowanych przedsiębiorstwa potrzebne są komplementarne struktury scentralizowane, aby zapewnić zgodność wszystkich decyzji podejmowanych w sposób zdecentralizowany z celami przedsiębiorstwa jako całości

14. Typy autonomii centrów odpowiedzialności:

• autonomia wertykalna opisuje relacje, jakie łączą jednostkę centralną z centrum odpowiedzialności, natomiast autonomia horyzontalna związana jest z relacjami, jakie zachodzą między poszczególnymi centrami odpowiedzialności. O dużej autonomii wertykalnej można mówić, jeżeli jednostka centralna (zarząd) wyznaczył centrum odpowiedzialności odpowiednio szeroki zakres swobody działań

• autonomia horyzontalna jest największa wówczas, gdy między centrami odpowiedzialności nie występują jakiekolwiek powiązania (wymiana świadczeń, wspólne wykorzystywanie czynników produkcji)

15. Instrumenty niezbędne do sprawnego funkcjonowania centrów odpowiedzialności:

• ustalanie i uzgadnianie celów

• kompetencje (ustalenie zakresu i rodzaju kompetencji)

• system planowania

• ceny rozliczeniowe (na ich podstawie zapadają decyzje dotyczące alokacji czynników produkcji)

• technologia informacji i komunikacji (jej wprowadzenie jest niezbędne do właściwego wykorzystania kompetencji)

• samokoordynacja (przekazanie kompetencji dotyczących zadań w zakresie koordynacji)

• minimalizacja punktów stycznych pomiędzy centrami

• elastyczny system motywacji pracowników

• centralne sterowanie dotyczące decyzji strategicznych

16. Typy centrów odpowiedzialności:

• centra odpowiedzialności za:

• koszty

• limit wydatków

• przychody

• zysk

• inwestowanie

17. Centra odpowiedzialności za koszty (cost centers):

• często funkcjonuje nazwa miejsc powstawania kosztów (MPK)

• najczęściej wydział, ale czasem inne jednostki

• przydział zadań rzeczowych wraz z kosztami wzorcowymi

• ocena na podstawie odchyleń

• w komórkach organizacyjnych, które nie odpowiadają za koszty stałe, przychody i zysk

18. Centra odpowiedzialności za limit wydatków (discretionary cost centers):

• komórki organizacyjne, w których nie ma wyraźnej zależności między działalnością a kosztami, głównie komórki administracyjne, zarządu oraz ogólnoprodukcyjne

• limity wydatków wynikają z negocjacji lub są narzucane

• przekroczenie limitu nie zawsze świadczy na niekorzyść centrum

• konieczność stosowania dodatkowych miar (często niefinansowych)

19. Centra odpowiedzialności za przychody (revenue centers):

• komórki zajmujące się marketingiem i sprzedażą produktów

• rozliczane z kwoty osiągniętych przychodów

20. Centra odpowiedzialności za zysk (profit centers):

• komórki organizacyjne, które poprzez swoje autonomiczne decyzje dotyczące przychodów i kosztów mają istotny wpływ na poziom zysków

• ocena na podstawie odchyleń kwoty zysku rzeczywiście osiągniętego od planowanego

21. Centra odpowiedzialności za inwestowanie (investment centers):

• odpowiedzialność za zysk oraz za inwestycyjne wykorzystanie kapitału, czyli za długookresowe decyzje kapitałowe

• granice wartościowe podejmowania decyzji

• ocena na podstawie porównania zysku do nakładu inwestycyjnego, czyli stopy zwrotu z inwestycji (ROI – return of investment)

Wykład 14 – 29.05.2013 – nie byłem!!!

1.