Starożytna Sparta i wojny perskie
Sparta, leżąca w południowej części półwyspu Peloponeskiego, nad rzeką Euratos w krainie zwanej Lakonią, wyróżniała się w całej Grecji.
Po pierwsze, leżąc w południowej części Półwyspu Peloponeskiego otoczona jest górami. Nie miała rozwiniętej floty ani jazdy konnej.
Po drugie Sparta nie przypominała wielkiej metropolii Aten, gdzie kwitło życie kulturalne i towarzyskie, i rozwijała się sztuka. Sparta była po prostu połączeniem pięciu wiosek.
Po trzecie - wszystko w Sparcie było podporządkowane państwu i wojnie.
Dziś nazwalibyśmy Spartę państwem totalitarnym.
Wychowanie spartańskie było wychowaniem prowadzonym przez państwo. Było niezwykle surowe, miało bowiem przygotować obywateli do życia w trudnym, górzystym terenie, objętym wpływami państwa spartańskiego, w ciągłym zagrożeniu ze strony miast-państw sąsiednich. Dzieci nie tyle były pociechami swoich rodziców, lecz własnością państwa.
Już od urodzenia o ich losie decydowała rada starszych. Słabe, kalekie porzucano w górach lub zrzucano ze skały. Słabowite dzieci nie nadawały się na wojowników ani na matki.
Zdrowe dzieci do 7 roku wychowywane były w domu pod opieką matek.
Siedmiolatków zabierano od rodziców do antycznego „Eton”, gdzie poddawani byli ciężkim ćwiczeniom fizycznym i wojskowym, uczeni byli prawa, pieśni i tańców wojennych. Chłopcy musieli bez skarżenia się poddać intensywnemu i surowemu treningowi wojskowemu.
W 12 roku życia przyszli obywatele Sparty przenosili się do koszar, w których musieli mieszkać aż do osiągnięcia praw obywatelskich w wieku trzydziestu lat.
W wieku 20 lat chłopców wcielano do wojska na 10 lat. Tam wpajano im bezwzględne posłuszeństwo, bezgraniczną odwagę, pogardę dla śmierci i okrucieństwo. Mężczyźni poświęcali się doskonaleniu sztuki zabijania przeciwników.
W wieku 30 lat opuszczali koszary, dostawali od państwa ziemie, zakładali rodziny i otrzymywali prawa obywatelskie (mogli uczestniczyć w obradach zgromadzenia ludowego. Gdyby jednak Sparta prowadziła wojnę, byli powoływani do wojska.
Ponieważ w Sparcie nie było życia prywatnego, wychowanie spartańskie trwało przez całe życie. Kolejne jego etapy, jedynie przygotowywały do pełnienia nowych funkcji w państwie i zawsze był ktoś stojący wyżej, kto obserwował, kontrolował lub nakazywał.
Mieszkańcy Sparty należeli do kilku grup społecznych:
Heloci – niewolnicy wywodzących się z podbitej ludności. Uprawiali oni ziemię należącą do Spartan, byli całkowicie zależni od swoich panów
Periojkowie - to kolejna grupa społeczna, która jednak zachowała wolność osobistą i ziemię. Zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem. Byli zobowiązani do płacenia podatków i służby w armii, jednak nie posiadali praw obywatelskich
Spartanie – pełnoprawni obywatele polis. Ich życie podporządkowane było państwu, każdy dzień poświęcali na treningi wojskowe. Od państwa otrzymywali ziemię (każdy jednakowej wielkości), na której pracowali heloci.
Kobiety w Sparcie Dziewczęta od najwcześniejszych lat, w grupach rówieśniczych ćwiczyły sprawność fizyczną, taniec i śpiew, potrzebne podczas uroczystości religijnych oraz umiejętności prowadzenia domu. Przy niemal stałej nieobecności mężów, kobiety musiały umieć radzić sobie w każdej sytuacji. Często były jedynymi dziedziczkami majątku po wcześnie zmarłych lub poległych mężach i nim rządziły. Dysponując majątkiem znacznej wartości często wpływały na decyzje podejmowane w państwie. Jak mówi Plutarch: kobiety spartańskie mają większy wpływ na państwo niż ich mężowie na własne gospodarstwo!
Na czele państwa stało dwóch królów. W czasie konfliktu zbrojnego stawali się dowódcami armii
Państwem rządziła rada starszych – geruzja, składała się z 28 obywateli, którzy cieszyli się szacunkiem i ukończyli 60 lat geruzja przygotowywała uchwały
Eforzy – pięciu urzędników wybieranych na roczną kadencję. Kompetencje:
prowadzenie polityki zagranicznej
nadzorowali wychowanie młodzieży
realizowali postanowienia przyjęte przez geruzję i zatwierdzone przez zgromadzenie ludowe
Zgromadzenie ludowe, w jego skład wchodzili mężczyźni po odbyciu dziesięcioletniej służby, czyli w wieku od 30 lat. Udział w zgromadzeniu ludowym był obowiązkowy; głosowano nad uchwałami proponowanymi przez geruzję
Mieszkańcy Hellady wypracowali doskonałą formację wojskową – falangę, Spartanie zaś ćwiczyli się w niej nieustannie, stając się z biegiem czasu najlepszymi wojownikami w basenie Morza Śródziemnego.
W czasie starcia hoplici z pierwszych szeregów wysuwali swoje włócznie w kierunku nieprzyjaciela, pozostali opierali własne o ramiona żołnierzy znajdujących się przed nimi, tworząc w ten sposób coś na kształt zasieków, w których najczęściej więzły strzały przeciwnika.
Rannych i poległych z pierwszego szeregu zastępowali towarzysze stojący za nimi.
Zgodnie ze zwyczajem dowódcy walczyli w pierwszej linii.
Hoplici, to obywatele składający się na falangę, walczyli w szyku równoległym, tworząc długą linię frontu na kilkaset metrów, skutecznie zagradzając drogę przeciwnikowi
Do uzbrojenia wojownika należało:
długa na mniej więcej 2,5 – 3 metry włócznia
krótki miecz, używany podczas walki wręcz.
hoplon - tarcza, częściowo osłaniająca walczącego obok po prawej.
hełm, wykonany z brązu, chronił głowę przed ciosami
pancerz (napierśnik) wykonany z brązu
nagolennik
Pierwsza wojna Perska
W VI w pne Persowie, posuwając się na zachód, zajęli wybrzeże Azji Mniejszej. Kilka greckich polis, dzięki pomocy Hellenów, na czele z Miletem wszczęło bunt. Persowie jednak pokonali Hellenów, a Milet zniszczono.
Druga wojna perska
W 490 pne Dariusz, król perski, wysłał na okrętach 30 tysięczną armię perską, szykując się do natarcia na Ateny.
Informację o desancie i planowanym ataku, przyniósł do Grecko żołnierz Fhilippides, przebiegł dystans 42,195 km. Przekazał informację o nadciągającej armii perskiej i zmarł z wyczerpania.
Siłami ateńskimi dowodził Militades. Ze względu na liczebną przewagę Persów postanowił przeprowadzić atak z zaskoczenia. Persowie nie zdążyli przygotować jazdy konnej. Bitwa była wygrana, ale Grecy nie pokonali Persów, którzy wycofali się na okręty i odpłynęli w kierunku Aten. Ostatecznie jednak nie ruszyli na Ateny.
Zwycięstwo pod Maratonem dało Hellenom wiarę i nadzieję ze będą w stanie pokonać persów i ich armię „nieśmiertelnych”.
Bitwa o wąwóz termopilski jest jedną z najznamienitszych w historii. Stała się symbolem bohaterstwa i poświęcenia dla państwa.
Jest rok 480 p.n.e. Wojna z Persją była dla Grecji nieunikniona. Ambitny i despotyczny król Persji, Kserkses pragnie podbić Grecję i dokonać to czego nie udało się jego ojcu Dariuszowie I Wielkiemu .
Podbój miał być dokonany przez połączone siły lądowo – morskie, które wedle dzisiejszych szacunków wynosiły 1000 okrętów i około 100 tysięcy ludzi, czyli całkiem sporo.
Zwołany w obliczu realnego już niebezpieczeństwa Kongres Hellenów powierzył dowództwo Spartanom. Jest sierpień 430 p.n.e Grecy postanowili skoncentrować swoje siły na wschodnim wybrzeżu, wysyłając 6 tysięcy hoplitów pod wodzą spartańskiego króla Leonidasa, by bronił przesmyku w Termopilach.
Sytuacje militarna stała się skomplikowana, jednak Leonidas podjął decyzję o pozostaniu.
Sceną, na której rozegrała się bitwa była ogromna półka skalna o długości trzech kilometrów, położona między urwiskiem a morzem.
Po „salwie” łuczników Kserksesa, wojownicy greccy odpowiedzieli rzutem oszczepów i kamieni, miotanych przez procarzy. Uderzający Persowie rozbijali się o perfekcyjnie zwartą grecką falangę.
Widząc klęskę, Kserkses posłał do boju swój doborowy oddział „Nieśmiertelnych” Jednak i oni polegli.
W wyniku zdrady jednego z Hellenów, Persowie dowiedzieli się o ukrytej ścieżce i Termopile były stracone, a utrzymanie ich jak najdłużej oznaczało dodatkowy czas dla Greków na zebranie sił. Leonidas podjął ciężką decyzję o odesłaniu większości sojuszników i zostawił przy sobie tylko 300 Spartan. Rankiem rozpoczął się beznadziejny bój na dwa fronty. W tym jakże długim dniu liczyły się tylko kolejne oddechy, przedłużające życie. Wszyscy spartańscy hoplici polegli wraz ze swym królem.
Miejsce tej bitwy przeszło do historii jako symbol bohaterskiej postawy żołnierzy walczących z oddaniem do końca.
Persowie wkroczyli do Aten i spalili miasto. Za radą Temistoklesa mieszkańcy uciekli z miasta i schronili się na pobliskiej wyspie Salamina.
Grecy oczekiwali ataku floty perskiej i byli do niej dobrze przygotowani. Temistokles, znakomity strateg i dowódca, zadbał o powiększenie floty greckiej. Zdawał sobie jednak sprawę z przewagi liczebnej Persów.
Poranek 28 września 480 roku p n e - Salamina. Rozpoczęła się bitwa. Temistokles polecił części eskadry ateńskiej upozorować ucieczkę i w ten sposób wciągnąć czoło floty perskiej głęboko w cieśninę.
Na dany sygnał tysiące wioseł zanurzyło się w wodę i grecka flota ruszyła, zerwał się również oczekiwany przez Ateńczyków poranny, gwałtowny, zachodni wiatr. Olbrzymie perskie okręty zostały stłoczone w wąskim przesmyku, bez możliwości manewru.
Natomiast zaczajone za skałami zwinne triery greckie mogłyby taranami uderzyć wprost w bok formacji wroga. Kolejne perskie okręty szły na dno. Hellenowie zwyciężyli.
Kserkses stał z boku i przyglądał się jak jego flota wraz z żołnierzami jest zatapiana na ateńskim wybrzeżu