UKŁAD MOCZOWO – PŁCIOWY

1. NERKA

a) informacje ogólne o narządzie

- jest złożonym narządem utrzymującym równowagę wewnętrzną ustroju, szczególnie składu i objętości płynów i elektrolitów.

- nerka posiada charakterystyczny kształt fasoli.

- niekiedy obie nerki mogą być zrośnięte biegunami dolnymi tworząc jedną nerkę podkowiastą. Nerki zrośnięte zarówno biegunami górnymi, jak i dolnymi dają obraz nerki pierścieniowatej. Funkcja takich nerek może być zupełnie prawidłowa.

- prawidłowa wielkość nerki wynosi 9-14cm.

- zwykle lewa nerka jest większa od prawej. Jednak zbyt duża różnica w długości (ponad 2cm) wskazywać może na chorobę układu moczowego.

- nerki położone są w jamie brzusznej i zaotrzewnowo na wysokości Th11-L3, lewa nieznacznie wyżej od prawej.

- masa nerki to średnio 120-200g.

b) budowa zewnętrzna

• Powierzchnie

- przednia – jest zaokrąglona i przylega do otrzewnej

- tylna – nieco spłaszczona

• Brzegi

- boczny – wypukły, regularny i skierowany do boku

- przyśrodkowy – wklęsły, posiada wnękę, do której wnikają naczynia i moczowód tworzące korzeń nerki. Wnęka zagłębia się do wnętrza nerki wytwarzając zatokę nerkową zawierającą kielichy i miedniczkę nerkową wraz z rozgałęziającymi się naczyniami.

• Biegun

- górny – skierowany przyśrodkowo

- dolny – skierowany bocznie

• tkanka tłuszczowa połączona z torebką tłuszczową.

• torebka włóknista

• torebka tłuszczowa (nadnercze objęte jest tkanką łączną zawierającą tkankę tłuszczową)

c) sąsiedztwo

• powierzchnia tylna w górnej części przylegają do przepony, dalej do mięśnia lędźwiowego większego, czworobocznego lędźwi i rozcięgna mięśnia poprzecznego brzucha.

• powierzchnia przednia nerki prawej sąsiaduje z nadnerczem, wątrobą, częścią zstępującą dwunastnicy, zgięciem okrężniczym oraz jelitem czczym.

• powierzchnia przednia nerki lewej sąsiedztwo obejmuje nadnercza, żołądek, śledzionę, trzustkę, zgięcie lewe okrężnicy i jelito cienkie.

4. kora nerki wnika w obręb rdzenia w postaci słupów nerkowych przedzielających piramidy. W obrębie kory można wyróżnić liczne punkciki będące ciałkami nerkowymi.

5. Rdzeń - składa się z 10-20 piramid nerkowych stykających się powierzchniami zewnętrznymi z korą nerkową, zaś ich stożki uchodzą do kielichów mniejszych i noszą nazwę brodawek nerkowych. Powierzchnia brodawek zaopatrzona jest w otwory będące ujściami przewodów brodawkowych. Takie pole zawierające otworki nazywane jest polem sitowym. Podstawy piramid wysyłają ku torebce promienie rdzenia. Na przekroju piramid odznaczają się delikatne prążki biegnące z zewnątrz do wewnątrz będące kanalikami nerkowymi. Nerkę można podzielić na płaty i zraziki. Płaty utworzone są przez piramidę i przylegającą do niej korę. Zraziki to obszar kory zawierający promień rdzeniowy i naczynia międzyzrazikowe.

1. NEFRON

a) informacje ogólne

- podstawowa strukturalna i czynnościowa jednostka nerki .

- liczba nefronów w każdej nerce to około 1-1,5 miliona.

b) budowa

ciałka nerkowego(kłębuszka nerkowego),

• kanalika proksymalnego (I rzędu),

• części cienkiej ramienia zstępującego pętli nefronu (Henlego),

• części cienkiej i grubej ramienia wstępującego pętli nefronu

• kanalika dystalnego (II rzędu).

c) odpływ moczu

Z nefronów mocz odprowadzany jest przez kanaliki zbiorcze przechodzące w przewody brodawkowe.

d) rodzaje nefronów

• nefrony korowe stanowiące większość wszystkich nefronów (80%): ciałka nerkowe umiejscowione są w obwodowej części kory, a ich pętle są krótkie.

• nefrony trzyrdzeniowe mają ciałka nerkowe położone przyrdzeniowo, a pętlę wnikają w głąb rdzenia.

1. CIAŁKO BOWMANA

1. Informacje ogólne

- ciałko nerkowe zwane również kłębuszkiem nerkowym

b) budowa

- pętla naczyń włosowatych utworzonych przez tętniczkę doprowadzającą i odprowadzającą.

- torebka Bowmana, której listek trzewny pokrywa naczynia włosowate, a listek ścienny otoczenie kłębuszka. Między obu listkami znajduje się przestrzeń kłębuszka, czyli światło torebki, którym odpływa przefiltrowany mocz pierwotny. Listek trzewny zbudowany jest z komórek zwanych podocytami przylegającymi do błony podstawnej naczyń włosowatych kłębuszka.

4. Drogi odprowadzające mocz

Cewki zbiorcze przewody brodawkowate uchodzą do kielichów mniejszych, większych i miedniczki nerkowej moczowód pęcherz moczowy cewka moczowa

• Kielichy nerkowe mniejsze są stożkowatymi strukturami długości 1cm występującymi w liczbie 8-10. Obejmują one brodawkę nerkową. Kielichy mniejsze łączą się w większe kielichy nerkowe uchodzące do miedniczki nerkowej.

• Miedniczka nerkowa ma kształt lejka zwężającego się w stronę ujścia moczowodu.

1. MOCZOWÓD

1. Informacje ogólne

- nieco spłaszczony przewód łączący miedniczkę nerkową z pęcherzem moczowym.

- jego długość wynosi przeciętnie 30cm,

- lewy moczowód jest dłuższy w stosunku do prawego.

- charakteryzuje się ponadto dość grubą ścianą w porównaniu do jego światła.

1. Części moczowodu i przebieg i sąsiedztwo

• część brzuszna oraz miedniczą, a ich granica przebiega mniej więcej na poziomie przecięcia się z linią stawu krzyżowo-biodrowego

• moczowód biegnie z góry ku dołowi bardziej w kierunku przyśrodkowym.

• w części brzusznej leży on zaotrzewnowo sąsiadując od tyłu z wyrostkami żebrowymi dolnych kręgów lędźwiowych, mięśniem lędźwiowym większym, nerwem płciowo-udowym.

• część miednicza przylegająca do ściany miednicy mniejszej u mężczyzn sąsiaduje od przodu z tętnicą biodrową wewnętrzną, naczyniami i nerwami zasłonowymi, u kobiet natomiast przebieg jest podobny i dodatkowo sąsiedztwo obejmuje tętnice maciczne. Odcinek dalszy przylegający do pęcherza moczowego u mężczyzn przebiega obok pęcherzyka nasiennego i przecina prostopadle nasieniowód biegnący bardziej do przodu. U kobiet ta część moczowodu przebiega przez przymacicze, a 2cm od szyjki macicy przecina naczynia maciczne i stykając się z przednią ścianą pochwy uchodzi do pęcherza moczowego.

1. Sąsiedztwo

• Od przodu moczowód sąsiaduje z naczyniami jądrowymi u mężczyzn i jajnikowymi u kobiet, naczyniami biodrowymi wspólnymi, naczyniami okrężniczymi po stronie lewej, a z żyłą główną dolną po stronie prawej.

• Po stronie lewej przylega do moczowodu zgięcie dwunastniczo-czcze,

• Po prawej zaś część zstępująca dwunastnicy.

• W stosunku do krezki moczowód przebiega po stronie lewej poniżej lub powyżej krezki esicy, po prawej powyżej lub poniżej krezki jelita cienkiego.

1. Unaczynienie

• t. nerkowej,

• t. jądrowej lub jajnikowej,

• aorty i tętnic biodrowych wspólnych w części brzusznej,

• zaś w obrębie miednicy przez tętnicę odbytniczą środkową, pęcherzową dolną i maciczną u kobiet.

• Naczynia żylne w postaci splotów uchodzą do żył jądrowych, jajnikowych i biodrowych.

1. Odpływ chłonki odbywa się do:

• węzłów chłonnych biodrowych wewnętrznych,

• biodrowych

• lędźwiowych

1. Unerwienie

• Splot współczulny i przywspółczulny

1. PĘCHERZ MOCZOWY

1. Informacje ogólne

• Uchodzą do niego z jednej strony oba moczowody, z drugiej wychodzi cewka moczowa wyprowadzająca mocz.

• Pęcherz moczowy swym kształtem dostosowuje się do zawartości.

• Wypełniony pęcherz zawiera około 350 ml moczu, jednak w niektórych przypadkach jego objętość może wzrastać do 1-2 litrów. Powiększający się zbiornik moczu wystaje wówczas nad spojenie łonowe.

• Pęcherz moczowy jest workiem mięśniowym

1. Budowa

• szczyt skierowany ku górze i do przodu,

• trzon pęcherza oraz

• dno skierowane do dołu i tylu.

• Od szczytu w stronę pępka biegnie więzadło pępkowe pośrodkowe, po bokach więzadła pępkowe boczne. Moczowody uchodzą do dna pęcherza, a bardziej do przodu wychodzi cewka moczowa.

1. Topografia i sąsiedztwo

• Pęcherz moczowy mieści się w obrębie miednicy mniejszej,

• do tyłu od spojenia łonowego,

• a do przodu od odbytnicy.

• U kobiet pomiędzy odbytnicą a pęcherzem moczowym występuje macica i pochwa.

• Od góry i tyłu pęcherz moczowy przylega do otrzewnej.

• Z tyłu w miejscu ujść moczowodów otrzewna przechodzi na narządy leżące za pęcherzem (np. odbytnicę czy macicę) tworząc zagłębienia odbytniczo-pęcherzowe i pęcherzowo-maciczne.

• Jednak tylko szczyt oraz szczyt i tylna ściana pęcherza moczowego mężczyzn sąsiaduje z pętlami jelitowymi.

• Ściany boczne przylegają do mięśnia dźwigacza odbytu i zasłaniacza wewnętrznego.

• U kobiet dno pęcherza sąsiaduje z przeponą moczowo-płciową, zaś u mężczyzn z gruczołem krokowym, pęcherzykami nasiennymi, bańkami nasieniowodów i odbytnicą.

1. Więzadła

• U kobiet pęcherz moczowy łączy się ze spojeniem łonowym za pomocą więzadeł łonowo-pęcherzowych, ku tyłowi pęcherzowo-maciczne

• u mężczyzn - więzadeł łonowo-sterczowe wzmocnione włóknami mięśniowymi. Ku tyłowi od pęcherza biegną więzadła odbytniczo-pęcherzowe.

1. Budowa ściany (3 warstwy)

• otrzewna okrywająca tylną ścianę pęcherza i szczyt lub błona zewnętrzna, która jest tkanką łączną występującą w miejscach pozbawionych otrzewnej.

• błona mięśniowa zawierająca włókna mięśniowe i sprężyste. W warstwie mięśniowej występują włókna podłużne zewnętrzne i wewnętrzne oraz okrężne tworzące mięsień wypieracz moczu. W miejscu ujścia moczowodów i cewki moczowej mięśniówka tych struktur tworzy trójkąt pęcherzowy i powstający z niego zwieracz pęcherza. Część włókien obejmuje początkowy odcinek cewki moczowej (mięsień zwieracz cewki wewnętrzny). W dalszym odcinku znajduje się mięsień zewnętrzny cewki moczowej, który podlega naszej woli i leży na wysokości przepony moczowo-płciowej. Główny udział w opróżnianiu pęcherza odgrywają mięśnie brzucha. Następnie dochodzi do rozluźnienia zwieraczy.

• błona śluzowa, której nabłonek to nabłonek przejściowy.

1. Unaczynienie

• t. pęcherzowe górne, dolne

• t. odbytnicza środkowa (t. biodrowa wewnętrzna)

• Układ żylny tworzy sieci przechodzące w splot pęcherzowy skąd krew odpływa przez żyły pęcherzowe górne i dolne do żył biodrowych wewnętrznych, rzadziej przez połączenia do sąsiednich żył.

1. Odpływ chłonki odbywa się:

• węzłów biodrowych wewnętrznych,

• wspólnych

• lędźwiowych.

1. Unerwienie

• włókna współczulne

• przywspółczulne

CEWKA MOCZOWA U KOBIET

1. informacje ogólne

• jest przewodem wyprowadzającym mocz z pęcherza moczowego.

• jej długość wynosi średnio 3-5 cm.

• stwarza to o wiele lepsze warunki dla wnikania drobnoustrojów niż ma to miejsce u mężczyzn.

1. Przebieg

Cewka moczowa u kobiet uchodzi z pęcherza moczowego biegnąc wpierw przez jamę miednicy mniejszej, dalej wraz z pochwą przebija przeponę moczowo-płciową uchodząc na brodawce cewkowej w przedsionku pochwy. Biegnie prawie pionowo kierując się od tyłu i góry ku przodowi i do dołu.

1. Budowa ściany (2 warstwy)

• Warstwa mięśniowa zawiera włókna mięśniowe gładkie biegnące podłużnie i okrężnie. Włókna okrężne biorą udział w tworzeniu mięśnia zwieracza pęcherza. Zewnętrznie leżące włókna poprzecznie prążkowane tworzą zwieracz cewki moczowej.

• Błona śluzowa wysłana jest nabłonkiem przejściowym przechodzący w nabłonek walcowaty.

1. Unaczynienie

• t. pęcherzowa dolna,

• t. pochwowa

• t. sromowa wewnętrzna

• opuszka przedsionka.

• Odpływ krwi możliwy jest dzięki splotowi cewki moczowej, skąd krew uchodzi do splotu pęcherzowego i pochwowego.

1. Odpływ chłonki odbywa się

• węzłów biodrowych wewnętrznych

• pachwinowych.

1. Unerwienie

• splotu pęcherzowego

• nerwu sromowego.

CEWKA MOCZOWA I MĘŻCZYZN

1. informacje ogólne

• jest przewodem wychodzącym z dna pęcherza moczowego i biegnącym do końca prącia.

• Jej długość wynosi 15-20 cm.

• Na poziomie cewki moczowej dochodzi do połączenia układu moczowego z układem płciowym, często nazywanych łącznie układem moczowo-płciowym.

• Do cewki moczowej uchodzą również gruczoł krokowy oraz gruczoły opuszkowo-cewkowe.

• W normalnym położeniu cewka moczowa przybiera kształt litery S, tak, że bliższa część cewki jest zakrzywiona ku dołowi, a dalsza wypukła ku górze. Podczas wzwodu krzywizna dalsza zanika.

1. Części cewki

- część sterczowa - po wyjściu z dna pęcherza cewka moczowa przebija gruczoł krokowy

- część błoniasta – potem przeponę moczowo-płciową, następnie biegnie pod spojeniem łonowym

- część gąbczasta - dalej łukowato przebiega do przodu i do góry wstępuje do ciała gąbczastego

c) przewężenia

1) w ujściu zewnętrznym cewki moczowej,

2) w ujściu wewnętrznym cewki moczowej (zwieracz wewnętrzny cewki moczowej)

3) w miejscu przebicia przepony moczowo-płciowej.

d) Unaczynienie i unerwienie cewki moczowej jest analogiczne do prącia.

JĄDRO

1. informacje ogólne

• jest parzystym narządem,

• ma kształt owalny i nieco spłaszczony.

• Długość jądra wynosi średnio 4-5 cm, szerokość 2,5 cm.

• Oba jądra znajdują się w worku mosznowym oddzielone od siebie przegrodą worka mosznowego.

• Moszna jest wypukleniem ściany brzucha zbudowanym ze skóry, tkanki podskórnej i zapewnia jądrom niższą temperaturę od panującej w jamie brzusznej.

• Lewe jądro leży przeważnie niżej w stosunku do prawego.

1. Powierzchnie

- boczna

- przyśrodkowa

c) bieguny (pokryte NAJĄRDZEM)

- górny

- dolny

d) brzegi

- przedni

- tylny

e) budowa

• Tkanka łączna tworzy zrąb narządu i przechodzi na zewnętrzną powierzchnię łącząc się z błoną obejmującą jądro - błoną białawą pokrytą z zewnątrz błoną surowiczą.

• Pomiędzy blaszką trzewną a ścienną błony surowiczej znajduje się jama surowicza moszny z płynem surowiczym.

• Na tylnym brzegu tkanka łączna wnika do jądra w postaci klina (tzw.śródjądrze) tworząc przegródki jądra, pomiędzy którymi znajduje się miąższ tworzący płaciki. Płaciki zawierają cewki i kanaliki nasienne. W cewkach krętych wytwarzane są plemniki. Kilka cewek krętych łączy się w jedną cewkę prostą, które kierują się w stronę śródjądrza i wytwarzają sieć jądra.

1. Unaczynienie

• T. jądrowej (aorty brzusznej),

• T. nasieniowodu i dźwigacza jądra.

• Żyły towarzyszą tętnicom i po wyjściu z śródjąrza tworzą splot wiciowaty będący największym składnikiem powrózka nasiennego i wytwarzający żyłę jądrową po opuszczeniu kanału pachwinowego. Po stronie prawej żyła jądrowa uchodzi do żyły głównej dolnej, zaś po lewej najpierw do żyły nerkowej lewej.

1. Chłonka odpływa

• węzłów lędźwiowych

• węzłów pachwinowych powierzchniowych.

1. Unerwienie

• splotu trzewnego i nerkowego, które tworzą splot jądrowy.

• Ośrodek wytryskowy znajduje się w odcinku lędźwiowym rdzenia kręgowego.

1. Co produkują?

• Androgeny: testosteron, inhibina, aktyna oraz pochodne dehyrotestosteron i estradiol.

• czynność jąder regulowana jest przez hormony przysadki (FSH i LH).

1. Funkcja

• produkcja plemników (spermatogeneza) - plemniki wytwarzane są w cewkach nasiennych krętych. Ich nabłonek składa się z komórek plemnikotwórczych i komórek Sertoliego będących komórkami podporowymi.

NAJĄDRZE

1. informacje ogólne

• jest narządem odpowiedzialnym za magazynowanie nasienia.

• Dzięki wydzielanej tu wydzielinie plemniki osiągają ostateczną dojrzałość.

• Znajduje się na górnym biegunie i tylnym brzegu jądra.

• Najądrze to narząd zakrzywiony o długości około 5 cm i szerokości 1,2 cm.

1. Budowa zewnętrzna

• Głowę - zbudowana jest z przewodzików pochodzących z cewek sieci jądra i przylega do bieguna górnego. Głowa najądrza przechodzi w położony do tyłu trzon, a ten dalej w ogon

• trzon

• ogon - u swego dołu przechodzi w część początkową nasieniowodu.

• Błona surowicza ( z wyjątkiem powierzchni dolnej przylegającej do jądra)

• tkanka łączna (brak błony białawej)

1. budowa wewnętrzna

• płaciki (ulegają skręceniu, z kilku płacików powstaje przewód najądrza przechodzący w nasieniowód)

• przewodziki odprowadzające nasienie.

1. Unaczynienie

• tętnicy jądrowej (aorty brzusznej),

• tętnicy nasieniowodu i dźwigacza jądra.

• Żyły towarzyszą tętnicom. Po stronie prawej żyła jądrowa uchodzi do żyły głównej dolnej, zaś po lewej najpierw do żyły nerkowej lewej.

1. Odpływ chłonki odbywa się:

• do węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych.

1. unerwienie

• splot trzewny i nerkowy, które tworzą splot jądrowy.

NASIENIOWÓD

1. informacje ogólne

• jest parzystym przewodem wyprowadzającym nasienie z najądrza, który przez przewód wytryskowy uchodzi do cewki moczowej.

• Długość nasieniowodu wynosi 50-60 cm.

1. Części nasieniowodu

- część jądrowa – początkowy jego odcinek jest kręty i biegnie ostro ku górze, równolegle do przyśrodkowej części najądrza

- część powrózkowa – następnie biegnie łącznie z innymi składnikami powrózka nasiennego biegnie do pierścienia pachwinowego

- część pachwinowa – nasieniowód przechodzi w kanał pachwinowy i ulega zagięciu biegnąc wzdłuż ściany bocznej miednicy ku dołowi i do tyłu.

- część miedniczna - Ostatnie zgięcie zwrócone przyśrodkowo do dna pęcherza moczowego Nasieniowód pokryty jest otrzewną.

d) BAŃKI NASIENIOWODU – zakończenie nasieniowodów. Poszerzony odcinek obu nasieniowodów ma budowę gruczołową i wytwarza wydzielinę pobudzającą plemniki. Obie bańki znajdują się między dnem pęcherza a odbytnicą i biegną zbieżnie do gruczołu krokowego. Każda bańka na swym końcu przechodzi w przewód wytryskowy o długości około 2 cm. Przewód wytryskowy przebiega w obrębie gruczołu krokowego i uchodzi na wzgórku nasiennym.

e) Unaczynienie

• t. nasieniowodu,

• t. odbytnicza środkowa i dolna,

• t. pęcherzowa dolna

• żyły uchodzące do splotu wiciowatego i pęcherzowego.

1. Odpływ chłonki odbywa się:

• do węzłów lędźwiowych.

1. Unerwienie

• splot podbrzuszny dolny

PĘCHERZYK NASIENNY

1. Informacje ogólne

• jest parzystym gruczołem wytwarzającym wydzielinę pobudzającą plemniki.

• pęcherzyki nasienne łączą się z bańką nasieniowodu i uchodzą do przewodu wytryskowego.

• mają wygląd gruszkowatych cewek o poszerzonym końcu górnym i zwężonym końcu dolnym.

• ich długość wynosi średnio 4-5 cm.

• oś przeprowadzona od końca górnego przebiega skośnie do dołu przyśrodkowo i do przodu.

1. Powierzchnie i sąsiedztwo

• przyśrodkową pęcherzyki nasienne przylegają do baniek nasieniowodów.

• tylna sąsiaduje z odbytnicą,

• przednia z dnem pęcherza moczowego,

• boczna z ścianą miednicy mniejszej.

1. Skład wydzieliny (powoduje rozcieńczenie nasienia i pobudza ruchy plemników)

• enzymy,

• fruktozę,

• witaminę C

1. Unaczynienie

• T. nasieniowodu,

• T. odbytnicza środkowa i dolna,

• T. pęcherzowa dolna

• żyły uchodzące do splotu pęcherzowego.

1. Odpływ chłonki odbywa się:

• węzłów lędźwiowych

• biodrowych.

1. Unerwienie

• splot podbrzuszny dolny

GRUCZOŁ KROKOWY

1. Informacje ogólne

• jest pojedynczym narządem mięśniowo-gruczołowym często porównywanym do kasztana.

• Wielkość gruczołu to 3-4 cm.

• Położony jest w miednicy

1. Budowa zewnętrzna

• wierzchołek

• podstawę,

• powierzchnie: przednią, tylną, boczną i przyśrodkową.

1. Topografia i sąsiedztwo

• Wierzchołkiem skierowany jest do przodu i góry, przylega do przepony moczowo-płciowej.

• Podstawa skierowana do góry i tyłu przylega do dna i szyjki pęcherza moczowego.

• Cewka moczowa wchodzi bezpośrednio do gruczołu tworząc połączenie podstawy gruczołu z dnem za pomocą włókien mięśniowych.

• Powierzchnia przednia leży do tyłu od spojenia łonowego i łączy się z nim za pomocą więzadła łonowo-sterczowego.

• Powierzchnia tylna sąsiaduje z odbytnicą, a powierzchnie boczne z mięśniem dźwigaczem odbytu i splotem żylnym pęcherzowym.

• Niewielki odcinek między cewką a przewodami wytryskowymi nazywany jest płatem środkowym. Płat środkowy często ulega powiększeniu stwarzając problemy w oddawaniu moczu.

1. Budowa

• miąższ poprzedzielany włóknami mięśniówki gładkiej i łącznej (w jego obrębie występują gruczoły cewkowo-pęcherzykowe)

• Przewodziki gruczołu uchodzą na wzgórku nasiennym lub do cewki moczowej.

• Wytwarzana wydzielina zawiera enzymy i lipidy nadające nasieniu odpowiedni zapach.

1. Unaczynienie

• t. pęcherzowych dolnych,

• t. odbytniczej dolnej,

• Żylnie towarzyszy tętnicom uchodząc do splotu sterczowego.

1. Odpływ chłonki odbywa się:

• węzłów chłonnych biodrowych wewnętrznych.

1. Unerwienie

• Splot sterczowy

GRUCZOŁY OPUSZKOWO-CEWKOWE

1. Informacje ogólne

• są parzystymi strukturami uchodzącymi do cewki moczowej

• wydzielają wydzielinę, która przygotowuje błonę śluzową cewki moczowej do przyjęcia nasienia.

• Swoim wyglądem gruczoły przypominają okrągłe twory o średnicy 5-8 mm.

• Od gruczołów odchodzą przewody długości 3-4 cm biegnące obok cewki i uchodzące do jej opuszki.

1. Topografia

• Znajdują się w obrębie przepony moczowo-płciowej do tyłu od cewki moczowej.

1. Budowa wewnętrzna

• komórki śluzowe produkujące przezroczystą i ciągnącą się wydzielinę.

1. Unaczynienie

• T. opuszki prącia.

1. Unerwienie

• splotu podbrzusznego dolnego

MOSZNA

• jest uwypukleniem przedniej ściany brzucha.

• Bierze udział w procesie zstępowania jąder, który zachodzi przed lub rzadziej po urodzeniu.

• Moszna jest odpowiednikiem warg sromowych większych (szew i przegroda moszny)

1. Budowa ściany moszny (jak przednia ściana brzucha)

• Skóra (zawiera znaczną ilość gruczołów łojowych i potowych. Meszki włosowe są nieco wyniosłe ponad powierzchnię skóry. Skóra moszny może się znacznie rozciągać szczególnie podczas wzwodu)

• błony kurczliwej łączącej się z mięśniówką prącia, krocza i okolicy pachwinowej,

• powięzi nasiennej zewnętrznej,

• powięzi mięśnia dźwigacza jądra,

• mięśnia dźwigacza jądra,

• powięzi nasiennej wewnętrznej

• osłonki pochwowej jądra otaczającej błonę białawą jądra.

• Osłonka pochwowa będąca przedłużeniem otrzewnej (błony surowiczej) posiada dwie blaszki: trzewną i ścienną. Pomiędzy blaszką trzewną a ścienną znajduje się jama surowicza moszny. Zawiera ona niewielką ilość płynu surowiczego.

1. Unaczynienie

• t. sromowe wewnętrzne

• t. sromowe zewnętrzne.

• Unaczynienie żylne to żyły sromowe wewnętrzne i żyły podskórne odpiszczelowe.

1. Spływ chłonki odbywa się:

• do węzłów chłonnych pachwinowych.

1. Unerwienie

• nerw płciowo-udowy,

• biodrowo-pachwinowy

• nerw sromowy.

POWRÓZEK NASIENNY

1. informacje ogólne

• zawiera struktury biegnące od jąder i najądrzy do kanału pachwinowego.

• Objęty jest tymi samymi osłonkami, co jądro.

• Długość powrózka nasiennego to 15-20 cm.

1. Części powrózka

- część mosznowa

- część pachwinowa

1. Powrózek nasienny zawiera:

• nasieniowód,

• tętnice jądrową,

• tętnice i żyły nasieniowodu,

• splot nasieniowodu,

• splot nerwowy jądrowy,

• naczynia limfatyczne,

• tętnice dźwigacza jądra,

• gałąź płciową nerwu płciowo-udowego,

• włókna współczulne i przywspółczulne splotu podbrzusznego dolnego.

• Tętnice objęte są splotem wiciowatym utworzonym przez żyły.

PRĄCIE

1. Informacje ogólne

• jest narządem płciowym zewnętrznym obejmującym cewkę moczową.

• Prącie położone jest powyżej moszny i kości łonowych.

• Przeciętna długość prącia to 10-12 cm w stanie spoczynku, podczas wzwodu 15-17 cm.

1. Budowa zewnętrzna

• Nasada ( silnie przytwierdzona do okostnej dolnych gałęzi kości łonowych i kości kulszowych za pomocą błony białawej obu ciał jamistych oraz więzadło wieszadłowe i procowate prącia. Nasada i początkowa część trzonu są nieruchome i ukryte pod skórą, łączą się z przeponą moczowo-płciową, kośćmi łonowymi i spojeniem łonowym.

• trzon (prącia ma kształt walcowaty, nieco spłaszczony)

• koniec przedni zwany żołędzią prącia (kształt wygładzonego stożka, który pokryty jest podwójną warstwą skóry zwaną napletkiem.)

• Na wierzchołku żołędzi znajduje się ujście zewnętrzne cewki moczowej.

• Przy połączeniu żołędzi z trzonem znajduje się rynienkowate zagłębienie zwane szyjką żołędzi.

• Na dolnej powierzchni zaś, znajduje się pośrodkowo biegnący fałdzik skórny, wędzidełko, łączący się z napletkiem.

1. Budowa wewnętrzna

- 2 ciała jamiste (znajdują się po górnej stronie prącia. Ciała jamiste ściśle do siebie przylegają, przedzielone są pojedynczą przegrodą prącia. Biegną od nasady do podstawy żołędzi kończąc się w postaci tępych wierzchołków. U nasady ciała jamiste tworzą odnogi prącia i biegną rozbieżnie do tyłu i boku wzdłuż brzegu gałęzi kości łonowych kończąc się w miejscu połączenia kości kulszowej i łonowej.Do góry od obu ciał jamistych znajduje się żyła grzbietowa prącia i towarzyszące jej tętnice i nerwy grzbietowe prącia. Powierzchnie boczne ciał jamistych sąsiadują z licznymi dopływami żyły. Natomiast powierzchnia dolna z ciałem gąbczastym prącia. Ciała jamiste odpowiedzialne są za wzwód.)

- ciało gąbczaste (położone pośrodkowo po stronie dolnej. Ciało gąbczaste w stosunku do poprzednich struktur jest dłuższe i cieńsze. W jego przebiegu wyróżnia się:

• właściwie ciało gąbczaste (jest kształtu walcowatego i leży na powierzchni dolnej prącia)

• koniec tylny zakończony opuszką prącia (Opuszka współtworzy nasadę prącia, łączy się z przeponą moczowo-płciową, sięga jeszcze dalej niż odnogi prącia i leży w obrębie miękkich struktur krocza)

• koniec przedni tworzący żołądź prącia.

1. Cewka moczowa przebiega przez właściwe ciało gąbczaste bardziej przy jego powierzchni górnej.

• Wszystkie trzy struktury objęte są osłonkami: skórę, podskórną warstwę mięśniową, tkankę łączną tworzącą powięź powierzchowną prącia oraz powięź głęboką prącia.

1. Napletek utworzony jest przez fałd skórny złożony z blaszki zewnętrznej i wewnętrznej. Podczas wzwodu blaszka wewnętrzna ulega odsłonięciu. Posiada ona gruczoły łojowe biorące udział w tworzeniu mastki.

2. Unaczynienie

• t. sromowej wewnętrznej,

• tętnic sromowych zewnętrznych.

• Krew żylna odpływa żyłą grzbietową prącia leżącą pod powięzią głęboką.

1. Odpływ chłonki odbywa się:

• węzłów pachwinowych lub węzłów biodrowych wewnętrznych.

1. Unerwienie

• nerwu sromowego ze splotu krzyżowego

• włókien autonomicznych.

• Ośrodek erekcyjny znajduje się w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego.

Wzwód prącia

Wzwód prącia polega na wypełnieniu ciał jamistych prącia krwią tak, aby doszło do napięcia błony białawej i zahamowania odpływu krwi. Od tętnicy sromowej wewnętrznej odchodzą tętnice głębokie prącia, które biegną podłużnie w ciałach jamistych. Tylko nieznaczna ilość krwi dopływa do ciał jamistych z tętnic grzbietowych. Napływająca krew wypełnia jamki, powoduje ucisk na naczynia żylne hamując tym samym odpływ krwi. W przypadku ustania dopływu krwi tętniczej, krew powoli zaczyna odpływać żyłami, a prącie wiotczeje.

1. Funkcje

• wyprowadzania moczu z pęcherza moczowego na zewnątrz.

• wprowadzenie nasienia do dróg rodnych kobiety w trakcie aktu płciowego (wzwód prącia u młodego mężczyzny następuje już w ciągu 3-8 sekund po pobudzeniu płciowym)

JAJNIK

1. informacje ogólne

- jest narządem parzystym mieszczącym się w obrębie jamy miednicy do przodu od odbytnicy.

- Służy do wytwarzania komórek jajowych.

- Oba jajniki leżą asymetrycznie, lewy jajnik kieruje się nieco bardziej do przodu w stosunku do prawego.

- Z zewnątrz swoim kształtem jajnik zbliżony jest do migdała,

- Jego powierzchnia zawiera liczne fałdy i blizny stanowiące pozostałość po pękniętych wcześniej pęcherzykach jajnikowych.

- Średnia długość jajnika to 2,5-5 cm, a szerokość 1,5-3 cm.

b) powierzchnie i końce

• przyśrodkową (skierowany jest do tyłu, jajnik przylega do niej lejek jajowodu wraz ze swymi strzępkami )

• boczną (przylega do ściany miednicy)

• koniec górny (znajduje się poniżej żyły biodrowej zewnętrznej, jest miejscem przyczepu dla więzadła wieszadłowego (wypustki więzadła szerokiego), w którego obrębie przebiegają naczynia i nerwy zaopatrujące jajnik

• dolny (łączy się z więzadłem właściwym. Więzadło właściwe łączy jajnik z bocznym brzegiem macicy. Do przodu od jajnika biegnie więzadło szerokie macicy. Jest ono wybrzuszeniem otrzewnej przebiegającym obustronnie od bocznych brzegów macicy w kierunku ściany miednicy i obejmującym jajnik. Wymienione więzadła tworzą strukturę stabilizującą jajnik, mimo tego umożliwiają mu ruch.)

1. Budowa wewnętrzna jajnika

• rdzenia (rdzeń jajnika jest miejscem skupiającym tkankę łączną i naczynia krwionośne)

• kory (kora zawiera liczne pęcherzyki o różnej wielkości, tworzące niekiedy wybrzuszenia na powierzchni jajnika. Różna wielkość pęcherzyków wynika z różnorodności etapu rozwoju, na którym się one znajdują, głównie są to pęcherzyki małe i niedojrzałe zwane pęcherzykami pierwotnymi. Kolejne stadia to pęcherzyki wtórne i dojrzewające (tzw. pęcherzyki Graafa). Po okresie dojrzewania pęcherzyk pęka i uwalnia jajo, czyli komórkę jajową. Pęknięty pęcherzyk przekształca się zaś w ciałko żółte, czyli gruczoły wydzielania wewnętrznego)

1. Budowa zewnętrzna

• nabłonkiem sześciennym, pod nim znajduje się błona biaława

1. Unaczynienie

• t. jajnikowa (aorta brzuszna)

• gałęzie jajnikowe tętnicy macicznej.

• Naczynia żylne towarzyszą tętnicom tworząc splot żylny.

1. Odpływ chłonki odbywa się:

• do węzłów lędźwiowych

• przymacicznych i

• biodrowych wewnętrznych.

1. Unerwienie

• splot aortowy brzuszny,

• splot nerkowy

• splot maciczno-pochwowego tworzące splot jajnikowy oraz korzenie nerwowe Th10-L1.

JAJOWÓD

1. informacje ogólne

- jest parzystym przewodem stanowiącym drogę dla wędrującej komórki jajowej pomiędzy jajnikiem a jamą macicy.

- Odchodzi od końca jajnikowego wyposażonego w strzępki, a dochodzi do górnego kąta macicy.

- Całkowita długość jajowodu to 14-20 cm.

1. Budowa zewnętrzna

Swoją budową zewnętrzną jajnik upodabnia się do trąbki rozszerzającej się w kierunku macicy.

1. Części jajowodu

• Lejek ( leży zewnętrznie, skierowany jest do dołu i zawiera ruchome strzępki. Najdłuższy ze strzępków tworzy połączenie z jajnikiem w postaci więzadła lejkowo-jajnikowego. Zadaniem strzępek jest wyłapanie i wprowadzenie uwolnionej komórki jajowej do lejka jajowodu)

• Bańkę (jest poszerzeniem jajowodu i stanowi przeważającą jego częścią (2/3 jajowodu)

• cieśń (zwężenie za bańką

• część maciczną ( najkrótsza i położona w ścianie macicy. Jajowód zagina się w tym miejscu pod kątem prostym i biegnie ku górze do końca jajnikowego, gdzie ulega zagięciu do dołu przylegając powierzchnią boczną do ściany miednicy. Po prawej stronie sąsiaduje z wyrostkiem robaczkowatym, po lewej z esicą. Podobnie jak jajnik, jajowód otulony jest otrzewną, i stanowi górny brzeg więzadła szerokiego macicy. Obie blaszki otrzewnej kontaktują się poniżej jajowodu, pomiędzy nimi przebiegają naczynia i włókna nerwowe. Stanowią one krezkę jajowodu).

1. Budowa ściany

• błona surowicza,

• mięśniowa

• śluzowa.

1. Unaczynienie

• t. jajnikowej

• t. macicznej

• żył biegnących w kierunku splotu macicznego.

1. Odpływ chłonki następuje do:

• węzłów chłonnych lędźwiowych.

1. Unerwienie

Włókna nerwowe odchodzą od splotu maciczno-pochwowego i jajnikowego.

MACICA

1. informacje ogólne

- jest pojedynczym mięśniowym narządem kobiecym tworzącym miejsce do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki jajowej i jej rozwoju.

- Dzięki grubej warstwie mięśniowej stanowi ochronę dla rozwijającego się płodu, natomiast podczas porodu umożliwia narodziny.

- Macica znajduje się pośrodkowo w obrębie jamy miednicy, między pęcherzem moczowym a odbytem oraz pomiędzy lewym a prawym jajowodem.

- Jej długość wynosi średnio 7,5 cm.

- Objęta jest otrzewną.

- macica położona jest skośnie, tak, że obie wargi tylnie kontaktują się z tylną ścianą pochwy.

1. Budowa macicy

• trzon (corpus uteri) - najszerszą częścią macicy i stanowi połowę wielkości narządu. Górny koniec trzonu nazywany jest dnem macicy.

• cieśń (isthmus uteri) - przejście w szyjkę

• szyjkę (cervix uteri) - wnika w obręb pochwy i z tego powodu dzieli się na część nadpochwową i pochwową. Przypomina ona walec o wywiniętej części pochwowej objętej przez pochwę zakończona ujściem macicy.

1. Jama macicy

Macica jest narządem mięśniowym, który wewnątrz posiada wydrążoną w kształt trójkąta jamę macicy podstawą zwróconą ku górze. W kątach trójkąta znajdują się ujścia: parzyste do jajowodów i przy wierzchołku do szyjki macicy.

1. położenie

• jako przodopochylenie (kąt zawarty między trzonem a pochwą)

• zgięcie ku przodowi (kąt utworzony między osią trzonu i szyjki).

1. otrzewna

• Otrzewna obejmuje macicę od tyłu na wysokości części nadpochwowej, cieśni, trzonu, przechodzi na powierzchnię przednią i tu na wysokości cieśni przechodzi na pęcherz moczowy.

• Zagłębienie między macicą a pęcherzem nosi nazwę zagłębienie pęcherzowo-macicznego, z tyłu zaś zagłębienia odbytniczo-macicznego. Od brzegów bocznych otrzewna biegnie w kierunku ściany miednicy (do boku) w postaci więzadła szerokiego macicy.

• Zawartość miedzy obu blaszkami otrzewnej nosi nazwę przymacicza. Zawiera ono tkankę tłuszczową, łączną, splot żylny maciczny i pochwowy, tętnicę maciczną, naczynia chłonne, nerwy i końcowy odcinek moczowodu.

1. Budowa ściany macicy

• błonę surowiczą (otrzewna),

• mięśniową (m. gładkie i naczyń)

• śluzową (zwiera gruczoły maciczne i wysłana jest nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym zawierającym migawki, których ruch odbywa się w kierunku pochwy)

1. Unaczynienie

• t. maciczna tworzącej zespolenia z gałęziami tętnicy jajnikowej.

• Sieć żylna występująca w błonie śluzowej i mięśniowej wytwarza większe naczynia wzdłuż brzegu macicy i towarzyszące naczyniom tętniczym wpierw, jako splot żylny maciczny, dalej, jako żyły maciczne.

1. Odpływ chłonki z górnej części trzonu odbywa się do:

• węzłów lędźwiowych,

• z dolnej: przez węzły przymaciczne do biodrowych wewnętrznych. Znacznie rzadziej do węzłów pachwinowych powierzchownych czy krzyżowych.

1. Unerwienie

• splot maciczno-pochwowy oraz nerwów krzyżowych, lędźwiowych (L1-L3).

POCHWA

1. informacje ogólne

• jest nieparzystym narządem o dużej sprężystości łączącym macicę z przedsionkiem pochwy.

• Tworzy odpływ dla krwi menstruacyjnej oraz kanał wyprowadzający dla płodu, a podczas stosunku umożliwia wprowadzenie nasienia i jak pochwa obejmuje prącie (stąd pochodzi nazwa).

• Długość pochwy może się wahać między 6 a 14 cm.

1. Położenie i sądziedztwo

• Pochwa znajduje się w miednicy mniejszej i przechodzi przez przeponę moczowo-płciową tak, że część górna znajduje się w jamie miednicy, a dolna w obrębie przepony.

• Do tyłu sąsiaduje z odbytnicą, z przodu zaś z pęcherzem moczowym i cewką moczową.

• W pozycji stojącej pochwa ustawiona jest nieco skośnie biegnąc od tyłu i góry do przodu i ku dołowi.

• Kształtem swym pochwa zbliżona jest do cylindra, który ulega zwężeniu w dolnym odcinku przypominając literę H.

• Koniec górny obejmuje szyjkę macicy i tworzy w tym miejscu sklepienie pochwy.

• Koniec dolny pochwy poprzez ujście przechodzi do przedsionka pochwy.

• U dzieci i dziewic ujście zasłonięte jest błoną dziewiczą, czyli fałdem błony śluzowej.

• Otrzewna pokrywa tylną część sklepienia pochwy, skąd przechodzi dalej na przednią ścianę odbytnicy.

1. Budowa ściany

• błony zewnętrznej,

• mięśniowej (włókna mięśniowe gładkie ułożone porzecznie i podłużnie)

• błony śluzowej (wysłana jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym, posiada liczne fałdki i marszczki, szczególnie w dolnej części pochwy, pokryta jest białawą i kwaśną wydzieliną zawierającą kwas mlekowy, której zadaniem jest ochrona przed drobnoustrojami)

1. Unaczynienie

• tętnicy pochwowej stanowiącej odgałęzienie tętnicy macicznej

• gałęzi tętnicy pęcherzowej dolnej, odbytniczej środkowej i sromowej wewnętrznej.

1. Odpływ krwi

Po obu stronach pochwy odpływająca krew żylna wytwarza sploty żylne komunikujące się z żyłami pęcherza moczowego i odbytnicy.

1. Odpływ chłonki następuje do:

• węzłów biodrowych wewnętrznych,

• odbytniczych

• pachwinowych.

1. Unerwienie

• Splot podbrzuszny dolny

• gałęzie czuciowe odchodzące od nerwu sromowego (ujście pochwy)

Wzgórek łonowy (łac. mons pubis)

• jest uniesieniem skórnym wywołanym skupieniem tkanki tłuszczowej powyżej spojenia łonowego.

• Ilość tkanki tłuszczowej jest osobniczo zmienna, u osób otyłych, zatem większa.

• Na wzgórku łonowym znajdują się włosy łonowe, u kobiet poprzecznie odgraniczone od ściany brzucha i stosunkowo ubogie w porównaniu z owłosieniem męskim.

• Wędzidełko warg sromowych (łac. frenulum labiorum pudendi) to delikatny fałd, który łączy wargi sromowe mniejsze od tylu. Jest to tylna granica dołu przedsionka pochwy. Wędzidełko po pierwszym porodzie zostaje przerwane.

Wargi sromowe większe 

• są fałdami skórnymi odgraniczonymi od uda bruzdą płciowo-udową, które biegnąc ku górze biorą udział w tworzeniu wzgórka łonowego, a w stronę odbytu ulegają spłaszczeniu.

• Obie wargi biegnąc ku przodowi łączą się w spoidło przednie warg, z tyłu zaś spoidło tylne.

• Pomiędzy wargami znajduje się szczelina sromu, długości średnio 8 cm.

• Powierzchnia zewnętrzna warg sromowych większych pokryta jest owłosieniem i zawiera liczne gruczoły łojowe i potowe.

• Wewnętrznie znajduje się skóra swą budową zbliżona do błony śluzowej.

Wargi sromowe mniejsze 

• są znacznie cieńszymi fałdami skórnymi.

• Ograniczają przedsionek pochwy i zwykle ukryte są pod wargami sromowymi większymi.

• Ku przodowi obie wargi łączą się ze sobą w ten sposób, że część boczna zachodzi nad łechtaczkę tworząc fałd zwany napletkiem łechtaczki, natomiast część przyśrodkowa zbiega się na dolnej powierzchni łechtaczki tworząc wędzidełko łechtaczki.

• Do tyłu wargi sromowe mniejsze łączą się w wędzidełko warg sromowych.

• Między napletkiem a żołędzią łechtaczki, podobnie jak to ma miejsce u mężczyzn zbiera się mastka, czyli wydzielina złożona ze złuszczonego nabłonka, wydzieliny gruczołów łojowych i bakterii.

• Nabłonek warg sromowych mniejszych przypomina budową błonę śluzową, brak tu owłosienia i gruczołów potowych.

Przedsionek pochwy (łac. vestibulum vaginae)

• jest zagłębieniem ograniczonym wargami sromowymi mniejszymi, wędzidełkiem łechtaczki i od tyłu wędzidełkiem warg sromowych.

• Uchodzą tu cewka moczowa i pochwa.

• Ujście cewki moczowej znajduje się na brodawce cewkowej, około 2-3 cm do tyłu od łechtaczki.

• Kierując się do tyłu, za brodawką cewkową, znajduje się ujście pochwy.

• Kształt i wielkość ujścia są osobniczo zmienne i zależą od aktywności seksualnej oraz przebytych porodów.

• W głębi ujścia pochwy mogą uwidocznić się jej ściany.

• Do przedsionka uchodzą ponadto gruczoły przedsionkowe mniejsze produkujące śluzową wydzielinę oraz gruczoły przedsionkowe większe, które swym kształtem przypominają ziarno fasoli i znajdują się bocznie od tylnej części przedsionka pochwy.

Łechtaczka (łac. clitoris)

1. Informacje ogólne

• jest narządem nieparzystym znajdującym się w przedniej części przedsionka pochwy.

• Budową łechtaczka zbliżona jest do prącia.

1. Budowa

• parzyste ciała jamiste (rozpoczynają się odnogami łechtaczki zakończonymi stożkowato i przyczepione są do dolnych gałęzi kości łonowych oraz gałęzi kulszowych skąd biegną do góry, przyśrodkowo i do przodu od spojenia łonowego łączą się w trzon łechtaczk. Podczas podniecenia seksualnego ciała jamiste napełniają się krwią, jednak nie jest to tak uwidocznione jak w przypadku wzwodu prącia, ponieważ większość łechtaczki ukryta jest pod skórą.i)

• Trzon (kieruje się ostro do dołu i kończy zaokrąglonym wierzchołkiem, czyli żołędzią łechtaczki).

1. Unaczynienie

• gałęzie tętnicy sromowej wewnętrznej (gałęzie wargowe tylne, tętnica głęboka do łechtaczki, tętnica grzbietowa łechtaczki) oraz zewnętrznej (gałęzie wargowe przednie).

1. Odpływ krwi

• Naczynia żylne towarzyszą tętnicom, częściowo krew odpływa także do żył zasłonowych.

1. Odpływ chłonki odbywa się do:

• węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych.

1. unerwienie

• nerw biodrowo-pachwinowy,

• nerw sromowy

• gałęzie nerwu skórnego tylnego uda oraz płciowo-udowego.

• Włókna wegetatywne (autonomiczne unerwiające narządy wewnętrzne) pochodzą ze splotu podbrzusznego dolnego.

Łożysko

• jest narządem dostarczającym tlen i substancje odżywcze niezbędne do rozwoju.

• Ma wygląd placka o grubości 2-4 cm i średnicy 15-20 cm.

• Część płodowa łożyska wyposażona jest w kosmki wrastające w doczesną.

• Krew matki nie miesza się z krwią płodu. Tlen i substancje odżywcze transportowane są na drodze dyfuzji z przepływającej wokół kosmków krwi.

• Od łożyska odchodzi pępowina, jej średnia długość to 50cm, biegną tu naczynia pępkowe (żyła i dwie tętnice).

• Po porodzie macica powraca do wcześniejszych wymiarów. Proces ten trwa zwykle 5-8 tygodni.

WIĘZADŁA MACICY

• Więzadło szerokie macicy (ligamentum latum uteri) to fałd otrzewnej, który obejmuje narządy płciowe żeńskie. Z jednej i drugiej strony miednicy więzadło składa się z trzech części. Są to: krezka jajowodu, krezka jajnika oraz krezka macicy.

• układ wieszadłowy – tworzą inne więzadła macicy, w więzadłach tych znajdują się wiązki mięśniówki gładkiej. Daje to możliwość rozciągania i kurczenia się.

• więzadło podstawowe macicy - znajduje się prawej i lewej strony szyjki macicy, biegnie do ściany bocznej miednicy mniejszej.

• więzadło pęcherzowo-maciczne (łac. ligamentum vesicouterinum) odchodzi z szyjki, przyczepiające się do dna pęcherza.

• Więzadło odbytniczo-maciczne (łac. ligamentum rectouterinum) odchodzi z tyłu od szyjki macicy i biegnie do ściany bocznej odbytnicy.

• więzadło obłe macicy (łac. ligamentum teres uteri) jest łącznotkankowym powrozkiem macicy. Więzadło to rozpoczyna się na brzegu bocznym trzonu macicy i kończy w wardze sromowej większej i tkance podskórnej wzgórka łonowego.

SUTEK

1. informacje ogólne

• największy gruczoł skórny człowieka, jeden z parzystych narządów, rozwijający się u kobiet w okresie pokwitania.

• Gruczoł mlekowy jest nazywany sutkiem jednak określenie "sutek" bywa również traktowane jako synonim brodawki sutkowej^[1], która jest częścią tego gruczołu, bezpośrednio wydzielającą mleko.

• Sutek jest wyniosłością w kształcie półkuli lub stożka; u młodych kobiet leży na wysokości od III do VII żebra, s

• poczywa głównie na powierzchni mięśnia piersiowego większego – jedynie niewielka część boczna leży na powięzi mięśnia zębatego przedniego.

• U kobiet karmiących sutki zwykle się powiększają i sięgają niżej.

• Między sutkami znajduje się zmiennej szerokości podłużna szczelina, anatomicznie nazywana zatoką sutkową

1. Budowa

• Sutek rozwija się z gruczołów apokrynowych, będących kulistymi zgrubieniami naskórka, wrastających w głąb podłoża, począwszy od 4. miesiąca życia płodowego.

• U mężczyzn gruczoł sutkowy się nie rozwija – jego wymiary wynoszą w tym wypadku około 15x5 mm – w przypadku silniejszego rozwoju gruczołu, mówimy o patologii, zwanej ginekomastią.

• Sutek składa się z tkanki gruczołowej – ciała sutka i otaczającego je ciała tłuszczowego.

• Nieco poniżej środka każdego z sutków, na jego szczycie wystaje ciemniej zabarwiona, cylindryczna bądź stożkowata wyniosłość – brodawka sutkowa, zajmująca środek okrągłego, pigmentowanego pola, zwanego otoczką brodawki sutkowej.

• Kształt i wielkość brodawki bywają zmienne,

• W brodawce przebiegają okrężne i spiralne włókna mięśniowe gładkie, które u jej podstawy przechodzą na otoczkę, a u jej wierzchołka tworzą sitowatą blaszkę.

• Przy skurczu mięśniówki następuje erekcja brodawki, podtrzymywana przez silniejsze wypełnienie żył brodawki.

• Na otoczce brodawki widoczne są okrężnie biegnące zmarszczki. Na jej obwodzie występuje kilkanaście guzków, zawierających gruczoły otoczki – są to przeważnie wielkie gruczoły kłębkowate oraz rozrzucone wśród nich gruczoły łojowe i potowe.

• W otoczce przebiegają promieniste włókna mięśniówki gładkiej, powiązane z mięśniówką brodawki.

• Gruczoł sutkowy składa się z 15-20 płatów będącymi właściwie złożonymi gruczołami pęcherzykowymi.

• Z każdego płata uchodzi przewód mleczny, który przed swym ujściem na brodawce sutkowej rozszerza się w zatokę mleczną.

• Gruczoł otoczony jest torebką z tkanki łącznej włóknistej, która wnika w miąższ gruczołu, dzieląc płat na płaciki.

• Pasma tkanki łącznej biegną z jednej strony do skóry, z drugiej – do powięzi piersiowej. Te ostatnie przytrzymują sutek przy klatce piersiowej i noszą nazwę więzadeł wieszadłowych sutka.

1. Odpływ chłonki

• z bocznej części gruczołu chłonka odpływa do węzłów chłonnych pachowych piersiowych i węzłów chłonnych międzyżebrowych tylnych;

• z dolnej części sutka do węzłów chłonnych pachowych

• z przyśrodkowej części gruczołu do węzłów chłonnych międzyżebrowych przednich, skąd chłonka odpływa poprzez pień mostkowy do węzłów chłonnych śródpiersiowych przednich, bądź bezpośrednio do przewodu piersiowego (ductus thoracicus) lub przewodu chłonnego prawego – w niewielkim procencie chłonka z węzłów chłonnych mostkowych uchodzi do węzłów chłonnych nadobojczykowych;

• z górnej części gruczołu poprzez węzły chłonne międzypiersiowe do węzłów chłonnych pachowych centralnych lub bezpośrednio do węzłów chłonnych pachowych szczytowych.

1. Unaczynienie

• tętnicy piersiowej wewnętrznej,

• tętnic międzyżebrowych III-VII,

Odpływ krwi żylnej:

• odpływ powierzchowny rozpoczyna się splotem żylnym otoczki brodawkowej (plexus venosus areolaris), skąd krew odpływa częściowo do naczyń głębokich, a częściowo do żyły piersiowo-nabrzusznej, zespalającej sieć naczyń drenujących warstwy powierzchowne klatki piersiowej i brzucha

1. unerwienie

• nerwy międzyżebrowe (od II do IV)

• splot szyjny